tài shǐ gōng yuē: fǎ lìng suǒ yǐ dǎo mín yě, xíng fá suǒ yǐ jìn jiān yě. wén wǔ bù bèi, liáng mín jù rán shēn xiū zhě, guān wèi zēng luàn yě. fèng zhí xún lǐ, yì kě yǐ wèi zhì, hé bì wēi yán zāi?
太史公曰:法令所以導民也,刑罰所以禁奸也。文武不備,良民懼然身修者,官未曾亂也。奉職循理,亦可以為治,何必威嚴哉?
sūn shū áo zhě, chǔ zhī chù shì yě. yú qiū xiāng jìn zhī yú chǔ zhuāng wáng, yǐ zì dài yě. sān yuè wèi chǔ xiāng, shī jiào dǎo mín, shàng xià hé hé, shì sú shèng měi, zhèng huǎn jìn zhǐ, lì wú jiān xié, dào zéi bù qǐ. qiū dōng zé quàn mín shān cǎi, chūn xià yǐ shuǐ, gè dé qí suǒ biàn, mín jiē lè qí shēng.
孫叔敖者,楚之處士也。虞丘相進之於楚莊王,以自代也。三月為楚相,施教導民,上下和合,世俗盛美,政緩禁止,吏無奸邪,盜賊不起。秋冬則勸民山采,春夏以水,各得其所便,民皆樂其生。
zhuāng wáng yǐ wèi bì qīng, gèng yǐ xiǎo wèi dà, bǎi xìng bù biàn, jiē qù qí yè. shì lìng yán zhī xiāng yuē: shì luàn, mín mò ān qí chù, cì xíng bù dìng. xiāng yuē: rú cǐ jǐ hé qǐng hū? shì lìng yuē: sān yuè qǐng. xiāng yuē: bà, wú jīn lìng zhī fù yǐ. hòu wǔ rì, cháo, xiāng yán zhī wáng yuē: qián rì gèng bì, yǐ wèi qīng. jīn shì lìng lái yán yuē shì luàn, mín mò ān qí chù, cì xíng zhī bù dìng. chén qǐng suì lìng fù rú gù. wáng xǔ zhī, xià lìng sān rì ér shì fù rú gù.
莊王以為幣輕,更以小為大,百姓不便,皆去其業。市令言之相曰:「市亂,民莫安其處,次行不定。」相曰:「如此幾何頃乎?」市令曰:「三月頃。」相曰:「罷,吾今令之復矣。」後五日,朝,相言之王曰:「前日更幣,以為輕。今市令來言曰「市亂,民莫安其處,次行之不定」。臣請遂令復如故。」王許之,下令三日而市復如故。
chǔ mín sú hǎo bì chē, wáng yǐ wèi bì chē bù biàn mǎ, yù xià lìng shǐ gāo zhī. xiāng yuē: lìng shù xià, mín bù zhī suǒ cóng, bù kě. wáng bì yù gāo chē, chén qǐng jiào lǘ lǐ shǐ gāo qí kùn. chéng chē zhě jiē jūn zǐ, jūn zǐ bù néng shù xià chē. wáng xǔ zhī. jū bàn suì, mín xī zì gāo qí chē.
楚民俗好庳車,王以為庳車不便馬,欲下令使高之。相曰:「令數下,民不知所從,不可。王必欲高車,臣請教閭里使高其困。乘車者皆君子,君子不能數下車。」王許之。居半歲,民悉自高其車。
cǐ bù jiào ér mín cóng qí huà, jìn zhě shì ér xiào zhī, yuǎn zhě sì miàn wàng ér fǎ zhī. gù sān dé xiāng ér bù xǐ, zhī qí cái zì dé zhī yě sān qù xiāng ér bù huǐ, zhī fēi jǐ zhī zuì yě.
此不教而民從其化,近者視而效之,遠者四面望而法之。故三得相而不喜,知其材自得之也;三去相而不悔,知非己之罪也。
zi chǎn zhě, zhèng zhī liè dài fū yě. zhèng zhāo jūn zhī shí, yǐ suǒ ài xú zhì wèi xiāng, guó luàn, shàng xià bù qīn, fù zǐ bù hé. dà gōng zǐ qī yán zhī jūn, yǐ zi chǎn wèi xiāng. wèi xiāng yī nián, shù zi bù xì xiá, bān bái bù tí qiè, tóng zi bù lí pàn. èr nián, shì bù yù jiǎ. sān nián, mén bù yè guān, dào bù shí yí. sì nián, tián qì bù guī. wǔ nián, shì wú chǐ jí, sàng qī bù lìng ér zhì. zhì zhèng èr shí liù nián ér sǐ, dīng zhuàng hào kū, lǎo rén ér tí, yuē: zi chǎn qù wǒ sǐ hū! mín jiāng ān guī?
子產者,鄭之列大夫也。鄭昭君之時,以所愛徐摯為相,國亂,上下不親,父子不和。大宮子期言之君,以子產為相。為相一年,豎子不戲狎,斑白不提挈,僮子不犁畔。二年,市不豫賈。三年,門不夜關,道不拾遺。四年,田器不歸。五年,士無尺籍,喪期不令而治。治鄭二十六年而死,丁壯號哭,老人兒啼,曰:「子產去我死乎!民將安歸?」
gōng yí xiū zhě, lǔ bó shì yě. yǐ gāo dì wèi lǔ xiāng. fèng fǎ xún lǐ, wú suǒ biàn gèng, bǎi guān zì zhèng. shǐ shí lù zhě bù dé yǔ xià mín zhēng lì, shòu dà zhě bù dé qǔ xiǎo.
