zhāng ěr zhě, dà liáng rén yě. qí shǎo shí, jí wèi gōng zǐ wú jì wèi kè. zhāng ěr cháng wáng mìng yóu wài huáng. wài huáng fù rén nǚ shén měi, jià yōng nú, wáng qí fū, qù dǐ fù kè. fù kè sù zhī zhāng ěr, nǎi wèi nǚ yuē: bì yù qiú xián fū, cóng zhāng ěr. nǚ tīng, nǎi zú wèi qǐng jué, jià zhī zhāng ěr. zhāng ěr shì shí tuō shēn yóu, nǚ jiā hòu fèng gěi zhāng ěr, zhāng ěr yǐ gù zhì qiān lǐ kè. nǎi huàn wèi wèi wài huáng lìng. míng yóu cǐ yì xián. chén yú zhě, yì dà liáng rén yě, hǎo rú shù, shù yóu zhào kǔ xíng. fù rén gōng chéng shì yǐ qí nǚ qī zhī, yì zhī chén yú fēi yōng rén yě. yú nián shào, fù shì zhāng ěr, liǎng rén xiāng yǔ wèi wěn jǐng jiāo.
張耳者,大梁人也。其少時,及魏公子毋忌為客。張耳嘗亡命游外黃。外黃富人女甚美,嫁庸奴,亡其夫,去抵父客。父客素知張耳,乃謂女曰:「必欲求賢夫,從張耳。」女聽,乃卒為請決,嫁之張耳。張耳是時脫身游,女家厚奉給張耳,張耳以故致千里客。乃宦魏為外黃令。名由此益賢。陳餘者,亦大梁人也,好儒術,數游趙苦陘。富人公乘氏以其女妻之,亦知陳餘非庸人也。餘年少,父事張耳,兩人相與為刎頸交。
qín zhī miè dà liáng yě, zhāng ěr jiā wài huáng. gāo zǔ wèi bù yī shí, cháng shù cóng zhāng ěr yóu, kè shù yuè. qín miè wèi shù suì, yǐ wén cǐ liǎng rén wèi zhī míng shì yě, gòu qiú yǒu de zhāng ěr qiān jīn, chén yú wǔ bǎi jīn. zhāng ěr chén yú nǎi biàn míng xìng, jù zhī chén, wèi lǐ jiān mén yǐ zì shí. liǎng rén xiāng duì. lǐ lì cháng yǒu guò chī chén yú, chén yú yù qǐ, zhāng ěr niè zhī, shǐ shòu chī. lì qù, zhāng ěr nǎi yǐn chén yú zhī sāng xià ér shù zhī yuē: shǐ wú yǔ gōng yán hé rú? jīn jiàn xiǎo rǔ ér yù sǐ yī lì hū? chén yú rán zhī. qín zhào shū gòu qiú liǎng rén, liǎng rén yì fǎn yòng mén zhě yǐ lìng lǐ zhōng.
秦之滅大梁也,張耳家外黃。高祖為布衣時,嘗數從張耳游,客數月。秦滅魏數歲,已聞此兩人魏之名士也,購求有得張耳千金,陳餘五百金。張耳、陳餘乃變名姓,俱之陳,為里監門以自食。兩人相對。里吏嘗有過笞陳餘,陳餘欲起,張耳躡之,使受笞。吏去,張耳乃引陳餘之桑下而數之曰:「始吾與公言何如?今見小辱而欲死一吏乎?」陳餘然之。秦詔書購求兩人,兩人亦反用門者以令里中。
chén shè qǐ qí, zhì rù chén, bīng shù wàn. zhāng ěr chén yú shàng yè chén shè. shè jí zuǒ yòu shēng píng shù wén zhāng ěr chén yú xián, wèi cháng jiàn, jiàn jí dà xǐ.
陳涉起蘄,至入陳,兵數萬。張耳、陳餘上謁陳涉。涉及左右生平數聞張耳、陳餘賢,未嘗見,見即大喜。
chén zhōng háo jié fù lǎo nǎi shuō chén shè yuē: jiāng jūn shēn bèi jiān zhí ruì, lǜ shì zú yǐ zhū bào qín, fù lì chǔ shè jì, cún wáng jì jué, gōng dé yí wèi wáng. qiě fú jiān lín tiān xià zhū jiāng, bù wèi wáng bù kě, yuán jiāng jūn lì wèi chǔ wáng yě. chén shè wèn cǐ liǎng rén, liǎng rén duì yuē: fū qín wèi wú dào, pò rén guó jiā, miè rén shè jì, jué rén hòu shì, bà bǎi xìng zhī lì, jǐn bǎi xìng zhī cái. jiāng jūn chēn mù zhāng dǎn, chū wàn sǐ bù gù yī shēng zhī jì, wèi tiān xià chú cán yě. jīn shǐ zhì chén ér wáng zhī, shì tiān xià sī. yuán jiāng jūn wú wáng, jí yǐn bīng ér xī, qiǎn rén lì liù guó hòu, zì wèi shù dǎng, wèi qín yì dí yě. dí duō zé lì fēn, yǔ zhòng zé bīng jiàng. rú cǐ yě wú jiāo bīng, xiàn wú shǒu chéng, zhū bào qín, jù xián yáng yǐ lìng zhū hóu. zhū hóu wáng ér dé lì, yǐ dé fú zhī, rú cǐ zé dì yè chéng yǐ. jīn dú wáng chén, kǒng tiān xià jiě yě. chén shè bù tīng, suì lì wèi wáng.
