strong hòu hàn wáng bà strong
后汉 王霸
wáng bà, zì yuán bó, yǐng chuān yǐng yáng rén yě. guāng wǔ wèi dà sī mǎ, yǐ bà wèi gōng cáo lìng lì. jí wáng láng qǐ, guāng wǔ zài jì, láng yí xí gòu guāng wǔ. guāng wǔ lìng bà zhì shì zhōng mù rén, jiāng yǐ jī láng. shì rén jiē dà xiào, jǔ shǒu xié yú zhī, bà cán jù ér hái. guāng wǔ jí nán chí zhì xià qǔ yáng. chuán wén wáng láng bīng zài hòu, cóng zhě jiē kǒng. jí zhì hū tuó hé, hòu lì hái bái hé shuǐ liú sī, wú chuán, bù kě jì, guān shǔ dà jù. guāng wǔ lìng bà wǎng shì zhī. bà kǒng jīng zhòng, yù qiě qián, zǔ shuǐ, hái jí guǐ yuē:" bīng jiān kě dù." guān shǔ jiē xǐ. guāng wǔ xiào yuē:" hòu lì guǒ wàng yǔ yě." suì qián. běi zhì hé, hé bīng yì hé, nǎi lìng bà hù dù, wèi bì shù qí ér bīng jiě. guāng wǔ wèi bà yuē:" ān wú zhòng dé jì miǎn zhě, qīng zhī lì yě." bà xiè yuē:" cǐ míng gōng zhì dé, shén líng zhī yòu, suī wǔ wáng bái yú zhī yīng, wú yǐ jiā cǐ." guāng wǔ wèi guān shǔ yuē:" wáng bà quán yǐ jì shì, dài tiān ruì yě." cháng yǔ zāng gōng fù jùn gòng yíng, bà dú shàn fǔ shì zú, sǐ zhě tuō yī yǐ liǎn zhī, shāng zhě gōng qīn yǐ yǎng zhī. guāng wǔ jí wèi, yǐ bà xiǎo bīng ài shì, kě dú rèn, bài wèi piān jiàng jūn, bìng jiāng zāng guān fù jùn bīng, ér yǐ gōng jùn wèi qí dū wèi. jiàn wǔ èr nián, gèng fēng fù bō hóu. dì shǐ bà yǔ bǔ lǔ jiāng jūn mǎ wǔ dōng tǎo zhōu jiàn yú chuí huì. sū mào jiāng wǔ xiào bīng sì qiān yú rén jiù jiàn, ér xiān qiǎn jīng qí zhē jī mǎ wǔ jūn liáng, wǔ wǎng jiù zhī. jiàn cóng chéng zhōng chū bīng lái jī wǔ, wǔ shì bà zhī yuán, zhàn bù shèn lì, wèi mào jiàn suǒ bài. wǔ jūn bēn guò bà yíng, dà hū qiú jiù. bà yuē:" zéi bīng shèng, chū bì liǎng bài, nǔ lì ér yǐ." nǎi bì yíng jiān bì. jūn lì jiē zhēng zhī, bà yuē:" mào bīng jīng ruì, qí zhòng yòu duō, wú lì shì xīn kǒng, ér bǔ lǔ yǔ wú xiāng shì, liǎng jūn bù yī, cǐ bài dào yě. jīn bì yíng gù shǒu, shì bù xiāng yuán, zéi bì chéng shèng qīng jìn, bǔ lǔ wú jiù, qí zhàn zì bèi. rú cǐ, mào zhòng pí láo, wú chéng qí bì, nǎi kě kè yě." mào jiàn guǒ xī chū gōng wǔ. hé zhàn liáng jiǔ, bà jūn zhōng zhuàng shì lù rùn děng shù shí rén duàn fà qǐng zhàn. bà zhī shì xīn ruì, nǎi kāi yíng hòu, chū jīng qí xí qí bèi. mào jiàn qián hòu shòu dí, jīng luàn bài zǒu, bà wǔ gè guī yíng. zéi fù jù zhòng tiǎo zhàn, bà jiān wò bù chū, fāng xiǎng shì zuò chàng lè. mào yǔ shè yíng zhōng, zhōng bà qián jiǔ zūn, ān zuò bù dòng. jūn lì jiē yuē:" mào qián rì yǐ pò, jīn yì jī yě." bà yuē:" bù rán. sū mào kè bīng yuǎn lái, liáng shí bù zú, gù shù tiǎo zhàn, yǐ jiǎo yī gōng zhī shèng. jīn bì yíng xiū shì, suǒ wèi bù zhàn ér qū rén zhī bīng, shàn zhī shàn zhě yě." mào jiàn jì bù dé zhàn, nǎi yǐn hái yíng. qí yè, jiàn xiōng zi sòng fǎn, bì chéng jù zhī, mào jiàn dùn qù, sòng yǐ chéng jiàng. shí lú fāng yǔ xiōng nú wū huán lián bīng, kòu dào yóu shù, yuán biān chóu kǔ. zhào bà jiāng chí xíng tú liù qiān yú rén, yǔ dù mào zhì fēi hú dào, duī shí bù shàng, zhù qǐ tíng zhàng, zì dài zhì píng chéng sān bǎi yú lǐ. yǔ xiōng nú wū huán dà xiǎo shù bǎi zhàn, pō shí biān shì, shù shàng shū yán yí yǔ xiōng nú jié hé qīn, yòu chén wěi shū kě cóng wēn shuǐ cáo, yǐ shěng lù zhuǎn shū zhī láo. shì jiē shī xíng. fēng huái líng hóu. yǒng píng èr nián, yǐ bìng zú.
王霸,字元伯,颍川颍阳人也。光武为大司马,以霸为功曹令吏。及王郎起,光武在蓟,郎移檄购光武。光武令霸至市中募人,将以击郎。市人皆大笑,举手邪榆之,霸惭懅而还。光武即南驰至下曲阳。传闻王郎兵在后,从者皆恐。及至滹沱河,候吏还白河水流澌,无船,不可济,官属大惧。光武令霸往视之。霸恐惊众,欲且前,阻水,还即诡曰:“冰坚可渡。”官属皆喜。光武笑曰:“候吏果妄语也。”遂前。北至河,河冰亦合,乃令霸护渡,未毕数骑而冰解。光武谓霸曰:“安吾众得济免者,卿之力也。”霸谢曰:“此明公至德,神灵之祐,虽武王白鱼之应,无以加此。”光武谓官属曰:“王霸权以济事,殆天瑞也。”常与臧宫、傅俊共营,霸独善抚士卒,死者脱衣以敛之,伤者躬亲以养之。光武即位,以霸晓兵爱士,可独任,拜为偏将军,并将臧官、傅俊兵,而以宫、俊为骑都尉。建武二年,更封富波侯。帝使霸与捕虏将军马武东讨周建于垂惠。苏茂将五校兵四千馀人救建,而先遣精骑遮击马武军粮,武往救之。建从城中出兵来击武,武恃霸之援,战不甚力,为茂、建所败。武军奔过霸营,大呼求救。霸曰:“贼兵盛,出必两败,努力而已。”乃闭营坚壁。军吏皆争之,霸曰:“茂兵精锐,其众又多,吾吏士心恐,而捕虏与吾相恃,两军不一,此败道也。今闭营固守,示不相援,贼必乘胜轻进,捕虏无救,其战自倍。如此,茂众疲劳,吾承其弊,乃可克也。”茂、建果悉出攻武。合战良久,霸军中壮士路润等数十人断发请战。霸知士心锐,乃开营后,出精骑袭其背。茂、建前后受敌,惊乱败走,霸、武各归营。贼复聚众挑战,霸坚卧不出,方飨士作倡乐。茂雨射营中,中霸前酒樽,安坐不动。军吏皆曰:“茂前日已破,今易击也。”霸曰:“不然。苏茂客兵远来,粮食不足,故数挑战,以徼一功之胜。今闭营休士,所谓不战而屈人之兵,善之善者也。”茂、建既不得战,乃引还营。其夜,建兄子诵反,闭城拒之,茂、建遁去,诵以城降。时卢方与匈奴、乌桓连兵,寇盗尤数,缘边愁苦。诏霸将弛刑徒六千馀人,与杜茂治飞狐道,堆石布上,筑起亭障,自代至平城三百馀里。与匈奴、乌桓大小数百战,颇识边事,数上书言宜与匈奴结和亲,又陈委输可从温水漕,以省陆转输之劳。事皆施行。封淮陵侯。永平二年,以病卒。
sūn zǐ yuē:" néng yú shì zhī ěr mù." bà guǐ yán bīng hé ér dé jì. yòu yuē:" bù dé yǐ zé dòu." bà bù jiù mǎ wǔ ér shǐ zhī lì zhàn. yòu yuē:" qū rén zhī bīng ér fēi zhàn." bà bì yíng xiū shì ér qū mào jiàn shì yě.
孙子曰:“能愚士之耳目。”霸诡言冰合而得济。又曰:“不得已则斗。”霸不救马武而使之力战。又曰:“屈人之兵而非战。”霸闭营休士而屈茂、建是也。
strong hòu hàn zāng gōng strong
后汉 臧宫
zāng gōng, zì jūn wēng, yǐng chuān jiá rén yě. cóng guāng wǔ zhēng zhàn, zhū jiàng duō chēng qí yǒng. guāng wǔ chá gōng qín lì shǎo yán, shén qīn nà zhī. jí zhì hé běi, yǐ wéi piān jiàng jūn, cóng pò qún zéi, shù xiàn chén què dí. guāng wǔ jí wèi, yǐ wéi shì zhōng qí dū wèi. jiàn wǔ shí yī nián, jiāng bīng zhì zhōng lú, tún luò yuè. shì shí gōng sūn shù jiāng tián xū rèn mǎn yǔ zhēng nán dà jiàng jūn cén péng xiāng jù yú jīng mén, péng děng zhàn shù bù lì, yuè rén móu pàn cóng shǔ. gōng bīng shǎo, lì bù néng zhì. huì shǔ xiàn sòng wěi shū chē shù bǎi chéng zhì, gōng yè shǐ jù duàn chéng mén xiàn, lìng chē shēng huí zhuǎn chū rù zhì dàn. yuè rén hòu cì zhě wén chē shēng bù jué, ér mén xiàn duàn, xiāng gào yǐ hàn bīng dà zhì. qí qú shuài nǎi fèng niú jiǔ yǐ láo jūn. gōng chén bīng dà huì, jī niú shāi jiǔ, xiǎng cì wèi nà zhī, yuè rén yóu shì suì ān. gōng yǔ cén péng děng pò jīng mén. cén péng xià bā jùn, shǐ gōng jiāng jiàng zú wǔ wàn, cóng fú shuǐ shàng píng qū. gōng sūn shù jiāng yán cén shèng bīng yú yuán shuǐ. shí gōng zhòng duō shí shǎo, zhuǎn shū bù zhì, ér jiàng zhě jiē yù sàn pàn, jùn yì fù gèng bǎo jù, guān wàng chéng bài. gōng yù yǐn hái, kǒng wèi suǒ jí. huì dì qiǎn yè zhě jiāng bīng yì cén péng, yǒu mǎ qī bǎi pǐ, gōng jiǎo zhì qǔ yǐ zì yì, chén yè jìn bīng, duō zhāng qí zhì, dēng shān gǔ zào, zuǒ bù yòu qí, xié chuán ér yǐn, hū shēng dòng shān gǔ. cén bù yì hàn jūn zú zhì, dēng shān wàng zhī, dà zhèn kǒng. gōng yīn zòng jī, dà pò zhī. zhǎn shǒu nì sǐ zhě wàn yú rén, shuǐ wèi zhī zhuó liú. yán cén bēn chéng dū, qí zhòng xī jiàng, jǐn huò qí bīng mǎ zhēn bǎo. zì shì chéng shèng zhuī běi, jiàng zhě yǐ shí wàn shù. jūn zhì píng yáng xiāng, shǔ jiāng wáng yuán jǔ zhòng jiàng. jìn bá mián zhú, pò fú chéng, zhǎn gōng sūn shù dì huī, fù gōng bá fán pí. shí dà sī mǎ wú hàn yì chéng shèng jìn yíng bī chéng dū. gōng lián tú dài chéng, bīng mǎ jīng qí shén shèng, nǎi chéng bīng rù xiǎo xióng guō mén, lì chéng dū chéng xià, zhì wú hàn yíng, yǐn jiǔ gāo huì. hàn jiàn zhī shén huān, wèi gōng yuē:" jiāng jūn xiàng zhě jīng lǔ chéng xià, zhèn yáng wēi líng, fēng xíng diàn zhào. rán qióng kòu nán liàng, hái yíng yuàn cóng tā dào yǐ." gōng bù cóng, fù lù ér guī, zéi yì bù gǎn jìn zhī. jìn jūn xián yáng mén, yǔ wú hàn bìng miè gōng sūn shù. dì yǐ shǔ dì xīn dìng, bài gōng wèi guǎng hàn tài shǒu, fēng cuó hóu. shí jiǔ nián, yāo wū wéi sì dì zǐ dān chén fù zhèn děng, fù yāo yán xiāng jù, rù yuán wǔ chéng, jié lì rén, zì chēng jiāng jūn. yú shì qiǎn gōng jiāng běi jūn jí lí yáng yíng shù qiān rén wéi zhī. zéi gǔ shí duō, shù gōng bù xià, shì zú sǐ shāng. dì zhào gōng qīng zhū hóu wáng wèn fāng lüè, jiē yuē:" yí zhòng qí gòu shǎng." shí xiǎn zōng wèi dōng hǎi wáng, dú duì yuē:" yāo wū xiāng jié, shì wú jiǔ lì, qí zhōng bì yǒu huǐ yù wáng zhě. dàn wài wéi jí, bù dé zǒu ěr. yí shǎo yán huǎn, lìng dé táo wáng, táo wáng zé yī tíng cháng zú yǐ qín yǐ." dì rán zhī. jí chì gōng chè wéi huǎn zéi, zéi zhòng fēn sǎn, suì zhǎn chén zhèn děng. gōng hái, qiān chéng mén xiào wèi. gōng yǐ jǐn xìn zhì piáo, gù cháng jiàn rèn yòng. hòu xiōng nú jī yì, zì xiāng fēn zhēng, dì yǐ wèn gōng, gōng yuē:" yuàn dé wǔ qiān qí yǐ lì gōng." dì xiào yuē:" cháng shèng zhī jiā, nán yǔ lǜ dí, wú fāng zì sī zhī." èr shí qī nián, gōng nǎi yǔ mǎ wǔ shàng shū yuē:" xiōng nú tān lì, wú yǒu lǐ xìn, qióng zé qǐ shǒu, ān zé qīn dào, yuán biān bèi qí dú tòng, zhōng guó yōu qí táng tū. lǔ jīn rén chù yì sǐ, hàn huáng chì dì, yì kùn zhī lì, bù dàng zhōng guó yī jùn. fú bù zài lái, shí huò yì shī, qǐ yí gù shǒu wén dé ér duò wǔ shì hū? jīn yù gào gāo jù lí wū huán xiān bēi gōng qí zuǒ, fā hé xī sì jùn tiān shuǐ lǒng xī qiāng hú jī qí yòu. rú cǐ, běi lǔ zhī miè, bù guò shù nián. zhào bào yuē:" huáng shí gōng jì yuē: róu néng zhì gāng, ruò néng zhì qiáng. gù yuē: yǒu dé zhī jūn, yǐ suǒ lè lè rén wú dé zhī jūn, yǐ suǒ lè lè shēn. lè rén zhě qí lè zhǎng, lè shēn zhě bù jiǔ ér wáng. shě jìn móu yuǎn zhě, láo ér wú gōng shě yuǎn móu jìn zhě, yì ér yǒu zhōng. yì zhèng duō zhōng chén, láo zhèng duō luàn rén. gù yuē: wù guǎng dì zhě huāng, wù guǎng dé zhě qiáng yǒu qí yǒu zhě ān, tān rén yǒu zhě cán. cán miè zhī zhèng, suī chéng bì bài. jīn guó wú shàn zhèng, zāi biàn bù xī, bǎi xìng jīng huáng, rén bù zì bǎo, ér fù yù yuǎn shì biān wài hū? chéng néng jǔ tiān xià zhī bàn yǐ miè dà guān, qǐ fēi zhì yuàn? gǒu fēi qí shí, bù rú xī rén." zì shì zhū jiàng mò gǎn fù yán bīng shì zhě. gōng zú.