公儀休者,魯博士也。以高弟為魯相。奉法循理,無所變更,百官自正。使食祿者不得與下民爭利,受大者不得取小。
kè yǒu yí xiāng yú zhě, xiāng bù shòu. kè yuē: wén jūn shì yú, yí jūn yú, hé gù bù shòu yě? xiāng yuē: yǐ shì yú, gù bù shòu yě. jīn wèi xiāng, néng zì gěi yú jīn shòu yú ér miǎn, shuí fù gěi wǒ yú zhě? wú gù bù shòu yě.
客有遺相魚者,相不受。客曰:「聞君嗜魚,遺君魚,何故不受也?」相曰:「以嗜魚,故不受也。今為相,能自給魚;今受魚而免,誰復給我魚者?吾故不受也。」
shí rú ér měi, bá qí yuán kuí ér qì zhī. jiàn qí jiā zhī bù hǎo, ér jí chū qí jiā fù, fán qí jī, yún yù lìng nóng shì gōng nǚ ān suǒ chóu qí huò hū?
食茹而美,拔其園葵而棄之。見其家織布好,而疾出其家婦,燔其機,雲「欲令農士工女安所讎其貨乎」?
shí shē zhě, chǔ zhāo wáng xiāng yě. jiān zhí lián zhèng, wú suǒ ā bì. xíng xiàn, dào yǒu shā rén zhě, xiāng zhuī zhī, nǎi qí fù yě. zòng qí fù ér hái zì xì yān. shǐ rén yán zhī wáng yuē: shā rén zhě, chén zhī fù yě. fū yǐ fù lì zhèng, bù xiào yě fèi fǎ zòng zuì, fēi zhōng yě chén zuì dāng sǐ. wáng yuē: zhuī ér bù jí, bù dāng fú zuì, zi qí zhì shì yǐ. shí shē yuē: bù sī qí fù, fēi xiào zǐ yě bù fèng zhǔ fǎ, fēi zhōng chén yě. wáng shè qí zuì, shàng huì yě fú zhū ér sǐ, chén zhí yě. suì bù shòu lìng, zì wěn ér sǐ.
石奢者,楚昭王相也。堅直廉正,無所阿避。行縣,道有殺人者,相追之,乃其父也。縱其父而還自系焉。使人言之王曰:「殺人者,臣之父也。夫以父立政,不孝也;廢法縱罪,非忠也;臣罪當死。」王曰:「追而不及,不當伏罪,子其治事矣。」石奢曰:「不私其父,非孝子也;不奉主法,非忠臣也。王赦其罪,上惠也;伏誅而死,臣職也。」遂不受令,自刎而死。
lǐ lí zhě, jìn wén gōng zhī lǐ yě. guò tīng shā rén, zì jū dāng sǐ. wén gōng yuē: guān yǒu guì jiàn, fá yǒu qīng zhòng. xià lì yǒu guò, fēi zi zhī zuì yě. lǐ lí yuē: chén jū guān wèi zhǎng, bù yǔ lì ràng wèi shòu lù wèi duō, bù yǔ xià fēn lì. jīn guò tīng shā rén, fù qí zuì xià lì, fēi suǒ wén yě. cí bù shòu lìng. wén gōng yuē: zi zé zì yǐ wèi yǒu zuì, guǎ rén yì yǒu zuì xié? lǐ lí yuē: lǐ yǒu fǎ, shī xíng zé xíng, shī sǐ zé sǐ. gōng yǐ chén néng tīng wēi jué yí, gù shǐ wèi lǐ. jīn guò tīng shā rén, zuì dāng sǐ. suì bù shòu lìng, fú jiàn ér sǐ.
李離者,晉文公之理也。過聽殺人,自拘當死。文公曰:「官有貴賤,罰有輕重。下吏有過,非子之罪也。」李離曰:「臣居官為長,不與吏讓位;受祿為多,不與下分利。今過聽殺人,傅其罪下吏,非所聞也。」辭不受令。文公曰:「子則自以為有罪,寡人亦有罪邪?」李離曰:「理有法,失刑則刑,失死則死。公以臣能聽微決疑,故使為理。今過聽殺人,罪當死。」遂不受令,伏劍而死。
tài shǐ gōng yuē: sūn shū áo chū yī yán, yǐng shì fù. zi chǎn bìng sǐ, zhèng mín hào kū. gōng yí zi jiàn hǎo bù ér jiā fù zhú. shí shē zòng fù ér sǐ, chǔ zhāo míng lì. lǐ lí guò shā ér fú jiàn, jìn wén yǐ zhèng guó fǎ.
太史公曰:孫叔敖出一言,郢市復。子產病死,鄭民號哭。公儀子見好布而家婦逐。石奢縱父而死,楚昭名立。李離過殺而伏劍,晉文以正國法。
fèng zhí xún lǐ, wèi zhèng zhī xiān. xù rén tǐ guó, liáng shǐ shù yān. shū sūn zhèng chǎn, zì xī chēng xián. bá kuí yī lì, shè fù fēi. lǐ lí fú jiàn, wèi fǎ ér rán.
奉職循理,為政之先。恤人體國,良史述焉。叔孫、鄭產,自昔稱賢。拔葵一利,赦父非。李離伏劍,為法而然。