tài shǐ gōng yuē: yú dú mèng zǐ shū, zhì liáng huì wáng wèn" hé yǐ lì wú guó", wèi cháng bù fèi shū ér tàn yě. yuē: jiē hū, lì chéng luàn zhī shǐ yě! fū zǐ hǎn yán lì zhě, cháng fáng qí yuán yě. gù yuē" fàng yú lì ér xíng, duō yuàn". zì tiān zǐ zhì yú shù rén, hǎo lì zhī bì hé yǐ yì zāi!
太史公曰:余读孟子书,至梁惠王问“何以利吾国”,未尝不废书而叹也。曰:嗟乎,利诚乱之始也!夫子罕言利者,常防其原也。故曰“放於利而行,多怨”。自天子至於庶人,好利之弊何以异哉!
mèng kē, zōu rén yě. shòu yè zi sī zhī mén rén. dào jì tōng, yóu shì qí xuān wáng, xuān wáng bù néng yòng. shì liáng, liáng huì wáng bù guǒ suǒ yán, zé jiàn yǐ wéi yū yuǎn ér kuò yú shì qíng. dàng shì zhī shí, qín yòng shāng jūn, fù guó jiàng bīng chǔ wèi yòng wú qǐ, zhàn shèng ruò dí qí wēi wáng xuān wáng yòng sūn zi tián jì zhī tú, ér zhū hóu dōng miàn cháo qí. tiān xià fāng wù yú hé cóng lián héng, yǐ gōng fá wèi xián, ér mèng kē nǎi shù táng yú sān dài zhī dé, shì yǐ suǒ rú zhě bù hé. tuì ér yǔ wàn zhāng zhī tú xù shī shū, shù zhòng ní zhī yì, zuò mèng zǐ qī piān. qí hòu yǒu zōu zi zhī shǔ.
孟轲,驺人也。受业子思之门人。道既通,游事齐宣王,宣王不能用。適梁,梁惠王不果所言,则见以为迂远而阔於事情。当是之时,秦用商君,富国彊兵;楚、魏用吴起,战胜弱敌;齐威王、宣王用孙子、田忌之徒,而诸侯东面朝齐。天下方务於合从连衡,以攻伐为贤,而孟轲乃述唐、虞、三代之德,是以所如者不合。退而与万章之徒序诗书,述仲尼之意,作孟子七篇。其後有驺子之属。
qí yǒu sān zōu zi. qí qián zōu jì, yǐ gǔ qín gàn wēi wáng, yīn jí guó zhèng, fēng wèi chéng hóu ér shòu xiāng yìn, xiān mèng zǐ.
齐有三驺子。其前驺忌,以鼓琴干威王,因及国政,封为成侯而受相印,先孟子。
qí cì zōu yǎn, hòu mèng zǐ. zōu yǎn dǔ yǒu guó zhě yì yín chǐ, bù néng shàng dé, ruò dà yá zhěng zhī yú shēn, shī jí lí shù yǐ. nǎi shēn guān yīn yáng xiāo xī ér zuò guài yū zhī biàn, zhōng shǐ dà shèng zhī piān shí yú wàn yán. qí yǔ hóng dà bù jīng, bì xiān yàn xiǎo wù, tuī ér dà zhī, zhì yú wú yín. xiān xù jīn yǐ shàng zhì huáng dì, xué zhě suǒ gòng shù, dà bìng shì shèng shuāi, yīn zài qí jī xiáng dù zhì, tuī ér yuǎn zhī, zhì tiān dì wèi shēng, yǎo míng bù kě kǎo ér yuán yě. xiān liè zhōng guó míng shān dà chuān, tōng gǔ qín shòu, shuǐ tǔ suǒ zhí, wù lèi suǒ zhēn, yīn ér tuī zhī, jí hǎi wài rén zhī suǒ bù néng dǔ. chēng yǐn tiān dì pōu pàn yǐ lái, wǔ dé zhuǎn yí, zhì gè yǒu yí, ér fú yīng ruò zī. yǐ wéi rú zhě suǒ wèi zhōng guó zhě, yú tiān xià nǎi bā shí yī fēn jū qí yī fēn ěr. zhōng guó míng yuē chì xiàn shén zhōu. chì xiàn shén zhōu nèi zì yǒu jiǔ zhōu, yǔ zhī xù jiǔ zhōu shì yě, bù dé wèi zhōu shù. zhōng guó wài rú chì xiàn shén zhōu zhě jiǔ, nǎi suǒ wèi jiǔ zhōu yě. yú shì yǒu bì hǎi huán zhī, rén mín qín shòu mò néng xiāng tōng zhě, rú yī qū zhōng zhě, nǎi wèi yī zhōu. rú cǐ zhě jiǔ, nǎi yǒu dà yíng hǎi huán qí wài, tiān dì zhī jì yān. qí shù jiē cǐ lèi yě. rán yào qí guī, bì zhǐ hū rén yì jié jiǎn, jūn chén shàng xià liù qīn zhī shī, shǐ yě làn ěr. wáng gōng dà rén chū jiàn qí shù, jù rán gù huà, qí hòu bù néng xíng zhī.