臧宫,字君翁,颍川郏人也。从光武征战,诸将多称其勇。光武察宫勤力少言,甚亲纳之。及至河北,以为偏将军,从破群贼,数陷陈却敌。光武即位,以为侍中、骑都尉。建武十一年,将兵至中庐,屯骆越。是时公孙述将田戌、任满与征南大将军岑彭相拒于荆门,彭等战数不利,越人谋畔从蜀。宫兵少,力不能制。会属县送委输车数百乘至,宫夜使锯断城门限,令车声回转出入至旦。越人候伺者闻车声不绝,而门限断,相告以汉兵大至。其渠帅乃奉牛酒以劳军。宫陈兵大会,击牛酾酒,飨赐慰纳之,越人由是遂安。宫与岑彭等破荆门。岑彭下巴郡,使宫将降卒五万,从涪水上平曲。公孙述将延岑盛兵于沅水。时宫众多食少,转输不至,而降者皆欲散畔,郡邑复更保聚,观望成败。宫欲引还,恐为所及。会帝遣谒者将兵诣岑彭,有马七百匹,宫矫制取以自益,晨夜进兵,多张旗帜,登山鼓噪,左步右骑,挟船而引,呼声动山谷。岑不意汉军卒至,登山望之,大震恐。宫因纵击,大破之。斩首溺死者万馀人,水为之浊流。延岑奔成都,其众悉降,尽获其兵马珍宝。自是乘胜追北,降者以十万数。军至平阳乡,蜀将王元举众降。进拔绵竹,破涪城,斩公孙述弟恢,复攻拔繁、郫。时大司马吴汉亦乘胜进营逼成都。宫连屠大城,兵马旌旗甚盛,乃乘兵入小雄郭门,历成都城下,至吴汉营,饮酒高会。汉见之甚欢,谓宫曰:“将军向者经虏城下,震扬威灵,风行电照。然穷寇难量,还营愿从他道矣。”宫不从,复路而归,贼亦不敢近之。进军咸阳门,与吴汉并灭公孙述。帝以蜀地新定,拜宫为广汉太守,封酂侯。十九年,妖巫维汜弟子单臣、傅镇等,复妖言相聚,入原武城,劫吏人,自称将军。于是遣宫将北军及黎阳营数千人围之。贼谷食多,数攻不下,士卒死伤。帝召公卿诸侯王问方略,皆曰:“宜重其购赏。”时显宗为东海王,独对曰:“妖巫相劫,势无久立,其中必有悔欲亡者。但外围急,不得走尔。宜少延缓,令得逃亡,逃亡则一亭长足以禽矣。”帝然之。即敕宫撤围缓贼,贼众分散,遂斩臣、镇等。宫还,迁城门校尉。宫以谨信质朴,故常见任用。后匈奴饥疫,自相分争,帝以问宫,宫曰:“愿得五千骑以立功。”帝笑曰:“常胜之家,难与虑敌,吾方自思之。”二十七年,宫乃与马武上书曰:“匈奴贪利,无有礼信,穷则稽首,安则侵盗,缘边被其毒痛,中国忧其搪突。虏今人畜疫死,旱蝗赤地,疫困之力,不当中国一郡。福不再来,时或易失,岂宜固守文德而堕武事乎?今喻告高句骊、乌桓、鲜卑攻其左,发河西四郡、天水、陇西羌胡击其右。如此,北虏之灭,不过数年。诏报曰:“黄石公记曰:柔能制刚,弱能制强。故曰:有德之君,以所乐乐人;无德之君,以所乐乐身。乐人者其乐长,乐身者不久而亡。舍近谋远者,劳而无功;舍远谋近者,逸而有终。逸政多忠臣,劳政多乱人。故曰:务广地者荒,务广德者强;有其有者安,贪人有者残。残灭之政,虽成必败。今国无善政,灾变不息,百姓惊惶,人不自保,而复欲远事边外乎?诚能举天下之半以灭大冠,岂非至愿?苟非其时,不如息人。”自是诸将莫敢复言兵事者。宫卒。
sūn zǐ yuē:" xíng zhī, dí bì cóng zhī." gōng lìng chē shēng bù jué, ér dí yí hàn bīng dà zhì. yòu yuē:" zhòu zhàn duō jīng qí." gōng duō zhāng qí zhì, dēng shān gǔ zào ér dí zhèn kǒng. yòu yuē:" wéi shī bì quē." gōng chè wéi huǎn zéi ér zhǎn chén zhèn. yòu yuē:" fēi wēi bù zhàn." gōng yù miè xiōng nú, guāng wǔ yǐ wèi bù rú xī rén shì yě.
孙子曰:“形之,敌必从之。”宫令车声不绝,而敌疑汉兵大至。又曰:“昼战多旌旗。”宫多张旗帜,登山鼓噪而敌震恐。又曰:“围师必阙。”宫彻围缓贼而斩臣、镇。又曰:“非危不战。”宫欲灭匈奴,光武以谓不如息人是也。
strong hòu hàn jì zūn strong
后汉 祭遵
jì zūn, zì dì sūn, yǐng chuān yǐng yáng rén yě. guāng wǔ pò wáng xún děng, hái guò yǐng yáng, zūn yǐ xiàn lì shù jìn jiàn, liú wèi mén xià shǐ. cóng zhēng hé běi, wèi jūn shì lìng. shě zhōng ér fàn fǎ, zūn gé shā zhī. guāng wǔ nù, mìng shōu zūn. shí zhǔ bù chén fù jiàn yuē:" míng gōng cháng yù zhòng jūn zhěng qí, jīn zūn fèng fǎ bù bì, shì jiào lìng suǒ xíng yě." guāng wǔ nǎi shì zhī, yǐ wéi cì jiān jiāng jūn. wèi zhū jiàng yuē:" dāng bì jì zūn! wú shě zhōng ér fàn fǎ shàng shā zhī, bì bù sī zhū qīng yě." bài zhēng lǔ jiāng jūn, dìng fēng yǐng yáng hóu. nán jī hóng nóng yàn xīn bǎi huá mán zhōng zéi. nǔ zhōng zūn kǒu, dòng chū liú xiě, zhòng jiàn zūn shāng, shāo yǐn tuì, zūn hū chì zhǐ zhī, shì zú zhàn jiē zì bèi, suì dà pò zhī. shí xīn chéng mán zhōng shān zéi zhāng mǎn, tún jié xiǎn ài wéi rén hài. zhào zūn gōng zhī. zūn jué qí liáng dào, mǎn shù tiǎo zhàn, zūn jiān bì bù chū. ér yàn xīn bǎi huá yú zéi fù yǔ mǎn hé, suì gōng dé huò yáng jù, zūn nǎi fēn bīng jī pò jiàng zhī. zhāng mǎn jī kùn, chéng bá, shēng huò zhī. chū mǎn jì sì tiān dì, zì yún dāng wáng, jì zhí, tàn yuē:" chèn wén wù wǒ!" nǎi zhǎn zhī. fù lìng jìn tún lǒng xià. jí gōng sūn shù qiǎn bīng jiù xiāo, wú hàn gěng yǎn děng xī bēn hái, zūn dú liú bù què. zú yú jūn. zūn wéi rén lián yuē xiǎo xīn, kè jǐ fèng gōng, shǎng cì zhé jǐn yǔ shì zú, jiā wú sī cái. zhì yù shì xīn, bù yuè fǎ dù. suǒ zài lì rén, bù zhī yǒu jūn. zūn wèi jiāng jūn, qǔ shì jiē yòng rú shù, duì jiǔ shè lè, bì yǎ gē tóu hú. suī zài jūn lǚ, bù wàng zǔ dòu, kě wèi hǎo lǐ yuè lè, shǒu sǐ shàn dào zhě yě. qí hòu huì cháo, dì měi tàn yuē:" ān dé yōu guó fèng gōng zhī chén rú jì zhēng lǔ zhě hū!" zūn zhī jiàn sī ruò cǐ.
祭遵,字弟孙,颍川颍阳人也。光武破王寻等,还过颍阳,遵以县吏数进见,留为门下史。从征河北,为军市令。舍中儿犯法,遵格杀之。光武怒,命收遵。时主簿陈副谏曰:“明公常欲众军整齐,今遵奉法不避,是教令所行也。”光武乃贳之,以为刺奸将军。谓诸将曰:“当避祭遵!吾舍中儿犯法尚杀之,必不私诸卿也。”拜征虏将军,定封颍阳侯。南击弘农、厌新、柏华蛮中贼。弩中遵口,洞出流血,众见遵伤,稍引退,遵呼叱止之,士卒战皆自倍,遂大破之。时新城蛮中山贼张满,屯结险隘为人害。诏遵攻之。遵绝其粮道,满数挑战,遵坚壁不出。而厌新、柏华馀贼复与满合,遂攻得霍阳聚,遵乃分兵击破降之。张满饥困,城拔,生获之。初满祭祀天地,自云当王,既执,叹曰:“谶文误我!”乃斩之。复令进屯陇下。及公孙述遣兵救嚣,吴汉、耿弇等悉奔还,遵独留不却。卒于军。遵为人廉约小心,克己奉公,赏赐辄尽与士卒,家无私财。制御士心,不越法度。所在吏人,不知有军。遵为将军,取士皆用儒术,对酒设乐,必雅歌投壶。虽在军旅,不忘俎豆,可谓好礼悦乐,守死善道者也。其后会朝,帝每叹曰:“安得忧国奉公之臣如祭征虏者乎!”遵之见思若此。
sūn zǐ yuē:" fǎ lìng zhí xíng." zūn shā shě zhōng ér ér guāng wǔ zhī qí bù kě fàn. yòu yuē:" xiū dào ér bǎo fǎ." zūn zhī suǒ zài, lì rén bù zhī yǒu jūn shì yě.