陳中豪傑父老乃說陳涉曰:「將軍身被堅執銳,率士卒以誅暴秦,復立楚社稷,存亡繼絕,功德宜為王。且夫監臨天下諸將,不為王不可,原將軍立為楚王也。」陳涉問此兩人,兩人對曰:「夫秦為無道,破人國家,滅人社稷,絕人後世,罷百姓之力,盡百姓之財。將軍瞋目張膽,出萬死不顧一生之計,為天下除殘也。今始至陳而王之,示天下私。原將軍毋王,急引兵而西,遣人立六國後,自為樹黨,為秦益敵也。敵多則力分,與眾則兵彊。如此野無交兵,縣無守城,誅暴秦,據咸陽以令諸侯。諸侯亡而得立,以德服之,如此則帝業成矣。今獨王陳,恐天下解也。」陳涉不聽,遂立為王。
chén yú nǎi fù shuō chén wáng yuē: dài wáng jǔ liáng chǔ ér xī, wù zài rù guān, wèi jí shōu hé běi yě. chén cháng yóu zhào, zhī qí háo jié jí dì xíng, yuán qǐng qí bīng běi lüè zhào dì. yú shì chén wáng yǐ gù suǒ shàn chén rén wǔ chén wèi jiāng jūn, shào sāo wèi hù jūn, yǐ zhāng ěr chén yú wèi zuǒ yòu xiào wèi, yǔ zú sān qiān rén, běi lüè zhào dì.
陳餘乃復說陳王曰:「大王舉梁、楚而西,務在入關,未及收河北也。臣嘗游趙,知其豪桀及地形,原請奇兵北略趙地。」於是陳王以故所善陳人武臣為將軍,邵騷為護軍,以張耳、陳餘為左右校尉,予卒三千人,北略趙地。
wǔ chén děng cóng bái mǎ dù hé, zhì zhū xiàn, shuō qí háo jié yuē: qín wèi luàn zhèng nüè xíng yǐ cán zéi tiān xià, shù shí nián yǐ. běi yǒu zhǎng chéng zhī yì, nán yǒu wǔ lǐng zhī shù, wài nèi sāo dòng, bǎi xìng bà bì, tóu huì jī liǎn, yǐ gōng jūn fèi, cái guì lì jǐn, mín bù liáo shēng. zhòng zhī yǐ kē fǎ jùn xíng, shǐ tiān xià fù zǐ bù xiāng ān. chén wáng fèn bì wèi tiān xià chàng shǐ, wáng chǔ zhī dì, fāng èr qiān lǐ, mò bù xiǎng yīng, jiā zì wèi nù, rén zì wèi dòu, gè bào qí yuàn ér gōng qí chóu, xiàn shā qí lìng chéng, jùn shā qí shǒu wèi. jīn yǐ zhāng dà chǔ, wáng chén, shǐ wú guǎng zhōu wén jiāng zú bǎi wàn xī jī qín. yú cǐ shí ér bù chéng fēng hóu zhī yè zhě, fēi rén háo yě. zhū jūn shì xiāng yǔ jì zhī! fū tiān xià tóng xīn ér kǔ qín jiǔ yǐ. yīn tiān xià zhī lì ér gōng wú dào zhī jūn, bào fù xiōng zhī yuàn ér chéng gē dì yǒu tǔ zhī yè, cǐ shì zhī yī shí yě. háo jié jiē rán qí yán. nǎi xíng shōu bīng, dé shù wàn rén, hào wǔ chén wèi wǔ xìn jūn. xià zhào shí chéng, yú jiē chéng shǒu, mò kěn xià.
武臣等從白馬渡河,至諸縣,說其豪桀曰:「秦為亂政虐刑以殘賊天下,數十年矣。北有長城之役,南有五嶺之戍,外內騷動,百姓罷敝,頭會箕斂,以供軍費,財匱力盡,民不聊生。重之以苛法峻刑,使天下父子不相安。陳王奮臂為天下倡始,王楚之地,方二千里,莫不響應,家自為怒,人自為斗,各報其怨而攻其讎,縣殺其令丞,郡殺其守尉。今已張大楚,王陳,使吳廣、周文將卒百萬西擊秦。於此時而不成封侯之業者,非人豪也。諸君試相與計之!夫天下同心而苦秦久矣。因天下之力而攻無道之君,報父兄之怨而成割地有土之業,此士之一時也。」豪桀皆然其言。乃行收兵,得數萬人,號武臣為武信君。下趙十城,餘皆城守,莫肯下。
nǎi yǐn bīng dōng běi jī fàn yáng. fàn yáng rén kuǎi tōng shuō fàn yáng lìng yuē: qiè wén gōng zhī jiāng sǐ, gù diào. suī rán, hè gōng dé tōng ér shēng. fàn yáng lìng yuē: hé yǐ diào zhī? duì yuē: qín fǎ zhòng, zú xià wèi fàn yáng lìng shí nián yǐ, shā rén zhī fù, gū rén zhī zǐ, duàn rén zhī zú, qíng rén zhī shǒu, bù kě shèng shù. rán ér cí fù xiào zǐ mò gǎn zì rèn gōng zhī fù zhōng zhě, wèi qín fǎ ěr. jīn tiān xià dà luàn, qín fǎ bù shī, rán zé cí fù xiào zǐ qiě zì rèn gōng zhī fù zhōng yǐ chéng qí míng, cǐ chén zhī suǒ yǐ diào gōng yě. jīn zhū hóu pàn qín yǐ, wǔ xìn jūn bīng qiě zhì, ér jūn jiān shǒu fàn yáng, shào nián jiē zhēng shā jūn, xià wǔ xìn jūn. jūn jí qiǎn chén jiàn wǔ xìn jūn, kě zhuǎn huò wèi fú, zài jīn yǐ.