其次驺衍,後孟子。驺衍睹有国者益淫侈,不能尚德,若大雅整之於身,施及黎庶矣。乃深观阴阳消息而作怪迂之变,终始、大圣之篇十馀万言。其语闳大不经,必先验小物,推而大之,至於无垠。先序今以上至黄帝,学者所共术,大并世盛衰,因载其禨祥度制,推而远之,至天地未生,窈冥不可考而原也。先列中国名山大川,通谷禽兽,水土所殖,物类所珍,因而推之,及海外人之所不能睹。称引天地剖判以来,五德转移,治各有宜,而符应若兹。以为儒者所谓中国者,於天下乃八十一分居其一分耳。中国名曰赤县神州。赤县神州内自有九州,禹之序九州是也,不得为州数。中国外如赤县神州者九,乃所谓九州也。於是有裨海环之,人民禽兽莫能相通者,如一区中者,乃为一州。如此者九,乃有大瀛海环其外,天地之际焉。其术皆此类也。然要其归,必止乎仁义节俭,君臣上下六亲之施,始也滥耳。王公大人初见其术,惧然顾化,其後不能行之。
shì yǐ zōu zi zhòng yú qí. shì liáng, huì wáng jiāo yíng, zhí bīn zhǔ zhī lǐ. shì zhào, píng yuán jūn cè xíng piē xí. rú yàn, zhāo wáng yōng huì xiān qū, qǐng liè dì zǐ zhī zuò ér shòu yè, zhù jié shí gōng, shēn qīn wǎng shī zhī. zuò zhǔ yùn. qí yóu zhū hóu jiàn zūn lǐ rú cǐ, qǐ yǔ zhòng ní cài sè chén cài, mèng kē kùn yú qí liáng tóng hū zāi! gù wǔ wáng yǐ rén yì fá zhòu ér wáng, bó yí è bù shí zhōu sù wèi líng gōng wèn chén, ér kǒng zǐ bù dá liáng huì wáng móu yù gōng zhào, mèng kē chēng dài wáng qù bīn. cǐ qǐ yǒu yì ā shì sú gǒu hé ér yǐ zāi! chí fāng ruì yù nèi huán záo, qí néng rù hū? huò yuē, yī yǐn fù dǐng ér miǎn tāng yǐ wáng, bǎi lǐ xī fàn niú chē xià ér móu gōng yòng bà, zuò xiān hé, rán hòu yǐn zhī dà dào. zōu yǎn qí yán suī bù guǐ, tǎng yì yǒu niú dǐng zhī yì hū?
是以驺子重於齐。適梁,惠王郊迎,执宾主之礼。適赵,平原君侧行撇席。如燕,昭王拥彗先驱,请列弟子之座而受业,筑碣石宫,身亲往师之。作主运。其游诸侯见尊礼如此,岂与仲尼菜色陈蔡,孟轲困於齐梁同乎哉!故武王以仁义伐纣而王,伯夷饿不食周粟;卫灵公问陈,而孔子不答;梁惠王谋欲攻赵,孟轲称大王去邠。此岂有意阿世俗苟合而已哉!持方枘欲内圜凿,其能入乎?或曰,伊尹负鼎而勉汤以王,百里奚饭牛车下而缪公用霸,作先合,然後引之大道。驺衍其言虽不轨,傥亦有牛鼎之意乎?
zì zōu yǎn yǔ qí zhī jì xià xiān shēng, rú chún yú kūn shèn dào huán yuān jiē zi tián pián zōu shì zhī tú, gè zhù shū yán zhì luàn zhī shì, yǐ gàn shì zhǔ, qǐ kě shèng dào zāi!