孙子曰:“法令执行。”遵杀舍中儿而光武知其不可犯。又曰:“修道而保法。”遵之所在,吏人不知有军是也。
strong hòu hàn mǎ yuán strong
后汉 马援
mǎ yuán, zì wén yuān, fú fēng mào líng rén yě. qí xiān zhào shē wèi zhào jiāng, hào yuē" mǎ fú jūn", zǐ sūn yīn wèi shì. yuán shǎo yǒu dà zhì, wèi jùn dū yóu, sòng qiú zhì sī mìng fǔ, qiú yǒu zhòng zuì, yuán āi ér zòng zhī, suì wáng mìng běi dì. yù shè, yīn liú mù chù. zhuàn you lǒng hàn jiān, cháng wèi bīn kè yuē:" zhàng fū wèi zhì, qióng dāng yì jiān, lǎo dāng yì zhuàng." yīn chù tián mù, zhì yǒu niú mǎ yáng shù qiān tóu, gǔ shù wàn hú. jì ér tàn yuē:" fán zhí huò cái chǎn, guì qí néng shī zhèn yě, fǒu zé shǒu qián lǔ ěr." nǎi jǐn sàn yǐ bān kūn dì gù jiù, shēn yī yáng qiú pí kù. yuán liú xī zhōu, kuí xiāo shén jìng zhòng zhī, yǐ yuán wèi suí dé jiāng jūn, yǔ jué chóu cè. shì shí gōng sūn shù chēng dì yú shǔ, xiāo shǐ yuán wǎng guān zhī. yuán sù yǔ shù tóng lǐ wéi, xiāng shàn, yǐ wéi jì zhì dāng wò shǒu huān rú píng shēng. ér shù shèng chén bì wèi, yǐ yán yuán rù. yù shòu yuán yǐ fēng hóu dà jiàng jūn wèi, bīn kè jiē lè liú, yuán xiǎo zhī yuē:" tiān xià xióng cí wèi dìng, gōng sūn bù tǔ bǔ zǒu yíng guó shì, yǔ tú chéng bài, fǎn xiū shì biān fú, cǐ zi hé zú jiǔ jī tiān xià shì hū?" yīn cí guī, wèi xiāo yuē:" zi yáng jǐng dǐ wā ěr, ér wàng zì zūn dà, bù rú zhuān yì dōng fāng." xiāo shǐ yuán fèng shū luò yáng. yuán zhì, yǐn jiàn yú xuān dé diàn. shì zǔ yíng xiào wèi yuán yuē:" qīng áo yóu èr dì jiān, jīn jiàn qīng, shǐ rén dà cán." yuán dùn shǒu cí xiè, yīn yuē:" dāng jīn zhī shì, fēi dú jūn zé chén yě, chén yì zé jūn yǐ. chén yǔ gōng sūn shù tóng xiàn, shào xiāng shàn. chén qián zhì shǔ, shù bì jǐ ér hòu jìn chén. chén jīn yuǎn lái, bì xià hé zhī fēi lá kè jiān rén, ér jiǎn yì ruò shì?" dì fù xiào yuē:" qīng fēi cì kè, gù shuō kè ěr." yuán yuē:" tiān xià fǎn fù, dào míng zì zhě bù kě shèng shǔ. jīn jiàn bì xià, huī kuò dà dù, tóng fú gāo zǔ, nǎi zhī dì wáng zì yǒu zhēn yě." dì shén zhuàng zhī, shǐ tài zhōng dài fū lái shè chí jié sòng yuán xī guī lǒng yòu. kuí xiāo yǔ yuán gòng wò qǐ, wèn yǐ dōng fāng liú yán jí jīng shī dé shī. yuán shuō xiāo yuē:" qián dào cháo tíng, shàng yǐn jiàn shù shí, měi jiē yàn yǔ, zì xī zhì dàn, cái míng yǒng lüè, fēi rén dí yě. qiě kāi xīn jiàn chéng, wú suǒ yǐn fú, kuò dá duō dà jié, lüè yǔ gāo zǔ tóng. jīng xué bó lǎn, zhèng shì wén biàn, qián shì wú bǐ." xiāo yuē:" qīng wèi hé rú gāo dì?" yuán yuē:" bù rú yě. gāo dì wú kě wú bù kě. jīn shàng hǎo lì shì, dòng rú jié dù, yòu bù xǐ yǐn jiǔ." xiāo yì bù yì, yuē:" rú qīng yán, fǎn fù shèng xié?" rán yǎ xìn yuán, gù suì qiǎn zhǎng zǐ xún rù zhì. yuán yīn jiāng jiā shǔ suí xún guī luò yáng. huì kuí xiāo yòng wáng yuán jì, fā bīng jù hàn. yuán nǎi shàng shū yuē:" chén yuán zì niàn guī shēn shèng cháo, fèng shì bì xià, běn wú gōng fǔ yī yán zhī jiàn, zuǒ yòu wèi róng zhī zhù. chén bù zì chén, bì xià hé yīn wén zhī? fū jū qián bù néng lìng rén zhì, jū hòu bù néng lìng rén xuān, yú rén yuàn bù néng wéi rén huàn, chén suǒ chǐ yě. chén yǔ kuí xiāo, běn shí jiāo yǒu. chū, xiāo qiǎn chén dōng, wèi chén yuē:' běn yù wèi hàn, yuàn zú xià wǎng guān zhī. yú rǔ yì kě, jí zhuān xīn yǐ.' jí chén hái fǎn, bào yǐ chì xīn, shí yù dǎo zhī yú shàn, fēi gǎn jué yǐ fēi yì. ér xiāo zì xié jiān xīn, dào zēng zhǔ rén. yuàn tīng yì xíng zài suǒ, jí chén miè xiāo zhī shù, dé kōng xiōng fù, shēn yú cè, tuì jiù lǒng mǔ, sǐ wú suǒ hèn." dì nǎi zhào yuán jì shì. yīn shǐ yuán jiāng tū qí wǔ qiān, wǎng lái yóu shuì xiāo jiāng gāo jùn rèn yǔ zhī shǔ, xià jí qiāng háo, wèi chén huò fú, yǐ lí xiāo zhī dǎng. dì zì xī zhēng xiāo, zhì qī, zhū jiàng duō yǐ wáng shī zhī zhòng, bù yí yuǎn rù xiǎn zǔ, jì yóu yù wèi jué. huì zhào yuán, yè zhì, dì dà xǐ, yǐn rù, jù yǐ qún yì zhì zhī. yuán yīn shuō kuí xiāo jiàng shuài yǒu tǔ bēng zhī shì, bīng jìn yǒu bì pò zhī zhuàng. yòu yú dì qián jù mǐ wéi shān gǔ, zhǐ huà xíng shì, kāi shì zhòng jūn suǒ cóng dào jìng wǎng lái, fēn xī qū zhé, zhāo rán kě xiǎo. dì yuē:" lǔ zài wú mù zhōng yǐ." míng dàn, suì jìn jūn zhì dì yī, xiāo zhòng dà kuì. zì wáng mǎng mò, xī qiāng kòu biān, suì rù jū sāi nèi, jīn chéng shǔ xiàn duō wèi lǔ yǒu. lái shè zòu yán lǒng xī qīn cán, fēi mǎ yuán mò néng dìng. bài yuán lǒng xī tài shǒu. yuán nǎi fā bù qí sān qiān rén, jī pò xiān líng qiāng yú lín táo, zhǎn shǒu shù bǎi jí, huò mǎ niú yáng wàn yú tóu. shǒu sāi zhū qiāng bā qiān yú rén yì yuán jiàng. zhū zhǒng yǒu shù wàn, tún jù guān chāo, jù hào mén ài. yuán yǔ yáng wǔ jiàng jūn mǎ chéng jī zhī. qiāng yīn jiāng qí qī zǐ zī zhòng yí zǔ yú yǔn wú gǔ, yuán nǎi qián háng jiān dào, yǎn fù qí yíng. qiāng dà jīng huài, fù yuǎn xǐ táng yì gǔ zhōng, yuán fù zhuī tǎo zhī. qiāng yǐn jīng bīng jù běi shān shàng, yuán chén jūn xiàng shān, ér fēn qiǎn shù bǎi qí rào xí qí hòu, chéng yè fàng huǒ, jī gǔ jiào zào, lǔ suì dà kuì, fán zhǎn shǒu qiān yú jí. yuán yǐ bīng shǎo, bù dé qióng zhuī, shōu qí gǔ liáng xù chǎn ér hái. shì shí, cháo chén yǐ jīn chéng pò qiāng zhī xī, tú yuǎn duō kòu, yì yù qì zhī. yuán shàng yán, pò qiāng yǐ xī chéng duō wán láo, yì kě yī gù, qí tián tǔ féi rǎng, guàn gài liú tōng. rú lìng qiāng zài huáng zhōng, zé wéi hài bù xiū, bù kě qì yě. dì rán zhī. yú shì zhào wǔ wēi tài shǒu, lìng xī hái jīn chéng kè mín. guī zhě sān qiān yú kǒu, shǐ gè fǎn jiù yì. yuán zòu wèi zhì zhǎng lì, shàn chéng guō, qǐ wù hòu, kāi dǎo shuǐ tián, quàn yǐ gēng mù, jùn zhōng lè yè. yòu qiǎn qiāng háo yáng fēng pì shuō sài wài qiāng, jiē lái hé qīn. wǔ dū cān láng qiāng yǔ sài wài zhū zhǒng wèi kòu, shā zhǎng lì. yuán jiāng sì qiān yú rén jī zhī, zhì dī dào xiàn, qiāng zài shān shàng, yuán jūn jù biàn dì, duó qí shuǐ cǎo, bù yǔ zhàn. qiāng suì qióng kùn, háo shuài shù qiān wàn hù wáng chū sài, zhū zhǒng wàn yú rén xī jiàng. yú shì lǒng yòu qīng jìng. yuán wù kāi kuān xìn, ēn yǐ dài xià, rèn lì yǐ zhí, dàn zǒng dà tǐ ér yǐ. bīn kè gù rén, rì mǎn qí mén. zhū cáo shí bái wài shì, yuán zhé yuē:" cǐ chéng chuán zhī rèn, hé zú xiāng fán. pō shuāi lǎo zi, shǐ de áo yóu. ruò dà xìng qīn xiǎo mín, xiá qiāng yù lǚ jù, cǐ nǎi tài shǒu shì ěr." bàng xiàn cháng yǒu bào chóu zhě, lì mín jīng yán qiāng fǎn, bǎi xìng bēn rù chéng guō. dí dào cháng yì mén, qǐng bì chéng fā bīng. yuán shí yǔ bīn kè yǐn, dà xiào yuē:" shāo lǔ hé gǎn fù fàn wǒ? xiǎo dí dào cháng guī shǒu sì shě, liáng bù jí zhě, kě chuáng xià fú." hòu shāo dìng, jùn zhōng fú zhī. yuán shàn bīng cè, dì cháng yán:" fú bō lùn bīng, yǔ wǒ yì hé." měi yǒu suǒ móu, wèi cháng bù yòng. jiāo zhǐ nǚ zǐ zhēng cè jí nǚ dì zhēng èr fǎn, gōng méi qí jùn, jiǔ zhēn rì nán hé pǔ mán yí jiē yīng zhī, kòu lüè lǐng wài liù shí yú chéng, cè zì lì wèi wáng. yú shì xǐ shū bài yuán fú bō jiāng jūn, yǐ fú lè hóu liú lóng wèi fù. suì yuán hǎi ér jìn, duò shān kān dào qiān yú lǐ. jūn zhì làng pō shàng, yǔ zéi zhàn, pò zhī, zhǎn shǒu shù qiān jí, jiàng zhě wàn yú rén. yuán zhuī zhēng cè děng zhì jìn xī, shù bài zhī, zéi suì sàn zǒu. zhǎn zhēng cè zhēng èr, chuán shǒu luò yáng. fēng yuán wèi xīn xī hóu. jiāng lóu chuán dà xiǎo èr qiān yú sōu, zhàn shì èr wàn yú rén, jìn jī jiǔ zhēn zéi zhēng cè yú dǎng dōu yáng děng, zì wú gōng zhì jū fēng, zhǎn huò wǔ qiān yú rén, jiào nán xī píng. chū, yuán jūn hái, píng líng rén mèng jì, míng yǒu jì móu, yú zuò hè yuán. yuán wèi zhī yuē:" wú wàng zǐ yǒu shàn yán, fǎn tóng zhòng rén xié? fāng jīn xiōng nú wū huán shàng rǎo běi biān, yù zì qǐng jī zhī. nán ér yào dāng sǐ yú biān yě, yǐ mǎ gé guǒ shī hái zàng ěr, hé néng wò chuáng shàng zài ér nǚ zǐ shǒu zhòng xié?" jì yuē:" liàng wèi liè shì, dāng rú cǐ yǐ." wǔ wēi jiāng jūn liú shàng jī wǔ líng wǔ xī mán yí, shēn rù, jūn méi. yuán yīn fù qǐng xíng. shí nián liù shí èr, dì mǐn qí lǎo, wèi xǔ zhī. yuán zì qǐng yuē:" chén shàng néng bèi jiǎ shàng mǎ." dì lìng shì zhī. yuán jù ān gù pàn, yǐ shì kě yòng. dì xiào yuē:" jué shuò zāi shì wēng yě!" suì qiǎn yuán lǜ gěng shū děng, jiāng shí èr jùn mù shì jí chí xíng sì wàn yú rén zhēng wǔ xī. yuán yè wèi yǒu rén yè zhě dù yīn yuē:" wú shòu hòu ēn, nián pò yú rì suǒ, cháng kǒng bù de sǐ guó shì, jīn huò suǒ yuàn." jūn zhì lín xiāng, yù zéi gōng xiàn, yuán yíng jī, pò zhī, zhǎn huò èr qiān yú rén, jiē sàn zǒu rù zhú lín zhōng. chū, jūn cì xià juàn, yǒu liǎng dào kě rù, cóng hú tóu zé lù jìn ér shuǐ xiǎn, cóng chōng zé tú yí ér yùn yuǎn, dì chū yǐ wéi yí. jí jūn zhì, gěng shū yù cóng chōng dào, yuán yǐ wéi qì rì fèi liáng, bù rú jìn hú tóu, è qí hóu yān, chōng zéi zì pò. yǐ shì shàng zhī, dì cóng yuán cè. jìn yíng hú tóu. zéi chéng gāo shǒu ài, shuǐ jí, chuán bù dé shàng. huì shǔ shén, shì zú duō yì sǐ, yuán yì zhōng bìng, suì kùn, nǎi chuān àn wèi shì, yǐ bì yán qì. zéi měi shēng xiǎn gǔ zào, yuán zhé yè zú yǐ guān zhī, zuǒ yòu āi qí zhuàng yì, mò bù wéi zhī liú tì. gěng shū yǔ xiōng hǎo shí hóu yǎn shū yuē:" qián shū shàng shū dāng xiān jī chōng, liáng suī nán yùn ér bīng mǎ de yòng, jūn rén shù wàn zhēng yù xiān fèn. jīn hú tóu jìng bù dé jìn, dà zhòng fú yù xíng sǐ, chéng kě tòng xī. qián dào lín xiāng, zéi wú gù zì zhì, ruò yè jī zhī, jí kě tiǎn miè. fú bō lèi xī yù jiǎ hú, dào yī chù zhé zhǐ, yǐ shì shī lì. jīn guǒ jí yì, jiē rú shū yán." yǎn dé shū, zòu zhī. dì nǎi shǐ hǔ bēn zhōng láng jiàng liáng sōng chéng yì zé wèn yuán, yīn dài jiān jūn. huì yuán bìng zú, sōng suì yīn shì xiàn zhī. dì dà nù, zhuī shōu yuán xīn xī hóu yìn shòu.