乃引兵東北擊范陽。范陽人蒯通說范陽令曰:「竊聞公之將死,故吊。雖然,賀公得通而生。」范陽令曰:「何以吊之?」對曰:「秦法重,足下為范陽令十年矣,殺人之父,孤人之子,斷人之足,黥人之首,不可勝數。然而慈父孝子莫敢倳刃公之腹中者,畏秦法耳。今天下大亂,秦法不施,然則慈父孝子且倳刃公之腹中以成其名,此臣之所以吊公也。今諸侯畔秦矣,武信君兵且至,而君堅守范陽,少年皆爭殺君,下武信君。君急遣臣見武信君,可轉禍為福,在今矣。」
fàn yáng lìng nǎi shǐ kuǎi tōng jiàn wǔ xìn jūn yuē: zú xià bì jiāng zhàn shèng rán hòu lüè dì, gōng dé rán hòu xià chéng, chén qiè yǐ wèi guò yǐ. chéng tīng chén zhī jì, kě bù gōng ér jiàng chéng, bù zhàn ér lüè dì, chuán xí ér qiān lǐ dìng, kě hū? wǔ xìn jūn yuē: hé wèi yě? kuǎi tōng yuē: jīn fàn yáng lìng yí zhěng dùn qí shì zú yǐ shǒu zhàn zhě yě, qiè ér wèi sǐ, tān ér zhòng fù guì, gù yù xiān tiān xià jiàng, wèi jūn yǐ wèi qín suǒ zhì lì, zhū shā rú qián shí chéng yě. rán jīn fàn yáng shào nián yì fāng shā qí lìng, zì yǐ chéng jù jūn. jūn hé bù jī chén hóu yìn, bài fàn yáng lìng, fàn yáng lìng zé yǐ chéng xià jūn, shào nián yì bù gǎn shā qí lìng. lìng fàn yáng lìng chéng zhū lún huá gǔ, shǐ qū chí yàn zhào jiāo. yàn zhào jiāo jiàn zhī, jiē yuē cǐ fàn yáng lìng, xiān xià zhě yě, jí xǐ yǐ, yàn zhào chéng kě wú zhàn ér jiàng yě. cǐ chén zhī suǒ wèi chuán xí ér qiān lǐ dìng zhě yě. wǔ xìn jūn cóng qí jì, yīn shǐ kuǎi tōng cì fàn yáng lìng hóu yìn. zhào dì wén zhī, bù zhàn yǐ chéng xià zhě sān shí yú chéng.
范陽令乃使蒯通見武信君曰:「足下必將戰勝然後略地,攻得然後下城,臣竊以為過矣。誠聽臣之計,可不攻而降城,不戰而略地,傳檄而千里定,可乎?」武信君曰:「何謂也?」蒯通曰:「今范陽令宜整頓其士卒以守戰者也,怯而畏死,貪而重富貴,故欲先天下降,畏君以為秦所置吏,誅殺如前十城也。然今范陽少年亦方殺其令,自以城距君。君何不齎臣侯印,拜范陽令,范陽令則以城下君,少年亦不敢殺其令。令范陽令乘硃輪華轂,使驅馳燕、趙郊。燕、趙郊見之,皆曰此范陽令,先下者也,即喜矣,燕、趙城可毋戰而降也。此臣之所謂傳檄而千里定者也。」武信君從其計,因使蒯通賜范陽令侯印。趙地聞之,不戰以城下者三十餘城。
zhì hán dān, zhāng ěr chén yú wén zhōu zhāng jūn rù guān, zhì xì què yòu wén zhū jiāng wèi chén wáng xùn dì, duō yǐ chán huǐ dé zuì zhū, yuàn chén wáng bù yòng qí cè bù yǐ wèi jiāng ér yǐ wèi xiào wèi. nǎi shuō wǔ chén yuē: chén wáng qǐ qí, zhì chén ér wáng, fēi bì lì liù guó hòu. jiāng jūn jīn yǐ sān qiān rén xià zhào shù shí chéng, dú jiè jū hé běi, bù wáng wú yǐ tián zhī. qiě chén wáng tīng chán, hái bào, kǒng bù tuō yú huò. yòu bù rú lì qí xiōng dì bù, jí lì zhào hòu. jiāng jūn wú shī shí, shí jiān bù róng xī. wǔ chén nǎi tīng zhī, suì lì wèi zhào wáng. yǐ chén yú wèi dà jiāng jūn, zhāng ěr wèi yòu chéng xiàng, shào sāo wèi zuǒ chéng xiàng.
至邯鄲,張耳、陳餘聞周章軍入關,至戲卻;又聞諸將為陳王徇地,多以讒毀得罪誅,怨陳王不用其筴不以為將而以為校尉。乃說武臣曰:「陳王起蘄,至陳而王,非必立六國後。將軍今以三千人下趙數十城,獨介居河北,不王無以填之。且陳王聽讒,還報,恐不脫於禍。又不如立其兄弟;不,即立趙後。將軍毋失時,時間不容息。」武臣乃聽之,遂立為趙王。以陳餘為大將軍,張耳為右丞相,邵騷為左丞相。
shǐ rén bào chén wáng, chén wáng dà nù, yù jǐn zú wǔ chén děng jiā, ér fā bīng jī zhào. chén wáng xiāng guó fáng jūn jiàn yuē: qín wèi wáng ér zhū wǔ chén děng jiā, cǐ yòu shēng yī qín yě. bù rú yīn ér hè zhī, shǐ jí yǐn bīng xī jī qín. chén wáng rán zhī, cóng qí jì, xǐ xì wǔ chén děng jiā gōng zhōng, fēng zhāng ěr zǐ áo wèi chéng dū jūn.
使人報陳王,陳王大怒,欲盡族武臣等家,而發兵擊趙。陳王相國房君諫曰:「秦未亡而誅武臣等家,此又生一秦也。不如因而賀之,使急引兵西擊秦。」陳王然之,從其計,徙系武臣等家宮中,封張耳子敖為成都君。
chén wáng shǐ shǐ zhě hè zhào, lìng qù fā bīng xī rù guān. zhāng ěr chén yú shuō wǔ chén yuē: wáng wáng zhào, fēi chǔ yì, tè yǐ jì hè wáng. chǔ yǐ miè qín, bì jiā bīng yú zhào. yuán wáng wú xī bīng, běi xùn yàn dài, nán shōu hé nèi yǐ zì guǎng. zhào nán jù dà hé, běi yǒu yàn dài, chǔ suī shèng qín, bì bù gǎn zhì zhào. zhào wáng yǐ wèi rán, yīn bù xī bīng, ér shǐ hán guǎng lüè yàn, lǐ liáng lüè cháng shān, zhāng yǎn lüè shàng dǎng.
