chéng xiàng gōng sūn hóng zhě, qí zāi chuān guó xuē xiàn rén yě, zì jì. shǎo shí wéi xuē yù lì, yǒu zuì, miǎn. jiā pín, mù shǐ hǎi shàng. nián sì shí yú, nǎi xué chūn qiū zá shuō. yǎng hòu mǔ xiào jǐn.
丞相公孙弘者,齐菑川国薛县人也,字季。少时为薛狱吏,有罪,免。家贫,牧豕海上。年四十馀,乃学春秋杂说。养後母孝谨。
jiàn yuán yuán nián, tiān zǐ chū jí wèi, zhāo xián liáng wén xué zhī shì. shì shí hóng nián liù shí, zhēng yǐ xián liáng wèi bó shì. shǐ xiōng nú, hái bào, bù hé shàng yì, shàng nù, yǐ wéi bù néng, hóng nǎi bìng miǎn guī.
建元元年,天子初即位,招贤良文学之士。是时弘年六十,徵以贤良为博士。使匈奴,还报,不合上意,上怒,以为不能,弘乃病免归。
yuán guāng wǔ nián, yǒu zhào zhēng wén xué, zāi chuān guó fù tuī shàng gōng sūn hóng. hóng ràng xiè guó rén yuē:" chén yǐ cháng xī yīng mìng, yǐ bù néng bà guī, yuán gèng tuī xuǎn." guó rén gù tuī hóng, hóng zhì tài cháng. tài cháng lìng suǒ zhēng rú shì gè duì cè, bǎi yú rén, hóng dì jū xià. cè zòu, tiān zǐ zhuó hóng duì wèi dì yī. zhào rù jiàn, zhuàng mào shén lì, bài wèi bó shì. shì shí tōng xī nán yí dào, zhì jùn, bā shǔ mín kǔ zhī, zhào shǐ hóng shì zhī. hái zòu shì, shèng huǐ xī nán yí wú suǒ yòng, shàng bù tīng.
元光五年,有诏徵文学,菑川国复推上公孙弘。弘让谢国人曰:“臣已尝西应命,以不能罢归,原更推选。”国人固推弘,弘至太常。太常令所徵儒士各对策,百馀人,弘第居下。策奏,天子擢弘对为第一。召入见,状貌甚丽,拜为博士。是时通西南夷道,置郡,巴蜀民苦之,诏使弘视之。还奏事,盛毁西南夷无所用,上不听。
hóng wéi rén huī qí duō wén, cháng chēng yǐ wéi rén zhǔ bìng bù guǎng dà, rén chén bìng bù jiǎn jié. hóng wèi bù bèi, shí bù zhòng ròu. hòu mǔ sǐ, fú sāng sān nián. měi cháo huì yì, kāi chén qí duān, lìng rén zhǔ zì zé, bù kěn miàn shé tíng zhēng. yú shì tiān zǐ chá qí xíng dūn hòu, biàn lùn yǒu yú, xí wén fǎ lì shì, ér yòu yuán shì yǐ rú shù, shàng dà yuè zhī. èr suì zhōng, zhì zuǒ nèi shǐ. hóng zòu shì, yǒu bù kě, bù tíng biàn zhī. cháng yǔ zhǔ jué dū wèi jí àn qǐng jiān, jí àn xiān fā zhī, hóng tuī qí hòu, tiān zǐ cháng shuō, suǒ yán jiē tīng, yǐ cǐ rì yì qīn guì. cháng yǔ gōng qīng yuē yì, zhì shàng qián, jiē bèi qí yuē yǐ shùn shàng zhǐ. jí àn tíng jí hóng yuē:" qí rén duō zhà ér wú qíng shí, shǐ yǔ chén děng jiàn cǐ yì, jīn jiē bèi zhī, bù zhōng." shàng wèn hóng. hóng xiè yuē:" fū zhī chén zhě yǐ chén wèi zhōng, bù zhī chén zhě yǐ chén wèi bù zhōng." shàng rán hóng yán. zuǒ yòu xìng chén měi huǐ hóng, shàng yì hòu yù zhī.
弘为人恢奇多闻,常称以为人主病不广大,人臣病不俭节。弘为布被,食不重肉。後母死,服丧三年。每朝会议,开陈其端,令人主自择,不肯面折庭争。於是天子察其行敦厚,辩论有馀,习文法吏事,而又缘饰以儒术,上大说之。二岁中,至左内史。弘奏事,有不可,不庭辩之。尝与主爵都尉汲黯请间,汲黯先发之,弘推其後,天子常说,所言皆听,以此日益亲贵。尝与公卿约议,至上前,皆倍其约以顺上旨。汲黯庭诘弘曰:“齐人多诈而无情实,始与臣等建此议,今皆倍之,不忠。”上问弘。弘谢曰:“夫知臣者以臣为忠,不知臣者以臣为不忠。”上然弘言。左右幸臣每毁弘,上益厚遇之。
yuán shuò sān nián, zhāng ōu miǎn, yǐ hóng wèi yù shǐ dài fū. shì shí tōng xī nán yí, dōng zhì cāng hǎi, běi zhù shuò fāng zhī jùn. hóng shù jiàn, yǐ wéi bà bì zhōng guó yǐ fèng wú yòng zhī dì, yuán bà zhī. yú shì tiān zǐ nǎi shǐ zhū mǎi chén děng nán hóng zhì shuò fāng zhī biàn. fā shí cè, hóng bù dé yī. hóng nǎi xiè yuē:" shān dōng bǐ rén, bù zhī qí biàn ruò shì, yuán bà xī nán yí cāng hǎi ér zhuān fèng shuò fāng." shàng nǎi xǔ zhī.
元朔三年,张欧免,以弘为御史大夫。是时通西南夷,东置沧海,北筑朔方之郡。弘数谏,以为罢敝中国以奉无用之地,原罢之。於是天子乃使硃买臣等难弘置朔方之便。发十策,弘不得一。弘乃谢曰:“山东鄙人,不知其便若是,原罢西南夷、沧海而专奉朔方。”上乃许之。
jí àn yuē:" hóng wèi zài sān gōng, fèng lù shén duō. rán wèi bù bèi, cǐ zhà yě." shàng wèn hóng. hóng xiè yuē:" yǒu zhī. fū jiǔ qīng yǔ chén shàn zhě wú guò àn, rán jīn rì tíng jí hóng, chéng zhōng hóng zhī bìng. fū yǐ sān gōng wèi bù bèi, chéng shì zhà yù yǐ diào míng. qiě chén wén guǎn zhòng xiāng qí, yǒu sān guī, chǐ nǐ yú jūn, huán gōng yǐ bà, yì shàng jiàn yú jūn. yàn yīng xiāng jǐng gōng, shí bù zhòng ròu, qiè bù yī sī, qí guó yì zhì, cǐ xià bǐ yú mín. jīn chén hóng wèi wèi yù shǐ dài fū, ér wèi bù bèi, zì jiǔ qīng yǐ xià zhì yú xiǎo lì, wú chà, chéng rú jí àn yán. qiě wú jí àn zhōng, bì xià ān dé wén cǐ yán." tiān zǐ yǐ wéi qiān ràng, yù yì hòu zhī. zú yǐ hóng wèi chéng xiàng, fēng píng jīn hóu.