马援,字文渊,扶风茂陵人也。其先赵奢为赵将,号曰“马服君”,子孙因为氏。援少有大志,为郡督邮,送囚至司命府,囚有重罪,援哀而纵之,遂亡命北地。遇赦,因留牧畜。转游陇汉间,常谓宾客曰:“丈夫为志,穷当益坚,老当益壮。”因处田牧,至有牛马羊数千头,谷数万斛。既而叹曰:“凡殖货财产,贵其能施赈也,否则守钱虏耳。”乃尽散以班昆弟故旧,身衣羊裘皮绔。援留西州,隗嚣甚敬重之,以援为绥德将军,与决筹策。是时公孙述称帝于蜀,嚣使援往观之。援素与述同里囗,相善,以为既至当握手欢如平生。而述盛陈陛卫,以延援入。欲授援以封侯大将军位,宾客皆乐留,援晓之曰:“天下雄雌未定,公孙不吐哺走迎国士,与图成败,反修饰边幅,此子何足久稽天下士乎?”因辞归,谓嚣曰:“子阳井底蛙耳,而妄自尊大,不如专意东方。”嚣使援奉书洛阳。援至,引见于宣德殿。世祖迎笑谓援曰:“卿遨游二帝间,今见卿,使人大惭。”援顿首辞谢,因曰:“当今之世,非独君择臣也,臣亦择君矣。臣与公孙述同县,少相善。臣前至蜀,述陛戟而后进臣。臣今远来,陛下何知非剌客奸人,而简易若是?”帝复笑曰:“卿非刺客,顾说客耳。”援曰:“天下反覆,盗名字者不可胜数。今见陛下,恢廓大度,同符高祖,乃知帝王自有真也。”帝甚壮之,使太中大夫来歙持节送援西归陇右。隗嚣与援共卧起,问以东方流言及京师得失。援说嚣曰:“前到朝廷,上引见数十,每接宴语,自夕至旦,才明勇略,非人敌也。且开心见诚,无所隐伏,阔达多大节,略与高祖同。经学博览,政事文辨,前世无比。”嚣曰:“卿谓何如高帝?”援曰:“不如也。高帝无可无不可。今上好吏事,动如节度,又不喜饮酒。”嚣意不怿,曰:“如卿言,反复胜邪?”然雅信援,故遂遣长子恂入质。援因将家属随恂归洛阳。会隗嚣用王元计,发兵拒汉。援乃上疏曰:“臣援自念归身圣朝,奉事陛下,本无公辅一言之荐,左右为容之助。臣不自陈,陛下何因闻之?夫居前不能令人轾,居后不能令人轩,与人怨不能为人患,臣所耻也。臣与隗嚣,本实交友。初,嚣遣臣东,谓臣曰:‘本欲为汉,愿足下往观之。于汝意可,即专心矣。’及臣还反,报以赤心,实欲导之于善,非敢谲以非义。而嚣自挟奸心,盗憎主人。愿听诣行在所,极陈灭嚣之术,得空胸腹,申愚策,退就陇亩,死无所恨。”帝乃召援计事。因使援将突骑五千,往来游说嚣将高峻、任禹之属,下及羌豪,为陈祸福,以离嚣支党。帝自西征嚣,至漆,诸将多以王师之重,不宜远入险阻,计犹豫未决。会召援,夜至,帝大喜,引入,具以群议质之。援因说隗嚣将帅有土崩之势,兵进有必破之状。又于帝前聚米为山谷,指画形势,开示众军所从道径往来,分析曲折,昭然可晓。帝曰:“虏在吾目中矣。”明旦,遂进军至第一,嚣众大溃。自王莽末,西羌寇边,遂入居塞内,金城属县多为虏有。来歙奏言陇西侵残,非马援莫能定。拜援陇西太守。援乃发步骑三千人,击破先零羌于临洮,斩首数百级,获马牛羊万馀头。守塞诸羌八千馀人诣援降。诸种有数万,屯聚冠钞,拒浩亹隘。援与杨武将军马成击之。羌因将其妻子辎重移阻于允吾谷,援乃潜行间道,掩赴其营。羌大惊坏,复远徙唐翼谷中,援复追讨之。羌引精兵聚北山上,援陈军向山,而分遣数百骑绕袭其后,乘夜放火,击鼓叫噪,虏遂大溃,凡斩首千余级。援以兵少,不得穷追,收其谷粮畜产而还。是时,朝臣以金城破羌之西,涂远多寇,议欲弃之。援上言,破羌以西城多完牢,易可依固,其田土肥壤,灌溉流通。如令羌在湟中,则为害不休,不可弃也。帝然之。于是诏武威太守,令悉还金城客民。归者三千馀口,使各反旧邑。援奏为置长吏,缮城郭,起坞候,开导水田,劝以耕牧,郡中乐业。又遣羌豪杨封譬说塞外羌,皆来和亲。武都参狼羌与塞外诸种为寇,杀长吏。援将四千馀人击之,至氐道县,羌在山上,援军据便地,夺其水草,不与战。羌遂穷困,豪帅数千万户亡出塞,诸种万馀人悉降。于是陇右清静。援务开宽信,恩以待下,任吏以职,但总大体而已。宾客故人,日满其门。诸曹时白外事,援辄曰:“此诚椽之任,何足相烦。颇衰老子,使得遨游。若大姓侵小民,黠羌欲旅距,此乃太守事耳。”傍县尝有报仇者,吏民惊言羌反,百姓奔入城郭。狄道长诣门,请闭城发兵。援时与宾客饮,大笑曰:“烧虏何敢复犯我?晓狄道长归守寺舍,良怖急者,可床下伏。”后稍定,郡中服之。援善兵策,帝常言:“伏波论兵,与我意合。”每有所谋,未尝不用。交趾女子徵侧及女弟徵贰反,攻没其郡,九真、日南、合浦蛮夷皆应之,寇略岭外六十馀城,侧自立为王。于是玺书拜援伏波将军,以扶乐侯刘隆为副。遂缘海而进,堕山刊道千馀里。军至浪泊上,与贼战,破之,斩首数千级,降者万馀人。援追徵侧等至禁溪,数败之,贼遂散走。斩徵侧、徵贰,传首洛阳。封援为新息侯。将楼船大小二千馀艘,战士二万馀人,进击九真贼徵侧馀党都阳等,自无功至居风,斩获五千馀人,峤南悉平。初,援军还,平陵人孟冀,名有计谋,于坐贺援。援谓之曰:“吾望子有善言,反同众人邪?方今匈奴、乌桓尚扰北边,欲自请击之。男儿要当死于边野,以马革裹尸还葬耳,何能卧床上在儿女子手中邪?”冀曰:“谅为烈士,当如此矣。”武威将军刘尚击武陵五溪蛮夷,深入,军没。援因复请行。时年六十二,帝愍其老,未许之。援自请曰:“臣尚能被甲上马。”帝令试之。援据鞍顾盼,以示可用。帝笑曰:“矍铄哉是翁也!”遂遣援率耿舒等,将十二郡募士及弛刑四万馀人征五溪。援夜谓友人谒者杜愔曰:“吾受厚恩,年迫馀日索,常恐不得死国事,今获所愿。”军至临乡,遇贼攻县,援迎击,破之,斩获二千馀人,皆散走入竹林中。初,军次下隽,有两道可入,从壶头则路近而水崄,从充则涂夷而运远,帝初以为疑。及军至,耿舒欲从充道,援以为弃日费粮,不如进壶头,扼其喉咽,充贼自破。以事上之,帝从援策。进营壶头。贼乘高守隘,水疾,船不得上。会暑甚,士卒多疫死,援亦中病,遂困,乃穿岸为室,以避炎气。贼每升险鼓噪,援辄曳足以观之,左右哀其壮意,莫不为之流涕。耿舒与兄好时侯弇书曰:“前舒上书当先击充,粮虽难运而兵马得用,军人数万争欲先奋。今壶头竟不得进,大众怫郁行死,诚可痛惜。前到临乡,贼无故自致,若夜击之,即可殄灭。伏波类西域贾胡,到一处辄止,以是失利。今果疾疫,皆如舒言。”弇得书,奏之。帝乃使虎贲中郎将梁松乘驿责问援,因代监军。会援病卒,松遂因事陷之。帝大怒,追收援新息侯印绶。
sūn zǐ yuē:" qīn ér lí zhī." yuán chén huò fú yǐ lí xiāo zhī dǎng. yòu yuē:" jì xiǎn è yuǎn jìn, shàng jiàng zhī dào." yuán jù mǐ wéi shān gǔ, ér hàn dì wèi" lǔ zài wú mù zhōng". yòu yuē:" jué shān yī gǔ." yuán jù shuǐ cǎo ér qiāng kùn bài. yòu yuē:" gōng qí suǒ bù jiè." yuán chén jūn xiàng shān ér rào xí qí hòu. yòu yuē:" tú yǒu suǒ bù yóu." yuán cóng hú tóu ér jūn bù lì shì yě.
孙子曰:“亲而离之。”援陈祸福以离嚣支党。又曰:“计险厄远近,上将之道。”援聚米为山谷,而汉帝谓“虏在吾目中”。又曰:“绝山依谷。”援据水草而羌困败。又曰:“攻其所不戒。”援陈军向山而绕袭其后。又曰:“涂有所不由。”援从壶头而军不利是也。
strong hòu hàn bān chāo strong
后汉 班超
bān chāo, zì zhòng shēng, fú fēng píng líng rén. wéi rén yǒu dà zhì. jū jiā cháng zhí qín kǔ, bù chǐ láo rǔ. yǒu kǒu biàn ér shè liè shū chuán. jiā pín, cháng wèi guān yōng shū yǐ gōng yǎng. jiǔ láo kǔ, cháng chuò yè tóu bǐ, tàn yuē:" dà zhàng fū wú tā zhì lüè, yóu dāng xiào fù jiè zǐ zhāng qiān, lì gōng yì yù, yǐ qǔ fēng hóu. ān néng jiǔ shì bǐ yàn jiān hū?" zuǒ yòu jiē xiào zhī. chāo yuē:" xiǎo zǐ ān zhī zhuàng shì zhì zāi!" qí hòu xíng yì xiāng zhě, yuē:" dāng fēng hóu wàn lǐ zhī wài." chāo wèn qí zhuàng, xiāng zhě zhǐ yuē:" shēng yàn hàn hǔ jǐng, fēi ér shí ròu, cǐ wàn lǐ hóu xiāng yě." fèng chē dū wèi dòu gù chū jī xiōng nú, yǐ chāo wèi jiǎ sī mǎ, yǔ cóng shì guō xún jù shǐ xī yù. chāo dào shàn shàn, shàn shàn wáng guǎng fèng chāo lǐ yì shén bèi, hòu hū gèng shū jiě. chāo wèi qí guān shǔ yuē:" níng jué guǎng lǐ yì báo hū? cǐ bì yǒu běi lǔ shǐ lái, hú yí wèi zhī suǒ cóng gù yě. míng zhě dǔ wèi méng, kuàng yǐ zhe xié." nǎi zhào shì hú zhà zhī yuē:" xiōng nú shǐ lái shù rì, jīn ān zài hu?" shì hú huáng kǒng, jù fú qí zhuàng. chāo nǎi bì shì hú, xī huì qí lì shì sān shí liù rén, yǔ gòng yǐn, jiǔ hān, yīn jī nù zhī, yuē:" qīng cáo yǔ wǒ jù zài jué yù, yù lì dà gōng, yǐ qiú fù guì. jīn lǔ shǐ dào cái shù rì, ér wáng guǎng lǐ yì jí fèi, rú lìng shàn shàn shōu wú shǔ sòng xiōng nú, hái gǔ zhǎng wèi chái láng shí yǐ. wèi zhī nài hé?" guān shǔ jiē yuē:" jīn zài wēi wáng zhī dì, sǐ shēng cóng sī mǎ." chāo yuē:" bù rù hǔ xué, bù dé hǔ zǐ. dāng jīn zhī jì, dú yǒu yīn yè yǐ huǒ gōng lǔ, shǐ bǐ bù zhī wǒ duō shǎo, bì dà zhèn bù, kě tiǎn jǐn yě. miè cǐ lǔ, zé shàn shàn pò dǎn, gōng chéng shì lì yǐ." zhòng yuē:" dāng yǔ cóng shì yì zhī." chāo nù yuē:" jí xiōng jué yú jīn rì. cóng shì wén sú lì, wén cǐ bì kǒng ér móu xiè. sǐ wú suǒ míng, fēi zhuàng shì yě!" zhòng yuē:" shàn." chū yè, suì jiāng lì shì wǎng bēn lǔ yíng. huì tiān dà fēng, chāo lìng shí rén chí gǔ cáng lǔ shě hòu, yuē yuē:" jiàn huǒ rán, jiē dāng míng gǔ dà hū." yú rén xī chí bīng nǔ jiā mén ér fú. chāo nǎi shùn fēng zòng huǒ, qián hòu gǔ zào. lǔ zhòng jīng luàn, chāo shǒu gé shā sān rén, lì bīng zhǎn qí shǐ jí cóng shì sān shí yú jí, yú zhòng bǎi rén xǔ xī shāo sǐ. míng rì nǎi hái gào guō xún, xún dà jīng, jì ér sè dòng. chāo zhī qí yì, jǔ shǒu yuē:" yuàn suī bù xíng, bān chāo hé xīn dú shàn zhī hū?" xún nǎi yuè. chāo yú shì zhào shàn shàn wáng guǎng, yǐ lǔ shǐ shǒu shì zhī, yī guó zhèn bù. chāo xiǎo gào fǔ wèi, suì nà zi wèi zhì. hái zòu yú dòu gù, gù dà xǐ, jù shàng chāo gōng xiào, bìng qiú gèng xuǎn shǐ shǐ xī yù. dì zhuàng chāo jié, zhào gù yuē:" lì zhī bān chāo, hé gù bù qiǎn ér gèng xuǎn hū? jīn yǐ chāo wèi jūn sī mǎ, lìng suì qián gōng." chāo fù shòu shǐ, gù yù yì qí bīng, chāo yuē:" yuàn jiāng běn shǐ cóng sān shí yú rén zú yǐ. rú yǒu bù yú, duō yì wèi lèi." shì shí yú zhì wáng guǎng dé xīn gōng pò shā chē, ér xiōng nú qiǎn shǐ jiān hù qí guó. chāo jì xī, xiān zhì yú zhì. guǎng dé lǐ yì shén shū, qiě qí sú xìn wū. wū yán:" shén nù hé gù yù xiàng hàn? hàn shǐ yǒu guā mǎ, jí qiú qǔ yǐ cí wǒ." guǎng dé nǎi qiǎn shǐ jiù chāo qǐng mǎ. chāo mì zhī qí zhuàng, bào xǔ zhī, ér lìng wū zì lái qǔ mǎ. yǒu qǐng, wū zhì, chāo jí zhǎn qí shǒu yǐ sòng guǎng dé, yīn cí zé zhī. guǎng dé sù wén chāo zài shàn shàn zhū miè lǔ shǐ, dà huáng kǒng, jí gōng shā xiōng nú shǐ zhě ér jiàng chāo. chāo zhòng cì qí wáng yǐ xià, yīn zhèn fǔ yān. shí qiū cí wáng jiàn wèi xiōng nú suǒ lì, gōng pò shū lè, shā qí wáng, ér lì qiū cí rén dōu tí wèi shū lè wáng. chāo cóng jiān dào zhì shū lè, qù dōu tí suǒ jū pán tuó chéng jiǔ shí lǐ, nì qiǎn lì tián lǜ xiān wǎng jiàng zhī. chì lǜ yuē:" dōu tí běn fēi shū lè zhǒng, guó rén bì bù yòng mìng. ruò bù jí jiàng, biàn kě zhí zhī." lǜ jì dào, dōu tí jiàn lǜ qīng ruò, shū wú jiàng yì. lǜ yīn qí wú bèi, suì qián jié fù dōu tí. zuǒ yòu chū qí bù yì, jiē jīng jù bēn zǒu. lǜ chí bào chāo, chāo jí fù zhī, xī zhào shū lè jiāng lì, shuō yǐ qiū cí wú dào zhī zhuàng, yīn lì qí gù wáng xiōng zi zhōng wèi wáng, guó rén dà yuè. zhōng jí guān shǔ jiē qǐng shā dōu tí, chāo bù tīng, yù shì yǐ wēi xìn, shì ér qiǎn zhī. sù zōng chū jí wèi, xià zhào zhào chāo. chāo fā huán, shū lè jǔ guó yōu kǒng. qí dū wèi lí yǎn yuē:" hàn shǐ qì wǒ, wǒ bì fù wèi qiū cí suǒ miè ěr. chéng