陳王使使者賀趙,令趣發兵西入關。張耳、陳餘說武臣曰:「王王趙,非楚意,特以計賀王。楚已滅秦,必加兵於趙。原王毋西兵,北徇燕、代,南收河內以自廣。趙南據大河,北有燕、代,楚雖勝秦,必不敢制趙。」趙王以為然,因不西兵,而使韓廣略燕,李良略常山,張黶略上黨。
hán guǎng zhì yàn, yàn rén yīn lì guǎng wèi yàn wáng. zhào wáng nǎi yǔ zhāng ěr chén yú běi lüè dì yàn jiè. zhào wáng jiān chū, wèi yàn jūn suǒ de. yàn jiāng qiú zhī, yù yǔ fēn zhào dì bàn, nǎi guī wáng. shǐ zhě wǎng, yàn zhé shā zhī yǐ qiú dì. zhāng ěr chén yú huàn zhī. yǒu sī yǎng zú xiè qí shě zhōng yuē: wú wèi gōng shuō yàn, yǔ zhào wáng zài guī. shě zhōng jiē xiào yuē: shǐ zhě wǎng shí yú bèi, zhé sǐ, ruò hé yǐ néng dé wáng? nǎi zǒu yàn bì. yàn jiāng jiàn zhī, wèn yàn jiāng yuē: zhī chén hé yù? yàn jiāng yuē: ruò yù de zhào wáng ěr. yuē: jūn zhī zhāng ěr chén yú hé rú rén yě? yàn jiāng yuē: xián rén yě. yuē: zhī qí zhì hé yù? yuē: yù de qí wáng ěr. zhào yǎng zú nǎi xiào yuē: jūn wèi zhī cǐ liǎng rén suǒ yù yě. fū wǔ chén zhāng ěr chén yú zhàng mǎ chuí xià zhào shù shí chéng, cǐ yì gè yù nán miàn ér wáng, qǐ yù wèi qīng xiàng zhōng jǐ xié? fū chén yǔ zhǔ qǐ kě tóng rì ér dào zāi, gù qí shì chū dìng, wèi gǎn cān fēn ér wáng, qiě yǐ shǎo zhǎng xiān lì wǔ chén wèi wáng, yǐ chí zhào xīn. jīn zhào dì yǐ fú, cǐ liǎng rén yì yù fēn zhào ér wáng, shí wèi kě ěr. jīn jūn nǎi qiú zhào wáng. cǐ liǎng rén míng wèi qiú zhào wáng, shí yù yàn shā zhī, cǐ liǎng rén fēn zhào zì lì. fū yǐ yī zhào shàng yì yàn, kuàng yǐ liǎng xián wáng zuǒ tí yòu qiè, ér zé shā wáng zhī zuì, miè yàn yì yǐ. yàn jiāng yǐ wèi rán, nǎi guī zhào wáng, yǎng zú wèi yù ér guī.
韓廣至燕,燕人因立廣為燕王。趙王乃與張耳、陳餘北略地燕界。趙王間出,為燕軍所得。燕將囚之,欲與分趙地半,乃歸王。使者往,燕輒殺之以求地。張耳、陳餘患之。有廝養卒謝其舍中曰:「吾為公說燕,與趙王載歸。」舍中皆笑曰:「使者往十餘輩,輒死,若何以能得王?」乃走燕壁。燕將見之,問燕將曰:「知臣何欲?」燕將曰:「若欲得趙王耳。」曰:「君知張耳、陳餘何如人也?」燕將曰:「賢人也。」曰:「知其志何欲?」曰:「欲得其王耳。」趙養卒乃笑曰:「君未知此兩人所欲也。夫武臣、張耳、陳餘杖馬箠下趙數十城,此亦各欲南面而王,豈欲為卿相終己邪?夫臣與主豈可同日而道哉,顧其勢初定,未敢參分而王,且以少長先立武臣為王,以持趙心。今趙地已服,此兩人亦欲分趙而王,時未可耳。今君乃囚趙王。此兩人名為求趙王,實欲燕殺之,此兩人分趙自立。夫以一趙尚易燕,況以兩賢王左提右挈,而責殺王之罪,滅燕易矣。」燕將以為然,乃歸趙王,養卒為御而歸。
lǐ liáng yǐ dìng cháng shān, hái bào, zhào wáng fù shǐ liáng lüè tài yuán. zhì shí yì, qín bīng sāi jǐng xíng, wèi néng qián. qín jiāng zhà chēng èr shì shǐ rén yí lǐ liáng shū, bù fēng, yuē: liáng cháng shì wǒ dé xiǎn xìng. liáng chéng néng fǎn zhào wèi qín, shè liáng zuì, guì liáng. liáng dé shū, yí bù xìn. nǎi hái zhī hán dān, yì qǐng bīng. wèi zhì, dào féng zhào wáng zǐ chū yǐn, cóng bǎi yú qí. lǐ liáng wàng jiàn, yǐ wèi wáng, fú yè dào páng. wáng zǐ zuì, bù zhī qí jiāng, shǐ qí xiè lǐ liáng. lǐ liáng sù guì, qǐ, cán qí cóng guān. cóng guān yǒu yī rén yuē: tiān xià pàn qín, néng zhě xiān lì. qiě zhào wáng sù chū jiāng jūn xià, jīn nǚ ér nǎi bù wèi jiāng jūn xià chē, qǐng zhuī shā zhī. lǐ liáng yǐ dé qín shū, gù yù fǎn zhào, wèi jué, yīn cǐ nù, qiǎn rén zhuī shā wáng zǐ dào zhōng, nǎi suì jiāng qí bīng xí hán dān. hán dān bù zhī, jìng shā wǔ chén shào sāo. zhào rén duō wèi zhāng ěr chén yú ěr mù zhě, yǐ gù dé tuō chū. shōu qí bīng, dé shù wàn rén. kè yǒu shuō zhāng ěr yuē: liǎng jūn jī lǚ, ér yù fù zhào, nán dú lì zhào hòu, fú yǐ yì, kě jiù gōng. nǎi qiú dé zhào xiē, lì wèi zhào wáng, jū xìn dōu. lǐ liáng jìn bīng jī chén yú, chén yú bài lǐ liáng, lǐ liáng zǒu guī zhāng hán.