汲黯曰:“弘位在三公,奉禄甚多。然为布被,此诈也。”上问弘。弘谢曰:“有之。夫九卿与臣善者无过黯,然今日庭诘弘,诚中弘之病。夫以三公为布被,诚饰诈欲以钓名。且臣闻管仲相齐,有三归,侈拟於君,桓公以霸,亦上僭於君。晏婴相景公,食不重肉,妾不衣丝,齐国亦治,此下比於民。今臣弘位为御史大夫,而为布被,自九卿以下至於小吏,无差,诚如汲黯言。且无汲黯忠,陛下安得闻此言。”天子以为谦让,愈益厚之。卒以弘为丞相,封平津侯。
hóng wéi rén yì jì, wài kuān nèi shēn. zhū cháng yǔ hóng yǒu què zhě, suī xiáng yǔ shàn, yīn bào qí huò. shā zhǔ fù yǎn, xǐ dǒng zhòng shū yú jiāo xī, jiē hóng zhī lì yě. shí yī ròu tuō sù zhī fàn. gù rén suǒ shàn bīn kè, yǎng yī shí, hóng fèng lù jiē yǐ gěi zhī, jiā wú suǒ yú. shì yì yǐ cǐ xián zhī.
弘为人意忌,外宽内深。诸尝与弘有卻者,虽详与善,阴报其祸。杀主父偃,徙董仲舒於胶西,皆弘之力也。食一肉脱粟之饭。故人所善宾客,仰衣食,弘奉禄皆以给之,家无所馀。士亦以此贤之。
huái nán héng shān móu fǎn, zhì dǎng yǔ fāng jí. hóng bìng shén, zì yǐ wéi wú gōng ér fēng, wèi zhì chéng xiàng, yí zuǒ míng zhǔ tián fǔ guó jiā, shǐ rén yóu chén zǐ zhī dào. jīn zhū hóu yǒu pàn nì zhī jì, cǐ jiē zǎi xiàng fèng zhí bù chēng, kǒng qiè bìng sǐ, wú yǐ sè zé. nǎi shàng shū yuē:" chén wén tiān xià zhī tōng dào wǔ, suǒ yǐ xíng zhī zhě sān. yuē jūn chén, fù zǐ, xiōng dì, fū fù, cháng yòu zhī xù, cǐ wǔ zhě tiān xià zhī tōng dào yě. zhì, rén, yǒng, cǐ sān zhě tiān xià zhī tōng dé, suǒ yǐ xíng zhī zhě yě. gù yuē' lì xíng jìn hū rén, hǎo wèn jìn hū zhì, zhī chǐ jìn hū yǒng' . zhī cǐ sān zhě, zé zhī suǒ yǐ zì zhì zhī suǒ yǐ zì zhì, rán hòu zhī suǒ yǐ zhì rén. tiān xià wèi yǒu bù néng zì zhì ér néng zhì rén zhě yě, cǐ bǎi shì bù yì zhī dào yě. jīn bì xià gōng xíng dà xiào, jiàn sān wáng, jiàn zhōu dào, jiān wén wǔ, lì xián yǔ lù, liàng néng shòu guān. jīn chén hóng bà nú zhī zhì, wú hàn mǎ zhī láo, bì xià guò yì zhuó chén hóng zú wǔ zhī zhōng, fēng wèi liè hóu, zhì wèi sān gōng. chén hóng xíng néng bù zú yǐ chēng, sù yǒu fù xīn zhī bìng, kǒng xiān gǒu mǎ tián gōu hè, zhōng wú yǐ bào dé sè zé. yuán guī hóu yìn, qǐ hái gǔ, bì xián zhě lù." tiān zǐ bào yuē:" gǔ zhě shǎng yǒu gōng, xiù yǒu dé, shǒu chéng shàng wén, zāo yù yòu wǔ, wèi yǒu yì cǐ zhě yě. zhèn sù xī shù jī huò chéng zūn wèi, jù bù néng níng, wéi suǒ yǔ gòng wèi zhì zhě, jūn yí zhī zhī. gài jūn zǐ shàn shàn è è, jūn ruò jǐn xíng, cháng zài zhèn gōng. jūn bù xìng lí shuāng lù zhī bìng, hé yàng bù yǐ, nǎi shàng shū guī hóu, qǐ hái gǔ, shì zhāng zhèn zhī bù dé yě. jīn shì shǎo jiàn, jūn qí shěng sī lǜ, yī jīng shén, fǔ yǐ yī yào." yīn cì gào niú jiǔ zá bó. jū shù yuè, bìng yǒu chōu, shì shì.
淮南、衡山谋反,治党与方急。弘病甚,自以为无功而封,位至丞相,宜佐明主填抚国家,使人由臣子之道。今诸侯有畔逆之计,此皆宰相奉职不称,恐窃病死,无以塞责。乃上书曰:“臣闻天下之通道五,所以行之者三。曰君臣,父子,兄弟,夫妇,长幼之序,此五者天下之通道也。智,仁,勇,此三者天下之通德,所以行之者也。故曰‘力行近乎仁,好问近乎智,知耻近乎勇’ 。知此三者,则知所以自治;知所以自治,然後知所以治人。天下未有不能自治而能治人者也,此百世不易之道也。今陛下躬行大孝,鉴三王,建周道,兼文武,厉贤予禄,量能授官。今臣弘罢驽之质,无汗马之劳,陛下过意擢臣弘卒伍之中,封为列侯,致位三公。臣弘行能不足以称,素有负薪之病,恐先狗马填沟壑,终无以报德塞责。原归侯印,乞骸骨,避贤者路。”天子报曰:“古者赏有功,褎有德,守成尚文,遭遇右武,未有易此者也。朕宿昔庶几获承尊位,惧不能宁,惟所与共为治者,君宜知之。盖君子善善恶恶,君若谨行,常在朕躬。君不幸罹霜露之病,何恙不已,乃上书归侯,乞骸骨,是章朕之不德也。今事少间,君其省思虑,一精神,辅以医药。”因赐告牛酒杂帛。居数月,病有瘳,视事。
yuán shòu èr nián, hóng bìng, jìng yǐ chéng xiàng zhōng. zi dù sì wèi píng jīn hóu. dù wèi shān yáng tài shǒu shí yú suì, zuò fǎ shī hóu.