bù rěn jiàn hàn shǐ qù." yīn yǐ dāo zì jǐng. chāo hái zhì yú zhì, wáng hóu yǐ xià jiē hào qì yuē:" yī hàn shǐ rú fù mǔ, chéng bù kě qù." hù bào chāo mǎ jiǎo, bù de xíng. chāo kǒng yú zhì zhōng bù tīng qí dōng, yòu yù suì běn zhì, nǎi gèng hái shū lè. nǎi shàng shū qǐng bīng, yuē:" chén qiè jiàn xiān dì yù kāi xī yù, gù běi jī xiōng nú, xī shǐ wài guó, shàn shàn yú zhì jí shí xiàng huà. jīn jū mí shā chē shū lè ròu zhī wū sūn kāng jū fù yuàn guī fù, yù gòng bìng lì pò miè qiū cí, píng tōng hàn dào. ruò dé qiū cí, zé xī yù wèi fú zhě bǎi fēn zhī yī ěr. qián shì yì zhě jiē yuē qǔ sān shí liù guó, hào wèi duàn xiōng nú yòu bì. jīn xī yù zhū guó, gòng fèng bù jué, wéi yān qí qiū cí dú wèi fú cóng. jīn yí bài qiū cí shì zi bái bà wèi qí guó wáng, yǐ bù qí shù bǎi sòng zhī, yǔ zhū guó lián bīng, shù yuè zhī jiān, qiū cí kě qín. yǐ yí dí gōng yí dí, jì zhī shàn zhě yě." dì zhī qí gōng kě chéng, yì yù gěi bīng. píng líng rén xú gàn sù yǔ chāo tóng zhì, shàng shū yuàn fèn shēn zuǒ chāo. suì yǐ gàn wèi jiǎ sī mǎ, jiāng chí xíng jí yì cóng qiān rén jiù chāo. xiān shì shā chē yǐ wéi hàn jūn bù chū, suì jiàng yú qiū cí, ér shū lè dū wèi fān chén yì fù fǎn pàn. huì xú gàn shì zhì, chāo suì yǔ xú gàn jī fān chén, dà pò zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí, duō huò shēng kǒu. qū jì pò fān chén, yù jìn gōng qiū cí. yǐ wū sūn bīng qiáng, yí kùn qí lì, nǎi shàng yán:" wū sūn dà guó, kòng xián shí wàn. kě qiǎn shǐ zhāo wèi, yǔ gòng hé lì." dì nà zhī. qiǎn wèi hòu lǐ yì hù sòng wū sūn shǐ zhě, cì dà xiǎo kūn mí yǐ jǐn bó. lǐ yì shǐ dào yú zhì, ér zhí qiū cí gōng shū lè, kǒng jù bù gǎn qián, yīn shàng shū chén xī yù zhī gōng bù kě chéng, yòu shèng huǐ chāo. dì zhī chāo zhōng, nǎi zé yì, lìng yì yì chāo shòu jié dù. zhào chāo:" ruò yì rèn zài wài zhě, biàn liú yǔ cóng shì." chāo jí qiǎn yì jiāng wū sūn shì zi hái jīng shī. xú gàn wèi chāo yuē:" yì qián qīn huǐ jūn, yù bài xī yù, jīn hé bù yuán zhào shū liú zhī, gèng qiǎn tā lì sòng shì zi hū?" chāo yuē:" shì hé yán zhī lòu yě! yǐ yì huǐ chāo, gù jīn qiǎn zhī. nèi xǐng bù jiù, hé xù rén yán! kuài yì liú zhī, fēi zhōng chén yě." chāo yīn fā shū lè yú zhì bīng jī shā chē. shā chē yīn tōng shǐ shū lè wáng zhōng, dàn yǐ zhòng lì, zhōng suì fǎn cóng zhī, xī bǎo wū jí chéng. chāo nǎi gèng lì qí fǔ chéng chéng dà wéi shū lè wáng, xī fā qí bù fǎn zhě yǐ gōng zhōng. jī bàn suì, ér kāng jū qiǎn jīng bīng jiù zhī, chāo bù néng xià. shì shí ròu zhī xīn yǔ kāng jū hūn, xiāng qīn, chāo nǎi shǐ shǐ duō jī jǐn bó yí ròu zhī wáng, lìng xiǎo shì kāng jū wáng, kāng jū wáng nǎi bà bīng, zhí zhōng yǐ guī qí guó, wū jí chéng suì jiàng yú chāo. hòu sān nián, zhōng shuō kāng jū wáng jiè bīng, hái jù sǔn zhōng, mì yǔ qiū cí móu, qiǎn shǐ zhà xiáng yú chāo. chāo nèi zhī qí jiān ér wài wěi xǔ zhī. zhōng dà xǐ, jí cóng qīng qí yì chāo. chāo mì lè bīng dài zhī, wèi gōng zhāng shè lè. jiǔ xíng, nǎi chì lì fù zhōng zhǎn zhī. chāo fā yú zhì zhū guó bīng èr wàn wǔ qiān rén, fù jī shā chē. ér qiū cí wáng qiǎn zuǒ jiāng jūn fā wēn sù gū mò wèi tóu hé wǔ wàn rén jiù zhī. chāo zhào jiàng xiào jí yú zhì wáng yì yuē:" jīn bīng shǎo bù dí, qí jì mò ruò gè sàn qù. yú zhì cóng shì ér dōng, zhǎng shǐ yì yú cǐ xī guī, kě xū yè gǔ shēng ér fā." yīn huǎn suǒ de shēng kǒu. qiū cí wáng wén zhī dà xǐ, zì yǐ wàn qí yú xī jiè zhē chāo, wēn sù wáng jiāng bā qiān qí yú dōng jiè jiǎo yú zhì. chāo zhī èr lǔ yǐ chū, mì zhào zhū bù lè bīng, jī míng chí fù shā chē yíng, hú dà jīng luàn bēn zǒu, zhuī zhǎn wǔ qiān yú jí, dà huò qí mǎ chù cái wù. shā chē suì jiàng, qiū cí děng yīn gè tuì sàn, zì shì wēi zhèn xī yù. chū, ròu zhī cháng zhù hàn jī chē shī yǒu gōng, yīn qiú hàn gōng zhǔ. chāo jù hái qí shǐ, yóu shì yuàn hèn. qiǎn qí fù wáng xiè jiāng bīng qī wàn gōng chāo. chāo zhòng shǎo, jiē dà kǒng. chāo pì jūn shì yuē:" ròu zhī bīng suī duō, rán shù qiān lǐ yú cōng lǐng lái, fēi yǒu yùn shū, hé zú yōu xié? dàn dāng shōu gǔ jiān shǒu, bǐ jī qióng zì jiàng, bù guò shù shí rì jué yǐ." xiè suì qián gōng chāo, bù xià, yòu chāo lüè wú suǒ de. chāo dù qí liáng jiāng jǐn, bì cóng qiū cí qiú jiù, nǎi qiǎn bīng shù bǎi yú dōng jiè yào zhī. xiè guǒ qiǎn qí jī jīn yín zhū yù yǐ lù qiū cí. chāo fú bīng zhē jī, jǐn shā zhī, chí qí shǐ shǒu yǐ shì xiè. xiè dà jīng, jí qiǎn shǐ qǐng zuì, yuàn dé shēng guī. chāo zòng qiǎn zhī. ròu zhī yóu shì dà zhèn, qiū cí gū mò wēn sù jiē jiàng. nǎi yǐ chāo wèi dū hù, xú gàn wèi zhǎng shǐ, bài bái bà wèi qiū cí wáng. xī yù wéi yān qí wēi xū yù lí huái èr xīn. chāo suì fā qiū cí shàn shàn děng bā guó bīng hé qī wàn rén tǎo yān qí. bīng dào yù lí jiè, ér qiǎn xiǎo shuō yān qí yù lí wēi xū yuē:" dū hù lái zhě, yù zhèn fǔ sān guó. jí yù gǎi guò xiàng shàn, yí qiǎn dà rén lái yíng, dāng shǎng cì wáng hóu yǐ xià, shì bì jí hái. jīn cì wáng cǎi wǔ bǎi pǐ." yān qí wáng guǎng qiǎn qí zuǒ jiāng běi gé zhī fèng niú jiǔ yíng chāo. chāo jí gé zhī yuē:" rǔ suī xiōng nú shì zi, ér jīn bǐng guó zhī quán. dū hù zì lái, wáng bù yǐ shí yíng, jiē rǔ zuì yě." huò wèi chāo kě biàn shā zhī, chāo yuē:" fēi rǔ suǒ jí. cǐ rén quán zhòng yú wáng, jīn lái rù qí guó ér shā zhī, suì lìng zì yí, shè bèi shǒu xiǎn, qǐ dé dào chéng xià zāi!" yú shì cì ér qiǎn zhī. guǎng nǎi yǔ dà rén yíng chāo yú yù lí, fèng xiàn zhū wù. yān qí guó yǒu wěi qiáo zhī xiǎn, guǎng nǎi jué qiáo, bù yù lìng hàn jūn rù guó. chāo gèng cóng tā dào lì dù. dào yān qí, qù chéng èr shí lǐ, zhǐ yíng dà zé zhōng. guǎng chū bù yì, dà kǒng, nǎi yù xī qū qí rén gòng rù shān bǎo. yān qí zuǒ hóu yuán mèng xiān cháng zhì jīng shī, mì qiǎn shǐ yǐ shì gào chāo, chāo jí zhǎn zhī, shì bù xìn yòng. nǎi qī dà huì zhū guó wáng, yīn yáng shēng dāng zhòng jiā shǎng cì, yú shì yān qí wáng guǎng yù lí wáng kuàng jí běi gé zhī děng sān shí rén xiāng shuài yì chāo. qí guó xiāng fù jiǔ děng shí qī rén jù zhū, jiē wáng rù hǎi, ér wēi xū wáng yì bù zhì. zuò dìng, chāo nù jí guǎng yuē:" wēi xū wáng hé gù bú dào? fù jiǔ děng hé yuán táo wáng?" suì chì lì shì shōu guǎng kuàng děng zhǎn zhī, chuán shǒu jīng shī. gèng lì yuán mèng wèi yān qí wáng. chāo liú yān qí bàn suì, wèi fǔ zhī. yú shì xī yù wǔ shí yú guó xī jiē nà zhì nèi shǔ yān. xià zhào fēng chāo wèi dìng yuǎn hóu. chāo zì yǐ jiǔ zài jué yù, nián lǎo sī tǔ, shàng shū yuē:" chén wén tài gōng fēng qí, wǔ shì zàng zhōu, hú sǐ shǒu qiū, dài mǎ yī fēng. fū zhōu qí tóng zài zhōng tǔ qiān lǐ zhī jiān, kuàng yú yuǎn chù jué yù, xiǎo chén néng wú yī fēng shǒu qiū zhī sī zāi? chén bù gǎn wàng dào jiǔ quán jùn, dàn yuàn shēng rù yù mén guān." nǎi zhào chāo hái. chāo zài xī yù sān shí yī suì. zhì luò yáng, bài wèi shè shēng xiào wèi. chāo sù yǒu xiōng xié jí, jì zhì, bìng suì jiā. zú, nián qī shí yī. chū, chāo bèi zhào, yǐ wù jǐ xiào wèi rèn shàng wèi dū hù. yǔ chāo jiāo dài, shàng wèi chāo yuē:" jūn hóu zài wài guó sān shí yú nián, ér xiǎo rén wěi chéng jūn hòu, rèn zhòng lǜ qiǎn, yí yǒu yǐ huì zhī." chāo yuē:" nián lǎo shī zhì, rèn jūn shù dāng dà wèi, qǐ bān chāo suǒ néng jí zāi! bì bù dé yǐ, yuàn jìn yú yán. sài wài lì shì, běn fēi xiào zǐ shùn sūn, jiē yǐ zuì guò xǐ bǔ biān tún. ér mán yí huái niǎo shòu zhī xīn, nán yǎng yì bài. jīn jūn xìng yán jí, shuǐ qīng wú yú, chá zhèng bù dé xià hé. yí dàng yì jiǎn yì, kuān xiǎo guò, zǒng dà gāng ér yǐ." chāo qù hòu, shàng sī wèi suǒ qīn yuē:" wǒ yǐ bān jūn dāng yǒu qí cè, jīn suǒ yán píng píng ěr. shàng zhì shù nián, ér xī yù fǎn luàn, yǐ zuì bèi zhào, rú chāo suǒ jiè.