李良已定常山,還報,趙王復使良略太原。至石邑,秦兵塞井陘,未能前。秦將詐稱二世使人遺李良書,不封,曰:「良嘗事我得顯幸。良誠能反趙為秦,赦良罪,貴良。」良得書,疑不信。乃還之邯鄲,益請兵。未至,道逢趙王姊出飲,從百餘騎。李良望見,以為王,伏謁道旁。王姊醉,不知其將,使騎謝李良。李良素貴,起,慚其從官。從官有一人曰:「天下畔秦,能者先立。且趙王素出將軍下,今女兒乃不為將軍下車,請追殺之。」李良已得秦書,固欲反趙,未決,因此怒,遣人追殺王姊道中,乃遂將其兵襲邯鄲。邯鄲不知,竟殺武臣、邵騷。趙人多為張耳、陳餘耳目者,以故得脫出。收其兵,得數萬人。客有說張耳曰:「兩君羈旅,而欲附趙,難;獨立趙後,扶以義,可就功。」乃求得趙歇,立為趙王,居信都。李良進兵擊陳餘,陳餘敗李良,李良走歸章邯。
zhāng hán yǐn bīng zhì hán dān, jiē xǐ qí mín hé nèi, yí qí chéng guō. zhāng ěr yǔ zhào wáng xiē zǒu rù jù lù chéng, wáng lí wéi zhī. chén yú běi shōu cháng shān bīng, dé shù wàn rén, jūn jù lù běi. zhāng hán jūn jù lù nán jí yuán, zhú yǒng dào shǔ hé, xiǎng wáng lí. wáng lí bīng shí duō, jí gōng jù lù. jù lù chéng zhōng shí jǐn bīng shǎo, zhāng ěr shù shǐ rén zhào qián chén yú, chén yú zì dù bīng shǎo, bù dí qín, bù gǎn qián. shù yuè, zhāng ěr dà nù, yuàn chén yú, shǐ zhāng yǎn chén zé wǎng ràng chén yú yuē: shǐ wú yǔ gōng wèi wěn jǐng jiāo, jīn wáng yǔ ěr dàn mù qiě sǐ, ér gōng yōng bīng shù wàn, bù kěn xiāng jiù, ān zài qí xiāng wèi sǐ! gǒu bì xìn, hú bù fù qín jūn jù sǐ? qiě yǒu shí yī èr xiāng quán. chén yú yuē: wú dù qián zhōng bù néng jiù zhào, tú jǐn wáng jūn. qiě yú suǒ yǐ bù jù sǐ, yù wèi zhào wáng zhāng jūn bào qín. jīn bì jù sǐ, rú yǐ ròu wěi è hǔ, hé yì? zhāng yǎn chén zé yuē: shì yǐ jí, yào yǐ jù sǐ lì xìn, ān zhī hòu lǜ! chén yú yuē: wú sǐ gù yǐ wèi wú yì. bì rú gōng yán. nǎi shǐ wǔ qiān rén lìng zhāng yǎn chén zé xiān cháng qín jūn, zhì jiē méi.
章邯引兵至邯鄲,皆徙其民河內,夷其城郭。張耳與趙王歇走入鉅鹿城,王離圍之。陳餘北收常山兵,得數萬人,軍鉅鹿北。章邯軍鉅鹿南棘原,築甬道屬河,餉王離。王離兵食多,急攻鉅鹿。鉅鹿城中食盡兵少,張耳數使人召前陳餘,陳餘自度兵少,不敵秦,不敢前。數月,張耳大怒,怨陳餘,使張黶、陳澤往讓陳餘曰:「始吾與公為刎頸交,今王與耳旦暮且死,而公擁兵數萬,不肯相救,安在其相為死!苟必信,胡不赴秦軍俱死?且有十一二相全。」陳餘曰:「吾度前終不能救趙,徒盡亡軍。且餘所以不俱死,欲為趙王、張君報秦。今必俱死,如以肉委餓虎,何益?」張黶、陳澤曰:「事已急,要以俱死立信,安知後慮!」陳餘曰:「吾死顧以為無益。必如公言。」乃使五千人令張黶、陳澤先嘗秦軍,至皆沒。
dāng shì shí, yàn qí chǔ wén zhào jí, jiē lái jiù. zhāng áo yì běi shōu dài bīng, dé wàn yú rén, lái, jiē bì yú páng, wèi gǎn jī qín. xiàng yǔ bīng shù jué zhāng hán yǒng dào, wáng lí jūn fá shí, xiàng yǔ xī yǐn bīng dù hé, suì pò zhāng hán. zhāng hán yǐn bīng jiě, zhū hóu jūn nǎi gǎn jī wéi jù lù qín jūn, suì lǔ wáng lí. shè jiān zì shā. zú cún jù lù zhě, chǔ lì yě.
當是時,燕、齊、楚聞趙急,皆來救。張敖亦北收代兵,得萬餘人,來,皆壁餘旁,未敢擊秦。項羽兵數絕章邯甬道,王離軍乏食,項羽悉引兵渡河,遂破章邯。章邯引兵解,諸侯軍乃敢擊圍鉅鹿秦軍,遂虜王離。涉間自殺。卒存鉅鹿者,楚力也。
yú shì zhào wáng xiē zhāng ěr nǎi dé chū jù lù, xiè zhū hóu. zhāng ěr yǔ chén yú xiāng jiàn, zé ràng chén yú yǐ bù kěn jiù zhào, jí wèn zhāng yǎn chén zé suǒ zài. chén yú nù yuē: zhāng yǎn chén zé yǐ bì sǐ zé chén, chén shǐ jiāng wǔ qiān rén xiān cháng qín jūn, jiē méi bù chū. zhāng ěr bù xìn, yǐ wèi shā zhī, shù wèn chén yú. chén yú nù yuē: bù yì jūn zhī wàng chén shēn yě! qǐ yǐ chén wèi zhòng qù jiāng zāi? nǎi tuō jiě yìn shòu, tuī yǔ zhāng ěr. zhāng ěr yì è bù shòu. chén yú qǐ rú cè. kè yǒu shuō zhāng ěr yuē: chén wén tiān yǔ bù qǔ, fǎn shòu qí jiù. jīn chén jiāng jūn yǔ jūn yìn, jūn bù shòu, fǎn tiān bù xiáng. jí qǔ zhī! zhāng ěr nǎi pèi qí yìn, shōu qí huī xià. ér chén yú hái, yì wàng zhāng ěr bù ràng, suì qū chū. zhāng ěr suì shōu qí bīng. chén yú dú yǔ huī xià suǒ shàn shù bǎi rén zhī hé shàng zé zhōng yú liè. yóu cǐ chén yú zhāng ěr suì yǒu què.