自驺衍与齐之稷下先生,如淳于髡、慎到、环渊、接子、田骈、驺奭之徒,各著书言治乱之事,以干世主,岂可胜道哉!
chún yú kūn, qí rén yě. bó wén jiàng jì, xué wú suǒ zhǔ. qí jiàn shuō, mù yàn yīng zhī wéi rén yě, rán ér chéng yì guān sè wèi wù. kè yǒu jiàn kūn yú liáng huì wáng, huì wáng píng zuǒ yòu, dú zuò ér zài jiàn zhī, zhōng wú yán yě. huì wáng guài zhī, yǐ ràng kè yuē:" zi zhī chēng chún yú xiān shēng, guǎn yàn bù jí, jí jiàn guǎ rén, guǎ rén wèi yǒu de yě. qǐ guǎ rén bù zú wèi yán xié? hé gù zāi?" kè yǐ wèi kūn. kūn yuē:" gù yě. wú qián jiàn wáng, wáng zhì zài qū zhú hòu fù jiàn wáng, wáng zhì zài yīn shēng: wú shì yǐ mò rán." kè jù yǐ bào wáng, wáng dà hài, yuē:" jiē hū, chún yú xiān shēng chéng shèng rén yě! qián chún yú xiān shēng zhī lái, rén yǒu xiàn shàn mǎ zhě, guǎ rén wèi jí shì, huì xiān shēng zhì. hòu xiān shēng zhī lái, rén yǒu xiàn ōu zhě, wèi jí shì, yì huì xiān shēng lái. guǎ rén suī píng rén, rán sī xīn zài bǐ, yǒu zhī." hòu chún yú kūn jiàn, yī yǔ lián sān rì sān yè wú juàn. huì wáng yù yǐ qīng xiàng wèi dài zhī, kūn yīn xiè qù. yú shì sòng yǐ ān chē jià sì, shù bó jiā bì, huáng jīn cáo yì. zhōng shēn bù shì.
淳于髡,齐人也。博闻彊记,学无所主。其谏说,慕晏婴之为人也,然而承意观色为务。客有见髡於梁惠王,惠王屏左右,独坐而再见之,终无言也。惠王怪之,以让客曰:“子之称淳于先生,管、晏不及,及见寡人,寡人未有得也。岂寡人不足为言邪?何故哉?”客以谓髡。髡曰:“固也。吾前见王,王志在驱逐;後复见王,王志在音声:吾是以默然。”客具以报王,王大骇,曰:“嗟乎,淳于先生诚圣人也!前淳于先生之来,人有献善马者,寡人未及视,会先生至。後先生之来,人有献讴者,未及试,亦会先生来。寡人虽屏人,然私心在彼,有之。”後淳于髡见,壹语连三日三夜无倦。惠王欲以卿相位待之,髡因谢去。於是送以安车驾驷,束帛加璧,黄金槽镒。终身不仕。
shèn dào, zhào rén. tián pián jiē zi, qí rén. huán yuān, chǔ rén. jiē xué huáng lǎo dào dé zhī shù, yīn fā míng xù qí zhǐ yì. gù shèn dào zhe shí èr lùn, huán yuān zhe shàng xià piān, ér tián pián jiē zi jiē yǒu suǒ lùn yān.
慎到,赵人。田骈、接子,齐人。环渊,楚人。皆学黄老道德之术,因发明序其指意。故慎到著十二论,环渊著上下篇,而田骈、接子皆有所论焉。
zōu shì zhě, qí zhū zōu zi, yì pō cǎi zōu yǎn zhī shù yǐ jì wén.