班超,字仲升,扶风平陵人。为人有大志。居家常执勤苦,不耻劳辱。有口辩而涉猎书传。家贫,常为官佣书以供养。久劳苦,尝辍业投笔,叹曰:“大丈夫无他志略,犹当效傅介子、张骞,立功异域,以取封侯。安能久事笔砚间乎?”左右皆笑之。超曰:“小子安知壮士志哉!”其后行诣相者,曰:“当封侯万里之外。”超问其状,相者指曰:“生燕颔虎颈,飞而食肉,此万里侯相也。”奉车都尉窦固出击匈奴,以超为假司马,与从事郭恂俱使西域。超到鄯善,鄯善王广奉超礼意甚备,后忽更疏解。超谓其官属曰:“宁觉广礼意薄乎?此必有北虏使来,狐疑未知所从故也。明者睹未萌,况已著邪。”乃召侍胡诈之曰:“匈奴使来数日,今安在乎?”侍胡惶恐,具服其状。超乃闭侍胡,悉会其吏士三十六人,与共饮,酒酣,因激怒之,曰:“卿曹与我俱在绝域,欲立大功,以求富贵。今虏使到裁数日,而王广礼意即废,如令鄯善收吾属送匈奴,骸骨长为豺狼食矣。为之奈何?”官属皆曰:“今在危亡之地,死生从司马。”超曰:“不入虎穴,不得虎子。当今之计,独有因夜以火攻虏,使彼不知我多少,必大震怖,可殄尽也。灭此虏,则鄯善破胆,功成事立矣。”众曰:“当与从事议之。”超怒曰:“吉凶决于今日。从事文俗吏,闻此必恐而谋泄。死无所名,非壮士也!”众曰:“善。”初夜,遂将吏士往奔虏营。会天大风,超令十人持鼓藏虏舍后,约曰:“见火然,皆当鸣鼓大呼。”余人悉持兵弩夹门而伏。超乃顺风纵火,前后鼓噪。虏众惊乱,超手格杀三人,吏兵斩其使及从士三十馀级,馀众百人许悉烧死。明日乃还告郭恂,恂大惊,既而色动。超知其意,举手曰:“掾虽不行,班超何心独擅之乎?”恂乃悦。超于是召鄯善王广,以虏使首示之,一国震怖。超晓告抚慰,遂纳子为质。还奏于窦固,固大喜,具上超功效,并求更选使使西域。帝壮超节,诏固曰:“吏知班超,何故不遣而更选乎?今以超为军司马,令遂前功。”超复受使,固欲益其兵,超曰:“愿将本使从三十馀人足矣。如有不虞,多益为累。”是时于寘王广德新攻破莎车,而匈奴遣使监护其国。超既西,先至于寘。广德礼意甚疏,且其俗信巫。巫言:“神怒何故欲向汉?汉使有騧马,急求取以祠我。”广德乃遣使就超请马。超密知其状,报许之,而令巫自来取马。有顷,巫至,超即斩其首以送广德,因辞责之。广德素闻超在鄯善诛灭虏使,大惶恐,即攻杀匈奴使者而降超。超重赐其王以下,因镇抚焉。时龟兹王建为匈奴所立,攻破疏勒,杀其王,而立龟兹人兜题为疏勒王。超从间道至疏勒,去兜题所居槃橐城九十里,逆遣吏田虑先往降之。敕虑曰:“兜题本非疏勒种,国人必不用命。若不即降,便可执之。”虑既到,兜题见虑轻弱,殊无降意。虑因其无备,遂前劫缚兜题。左右出其不意,皆惊惧奔走。虑驰报超,超即赴之,悉召疏勒将吏,说以龟兹无道之状,因立其故王兄子忠为王,国人大悦。忠及官属皆请杀兜题,超不听,欲示以威信,释而遣之。肃宗初即位,下诏召超。超发还,疏勒举国忧恐。其都尉黎弇曰:“汉使弃我,我必复为龟兹所灭耳。诚不忍见汉使去。”因以刀自刭。超还至于寘,王侯以下皆号泣曰:“依汉使如父母,诚不可去。”互抱超马脚,不得行。超恐于寘终不听其东,又欲遂本志,乃更还疏勒。乃上疏请兵,曰:“臣窃见先帝欲开西域,故北击匈奴,西使外国,鄯善、于寘即时向化。今拘弥、莎车、疏勒、月氏、乌孙、康居复愿归附,欲共并力破灭龟兹,平通汉道。若得龟兹,则西域未服者百分之一耳。前世议者皆曰取三十六国,号为断匈奴右臂。今西域诸国,贡奉不绝,惟焉耆、龟兹独未服从。今宜拜龟兹侍子白霸为其国王,以步骑数百送之,与诸国连兵,数月之间,龟兹可禽。以夷狄攻夷狄,计之善者也。”帝知其功可成,议欲给兵。平陵人徐干素与超同志,上疏愿奋身佐超。遂以干为假司马,将驰刑及义从千人就超。先是莎车以为汉军不出,遂降于龟兹,而疏勒都尉番辰亦复反叛。会徐干适至,超遂与徐干击番辰,大破之,斩首千馀级,多获生口。趋既破番辰,欲进攻龟兹。以乌孙兵强,宜困其力,乃上言:“乌孙大国,控弦十万。可遣使招慰,与共合力。”帝纳之。遣卫候李邑护送乌孙使者,赐大小昆弥以锦帛。李邑始到于寘,而值龟兹攻疏勒,恐惧不敢前,因上书陈西域之功不可成,又盛毁超。帝知超忠,乃责邑,令邑诣超受节度。诏超:“若邑任在外者,便留与从事。”超即遣邑将乌孙侍子还京师。徐干谓超曰:“邑前亲毁君,欲败西域,今何不缘诏书留之,更遣它吏送侍子乎?”超曰:“是何言之陋也!以邑毁超,故今遣之。内省不疚,何恤人言!快意留之,非忠臣也。”超因发疏勒、于寘兵击莎车。莎车阴通使疏勒王忠,啖以重利,忠遂反从之,西保乌即城。超乃更立其府承成大为疏勒王,悉发其不反者以攻忠。积半岁,而康居遣精兵救之,超不能下。是时月氏新与康居婚,相亲,超乃使使多赍锦帛遗月氏王,令晓示康居王,康居王乃罢兵,执忠以归其国,乌即城遂降于超。后三年,忠说康居王借兵,还据损中,密与龟兹谋,遣使诈降于超。超内知其奸而外伪许之。忠大喜,即从轻骑诣超。超密勒兵待之,为供张设乐。酒行,乃叱吏缚忠斩之。超发于寘诸国兵二万五千人,复击莎车。而龟兹王遣左将军发温宿、姑墨、尉头合五万人救之。超召将校及于寘王议曰:“今兵少不敌,其计莫若各散去。于寘从是而东,长史亦于此西归,可须夜鼓声而发。”阴缓所得生口。龟兹王闻之大喜,自以万骑于西界遮超,温宿王将八千骑于东界徼于寘。超知二虏已出,密召诸部勒兵,鸡鸣驰赴莎车营,胡大惊乱奔走,追斩五千馀级,大获其马畜财物。莎车遂降,龟兹等因各退散,自是威震西域。初,月氏尝助汉击车师有功,因求汉公主。超拒还其使,由是怨恨。遣其副王谢将兵七万攻超。超众少,皆大恐。超譬军士曰:“月氏兵虽多,然数千里逾葱岭来,非有运输,何足忧邪?但当收谷坚守,彼饥穷自降,不过数十日决矣。”谢遂前攻超,不下,又抄掠无所得。超度其粮将尽,必从龟兹求救,乃遣兵数百于东界要之。谢果遣骑赍金银珠玉以赂龟兹。超伏兵遮击,尽杀之,持其使首以示谢。谢大惊,即遣使请罪,愿得生归。超纵遣之。月氏由是大震,龟兹、姑墨、温宿皆降。乃以超为都护,徐干为长史,拜白霸为龟兹王。西域唯焉耆、危须、尉犁怀二心。超遂发龟兹、鄯善等八国兵合七万人讨焉耆。兵到尉犁界,而遣晓说焉耆、尉犁、危须曰:“都护来者,欲镇抚三国。即欲改过向善,宜遣大人来迎,当赏赐王侯已下,事毕即还。今赐王彩五百匹。”焉耆王广遣其左将北韐支奉牛酒迎超。超诘韐支曰:“汝虽匈奴侍子,而今秉国之权。都护自来,王不以时迎,皆汝罪也。”或谓超可便杀之,超曰:“非汝所及。此人权重于王,今来入其国而杀之,遂令自疑,设备守险,岂得到城下哉!”于是赐而遣之。广乃与大人迎超于尉犁,奉献珠物。焉耆国有苇桥之险,广乃绝桥,不欲令汉军入国。超更从他道厉度。到焉耆,去城二十里,止营大泽中。广出不意,大恐,乃欲悉驱其人共入山保。焉耆左侯元孟先尝质京师,密遣使以事告超,超即斩之,示不信用。乃期大会诸国王,因杨声当重加赏赐,于是焉耆王广、尉犁王况及北韐支等三十人相率诣超。其国相腹久等十七人惧诛,皆亡入海,而危须王亦不至。坐定,超怒诘广曰:“危须王何故不到?腹久等何缘逃亡?”遂叱吏士收广、况等斩之,传首京师。更立元孟为焉耆王。超留焉耆半岁,慰抚之。于是西域五十馀国悉皆纳质内属焉。下诏封超为定远侯。超自以久在绝域,年老思土,上疏曰:“臣闻太公封齐,五世葬周,狐死首丘,代马依风。夫周齐同在中土千里之间,况于远处绝域,小臣能无依风首丘之思哉?臣不敢望到酒泉郡,但愿生入玉门关。”乃诏超还。超在西域三十一岁。至洛阳,拜为射声校尉。超素有胸胁疾,既至,病遂加。卒,年七十一。初,超被召,以戊己校尉任尚为都护。与超交代,尚谓超曰:“君侯在外国三十馀年,而小人猥承君后,任重虑浅,宜有以诲之。”超曰:“年老失智,任君数当大位,岂班超所能及哉!必不得已,愿进愚言。塞外吏士,本非孝子顺孙,皆以罪过徙补边屯。而蛮夷怀鸟兽之心,难养易败。今君性严急,水清无鱼,察政不得下和。宜荡佚简易,宽小过,总大纲而已。”超去后,尚私谓所亲曰:“我以班君当有奇策,今所言平平耳。尚至数年,而西域反乱,以罪被召,如超所戒。
sūn zǐ yuē:" guò zé cóng." chāo zhī lì shì wèi" sǐ shēng cóng sī mǎ". yòu yuē:" huǒ rén." chāo yīn fēng zòng huǒ ér shā lǔ shǐ. yòu yuē:" qú dì hé jiāo." chāo qǐng zhāo wèi wū sūn ér gōng qiū cí. yòu yuē:" yòng ér shì zhī bù yòng." chāo yù jī shā chē ér guǐ yán sàn qù. yòu yuē:" yǐ bǎo dài jī." chāo shōu gǔ jiān shǒu ér bài ròu zhī shì yě.
孙子曰:“过则从。”超之吏士谓“死生从司马”。又曰:“火人。”超因风纵火而杀虏使。又曰:“衢地合交。”超请招慰乌孙而攻龟兹。又曰:“用而示之不用。”超欲击莎车而诡言散去。又曰:“以饱待饥。”超收谷坚守而败月氏是也。
strong hòu hàn yú xǔ strong
后汉 虞诩
yú xǔ, zì shēng qīng, chén guó wǔ píng rén yě. chū, pì tài wèi lǐ xiū fǔ, bài láng zhōng. yǒng chū zhōng, qiāng hú fǎn luàn, cán pò bìng liáng, dà jiàng jūn dèng zhì yǐ jūn yì fāng fèi, shì bù xiāng zhān, yù qì liáng zhōu, biàn lì běi biān, nǎi huì gōng qīng jí yì. zhì yuē:" pì ruò yī bài, huài yī yǐ xiāng bǔ, yóu yǒu suǒ wán. ruò bù rú cǐ, jiāng liǎng wú suǒ bǎo." yì zhě xián tóng. xǔ wén zhī, nǎi shuō lǐ xiū yuē:" qiè wén gōng qīng dìng cè dāng qì liáng zhōu, qiú zhī yú xīn, wèi jiàn qí biàn. xiān dì kāi tuò tǔ yǔ, qú láo hòu dìng, ér jīn dàn xiǎo fèi, jǔ ér qì zhī. liáng zhōu jì qì, jí yǐ sān fǔ wèi sāi sān fǔ wèi sāi, zé yuán líng dān wài. cǐ bù kě zhī shèn zhě yě. yàn yuē: guān xī chū jiāng, guān dōng chū xiāng. guān qí xí bīng zhuàng yǒng, shí guò yú zhōu. jīn qiāng hú suǒ yǐ bù gǎn rù jù sān fǔ, wèi xīn fù zhī hài zhě, yǐ liáng zhōu zài hòu gù yě. qí tǔ rén suǒ yǐ cuī fēng zhí ruì, wú fǎn gù zhī xīn zhě, wèi chén shǔ yú hàn gù yě. ruò qì qí jìng yù, xǐ qí rén shù, ān tǔ zhòng qiān, bì shēng yì zhì. rú shǐ háo xióng xiāng jù, xí juǎn ér dōng, suī bēn yù wèi zú, tài gōng wèi jiāng, yóu kǒng bù zú dāng yù. yì zhě yù yǐ bǔ yī yóu yǒu suǒ wán, xǔ kǒng qí jū shí qīn yín ér wú xiàn jí. qì zhī fēi jì." xiū yuē:" wú yì bù jí cǐ. wēi zǐ zhī yán, jǐ bài guó shì. rán zé jì dāng ān chū?" xǔ yuē:" jīn liáng tǔ rǎo dòng, rén qíng bù ān, qiè yōu zú rán yǒu fēi cháng zhī biàn. chéng yí lìng sì fǔ jiǔ qīng, gè pì bǐ zhōu shù rén, qí mù shǒu lìng zhǎng zǐ dì jiē chú wèi rǒng guān, wài yǐ quàn lì, dá qí gōng qín nèi yǐ jū zhì, fáng qí xié jì." xiū shàn qí yán, gèng jí sì fǔ, jiē cóng xǔ yì. yú shì pì xī zhōu háo jié wèi yuàn shǔ, bài mù shǒu zhǎng lì zǐ dì wèi láng, yǐ ān wèi zhī. dèng zhì xiōng dì yǐ xǔ yì qí yì, yīn cǐ bù píng, yù yǐ lì fǎ zhòng shāng xǔ. hòu zhāo gē zéi níng jì děng shù qiān rén gōng shā zhǎng lì, tún jù lián nián, zhōu jùn bù néng jìn, nǎi yǐ xǔ wèi zhāo gē zhǎng. gù jiù jiē diào xǔ yuē:" dé zhāo gē kě āi!" xǔ xiào yuē:" zhì bù qiú yì, shì bù bì nàn, chén zhī zhí yě. bù yù pán gēn cuò jié, hé yǐ bié lì qì hū?" shǐ dào, yè hé nèi tài shǒu mǎ léng. léng miǎn zhī yuē:" jūn rú zhě, dāng móu mó miào táng, fǎn zài zhāo gē xié?" xǔ yuē:" chū chú zhī rì, shì dài fū jiē jiàn diào miǎn. yǐ xǔ chóu zhī, zhī qí wú néng wéi yě. zhāo gē zhě, hán wèi zhī jiāo, bèi tài xíng, lín huáng hé, qù áo cāng bǎi lǐ, ér qīng jì zhī rén liú wáng wàn shù. zéi bù zhī kāi cāng zhāo zhòng, jié kù bīng, shǒu chéng gāo, duàn tiān xià yòu bì, cǐ bù zú yōu yě. jīn qí zhòng xīn shèng, nán yǔ zhēng fēng. bīng bù yàn quán, yuàn kuān jiǎ pèi cè, wù lìng yǒu suǒ jū hé ér yǐ." jí dào guān, shè lìng sān kē yǐ mù qiú zhuàng shì, zì yuàn shǐ yǐ xià gè jǔ suǒ zhī, qí gōng jié zhě wèi shàng, shāng rén tōu dào zhě cì zhī, dài sāng fú ér bù shì jiā yè wéi xià. shōu de bǎi yú rén, xǔ wèi xiǎng huì, xī shì qí zuì, shǐ rù zéi zhōng, yòu lìng jié lüè, nǎi fú bīng yǐ dài zhī, suì shā zéi shù bǎi rén. yòu qián qiǎn pín rén néng fèng zhě, yōng zuò zéi yī, yǐ cǎi xiàn fèng qí jū wèi shí, yǒu chū shì lǐ zhě, lì zhé qín zhī. zéi yóu shì hài sàn, xián chēng shén míng. hòu qiāng kòu wǔ dū, dèng tài hòu yǐ xǔ yǒu jiàng shuài zhī lüè, qiān wǔ dū tài shǒu. qiāng nǎi lǜ zhòng shù qiān, zhē xǔ yú chén cāng xiáo gǔ, xǔ jí tíng jūn bù jìn, ér xuān yán shàng shū qǐng bīng, xū dào dāng fā. qiāng wén zhī, nǎi fēn chāo bàng xiàn. xǔ yīn qí bīng sàn, rì yè jìn dào, jiān xíng bǎi yú lǐ. lìng lì shì gè zuò liǎng zào, rì zēng bèi zhī, qiāng bù gǎn bī. huò wèn yuē:" sūn bìn jiǎn zào, ér jūn zēng zhī. bīng fǎ rì xíng bù guò sān shí lǐ, yǐ jiè bù yú, ér jīn rì qiě èr bǎi lǐ. hé yě?" xǔ yuē:" lǔ zhòng duō, wú bīng shǎo. xú xíng zé yì wèi suǒ jí, sù jìn zé bǐ suǒ bù cè." lǔ jiàn wú zào rì zēng, bì wèi jùn bīng lái yíng. zhòng duō xíng sù, bì dàn zhuī wǒ. sūn bìn jiàn ruò, wú jīn shì qiáng, shì yǒu bù tóng shì yě." jì dào jùn, bīng bù mǎn sān qiān, ér qiāng zhòng wàn yú, gōng wéi chì tíng shù shí rì. xǔ nǎi lìng jūn zhōng, qiáng nǔ wù fā, ér qián fà xiǎo nǔ. qiāng yǐ wéi shǐ lì ruò, bù néng zhì, bìng bīng jí gōng. xǔ yú shì shǐ èr shí qiáng nǔ gòng shè yī rén, fā wú bù zhōng, qiāng dà zhèn, tuì. xǔ yīn chū chéng fèn jī, duō suǒ shāng shā. míng rì xī chén qí bīng zhòng, lìng cóng dōng guō mén chū, běi guō mén rù, mào yì yī fú, huí zhuǎn shù zhōu. qiāng bù zhī qí shù, gèng xiāng kǒng dòng. xǔ jì zéi dāng tuì, nǎi qián qiǎn wǔ bǎi yú rén yú qiǎn shuǐ shè fú, hòu qí zǒu lù. lǔ guǒ dà bēn, yīn yǎn jī, dà pò zhī, zhǎn huò shén zhòng, zéi yóu shì bài sàn, nán rù yì zhōu. xǔ nǎi zhàn xiāng dì shì, zhù yíng bì bǎi bā shí suǒ, zhāo hái liú wáng, jiǎ zhèn pín rén, jùn suì yǐ ān. xiān shì yùn dào jiān xiǎn, zhōu chē bù tōng, lǘ mǎ fù zài, jiù wǔ zhì yī. xǔ nǎi zì jiāng lì shì, àn xíng chuān gǔ, zì jǔ zhì xià biàn, shù shí lǐ zhōng, jiē shāo shí jiǎn mù, kāi cáo chuán dào, yǐ rén jiù zhí gù jiè yōng zhě, yú shì shuǐ yùn tōng lì, suì shěng sì qiān yú wàn. yǒng hé chū, qiān shàng shū lìng, zú. lín zhōng, wèi qí zi gōng yuē:" wú shì jūn zhí dào, xíng jǐ wú kuì. suǒ huǐ zhě, wèi zhāo gē zhǎng shí shā zéi shù bǎi rén, qí zhōng hé néng bù yǒu yuān zhě. zì cǐ èr shí yú nián, jiā mén bù zēng kǒu, sī huò zuì yú tiān yě."