元狩二年,弘病,竟以丞相终。子度嗣为平津侯。度为山阳太守十馀岁,坐法失侯。
zhǔ fù yǎn zhě, qí lín zāi rén yě. xué cháng duǎn zòng héng zhī shù, wǎn nǎi xué yì chūn qiū bǎi jiā yán. yóu qí zhū shēng jiān, mò néng hòu yù yě. qí zhū rú shēng xiàng yǔ pái bìn, bù róng yú qí. jiā pín, jiǎ dài wú suǒ de, nǎi běi yóu yān zhào zhōng shān, jiē mò néng hòu yù, wèi kè shén kùn. xiào wǔ yuán guāng yuán nián zhōng, yǐ wéi zhū hóu mò zú yóu zhě, nǎi xī rù guān jiàn wèi jiāng jūn. wèi jiāng jūn shù yán shàng, shàng bù zhào. zī yòng fá, liú jiǔ, zhū gōng bīn kè duō yàn zhī, nǎi shàng shū què xià. cháo zòu, mù zhào rù jiàn. suǒ yán jiǔ shì, qí bā shì wèi lǜ lìng, yī shì jiàn fá xiōng nú. qí cí yuē:
主父偃者,齐临菑人也。学长短纵横之术,晚乃学易、春秋、百家言。游齐诸生间,莫能厚遇也。齐诸儒生相与排摈,不容於齐。家贫,假贷无所得,乃北游燕、赵、中山,皆莫能厚遇,为客甚困。孝武元光元年中,以为诸侯莫足游者,乃西入关见卫将军。卫将军数言上,上不召。资用乏,留久,诸公宾客多厌之,乃上书阙下。朝奏,暮召入见。所言九事,其八事为律令,一事谏伐匈奴。其辞曰:
chén wén míng zhǔ bù è qiè jiàn yǐ bó guān, zhōng chén bù gǎn bì zhòng zhū yǐ zhí jiàn, shì gù shì wú yí cè ér gōng liú wàn shì. jīn chén bù gǎn yǐn zhōng bì sǐ yǐ xiào yú jì, yuán bì xià xìng shè ér shǎo chá zhī.
臣闻明主不恶切谏以博观,忠臣不敢避重诛以直谏,是故事无遗策而功流万世。今臣不敢隐忠避死以效愚计,原陛下幸赦而少察之。
sī mǎ fǎ yuē:" guó suī dà, hào zhàn bì wáng tiān xià suī píng, wàng zhàn bì wēi." tiān xià jì píng, tiān zǐ dà kǎi, chūn sōu qiū xiǎn, zhū hóu chūn zhèn lǚ, qiū zhì bīng, suǒ yǐ bù wàng zhàn yě. qiě fú nù zhě nì dé yě, bīng zhě xiōng qì yě, zhēng zhě mò jié yě. gǔ zhī rén jūn yī nù bì fú shī liú xiě, gù shèng wáng chóng xíng zhī. fū wù zhàn shèng qióng wǔ shì zhě, wèi yǒu bù huǐ zhě yě. xī qín huáng dì rèn zhàn shèng zhī wēi, cán shí tiān xià, bìng tūn zhàn guó, hǎi nèi wèi yī, gōng qí sān dài. wù shèng bù xiū, yù gōng xiōng nú, lǐ sī jiàn yuē:" bù kě. fū xiōng nú wú chéng guō zhī jū, wěi jī zhī shǒu, qiān xǐ niǎo jǔ, nán de ér zhì yě. qīng bīng shēn rù, liáng shí bì jué zhǒng liáng yǐ xíng, zhòng bù jí shì. dé qí dì bù zú yǐ wéi lì yě, yù qí mín bù kě yì ér shǒu yě. shèng bì shā zhī, fēi mín fù mǔ yě. mí bì zhōng guó, kuài xīn xiōng nú, fēi cháng cè yě." qín huáng dì bù tīng, suì shǐ méng tián jiāng bīng gōng hú, pì dì qiān lǐ, yǐ hé wèi jìng. dì gù zé lǔ, bù shēng wǔ gǔ. rán hòu fā tiān xià dīng nán yǐ shǒu běi hé. bào bīng lù shī shí yǒu yú nián, sǐ zhě bù kě shèng shǔ, zhōng bù néng yú hé ér běi. shì qǐ rén zhòng bù zú, bīng gé bù bèi zāi? qí shì bù kě yě. yòu shǐ tiān xià fēi chú wǎn sù, qǐ yú huáng chuí láng yá fù hǎi zhī jùn, zhuǎn shū běi hé, lǜ sān shí zhōng ér zhì yī shí. nán zǐ jí gēng bù zú yú liáng xiǎng, nǚ zǐ fǎng jī bù zú yú wéi mù. bǎi xìng mí bì, gū guǎ lǎo ruò bù néng xiāng yǎng, dào lù sǐ zhě xiāng wàng, gài tiān xià shǐ pàn qín yě.
司马法曰:“国虽大,好战必亡;天下虽平,忘战必危。”天下既平,天子大凯,春蒐秋狝,诸侯春振旅,秋治兵,所以不忘战也。且夫怒者逆德也,兵者凶器也,争者末节也。古之人君一怒必伏尸流血,故圣王重行之。夫务战胜穷武事者,未有不悔者也。昔秦皇帝任战胜之威,蚕食天下,并吞战国,海内为一,功齐三代。务胜不休,欲攻匈奴,李斯谏曰:“不可。夫匈奴无城郭之居,委积之守,迁徙鸟举,难得而制也。轻兵深入,粮食必绝;踵粮以行,重不及事。得其地不足以为利也,遇其民不可役而守也。胜必杀之,非民父母也。靡弊中国,快心匈奴,非长策也。”秦皇帝不听,遂使蒙恬将兵攻胡,辟地千里,以河为境。地固泽卤,不生五穀。然後发天下丁男以守北河。暴兵露师十有馀年,死者不可胜数,终不能逾河而北。是岂人众不足,兵革不备哉?其势不可也。又使天下蜚刍輓粟,起於黄、腄、琅邪负海之郡,转输北河,率三十锺而致一石。男子疾耕不足於粮饟,女子纺绩不足於帷幕。百姓靡敝,孤寡老弱不能相养,道路死者相望,盖天下始畔秦也。
jí zhì gāo huáng dì dìng tiān xià, lüè dì yú biān, wén xiōng nú jù yú dài gǔ zhī wài ér yù jī zhī. yù shǐ chéng jìn jiàn yuē:" bù kě. fū xiōng nú zhī xìng, shòu jù ér niǎo sàn, cóng zhī rú bó yǐng. jīn yǐ bì xià shèng dé gōng xiōng nú, chén qiè wēi zhī." gāo dì bù tīng, suì běi zhì yú dài gǔ, guǒ yǒu píng chéng zhī wéi. gāo huáng dì gài huǐ zhī shén, nǎi shǐ liú jìng wǎng jié hé qīn zhī yuē, rán hòu tiān xià wàng gān gē zhī shì. gù bīng fǎ yuē" xīng shī shí wàn, rì fèi qiān jīn". fū qín cháng jī zhòng bào bīng shù shí wàn rén, suī yǒu fù jūn shā jiāng xì lǔ chán yú zhī gōng, yì shì zú yǐ jié yuàn shēn chóu, bù zú yǐ cháng tiān xià zhī fèi. fū shàng xū fǔ kù, xià bì bǎi xìng, gān xīn yú wài guó, fēi wán shì yě. fū xiōng nú nán de ér zhì, fēi yī shì yě. xíng dào qīn qū, suǒ yǐ wéi yè yě, tiān xìng gù rán. shàng jí yú xià yīn zhōu, gù fú chéng dū, qín shòu chù zhī, bù shǔ wéi rén. fū shàng bù guān yú xià yīn zhōu zhī tǒng, ér xià jìn shì zhī shī, cǐ chén zhī suǒ dà yōu, bǎi xìng zhī suǒ jí kǔ yě. qiě fú bīng jiǔ zé biàn shēng, shì kǔ zé lǜ yì. nǎi shǐ biān jìng zhī mín bì mí chóu kǔ ér yǒu lí xīn, jiāng lì xiāng yí ér wài shì, gù wèi tuó zhāng hán dé yǐ chéng qí sī yě. fū qín zhèng zhī suǒ yǐ bù xíng zhě, quán fēn hū èr zi, cǐ dé shī zhī xiào yě. gù zhōu shū yuē" ān wēi zài chū lìng, cún wáng zài suǒ yòng". yuán bì xià xiáng chá zhī, shǎo jiā yì ér shú lǜ yān.