於是趙王歇、張耳乃得出鉅鹿,謝諸侯。張耳與陳餘相見,責讓陳餘以不肯救趙,及問張黶、陳澤所在。陳餘怒曰:「張黶、陳澤以必死責臣,臣使將五千人先嘗秦軍,皆沒不出。」張耳不信,以為殺之,數問陳餘。陳餘怒曰:「不意君之望臣深也!豈以臣為重去將哉?」乃脫解印綬,推予張耳。張耳亦愕不受。陳餘起如廁。客有說張耳曰:「臣聞『天與不取,反受其咎』。今陳將軍與君印,君不受,反天不祥。急取之!」張耳乃佩其印,收其麾下。而陳餘還,亦望張耳不讓,遂趨出。張耳遂收其兵。陳餘獨與麾下所善數百人之河上澤中漁獵。由此陳餘、張耳遂有卻。
zhào wáng xiē fù jū xìn dōu. zhāng ěr cóng xiàng yǔ zhū hóu rù guān. hàn yuán nián èr yuè, xiàng yǔ lì zhū hóu wáng, zhāng ěr yǎ yóu, rén duō wèi zhī yán, xiàng yǔ yì sù shù wén zhāng ěr xián, nǎi fēn zhào lì zhāng ěr wèi cháng shān wáng, zhì xìn dōu. xìn dōu gēng míng xiāng guó.
趙王歇復居信都。張耳從項羽諸侯入關。漢元年二月,項羽立諸侯王,張耳雅游,人多為之言,項羽亦素數聞張耳賢,乃分趙立張耳為常山王,治信都。信都更名襄國。
chén yú kè duō shuō xiàng yǔ yuē: chén yú zhāng ěr yī tǐ yǒu gōng yú zhào. xiàng yǔ yǐ chén yú bù cóng rù guān, wén qí zài nán pí, jí yǐ nán pí páng sān xiàn yǐ fēng zhī, ér xǐ zhào wáng xiē wáng dài.
陳餘客多說項羽曰:「陳餘、張耳一體有功於趙。」項羽以陳餘不從入關,聞其在南皮,即以南皮旁三縣以封之,而徙趙王歇王代。
zhāng ěr zhī guó, chén yú yù yì nù, yuē: zhāng ěr yǔ yú gōng děng yě, jīn zhāng ěr wáng, yú dú hóu, cǐ xiàng yǔ bù píng. jí qí wáng tián róng pàn chǔ, chén yú nǎi shǐ xià shuō shuō tián róng yuē: xiàng yǔ wèi tiān xià zǎi bù píng, jǐn wáng zhū jiāng shàn dì, xǐ gù wáng wáng è dì, jīn zhào wáng nǎi jū dài! yuán wáng jiǎ chén bīng, qǐng yǐ nán pí wèi gǎn bì. tián róng yù shù dǎng yú zhào yǐ fǎn chǔ, nǎi qiǎn bīng cóng chén yú. chén yú yīn xī sān xiàn bīng xí cháng shān wáng zhāng ěr. zhāng ěr bài zǒu, niàn zhū hóu wú kě guī zhě, yuē: hàn wáng yǔ wǒ yǒu jiù gù, ér xiàng yǔ yòu jiàng, lì wǒ, wǒ yù zhī chǔ. gān gōng yuē: hàn wáng zhī rù guān, wǔ xīng jù dōng jǐng. dōng jǐng zhě, qín fēn yě. xiān zhì bì bà. chǔ suī jiàng, hòu bì shǔ hàn. gù ěr zǒu hàn. hàn wáng yì hái dìng sān qín, fāng wéi zhāng hán fèi qiū. zhāng ěr yè hàn wáng, hàn wáng hòu yù zhī.
張耳之國,陳餘愈益怒,曰:「張耳與餘功等也,今張耳王,餘獨侯,此項羽不平。」及齊王田榮畔楚,陳餘乃使夏說說田榮曰:「項羽為天下宰不平,盡王諸將善地,徙故王王惡地,今趙王乃居代!原王假臣兵,請以南皮為扞蔽。」田榮欲樹黨於趙以反楚,乃遣兵從陳餘。陳餘因悉三縣兵襲常山王張耳。張耳敗走,念諸侯無可歸者,曰:「漢王與我有舊故,而項羽又彊,立我,我欲之楚。」甘公曰:「漢王之入關,五星聚東井。東井者,秦分也。先至必霸。楚雖彊,後必屬漢。」故耳走漢。漢王亦還定三秦,方圍章邯廢丘。張耳謁漢王,漢王厚遇之。
chén yú yǐ bài zhāng ěr, jiē fù shōu zhào dì, yíng zhào wáng yú dài, fù wèi zhào wáng. zhào wáng dé chén yú, lì yǐ wèi dài wáng. chén yú wèi zhào wáng ruò, guó chū dìng, bù zhī guó, liú fù zhào wáng, ér shǐ xià shuō yǐ xiāng guó shǒu dài.
陳餘已敗張耳,皆復收趙地,迎趙王於代,復為趙王。趙王德陳餘,立以為代王。陳餘為趙王弱,國初定,不之國,留傅趙王,而使夏說以相國守代。
hàn èr nián, dōng jī chǔ, shǐ shǐ gào zhào, yù yǔ jù. chén yú yuē: hàn shā zhāng ěr nǎi cóng. yú shì hàn wáng qiú rén lèi zhāng ěr zhě zhǎn zhī, chí qí tóu yí chén yú. chén yú nǎi qiǎn bīng zhù hàn. hàn zhī bài yú péng chéng xī, chén yú yì fù jué zhāng ěr bù sǐ, jí bèi hàn.