虞诩,字升卿,陈国武平人也。初,辟太尉李脩府,拜郎中。永初中,羌胡反乱,残破并、凉,大将军邓骘以军役方费,事不相瞻,欲弃凉州,弁力北边,乃会公卿集议。骘曰:“譬若衣败,坏一以相补,犹有所完。若不如此,将两无所保。”议者咸同。诩闻之,乃说李脩曰:“窃闻公卿定策当弃凉州,求之愚心,未见其便。先帝开拓土宇,劬劳后定,而今惮小费,举而弃之。凉州既弃,即以三辅为塞;三辅为塞,则园陵单外。此不可之甚者也。谚曰:关西出将,关东出相。观其习兵壮勇,实过馀州。今羌胡所以不敢入据三辅,为心腹之害者,以凉州在后故也。其土人所以摧锋执锐,无反顾之心者,为臣属于汉故也。若弃其境域,徙其人庶,安土重迁,必生异志。如使豪雄相聚,席卷而东,虽贲、育为卒,太公为将,犹恐不足当御。议者喻以补衣犹有所完,诩恐其疽食侵淫而无限极。弃之非计。”脩曰:“吾意不及此。微子之言,几败国事。然则计当安出?”诩曰:“今凉土扰动,人情不安,窃忧卒然有非常之变。诚宜令四府九卿,各辟彼州数人,其牧守令长子弟皆除为冗官,外以劝厉,答其功勤;内以拘致,防其邪计。”修善其言,更集四府,皆从诩议。于是辟西州豪桀为掾属,拜牧守长吏子弟为郎,以安慰之。邓骘兄弟以诩异其议,因此不平,欲以吏法中伤诩。后朝歌贼宁季等数千人攻杀长吏,屯聚连年,州郡不能禁,乃以诩为朝歌长。故旧皆吊诩曰:“得朝歌可哀!”诩笑曰:“志不求易,事不避难,臣之职也。不遇槃根错节,何以别利器乎?”始到,谒河内太守马稜。稜勉之曰:“君儒者,当谋谟庙堂,反在朝歌邪?”诩曰:“初除之日,士大夫皆见吊勉。以诩筹之,知其无能为也。朝歌者,韩、魏之郊,背太行,临黄河,去敖仓百里,而青冀之人流亡万数。贼不知开仓招众,劫库兵,守成皋,断天下右臂,此不足忧也。今其众新盛,难与争锋。兵不厌权,愿宽假辔策,勿令有所拘阂而已。”及到官,设令三科以募求壮士,自掾史以下各举所知,其攻劫者为上,伤人偷盗者次之,带丧服而不事家业为下。收得百馀人,诩为飨会,悉贳其罪,使入贼中,诱令劫掠,乃伏兵以待之,遂杀贼数百人。又潜遣贫人能缝者,佣作贼衣,以彩线缝其裾为识,有出市里者,吏辄禽之。贼由是骇散,咸称神明。后羌寇武都,邓太后以诩有将帅之略,迁武都太守。羌乃率众数千,遮诩于陈仓、崤谷,诩即停军不进,而宣言上书请兵,须到当发。羌闻之,乃分钞傍县。诩因其兵散,日夜进道,兼行百馀里。令吏士各作两灶,日增倍之,羌不敢逼。或问曰:“孙膑减灶,而君增之。兵法日行不过三十里,以戒不虞,而今日且二百里。何也?”诩曰:“虏众多,吾兵少。徐行则易为所及,速进则彼所不测。”虏见吾灶日增,必谓郡兵来迎。众多行速,必惮追我。孙膑见弱,吾今示强,势有不同是也。”既到郡,兵不满三千,而羌众万馀,攻围赤亭数十日。诩乃令军中,强弩勿发,而潜发小弩。羌以为矢力弱,不能至,并兵急攻。诩于是使二十强弩共射一人,发无不中,羌大震,退。诩因出城奋击,多所伤杀。明日悉陈其兵众,令从东郭门出,北郭门入,贸易衣服,回转数周。羌不知其数,更相恐动。诩计贼当退,乃潜遣五百馀人于浅水设伏,候其走路。虏果大奔,因掩击,大破之,斩获甚众,贼由是败散,南入益州。诩乃占相地势,筑营壁百八十所,招还流亡,假赈贫人,郡遂以安。先是运道艰险,舟车不通,驴马负载,僦五致一。诩乃自将吏士,案行川谷,自沮至下辨,数十里中,皆烧石翦木,开漕船道,以人僦直雇借佣者,于是水运通利,岁省四千馀万。永和初,迁尚书令,卒。临终,谓其子恭曰:“吾事君直道,行己无愧。所悔者,为朝歌长时杀贼数百人,其中何能不有冤者。自此二十馀年,家门不增口,斯获罪于天也。”
sūn zǐ yuē:" qiáng ruò xíng yě." xǔ zēng zào shì qiáng, ér qiāng bù gǎn bī. yòu yuē:" xíng rén ér wǒ wú xíng." xǔ mào yì yī fú, ér qiāng bù zhī qí shù shì yě.
孙子曰:“强弱形也。”诩增灶示强,而羌不敢逼。又曰:“形人而我无形。”诩贸易衣服,而羌不知其数是也。
strong hòu hàn huáng fǔ guī strong
后汉 皇甫规
huáng fǔ guī, zì wēi míng, ān dìng zhāo gē rén yě. yǒng hé zhōng, xī qiāng dà kòu sān fǔ, wéi ān dìng. zhēng xī jiāng jūn mǎ xián jiāng zhū jùn bīng jī zhī, bù néng kè. guī suī zài bù yī, jiàn xián bù xù jūn shì, shěn qí bì bài, nǎi shàng shū yán zhuàng. xún ér xián guǒ wèi qiāng suǒ méi. jùn jiāng zhī guī yǒu bīng lüè, nǎi mìng wèi gōng cáo, shǐ lǜ jiǎ shì bā bǎi, yǔ qiāng jiāo zhàn, zhǎn shǒu shù jí, zéi suì tuì què. jǔ guī shàng jì yuàn. qí hòu qiāng zhòng dà hé, gōng shāo lǒng xī, cháo tíng huàn zhī. guī nǎi shàng shū qiú qǐ zì xiào, yuē:" chén bǐ nián yǐ lái, shù chén pián yí. qiāng róng wèi dòng, cè qí jiāng fǎn, mǎ xián shǐ chū, pō zhī bì bài. wù zhōng zhī yán, zài kě kǎo xiào. chén měi hèn xián děng yōng zhòng sì nián, wèi yǒu chéng gōng, jiǔ shī zhī fèi qiě bǎi yì jì. fū qiāng róng kuì pàn, bù yóu chéng píng, jiē yīn biān jiāng shī yú suí yù. chéng cháng shǒu ān zé jiā qīn bào, gǒu jìng xiǎo lì zé zhì dà hài, wēi shèng zé xū zhāng shǒu jí, jūn bài zé yǐn nì bù yán. jūn shì láo yuàn, kùn yú huá lì, jìn bù dé kuài zhàn yǐ jiǎo gōng, tuì bù dé wēn bǎo yǐ quán mìng, è sǐ gōu qú, bào gǔ zhōng yuán. tú jiàn wáng shī zhī chū, bù wén zhèn lǚ zhī shēng. qiú háo qì xuè, jīng jù shēng biàn. shì yǐ ān bù néng jiǔ, bài zé jīng nián. chén suǒ yǐ bó shǒu kòu xīn ér zēng tàn zhě yě. yuàn jiǎ chén liǎng yíng èr jùn, tún liè zuò shí zhī bīng wǔ qiān, chū qí bù yì, yǔ hù qiāng xiào wèi zhào chōng gòng xiāng shǒu wěi. tǔ dì shān gǔ, chén suǒ xiǎo xí bīng yì qiǎo biàn, chén yǐ gèng zhī. kě bù fán fāng cùn zhī yìn, chǐ bó zhī cì, gāo kě yǐ dí huàn, xià kě yǐ nà xiáng. ruò wèi chén nián shào guān qīng, bù zú yòng zhě, fán zhū bài jiàng, fēi guān jué zhī bù gāo, nián chǐ zhī bù mài. chén bù shèng zhì chéng, méi sǐ zì chén." huán dì bù néng yòng. shí tài shān zéi shū sūn wú jì qīn luàn jùn xiàn, zhōng láng jiàng zōng zī tǎo zhī wèi fú. gōng chē tè zhào guī, bài tài shān tài shǒu. guī dào guān, guǎng shè fāng lüè, kòu zéi xī píng. yán xī zhōng, pàn qiāng líng wú děng yǔ xiān líng bié zhǒng kòu chāo guān zhōng, hù qiāng xiào wèi duàn piāo zuò zhào. hòu xiān líng zhū zhǒng lù liáng, fù mò yíng wù. guī sù xī qiāng shì, zhì zì fèn xiào, nǎi shàng shū yuē:" chén shēng zhǎng bīn qí, nián wǔ shí yǒu jiǔ. xī wèi jùn lì, zài gèng pàn qiāng, yù chóu qí shì, yǒu wù zhōng zhī yán. chén sù yǒu gù jí, kǒng quǎn mǎ chǐ qióng, bù bào dà ēn. yuàn qǐ rǒng guān, bèi dān chē yī rén zhī shǐ, láo lái sān fǔ, xuān guó wēi zé, yǐ suǒ xí dì xíng bīng yì, zuǒ zhù zhū jūn." zhì dōng, qiāng suì dà hé, cháo tíng wèi yōu. sān gōng jǔ guī wèi zhōng láng jiàng, chí jié jiān guān xī bīng, tǎo líng wú děng, pò zhī, zhǎn shǒu bā bǎi jí. xiān líng zhū zhǒng qiāng mù guī wēi xìn, xiāng quàn xiáng zhě shí yú wàn. guī yīn fā qí qí bīng tǎo lǒng yòu, ér dào lù gé jué, zhōng jūn dà yì, sǐ zhě shí sān sì. guī qīn rù ān lú, xún shì jiàng shì, sān jūn gǎn yuè. dōng qiāng suì qiǎn shǐ qǐ xiáng, liáng zhōu fù tōng. xiān shì ān dìng tài shǒu sūn juàn shòu qǔ láng jí, shǔ guó dū wèi lǐ xī dū jūn yù shǐ zhāng bǐng duō shā jiàng qiāng, liáng zhōu cì shǐ guō hóng hàn yáng tài shǒu zhào xī bìng lǎo ruò bù kān rèn zhí, ér jiē yǐ shì quán guì, bù zūn fǎ dù. guī dào zhōu jiè, xī tiáo zòu qí zuì, huò miǎn huò zhū. qiāng rén wén zhī, xī rán fǎn shàn. shěn dī dà háo diān chāng jī tián děng shí yú wàn kǒu, fù yì guī jiàng. bài dù liáo jiāng jūn, zhì yíng shù yuè, shàng shū jiàn zhōng láng jiàng zhāng huàn yǐ zì dài, yuē:" chén wén rén wú cháng sú, ér zhèng yǒu zhì luàn bīng wú qiáng ruò, ér jiāng yǒu néng fǒu. fú jiàn zhōng láng jiàng zhāng huàn, cái lüè jiān yōu, yí zhèng yuán shuài, yǐ cóng zhòng wàng. ruò yóu wèi yú chén yí chōng jūn shì zhě, yuàn qǐ rǒng guān, yǐ wéi huàn fù." cháo tíng cóng zhī, yǐ huàn dài wéi dù liáo jiāng jūn, guī wèi shǐ xiōng nú zhōng láng jiàng. zài zhuǎn wéi hù qiāng xiào wèi. xī píng sān nián, yǐ jí zhào hái. wèi zhì, zú.