及至高皇帝定天下,略地於边,闻匈奴聚於代谷之外而欲击之。御史成进谏曰:“不可。夫匈奴之性,兽聚而鸟散,从之如搏影。今以陛下盛德攻匈奴,臣窃危之。”高帝不听,遂北至於代谷,果有平城之围。高皇帝盖悔之甚,乃使刘敬往结和亲之约,然後天下忘干戈之事。故兵法曰“兴师十万,日费千金”。夫秦常积众暴兵数十万人,虽有覆军杀将系虏单于之功,亦適足以结怨深雠,不足以偿天下之费。夫上虚府库,下敝百姓,甘心於外国,非完事也。夫匈奴难得而制,非一世也。行盗侵驱,所以为业也,天性固然。上及虞夏殷周,固弗程督,禽兽畜之,不属为人。夫上不观虞夏殷周之统,而下近世之失,此臣之所大忧,百姓之所疾苦也。且夫兵久则变生,事苦则虑易。乃使边境之民弊靡愁苦而有离心,将吏相疑而外市,故尉佗、章邯得以成其私也。夫秦政之所以不行者,权分乎二子,此得失之效也。故周书曰“安危在出令,存亡在所用”。原陛下详察之,少加意而熟虑焉。
shì shí zhào rén xú lè qí rén yán ān jù shàng shū yán shì wù, gè yī shì. xú lè yuē: chén wén tiān xià zhī huàn zài yú tǔ bēng, bù zài yú wǎ jiě, gǔ jīn yī yě. hé wèi tǔ bēng? qín zhī mò shì shì yě. chén shè wú qiān shèng zhī zūn, chǐ tǔ zhī dì, shēn fēi wáng gōng dà rén míng zú zhī hòu, wú xiāng qū zhī yù, fēi yǒu kǒng mò zēng zǐ zhī xián, táo zhū yī dùn zhī fù yě, rán qǐ qióng xiàng, fèn jí jīn, piān tǎn dà hū ér tiān xià cóng fēng, cǐ qí gù hé yě? yóu mín kùn ér zhǔ bù xù, xià yuàn ér shàng bù zhī, sú yǐ luàn ér zhèng bù xiū, cǐ sān zhě chén shè zhī suǒ yǐ wéi zī yě. shì zhī wèi tǔ bēng. gù yuē tiān xià zhī huàn zài yú tǔ bēng. hé wèi wǎ jiě? wú chǔ qí zhào zhī bīng shì yě. qī guó móu wèi dà nì, hào jiē chēng wàn shèng zhī jūn, dài jiǎ shù shí wàn, wēi zú yǐ yán qí jìng nèi, cái zú yǐ quàn qí shì mín, rán bù néng xī rǎng chǐ cùn zhī dì ér shēn wéi qín yú zhōng yuán zhě, cǐ qí gù hé yě? fēi quán qīng yú pǐ fū ér bīng ruò yú chén shè yě, dàng shì zhī shí, xiān dì zhī dé zé wèi shuāi ér ān tǔ lè sú zhī mín zhòng, gù zhū hóu wú jìng wài zhī zhù. cǐ zhī wèi wǎ jiě, gù yuē tiān xià zhī huàn bù zài wǎ jiě. yóu shì guān zhī, tiān xià chéng yǒu tǔ bēng zhī shì, suī bù yī qióng chù zhī shì huò shǒu è ér wēi hǎi nèi, chén shè shì yě. kuàng sān jìn zhī jūn huò cún hū! tiān xià suī wèi yǒu dà zhì yě, chéng néng wú tǔ bēng zhī shì, suī yǒu jiàng guó jìn bīng bù dé xuán zhǒng ér shēn wéi qín yǐ, wú chǔ qí zhào shì yě. kuàng qún chén bǎi xìng néng wéi luàn hū zāi! cǐ èr tǐ zhě, ān wēi zhī míng yào yě, xián zhǔ suǒ liú yì ér shēn chá yě.
是时赵人徐乐、齐人严安俱上书言世务,各一事。徐乐曰:臣闻天下之患在於土崩,不在於瓦解,古今一也。何谓土崩?秦之末世是也。陈涉无千乘之尊,尺土之地,身非王公大人名族之後,无乡曲之誉,非有孔、墨、曾子之贤,陶硃、猗顿之富也,然起穷巷,奋棘矜,偏袒大呼而天下从风,此其故何也?由民困而主不恤,下怨而上不知,俗已乱而政不脩,此三者陈涉之所以为资也。是之谓土崩。故曰天下之患在於土崩。何谓瓦解?吴、楚、齐、赵之兵是也。七国谋为大逆,号皆称万乘之君,带甲数十万,威足以严其境内,财足以劝其士民,然不能西攘尺寸之地而身为禽於中原者,此其故何也?非权轻於匹夫而兵弱於陈涉也,当是之时,先帝之德泽未衰而安土乐俗之民众,故诸侯无境外之助。此之谓瓦解,故曰天下之患不在瓦解。由是观之,天下诚有土崩之势,虽布衣穷处之士或首恶而危海内,陈涉是也。况三晋之君或存乎!天下虽未有大治也,诚能无土崩之势,虽有彊国劲兵不得旋踵而身为禽矣,吴、楚、齐、赵是也。况群臣百姓能为乱乎哉!此二体者,安危之明要也,贤主所留意而深察也。
jiān zhě guān dōng wǔ gǔ bù dēng, nián suì wèi fù, mín duō qióng kùn, zhòng zhī yǐ biān jìng zhī shì, tuī shù xún lǐ ér guān zhī, zé mín qiě yǒu bù ān qí chù zhě yǐ. bù ān gù yì dòng. yì dòng zhě, tǔ bēng zhī shì yě. gù xián zhǔ dú guān wàn huà zhī yuán, míng yú ān wēi zhī jī, xiū zhī miào táng zhī shàng, ér xiāo wèi xíng zhī huàn. qí yào, qī shǐ tiān xià wú tǔ bēng zhī shì ér yǐ yǐ. gù suī yǒu jiàng guó jìn bīng, bì xià zhú zǒu shòu, shè fēi niǎo, hóng yóu yàn zhī yòu, yín zòng zì zhī guān, jí chí chěng zhī lè, zì ruò yě. jīn shí sī zhú zhī shēng bù jué yú ěr, wéi zhàng zhī sī pái yōu zhū rú zhī xiào bù fá yú qián, ér tiān xià wú sù yōu. míng hé bì tāng wǔ, sú hé bì chéng kāng! suī rán, chén qiè yǐ wéi bì xià tiān rán zhī shèng, kuān rén zhī zī, ér chéng yǐ tiān xià wèi wù, zé tāng wǔ zhī míng bù nán móu, ér chéng kāng zhī sú kě fù xīng yě. cǐ èr tǐ zhě lì, rán hòu chù zūn ān zhī shí, yáng míng guǎng yù yú dāng shì, qīn tiān xià ér fú sì yí, yú ēn yí dé wéi shù shì lóng, nán miàn fù yǐ shè mèi ér yī wáng gōng, cǐ bì xià zhī suǒ fú yě. chén wén tú wáng bù chéng, qí bì zú yǐ ān. ān zé bì xià hé qiú ér bù dé, hé wéi ér bù chéng, hé zhēng ér bù fú hū zāi! yán ān shàng shū yuē:
间者关东五穀不登,年岁未复,民多穷困,重之以边境之事,推数循理而观之,则民且有不安其处者矣。不安故易动。易动者,土崩之势也。故贤主独观万化之原,明於安危之机,脩之庙堂之上,而销未形之患。其要,期使天下无土崩之势而已矣。故虽有彊国劲兵,陛下逐走兽,射蜚鸟,弘游燕之囿,淫纵恣之观,极驰骋之乐,自若也。金石丝竹之声不绝於耳,帷帐之私俳优侏儒之笑不乏於前,而天下无宿忧。名何必汤武,俗何必成康!虽然,臣窃以为陛下天然之圣,宽仁之资,而诚以天下为务,则汤武之名不难侔,而成康之俗可复兴也。此二体者立,然後处尊安之实,扬名广誉於当世,亲天下而服四夷,馀恩遗德为数世隆,南面负扆摄袂而揖王公,此陛下之所服也。臣闻图王不成,其敝足以安。安则陛下何求而不得,何为而不成,何征而不服乎哉!严安上书曰:
chén wén zhōu yǒu tiān xià, qí zhì sān bǎi yú suì, chéng kāng qí lóng yě, xíng cuò sì shí yú nián ér bù yòng. jí qí shuāi yě, yì sān bǎi yú suì, gù wǔ bó gèng qǐ. wǔ bó zhě, cháng zuǒ tiān zǐ xīng lì chú hài, zhū bào jìn xié, kuāng zhèng hǎi nèi, yǐ zūn tiān zǐ. wǔ bó jì méi, xián shèng mò xù, tiān zǐ gū ruò, hào lìng bù xíng. zhū hóu zì xíng, jiàng líng ruò, zhòng bào guǎ, tián cháng cuàn qí, liù qīng fēn jìn, bìng wèi zhàn guó, cǐ mín zhī shǐ kǔ yě. yú shì jiàng guó wù gōng, ruò guó bèi shǒu, hé cóng lián héng, chí chē jī gǔ, jiè zhòu shēng jǐ shī, mín wú suǒ gào sù.
臣闻周有天下,其治三百馀岁,成康其隆也,刑错四十馀年而不用。及其衰也,亦三百馀岁,故五伯更起。五伯者,常佐天子兴利除害,诛暴禁邪,匡正海内,以尊天子。五伯既没,贤圣莫续,天子孤弱,号令不行。诸侯恣行,彊陵弱,众暴寡,田常篡齐,六卿分晋,并为战国,此民之始苦也。於是彊国务攻,弱国备守,合从连横,驰车击毂,介胄生虮虱,民无所告愬。
jí zhì qín wáng, cán shí tiān xià, bìng tūn zhàn guó, chēng hào yuē huáng dì, zhǔ hǎi nèi zhī zhèng, huài zhū hóu zhī chéng, xiāo qí bīng, zhù yǐ wéi zhōng jù, shì bù fù yòng. yuán yuán lí mín dé miǎn yú zhàn guó, féng míng tiān zǐ, rén rén zì yǐ wéi gēng shēng. xiāng shǐ qín huǎn qí xíng fá, báo fù liǎn, shěng yáo yì, guì rén yì, jiàn quán lì, shàng dǔ hòu, xià zhì qiǎo, biàn fēng yì sú, huà yú hǎi nèi, zé shì shì bì ān yǐ. qín bù xíng shì fēng ér qí gù sú, wèi zhì qiǎo quán lì zhě jìn, dǔ hòu zhōng xìn zhě tuì fǎ yán zhèng jùn, chǎn yú zhě zhòng, rì wén qí měi, yì guǎng xīn yì. yù sì wēi hǎi wài, nǎi shǐ méng tián jiāng bīng yǐ běi gōng hú, pì dì jìn jìng, shù yú běi hé, fēi chú wǎn sù yǐ suí qí hòu. yòu shǐ wèi tú suī jiāng lóu chuán zhī shì nán gōng bǎi yuè, shǐ jiān lù záo qú yùn liáng, shēn rù yuè, yuè rén dùn táo. kuàng rì chí jiǔ, liáng shí jué fá, yuè rén jī zhī, qín bīng dà bài. qín nǎi shǐ wèi tuó jiāng zú yǐ shù yuè. dàng shì shí, qín huò běi gòu yú hú, nán guà yú yuè, sù bīng wú yòng zhī dì, jìn ér bù dé tuì. xíng shí yú nián, dīng nán bèi jiǎ, dīng nǚ zhuǎn shū, kǔ bù liáo shēng, zì jīng yú dào shù, sǐ zhě xiāng wàng. jí qín huáng dì bēng, tiān xià dà pàn. chén shèng wú guǎng jǔ chén, wǔ chén zhāng ěr jǔ zhào, xiàng liáng jǔ wú, tián dān jǔ qí, jǐng jū jǔ yǐng, zhōu shì jǔ wèi, hán guǎng jǔ yàn, qióng shān tōng gǔ háo shì bìng qǐ, bù kě shèng zài yě. rán jiē fēi gōng hóu zhī hòu, fēi zhǎng guān zhī lì yě. wú chǐ cùn zhī shì, qǐ lǘ xiàng, zhàng jí jīn, yìng shí ér jiē dòng, bù móu ér jù qǐ, bù yuē ér tóng huì, rǎng zhǎng dì jìn, zhì yú bà wáng, shí jiào shǐ rán yě. qín guì wèi tiān zǐ, fù yǒu tiān xià, miè shì jué sì zhě, qióng bīng zhī huò yě. gù zhōu shī zhī ruò, qín shī zhī jiàng, bù biàn zhī huàn yě.