漢二年,東擊楚,使使告趙,欲與俱。陳餘曰:「漢殺張耳乃從。」於是漢王求人類張耳者斬之,持其頭遺陳餘。陳餘乃遣兵助漢。漢之敗於彭城西,陳餘亦復覺張耳不死,即背漢。
hàn sān nián, hán xìn yǐ dìng wèi dì, qiǎn zhāng ěr yǔ hán xìn jī pò zhào jǐng xíng, zhǎn chén yú zhī shuǐ shàng, zhuī shā zhào wáng xiē xiāng guó. hàn lì zhāng ěr wèi zhào wáng. hàn wǔ nián, zhāng ěr hōng, shì wèi jǐng wáng. zi áo sì lì wèi zhào wáng. gāo zǔ zhǎng nǚ lǔ yuán gōng zhǔ wèi zhào wáng áo hòu.
漢三年,韓信已定魏地,遣張耳與韓信擊破趙井陘,斬陳餘泜水上,追殺趙王歇襄國。漢立張耳為趙王。漢五年,張耳薨,諡為景王。子敖嗣立為趙王。高祖長女魯元公主為趙王敖後。
hàn qī nián, gāo zǔ cóng píng chéng guò zhào, zhào wáng zhāo xī tǎn gōu bì, zì shàng shí, lǐ shén bēi, yǒu zǐ xù lǐ. gāo zǔ jī jù lì, shén màn yì zhī. zhào xiāng guàn gāo zhào wǔ děng nián liù shí yú, gù zhāng ěr kè yě. shēng píng wèi qì, nǎi nù yuē: wú wáng càn wáng yě! shuō wáng yuē: fū tiān xià háo jié bìng qǐ, néng zhě xiān lì. jīn wáng shì gāo zǔ shén gōng, ér gāo zǔ wú lǐ, qǐng wèi wáng shā zhī! zhāng áo niè qí zhǐ chū xuè, yuē: jūn hé yán zhī wù! qiě xiān rén wáng guó, lài gāo zǔ dé fù guó, dé liú zi sūn, qiū háo jiē gāo zǔ lì yě. yuán jūn wú fù chū kǒu. guàn gāo zhào wǔ děng shí yú rén jiē xiāng wèi yuē: nǎi wú děng fēi yě. wú wáng zhǎng zhě, bù bèi dé. qiě wú děng yì bù rǔ, jīn yuàn gāo zǔ rǔ wǒ wáng, gù yù shā zhī, hé nǎi wū wáng wèi hū? lìng shì chéng guī wáng, shì bài dú shēn zuò ěr.
漢七年,高祖從平城過趙,趙王朝夕袒韝蔽,自上食,禮甚卑,有子婿禮。高祖箕踞詈,甚慢易之。趙相貫高、趙午等年六十餘,故張耳客也。生平為氣,乃怒曰:「吾王孱王也!」說王曰:「夫天下豪桀並起,能者先立。今王事高祖甚恭,而高祖無禮,請為王殺之!」張敖齧其指出血,曰:「君何言之誤!且先人亡國,賴高祖得復國,德流子孫,秋豪皆高祖力也。原君無復出口。」貫高、趙午等十餘人皆相謂曰:「乃吾等非也。吾王長者,不倍德。且吾等義不辱,今怨高祖辱我王,故欲殺之,何乃汙王為乎?令事成歸王,事敗獨身坐耳。」
hàn bā nián, shàng cóng dōng yuán hái, guò zhào, guàn gāo děng nǎi bì rén bǎi rén, yào zhī zhì cè. shàng guò yù sù, xīn dòng wèn yuē: xiàn míng wèi hé? yuē: bǎi rén. bǎi rén zhě, pò yú rén yě! bù sù ér qù.
漢八年,上從東垣還,過趙,貫高等乃壁人柏人,要之置廁。上過欲宿,心動問曰:「縣名為何?」曰:「柏人。」「柏人者,迫於人也!」不宿而去。
hàn jiǔ nián, guàn gāo yuàn jiā zhī qí móu, nǎi shàng biàn gào zhī. yú shì shàng jiē bìng dài bǔ zhào wáng guàn gāo děng. shí yú rén jiē zhēng zì jǐng, guàn gāo dú nù mà yuē: shuí lìng gōng wèi zhī? jīn wáng shí wú móu, ér bìng bǔ wáng gōng děng jiē sǐ, shuí bái wáng bù fǎn zhě! nǎi jiàn chē jiāo zhì, yǔ wáng yì zhǎng ān. zhì zhāng áo zhī zuì. shàng nǎi zhào zhào qún chén bīn kè yǒu gǎn cóng wáng jiē zú. guàn gāo yǔ kè mèng shū děng shí yú rén, jiē zì kūn qián, wèi wáng jiā nú, cóng lái. guàn gāo zhì, duì yù, yuē: dú wú shǔ wèi zhī, wáng shí bù zhī. lì zhì bàng chī shù qiān, cì duō, shēn wú kě jī zhě, zhōng bù fù yán. lǚ hòu shù yán zhāng wáng yǐ lǔ yuán gōng zhǔ gù, bù yí yǒu cǐ. shàng nù yuē: shǐ zhāng áo jù tiān xià, qǐ shǎo ér nǚ hū! bù tīng. tíng wèi yǐ guàn gāo shì cí wén, shàng yuē: zhuàng shì! shuí zhī zhě, yǐ sī wèn zhī. zhōng dài fū xiè gōng yuē: chén zhī yì zi, sù zhī zhī. cǐ gù zhào guó lì míng yì bù qīn wèi rán nuò zhě yě. shàng shǐ xiè gōng chí jié wèn zhī biān yú qián. yǎng shì yuē: xiè gōng xié? xiè gōng láo kǔ rú shēng píng huān, yǔ yǔ, wèn zhāng wáng guǒ yǒu jì móu bù. gāo yuē: rén qíng níng bù gè ài qí fù mǔ qī zǐ hū? jīn wú sān zú jiē yǐ lùn sǐ, qǐ yǐ wáng yì wú qīn zāi! gù wèi wáng shí bù fǎn, dú wú děng wèi zhī. jù dào běn zhǐ suǒ yǐ wèi zhě wáng bù zhī zhuàng. yú shì xiè gōng rù, jù yǐ bào, shàng nǎi shè zhào wáng.