驺奭者,齐诸驺子,亦颇采驺衍之术以纪文。
yú shì qí wáng jiā zhī, zì rú chún yú kūn yǐ xià, jiē mìng yuē liè dài fū, wèi kāi dì kāng zhuāng zhī qú, gāo mén dà wū, zūn chǒng zhī. lǎn tiān xià zhū hóu bīn kè, yán qí néng zhì tiān xià xián shì yě.
於是齐王嘉之,自如淳于髡以下,皆命曰列大夫,为开第康庄之衢,高门大屋,尊宠之。览天下诸侯宾客,言齐能致天下贤士也。
xún qīng, zhào rén. nián wǔ shí shǐ lái yóu xué yú qí. zōu yǎn zhī shù yū dà ér hóng biàn shì yě wén jù nán shī chún yú kūn jiǔ yǔ chù, shí yǒu de shàn yán. gù qí rén sòng yuē:" tán tiān yǎn, diāo lóng shì, zhì gǔ guò kūn." tián pián zhī shǔ jiē yǐ sǐ qí xiāng wáng shí, ér xún qīng zuì wéi lǎo shī. qí shàng xiū liè dài fū zhī quē, ér xún qīng sān wèi jì jiǔ yān. qí rén huò chán xún qīng, xún qīng nǎi shì chǔ, ér chūn shēn jūn yǐ wéi lán líng lìng. chūn shēn jūn sǐ ér xún qīng fèi, yīn jiā lán líng. lǐ sī cháng wèi dì zǐ, yǐ ér xiāng qín. xún qīng jí zhuó shì zhī zhèng, wáng guó luàn jūn xiāng shǔ, bù suí dà dào ér yíng yú wū zhù, xìn jī xiáng, bǐ rú xiǎo jū, rú zhuāng zhōu děng yòu huá jī luàn sú, yú shì tuī rú mò dào dé zhī xíng shì xīng huài, xù liè zhe shù wàn yán ér zú. yīn zàng lán líng.
荀卿,赵人。年五十始来游学於齐。驺衍之术迂大而闳辩;奭也文具难施;淳于髡久与处,时有得善言。故齐人颂曰:“谈天衍,雕龙奭,炙毂过髡。”田骈之属皆已死齐襄王时,而荀卿最为老师。齐尚脩列大夫之缺,而荀卿三为祭酒焉。齐人或谗荀卿,荀卿乃適楚,而春申君以为兰陵令。春申君死而荀卿废,因家兰陵。李斯尝为弟子,已而相秦。荀卿嫉浊世之政,亡国乱君相属,不遂大道而营於巫祝,信禨祥,鄙儒小拘,如庄周等又猾稽乱俗,於是推儒、墨、道德之行事兴坏,序列著数万言而卒。因葬兰陵。
ér zhào yì yǒu gōng sūn lóng wèi jiān bái tóng yì zhī biàn, jù zi zhī yán wèi yǒu lǐ kuī, jǐn dì lì zhī jiào chǔ yǒu shī zǐ cháng lú ā zhī xū zi yān. zì rú mèng zǐ zhì yú xū zi, shì duō yǒu qí shū, gù bù lùn qí chuán yún.
而赵亦有公孙龙为坚白同异之辩,剧子之言;魏有李悝,尽地力之教;楚有尸子、长卢;阿之吁子焉。自如孟子至于吁子,世多有其书,故不论其传云。
gài mò dí, sòng zhī dài fū, shàn shǒu yù, wèi jié yòng. huò yuē bìng kǒng zǐ shí, huò yuē zài qí hòu.
盖墨翟,宋之大夫,善守御,为节用。或曰并孔子时,或曰在其後。
liù guó zhī mò, zhàn shèng xiāng xióng. kē yóu qí wèi, qí shuō bù tōng. tuì ér zhù shù, chēng wú dào qióng. lán líng shì chǔ, zōu yǎn tán kōng. kāng zhuāng suī liè, mò jiàn shōu gōng.
六国之末,战胜相雄。轲游齐、魏,其说不通。退而著述,称吾道穷。兰陵事楚,驺衍谈空。康庄虽列,莫见收功。