及至秦王,蚕食天下,并吞战国,称号曰皇帝,主海内之政,坏诸侯之城,销其兵,铸以为锺虡,示不复用。元元黎民得免於战国,逢明天子,人人自以为更生。乡使秦缓其刑罚,薄赋敛,省繇役,贵仁义,贱权利,上笃厚,下智巧,变风易俗,化於海内,则世世必安矣。秦不行是风而其故俗,为智巧权利者进,笃厚忠信者退;法严政峻,谄谀者众,日闻其美,意广心轶。欲肆威海外,乃使蒙恬将兵以北攻胡,辟地进境,戍於北河,蜚刍輓粟以随其後。又使尉屠睢将楼船之士南攻百越,使监禄凿渠运粮,深入越,越人遁逃。旷日持久,粮食绝乏,越人击之,秦兵大败。秦乃使尉佗将卒以戍越。当是时,秦祸北构於胡,南挂於越,宿兵无用之地,进而不得退。行十馀年,丁男被甲,丁女转输,苦不聊生,自经於道树,死者相望。及秦皇帝崩,天下大叛。陈胜、吴广举陈,武臣、张耳举赵,项梁举吴,田儋举齐,景驹举郢,周市举魏,韩广举燕,穷山通谷豪士并起,不可胜载也。然皆非公侯之後,非长官之吏也。无尺寸之势,起闾巷,杖棘矜,应时而皆动,不谋而俱起,不约而同会,壤长地进,至于霸王,时教使然也。秦贵为天子,富有天下,灭世绝祀者,穷兵之祸也。故周失之弱,秦失之彊,不变之患也。
jīn yù zhāo nán yí, cháo yè láng, jiàng qiāng bó, lüè huì zhōu, jiàn chéng yì, shēn rù xiōng nú, fán qí lóng chéng, yì zhě měi zhī. cǐ rén chén zhī lì yě, fēi tiān xià zhī cháng cè yě. jīn zhōng guó wú gǒu fèi zhī jīng, ér wài lèi yú yuǎn fāng zhī bèi, mí bì guó jiā, fēi suǒ yǐ zǐ mín yě. xíng wú qióng zhī yù, gān xīn kuài yì, jié yuàn yú xiōng nú, fēi suǒ yǐ ān biān yě. huò jié ér bù jiě, bīng xiū ér fù qǐ, jìn zhě chóu kǔ, yuǎn zhě jīng hài, fēi suǒ yǐ chí jiǔ yě. jīn tiān xià duàn jiǎ dǐ jiàn, qiáo jiàn lèi xián, zhuǎn shū yùn liáng, wèi jiàn xiū shí, cǐ tiān xià zhī suǒ gòng yōu yě. fū bīng jiǔ ér biàn qǐ, shì fán ér lǜ shēng. jīn wài jùn zhī dì huò jǐ qiān lǐ, liè chéng shù shí, xíng shù rǎng zhì, páng xié zhū hóu, fēi gōng shì zhī lì yě. shàng guān qí jìn zhī suǒ yǐ wáng zhě, gōng shì bēi xuē, liù qīng dà shèng yě xià guān qín zhī suǒ yǐ miè zhě, yán fǎ kè shēn, yù dà wú qióng yě. jīn jùn shǒu zhī quán, fēi tè liù qīng zhī zhòng yě dì jǐ qiān lǐ, fēi tè lǘ xiàng zhī zī yě jiǎ bīng qì xiè, fēi tè jí jīn zhī yòng yě: yǐ zāo wàn shì zhī biàn, zé bù kě chēng huì yě.
今欲招南夷,朝夜郎,降羌僰,略濊州,建城邑,深入匈奴,燔其茏城,议者美之。此人臣之利也,非天下之长策也。今中国无狗吠之惊,而外累於远方之备,靡敝国家,非所以子民也。行无穷之欲,甘心快意,结怨於匈奴,非所以安边也。祸结而不解,兵休而复起,近者愁苦,远者惊骇,非所以持久也。今天下锻甲砥剑,桥箭累弦,转输运粮,未见休时,此天下之所共忧也。夫兵久而变起,事烦而虑生。今外郡之地或几千里,列城数十,形束壤制,旁胁诸侯,非公室之利也。上观齐晋之所以亡者,公室卑削,六卿大盛也;下观秦之所以灭者,严法刻深,欲大无穷也。今郡守之权,非特六卿之重也;地几千里,非特闾巷之资也;甲兵器械,非特棘矜之用也:以遭万世之变,则不可称讳也。
shū zòu tiān zǐ, tiān zǐ zhào jiàn sān rén, wèi yuē:" gōng děng jiē ān zài? hé xiāng jiàn zhī wǎn yě!" yú shì shàng nǎi bài zhǔ fù yǎn xú lè yán ān wèi láng zhōng. shù jiàn, shàng shū yán shì, zhào bài yǎn wèi yè zhě, qiān wèi zhōng dài fū. yī suì zhōng sì qiān yǎn.
书奏天子,天子召见三人,谓曰:“公等皆安在?何相见之晚也!”於是上乃拜主父偃、徐乐、严安为郎中。数见,上疏言事,诏拜偃为谒者,迁为中大夫。一岁中四迁偃。
yǎn shuō shàng yuē:" gǔ zhě zhū hóu bù guò bǎi lǐ, jiàng ruò zhī xíng yì zhì. jīn zhū hóu huò lián chéng shù shí, dì fāng qiān lǐ, huǎn zé jiāo shē yì wèi yín luàn, jí zé zǔ qí jiàng ér hé cóng yǐ nì jīng shī. jīn yǐ fǎ gē xuē zhī, zé nì jié méng qǐ, qián rì cháo cuò shì yě. jīn zhū hóu zǐ dì huò shí shù, ér shì sì dài lì, yú suī gǔ ròu, wú chǐ cùn dì fēng, zé rén xiào zhī dào bù xuān. yuán bì xià lìng zhū hóu dé tuī ēn fèn zǐ dì, yǐ dì hóu zhī. bǐ rén rén xǐ de suǒ yuán, shàng yǐ dé shī, shí fēn qí guó, bù xuē ér shāo ruò yǐ." yú shì shàng cóng qí jì. yòu shuō shàng yuē:" mào líng chū lì, tiān xià háo jié bìng jiān zhī jiā, luàn zhòng zhī mín, jiē kě xǐ mào líng, nèi shí jīng shī, wài xiāo jiān huá, cǐ suǒ wèi bù zhū ér hài chú." shàng yòu cóng qí jì.
偃说上曰:“古者诸侯不过百里,彊弱之形易制。今诸侯或连城数十,地方千里,缓则骄奢易为淫乱,急则阻其彊而合从以逆京师。今以法割削之,则逆节萌起,前日晁错是也。今诸侯子弟或十数,而適嗣代立,馀虽骨肉,无尺寸地封,则仁孝之道不宣。原陛下令诸侯得推恩分子弟,以地侯之。彼人人喜得所原,上以德施,实分其国,不削而稍弱矣。”於是上从其计。又说上曰:“茂陵初立,天下豪桀并兼之家,乱众之民,皆可徙茂陵,内实京师,外销奸猾,此所谓不诛而害除。”上又从其计。
zūn lì wèi huáng hòu, jí fā yàn wáng dìng guó yīn shì, gài yǎn yǒu gōng yān. dà chén jiē wèi qí kǒu, lù yí lèi qiān jīn. rén huò shuō yǎn yuē:" tài héng yǐ." zhǔ fù yuē:" chén jié fà yóu xué sì shí yú nián, shēn bù dé suì, qīn bù yǐ wéi zi, kūn dì bù shōu, bīn kè qì wǒ, wǒ è rì jiǔ yǐ. qiě zhàng fū shēng bù wǔ dǐng shí, sǐ jí wǔ dǐng pēng ěr. wú rì mù tú yuǎn, gù dào xíng bào shī zhī."
尊立卫皇后,及发燕王定国阴事,盖偃有功焉。大臣皆畏其口,赂遗累千金。人或说偃曰:“太横矣。”主父曰:“臣结发游学四十馀年,身不得遂,亲不以为子,昆弟不收,宾客弃我,我戹日久矣。且丈夫生不五鼎食,死即五鼎烹耳。吾日暮途远,故倒行暴施之。”
yǎn shèng yán shuò fāng dì féi ráo, wài zǔ hé, méng tián chéng zhī yǐ zhú xiōng nú, nèi xǐng zhuǎn shū shù cáo, guǎng zhōng guó, miè hú zhī běn yě. shàng lǎn qí shuō, xià gōng qīng yì, jiē yán bù biàn. gōng sūn hóng yuē:" qín shí cháng fā sān shí wàn zhòng zhù běi hé, zhōng bù kě jiù, yǐ ér qì zhī." zhǔ fù yǎn shèng yán qí biàn, shàng jìng yòng zhǔ fù jì, lì shuò fāng jùn.