漢九年,貫高怨家知其謀,乃上變告之。於是上皆並逮捕趙王、貫高等。十餘人皆爭自剄,貫高獨怒罵曰:「誰令公為之?今王實無謀,而並捕王;公等皆死,誰白王不反者!」乃轞車膠致,與王詣長安。治張敖之罪。上乃詔趙群臣賓客有敢從王皆族。貫高與客孟舒等十餘人,皆自髡鉗,為王家奴,從來。貫高至,對獄,曰:「獨吾屬為之,王實不知。」吏治榜笞數千,刺剟,身無可擊者,終不復言。呂后數言張王以魯元公主故,不宜有此。上怒曰:「使張敖據天下,豈少而女乎!」不聽。廷尉以貫高事辭聞,上曰:「壯士!誰知者,以私問之。」中大夫泄公曰:「臣之邑子,素知之。此固趙國立名義不侵為然諾者也。」上使泄公持節問之箯輿前。仰視曰:「泄公邪?」泄公勞苦如生平驩,與語,問張王果有計謀不。高曰:「人情寧不各愛其父母妻子乎?今吾三族皆以論死,豈以王易吾親哉!顧為王實不反,獨吾等為之。」具道本指所以為者王不知狀。於是泄公入,具以報,上乃赦趙王。
shàng xián guàn gāo wèi rén néng lì rán nuò, shǐ xiè gōng jù gào zhī, yuē: zhāng wáng yǐ chū. yīn shè guàn gāo. guàn gāo xǐ yuē: wú wáng shěn chū hū? xiè gōng yuē: rán. xiè gōng yuē: shàng duō zú xià, gù shè zú xià. guàn gāo yuē: suǒ yǐ bù sǐ yī shēn wú yú zhě, bái zhāng wáng bù fǎn yě. jīn wáng yǐ chū, wú zé yǐ sāi, sǐ bù hèn yǐ. qiě rén chén yǒu cuàn shā zhī míng, hé miàn mù fù shì shàng zāi! zòng shàng bù shā wǒ, wǒ bù kuì yú xīn hū? nǎi yǎng jué āng, suì sǐ. dāng cǐ zhī shí, míng wén tiān xià.
上賢貫高為人能立然諾,使泄公具告之,曰:「張王已出。」因赦貫高。貫高喜曰:「吾王審出乎?」泄公曰:「然。」泄公曰:「上多足下,故赦足下。」貫高曰:「所以不死一身無餘者,白張王不反也。今王已出,吾責已塞,死不恨矣。且人臣有篡殺之名,何面目復事上哉!縱上不殺我,我不愧於心乎?」乃仰絕骯,遂死。當此之時,名聞天下。
zhāng áo yǐ chū, yǐ shàng lǔ yuán gōng zhǔ gù, fēng wèi xuān píng hóu. yú shì shàng xián zhāng wáng zhū kè, yǐ qián nú cóng zhāng wáng rù guān, wú bù wèi zhū hóu xiāng jùn shǒu zhě. jí xiào huì gāo hòu wén dì xiào jǐng shí, zhāng wáng kè zi sūn jiē dé wèi èr qiān dàn.
張敖已出,以尚魯元公主故,封為宣平侯。於是上賢張王諸客,以鉗奴從張王入關,無不為諸侯相、郡守者。及孝惠、高后、文帝、孝景時,張王客子孫皆得為二千石。
zhāng áo, gāo hòu liù nián hōng. zi yǎn wèi lǔ yuán wáng. yǐ mǔ lǚ hòu nǚ gù, lǚ hòu fēng wèi lǔ yuán wáng. yuán wáng ruò, xiōng dì shǎo, nǎi fēng zhāng áo tā jī zi èr rén: shòu wèi lè chāng hóu, chǐ wèi xìn dōu hóu. gāo hòu bēng, zhū lǚ wú dào, dà chén zhū zhī, ér fèi lǔ yuán wáng jí lè chāng hóu xìn zhū hóu. xiào wén dì jí wèi, fù fēng gù lǔ yuán wáng yǎn wèi nán gōng hóu, xù zhāng shì.
張敖,高后六年薨。子偃為魯元王。以母呂后女故,呂后封為魯元王。元王弱,兄弟少,乃封張敖他姬子二人:壽為樂昌侯,侈為信都侯。高后崩,諸呂無道,大臣誅之,而廢魯元王及樂昌侯、信諸侯。孝文帝即位,復封故魯元王偃為南宮侯,續張氏。
tài shǐ gōng yuē: zhāng ěr chén yú, shì chuán suǒ chēng xián zhě qí bīn kè sī yì, mò fēi tiān xià jùn jié, suǒ jū guó wú bù qǔ qīng xiàng zhě. rán zhāng ěr chén yú shǐ jū yuē shí, xiāng rán xìn yǐ sǐ, qǐ gù wèn zāi. jí jù guó zhēng quán, zú xiāng miè wáng, hé xiāng zhě xiāng mù yòng zhī chéng, hòu xiāng bèi zhī lì yě! qǐ fēi yǐ shì lì jiāo zāi? míng yù suī gāo, bīn kè suī shèng, suǒ yóu dài yǔ dà bó yán líng jì zǐ yì yǐ.
太史公曰:張耳、陳餘,世傳所稱賢者;其賓客廝役,莫非天下俊桀,所居國無不取卿相者。然張耳、陳餘始居約時,相然信以死,豈顧問哉。及據國爭權,卒相滅亡,何鄉者相慕用之誠,後相倍之戾也!豈非以勢利交哉?名譽雖高,賓客雖盛,所由殆與大伯、延陵季子異矣。
zhāng ěr chén yú, tiān xià háo jùn. wàng nián jī lǚ, wěn jǐng xiāng xìn. ěr wéi jù lù, yú bīng bù jìn. zhāng jì wàng shēn, chén nǎi qù yìn. shì lì qīng duó, xì mò chéng xìn.
張耳、陳餘,天下豪俊。忘年羈旅,刎頸相信。耳圍鉅鹿,餘兵不進。張既望深,陳乃去印。勢利傾奪,隙末成釁。