偃盛言朔方地肥饶,外阻河,蒙恬城之以逐匈奴,内省转输戍漕,广中国,灭胡之本也。上览其说,下公卿议,皆言不便。公孙弘曰:“秦时常发三十万众筑北河,终不可就,已而弃之。”主父偃盛言其便,上竟用主父计,立朔方郡。
yuán shuò èr nián, zhǔ fù yán qí wáng nèi yín yì xíng pì, shàng bài zhǔ fù wèi qí xiāng. zhì qí, biàn zhào kūn dì bīn kè, sàn wǔ bǎi jīn yǔ zhī, shù zhī yuē:" shǐ wú pín shí, kūn dì bù wǒ yī shí, bīn kè bù wǒ nèi mén jīn wú xiāng qí, zhū jūn yíng wǒ huò qiān lǐ. wú yǔ zhū jūn jué yǐ, wú fù rù yǎn zhī mén!" nǎi shǐ rén yǐ wáng yǔ zǐ jiān shì dòng wáng, wáng yǐ wéi zhōng bù dé tuō zuì, kǒng xiào yàn wáng lùn sǐ, nǎi zì shā. yǒu sī yǐ wén.
元朔二年,主父言齐王内淫佚行僻,上拜主父为齐相。至齐,遍召昆弟宾客,散五百金予之,数之曰:“始吾贫时,昆弟不我衣食,宾客不我内门;今吾相齐,诸君迎我或千里。吾与诸君绝矣,毋复入偃之门!”乃使人以王与姊奸事动王,王以为终不得脱罪,恐效燕王论死,乃自杀。有司以闻。
zhǔ fù shǐ wèi bù yī shí, cháng yóu yān zhào, jí qí guì, fā yàn shì. zhào wáng kǒng qí wèi guó huàn, yù shàng shū yán qí yīn shì, wèi yǎn jū zhōng, bù gǎn fā. jí wèi qí xiāng, chū guān, jí shǐ rén shàng shū, gào yán zhǔ fù yǎn shòu zhū hóu jīn, yǐ gù zhū hóu zǐ dì duō yǐ dé fēng zhě. jí qí wáng zì shā, shàng wén dà nù, yǐ wéi zhǔ fù jié qí wáng lìng zì shā, nǎi zhēng xià lì zhì. zhǔ fù fú shòu zhū hóu jīn, shí bù jié wáng lìng zì shā. shàng yù wù zhū, shì shí gōng sūn hóng wèi yù shǐ dài fū, nǎi yán yuē:" qí wáng zì shā wú hòu, guó chú wèi jùn, rù hàn, zhǔ fù yǎn běn shǒu è, bì xià bù zhū zhǔ fù yǎn, wú yǐ xiè tiān xià." nǎi suì zú zhǔ fù yǎn.
主父始为布衣时,尝游燕、赵,及其贵,发燕事。赵王恐其为国患,欲上书言其阴事,为偃居中,不敢发。及为齐相,出关,即使人上书,告言主父偃受诸侯金,以故诸侯子弟多以得封者。及齐王自杀,上闻大怒,以为主父劫其王令自杀,乃徵下吏治。主父服受诸侯金,实不劫王令自杀。上欲勿诛,是时公孙弘为御史大夫,乃言曰:“齐王自杀无後,国除为郡,入汉,主父偃本首恶,陛下不诛主父偃,无以谢天下。”乃遂族主父偃。
zhǔ fù fāng guì xìng shí, bīn kè yǐ qiān shù, jí qí zú sǐ, wú yī rén shōu zhě, wéi dú xiáo kǒng chē shōu zàng zhī. tiān zǐ hòu wén zhī, yǐ wéi kǒng chē zhǎng zhě yě.
主父方贵幸时,宾客以千数,及其族死,无一人收者,唯独洨孔车收葬之。天子後闻之,以为孔车长者也。
tài shǐ gōng yuē: gōng sūn hóng xíng yì suī xiū, rán yì yù shí. hàn xìng bā shí yú nián yǐ, shàng fāng xiāng wén xué, zhāo jùn yì, yǐ guǎng rú mò, hóng wèi jǔ shǒu. zhǔ fù yǎn dāng lù, zhū gōng jiē yù zhī, jí míng bài shēn zhū, shì zhēng yán qí è. bēi fū!
太史公曰:公孙弘行义虽脩,然亦遇时。汉兴八十馀年矣,上方乡文学,招俊乂,以广儒墨,弘为举首。主父偃当路,诸公皆誉之,及名败身诛,士争言其恶。悲夫!
tài huáng tài hòu zhào dà sī tú dà sī kōng:" gài wén zhì guó zhī dào, fù mín wèi shǐ fù mín zhī yào, zài yú jié jiǎn. xiào jīng yuē' ān shàng zhì mín, mò shàn yú lǐ' .' lǐ, yǔ shē yě níng jiǎn' . xī zhě guǎn zhòng xiāng qí huán, bà zhū hóu, yǒu jiǔ hé yī kuāng zhī gōng, ér zhòng ní wèi zhī bù zhī lǐ, yǐ qí shē tài chǐ nǐ yú jūn gù yě. xià yǔ bēi gōng shì, è yī fú, hòu shèng bù xún. yóu cǐ yán zhī, zhì zhī shèng yě, dé yōu yǐ, mò gāo yú jiǎn. jiǎn huà sú mín, zé zūn bēi zhī xù dé, ér gǔ ròu zhī ēn qīn, zhēng sòng zhī yuán xī. sī nǎi jiā jǐ rén zú, xíng cuò zhī běn yě yú? kě bù wù zāi! fū sān gōng zhě, bǎi liáo zhī lǜ, wàn mín zhī biǎo yě. wèi yǒu shù zhí biǎo ér dé qū yǐng zhě yě. kǒng zǐ bù yún hū,' zi lǜ ér zhèng, shú gǎn bù zhèng' .' jǔ shàn ér jiào bù néng zé quàn' . wéi hàn xìng yǐ lái, gǔ gōng zǎi chén shēn xíng jiǎn yuē, qīng cái zhòng yì, jiào rán zhe míng, wèi yǒu ruò gù chéng xiàng píng jīn hóu gōng sūn hóng zhě yě. wèi zài chéng xiàng ér wèi bù bèi, tuō sù zhī fàn, bù guò yī ròu. gù rén suǒ shàn bīn kè jiē fēn fèng lù yǐ gěi zhī, wú yǒu suǒ yú. chéng nèi zì kè yuē ér wài cóng zhì. jí àn jí zhī, nǎi wén yú cháo, cǐ kě wèi jiǎn yú zhì dù ér kě shī xíng zhě yě. dé yōu zé xíng, fǒu zé zhǐ, yǔ nèi shē tài ér wài wèi guǐ fú yǐ diào xū yù zhě shū kē. yǐ bìng qǐ hái gǔ, xiào wǔ huáng dì jí zhì yuē' shǎng yǒu gōng, bāo yǒu dé, shàn shàn è è, jūn yí zhī zhī. qí shěng sī lǜ, cún jīng shén, fǔ yǐ yī yào' . cì gào zhì bìng, niú jiǔ zá bó. jū shù yuè, yǒu chōu, shì shì. zhì yuán shòu èr nián, jìng yǐ shàn zhōng yú xiàng wèi. fū zhī chén mò ruò jūn, cǐ qí xiào yě. hóng zi dù sì jué, hòu wèi shān yáng tài shǒu, zuò fǎ shī hóu. fū biǎo dé zhāng yì, suǒ yǐ lǜ sú lì huà, shèng wáng zhī zhì, bù yì zhī dào yě. qí cì hóng hòu zǐ sūn zhī cì dāng wèi hòu zhě jué guān nèi hóu, shí yì sān bǎi hù, zhēng yì gōng chē, shàng míng shàng shū, zhèn qīn lín bài yān."
太皇太后诏大司徒大司空:“盖闻治国之道,富民为始;富民之要,在於节俭。孝经曰‘安上治民,莫善於礼’ 。‘礼,与奢也宁俭’ 。昔者管仲相齐桓,霸诸侯,有九合一匡之功,而仲尼谓之不知礼,以其奢泰侈拟於君故也。夏禹卑宫室,恶衣服,後圣不循。由此言之,治之盛也,德优矣,莫高於俭。俭化俗民,则尊卑之序得,而骨肉之恩亲,争讼之原息。斯乃家给人足,刑错之本也欤?可不务哉!夫三公者,百寮之率,万民之表也。未有树直表而得曲影者也。孔子不云乎,‘子率而正,孰敢不正’ 。‘举善而教不能则劝’ 。维汉兴以来,股肱宰臣身行俭约,轻财重义,较然著明,未有若故丞相平津侯公孙弘者也。位在丞相而为布被,脱粟之饭,不过一肉。故人所善宾客皆分奉禄以给之,无有所馀。诚内自克约而外从制。汲黯诘之,乃闻于朝,此可谓减於制度而可施行者也。德优则行,否则止,与内奢泰而外为诡服以钓虚誉者殊科。以病乞骸骨,孝武皇帝即制曰‘赏有功,襃有德,善善恶恶,君宜知之。其省思虑,存精神,辅以医药’ 。赐告治病,牛酒杂帛。居数月,有瘳,视事。至元狩二年,竟以善终于相位。夫知臣莫若君,此其效也。弘子度嗣爵,後为山阳太守,坐法失侯。夫表德章义,所以率俗厉化,圣王之制,不易之道也。其赐弘後子孙之次当为後者爵关内侯,食邑三百户,徵诣公车,上名尚书,朕亲临拜焉。”
bān gù chēng yuē: gōng sūn hóng bo shì ér kuān jiē yǐ hóng jiàn zhī yì kùn yú yàn què, yuǎn jī yáng shǐ zhī jiān, fēi yù qí shí, yān néng zhì cǐ wèi hū? shì shí hàn xìng liù shí yú zài, hǎi nèi yì ān, fǔ kù chōng shí, ér sì yí wèi bīn, zhì dù duō quē, shàng fāng yù yòng wén wǔ, qiú zhī rú fú jí. shǐ yǐ pú lún yíng méi shēng, jiàn zhǔ fù ér tàn xī. qún chén mù xiāng, yì rén bìng chū. bo shì shì yú chú mù, hóng yáng zhuó yú jiǎ shù, wèi qīng fèn yú nú pú, rì dī chū yú jiàng lǔ, sī yì nǎng shí bǎn zhù fàn niú zhī péng yǐ. hàn zhī dé rén, yú zī wèi shèng. rú yǎ zé gōng sūn hóng dǒng zhòng shū ér kuān, dǔ xíng zé shí jiàn shí qìng, zhì zhí zé jí àn bo shì, tuī xián zé hán ān guó zhèng dāng shí, dìng lìng zé zhào yǔ zhāng tāng, wén zhāng zé sī mǎ qiān xiàng rú, huá jī zé dōng fāng shuò méi gāo, yìng duì zé yán zhù zhū mǎi chén, lì shǔ zé táng dōu là xià hóng, xié lǜ zé lǐ yán nián, yùn chóu zé sāng hóng yáng, fèng shǐ zé zhāng qiān sū wǔ, jiàng shuài zé wèi qīng huò qù bìng, shòu yí zé huò guāng jīn rì dī. qí yú bù kě shèng jì. shì yǐ xìng zào gōng yè, zhì dù yí wén, hòu shì mò jí. xiào xuān chéng tǒng, zuǎn xiū hóng yè, yì jiǎng lùn liù, zhāo xuǎn mào yì, ér xiāo wàng zhī liáng qiū hè xià hóu shèng wéi xuán chéng yán péng zǔ yǐn gēng shǐ yǐ rú shù jìn, liú xiàng wáng bāo yǐ wén zhāng xiǎn. jiàng xiàng zé zhāng ān shì zhào chōng guó wèi xiāng bǐng jí yú dìng guó dù yán nián, zhì mín zé huáng bà wáng chéng gōng suì zhèng hóng shào xìn chén hán yán shòu yǐn wēng guī zhào guǎng hàn zhī shǔ, jiē yǒu gōng jī jiàn shù yú hòu. lèi qí míng chén, yì qí cì yě.
班固称曰:公孙弘、卜式、兒宽皆以鸿渐之翼困於燕雀,远迹羊豕之间,非遇其时,焉能致此位乎?是时汉兴六十馀载,海内乂安,府库充实,而四夷未宾,制度多阙,上方欲用文武,求之如弗及。始以蒲轮迎枚生,见主父而叹息。群臣慕乡,异人并出。卜式试於刍牧,弘羊擢於贾竖,卫青奋於奴仆,日磾出於降虏,斯亦曩时版筑饭牛之朋矣。汉之得人,於兹为盛。儒雅则公孙弘、董仲舒、兒宽,笃行则石建、石庆,质直则汲黯、卜式,推贤则韩安国、郑当时,定令则赵禹、张汤,文章则司马迁、相如,滑稽则东方朔、枚皋,应对则严助、硃买臣,历数则唐都、落下闳,协律则李延年,运筹则桑弘羊,奉使则张骞、苏武,将帅则卫青、霍去病,受遗则霍光、金日磾。其馀不可胜纪。是以兴造功业,制度遗文,後世莫及。孝宣承统,纂脩洪业,亦讲论六,招选茂异,而萧望之、梁丘贺、夏侯胜、韦玄成、严彭祖、尹更始以儒术进,刘向、王襃以文章显。将相则张安世、赵充国、魏相、邴吉、于定国、杜延年,治民则黄霸、王成、龚遂、郑弘、邵信臣、韩延寿、尹翁归、赵广汉之属,皆有功迹见述於後。累其名臣,亦其次也。
píng jīn jù rú, wǎn nián shǐ yù. wài shì kuān jiǎn, nèi huái jí dù. chǒng bèi róng jué, shēn shòu fèi fǔ. zhǔ fù tuī ēn, guān shí shè dù. shēng shí wǔ dǐng, sǐ fēi shí dù.
平津巨儒,晚年始遇。外示宽俭,内怀嫉妒。宠备荣爵,身受肺腑。主父推恩,观时设度。生食五鼎,死非时蠹。