皇甫规,字威明,安定朝歌人也。永和中,西羌大寇三辅,围安定。征西将军马贤将诸郡兵击之,不能克。规虽在布衣,见贤不恤军事,审其必败,乃上书言状。寻而贤果为羌所没。郡将知规有兵略,乃命为功曹,使率甲士八百,与羌交战,斩首数级,贼遂退却。举规上计掾。其后羌众大合,攻烧陇西,朝廷患之。规乃上疏求乞自效,曰:“臣比年以来,数陈便宜。羌戎未动,策其将反,马贤始出,颇知必败。误中之言,在可考校。臣每恨贤等拥众四年,未有成功,久师之费且百亿计。夫羌戎溃叛,不由承平,皆因边将失于绥御。乘常守安则加侵暴,苟竞小利则致大害,微胜则虚张首级,军败则隐匿不言。军士劳怨,困于猾吏,进不得快战以徼功,退不得温饱以全命,饿死沟渠,暴骨中原。徒见王师之出,不闻振旅之声。酋豪泣血,惊惧生变。是以安不能久,败则经年。臣所以搏手叩心而增叹者也。愿假臣两营二郡,屯列坐食之兵五千,出其不意,与护羌校尉赵冲共相首尾。土地山谷,臣所晓习;兵埶巧便,臣已更之。可不烦方寸之印,尺帛之赐,高可以涤患,下可以纳降。若谓臣年少官轻,不足用者,凡诸败将,非官爵之不高,年齿之不迈。臣不胜至诚,没死自陈。”桓帝不能用。时泰山贼叔孙无忌侵乱郡县,中郎将宗资讨之未服。公车特召规,拜泰山太守。规到官,广设方略,寇贼悉平。延熹中,叛羌零吾等与先零别种寇钞关中,护羌校尉段飃坐召。后先零诸种陆梁,覆没营坞。规素悉羌事,志自奋效,乃上疏曰:“臣生长豳岐,年五十有九。昔为郡吏,再更叛羌,豫筹其事,有误中之言。臣素有固疾,恐犬马齿穷,不报大恩。愿乞冗官,备单车一人之使,劳来三辅,宣国威泽,以所习地形兵埶,佐助诸军。”至冬,羌遂大合,朝廷为忧。三公举规为中郎将,持节监关西兵,讨零吾等,破之,斩首八百级。先零诸种羌慕规威信,相劝降者十馀万。规因发其骑兵讨陇右,而道路隔绝,中军大疫,死者十三四。规亲入庵庐,巡视将士,三军感悦。东羌遂遣使乞降,凉州复通。先是安定太守孙隽受取狼籍,属国都尉李翕、督军御史张禀多杀降羌,凉州刺史郭闳、汉阳太守赵熹并老弱不堪任职,而皆倚恃权贵,不遵法度。规到州界,悉条奏其罪,或免或诛。羌人闻之,翕然反善。沈氐大豪滇昌、饥恬等十馀万口,复诣规降。拜度僚将军,至营数月,上书荐中郎将张奂以自代,曰:“臣闻人无常俗,而政有治乱;兵无强弱,而将有能否。伏见中郎将张奂,才略兼优,宜正元帅,以从众望。若犹谓愚臣宜充军事者,愿乞冗官,以为奂副。”朝廷从之,以奂代为度僚将军,规为使匈奴中郎将。再转为护羌校尉。熹平三年,以疾召还。未至,卒。
sūn zǐ yuē:" liáng jiàng jǐng zhī." guī yǐ mǎ xián bù xù jūn shì ér zhī qí bì bài. yòu yuē:" jìn bù qiú míng." guī jǔ zhāng huàn zì dài, ér shēn wéi zhī fù shì yě.
孙子曰:“良将警之。”规以马贤不恤军士而知其必败。又曰:“进不求名。”规举张奂自代,而身为之副是也。
strong hòu hàn zhāng huàn strong
后汉 张奂
zhāng huàn, zì rán míng, dūn huáng jiǔ quán rén yě. jǔ xián liáng, zhuó bài yì láng, qiān ān dìng shǔ guó dū wèi. chū dào zhí, ér nán xiōng nú zuǒ yù gé tái qí qiě qú bó dé děng qī qiān yú rén kòu měi jì, dōng qiāng fù jǔ zhǒng yīng zhī. ér huàn bì wéi yǒu èr bǎi xǔ rén, wén jí lè bīng ér chū. jūn lì yǐ wéi lì bù dí, kòu tóu zhēng zhǐ zhī. huàn bù tīng, suì jìn tún cháng chéng, shōu jí bīng shì, qiǎn jiàng wáng wèi zhāo yòu dōng qiāng, yīn jù qiū cí, shǐ nán xiōng nú bù dé jiāo tōng dōng qiāng. zhū háo suì xiāng shuài yǔ huàn hé qīn, gòng jī yù gé děng, lián zhàn pò zhī. bó dé huáng kǒng, jiāng qí zhòng jiàng, jùn zhòng yǐ níng. qiāng háo shuài gǎn huàn ēn dé, shàng mǎ èr shí pǐ, xiān líng qiú zhǎng yòu yí jīn jù bā méi. huàn bìng shòu zhī, ér zhào zhǔ bù yú zhū qiāng qián, yǐ jiǔ lèi dì yuē" shǐ mǎ rú yáng, bù yǐ rù jiù shǐ jīn rú sù, bù yǐ rù huái." xī yǐ jīn mǎ hái zhī. qiāng xìng tān ér guì lì qīng, qián yǒu bā dū wèi lǜ hǎo cái huò, wèi suǒ huàn kǔ, jí huàn zhèng shēn jié jǐ, wēi huà shèng xíng. qiān shǐ xiōng nú zhōng láng jiàng. shí xiū tú gè jí shuò fāng wū huán bìng tóng fǎn pàn, shāo dù liáo jiāng jūn mén, yǐn tún chì kēng, yān huǒ xiāng wàng. bīng zhòng dà kǒng, gè yù wáng qù. huàn zuò wéi zhōng, yǔ dì zǐ jiǎng sòng zì ruò, jūn shì shāo ān. nǎi qián yòu wū huán yīn yǔ tōng hé, suì shǐ zhǎn tú gè qú shuài, xí pò qí zhòng. zhū hú xī jiàng. yán xī yuán nián, xiān bēi kòu biān, huàn lǜ nán chán yú jī zhī, zhǎn shǒu shù bǎi jí. qiān dù liáo jiāng jūn. shù zài jiān, yōu bìng qīng jìng. jiǔ nián chūn, zhào bài dà sī nóng. xiān bēi wén huàn qù, qí xià, suì zhāo jié nán xiōng nú wū huán shù dào rù sāi, huò wǔ liù qiān qí, huò sān sì qiān qí, kòu lüè yuán biān jiǔ jùn, shè shā bǎi xìng. qiū, xiān bēi fù lǜ bā jiǔ qiān qí rù sāi, yòu yǐn dōng qiāng yǔ gòng méng zǔ. yú shì shàng jùn shěn dī ān dìng xiān líng zhū zhǒng gòng kòu wǔ wēi zhāng yè, yuán biān dà bèi qí dú. cháo tíng yǐ wéi yōu, fù bài huàn wèi hù xiōng nú zhōng láng jiàng, yǐ jiǔ qīng zhì dū yōu bìng liáng sān zhōu jí dù liáo wū huán èr yíng. xiōng nú wū huán wén huàn zhì, yīn xiāng shuài hái jiàng, fán èr shí wàn kǒu. huàn dàn zhū qí shǒu è, yú jiē wèi nà zhī. sī lì xiào wèi wáng yù, chū yú huàn guān, yù jiè chǒng gōng qīng, yǐ qiú jiàn jǔ. bǎi liáo wèi dàn, mò bù xǔ nuò, wéi huàn dú jù zhī. yù nù, yīn cǐ suì xiàn yǐ dǎng zuì, jìn gù guī tián lǐ. huàn shǎo lì zhì jié, cháng yǔ shì yǒu yán yuē:" dà zhàng fū chǔ shì, dāng wèi guó jiā lì gōng biān jìng." jí wèi jiàng shuài, guǒ yǒu xūn míng. dǒng zhuō mù zhī, shǐ qí xiōng yí jiān bǎi pǐ. huàn è zhuō wéi rén, jué ér bù shòu. guāng hé sì nián zú, nián qī shí bā suì.
张奂,字然明,敦煌酒泉人也。举贤良,擢拜议郎,迁安定属国都尉。初到职,而南匈奴左薁韐台耆、且渠伯德等七千馀人寇美稷,东羌复举种应之。而奂壁唯有二百许人,闻即勒兵而出。军吏以为力不敌,叩头争止之。奂不听,遂进屯长城,收集兵士,遣将王卫招诱东羌,因据龟兹,使南匈奴不得交通东羌。诸豪遂相率与奂和亲,共击薁韐等,连战破之。伯德惶恐,将其众降,郡众以宁。羌豪帅感奂恩德,上马二十匹,先零酋长又遗金锯八枚。奂并受之,而召主簿于诸羌前,以酒酹地曰;“使马如羊,不以入厩;使金如粟,不以入怀。”悉以金马还之。羌性贪而贵吏清,前有八都尉率好财货,为所患苦,及奂正身洁己,威化盛行。迁使匈奴中郎将。时休屠各及朔方乌桓并同反叛,烧度僚将军门,引屯赤坑,烟火相望。兵众大恐,各欲亡去。奂坐帷中,与弟子讲诵自若,军士稍安。乃潜诱乌桓阴与通和,遂使斩屠各渠帅,袭破其众。诸胡悉降。延熹元年,鲜卑寇边,奂率南单于击之,斩首数百级。迁度僚将军。数载间,幽、并清静。九年春,召拜大司农。鲜卑闻奂去,其夏,遂招结南匈奴、乌桓数道入塞,或五六千骑,或三四千骑,寇掠缘边九郡,设杀百姓。秋,鲜卑复率八九千骑入塞,诱引东羌与共盟诅。于是上郡沈氐、安定先零诸种共寇武威、张掖,缘边大被其毒。朝廷以为忧,复拜奂为护匈奴中郎将,以九卿秩督幽、并、凉三州及度僚、乌桓二营。匈奴、乌桓闻奂至,因相率还降,凡二十万口。奂但诛其首恶,馀皆慰纳之。司隶校尉王寓,出于宦官,欲借宠公卿,以求荐举。百僚畏惮,莫不许诺,唯奂独拒之。寓怒,因此遂陷以党罪,禁锢归田里。奂少立志节,尝与士友言曰:“大丈夫处世,当为国家立功边境。”及为将帅,果有勋名。董卓慕之,使其兄遗缣百匹。奂恶卓为人,绝而不受。光和四年卒,年七十八岁。
sūn zǐ yuē:" wēi jiā yú dí, zé qí jiāo bù dé hé." huàn shǐ qiāng bù dé jiāo tōng ér bài yù gé. yòu yuē:" lián jié kě rǔ." huàn zhèng shēn jié jǐ, ér xiān líng bù néng yǐ huò dòng. yòu yuē:" jūn rǎo zhě, jiāng bù zhòng yě." huàn zuò wéi jiǎng sòng ér zhòng xīn ān shì yě.
孙子曰:“威加于敌,则其交不得合。”奂使羌不得交通而败薁韐。又曰:“廉洁可辱。”奂正身洁己,而先零不能以货动。又曰:“军扰者,将不重也。”奂坐帷讲诵而众心安是也。
strong hòu hàn duàn jì míng strong
后汉 段纪明
duàn piāo, zì jì míng, wǔ wēi gū zāng rén yě. shǎo biàn xí gōng mǎ, shàng yóu xiá, qīng cái huì, zhǎng nǎi zhé jié hào gǔ xué. chū jǔ xiào lián, wèi xiàn líng yuán chéng, qiān liáo dōng shǔ guó dū wèi. shí xiān bēi fàn sāi, piāo jí lǜ suǒ lǐng chí fù zhī. jì ér kǒng zéi jīng qù, nǎi shǐ yì qí zhà jī xǐ shū zhào piāo, piāo yú dào wěi tuì, qián yú hái lù shè fú. lǔ yǐ wéi xìn rán, nǎi rù zhuī piāo. piāo yīn dà zòng bīng, xī zhǎn huò zhī. yán xī èr nián, qiān hù qiāng xiào wèi. huì shāo dāng shāo hé dāng jiān lēi jiě děng bā zhǒng qiāng kòu lǒng xī jīn chéng sāi, piāo jiāng bīng jí huáng zhōng yì cóng qiāng wàn èr qiān qí chū huáng gǔ, jī pò zhī. zhuī tǎo nán dù hé, shǐ jūn lì tián yàn xià yù mù xiān dēng, chuí suǒ xiāng yǐn, fù zhàn yú luó tíng, dà pò zhī, zhǎn qí qiú háo yǐ xià èr qiān jí, huò shēng kǒu wàn yú rén, lǔ jiē bēn zǒu. sì nián dōng, shàng jùn shěn dī lǒng xī láo jiě wū wú zhū zhǒng bīng gòng kòu bìng liáng èr zhōu, piāo jiāng huáng zhōng yì cóng tǎo zhī. liáng zhōu cì shǐ guō hóng tān gòng qí gōng, jī gù piāo jūn, shǐ bù dé jìn. yì cóng yì jiǔ, liàn xiāng jiù, jiē xī fǎn pàn. guō hóng guī zuì yú piāo, piāo zuò zhào xià yù, shū zuò zuǒ xiào. qiāng suì lù liáng, fù mò yíng wù, zhuǎn xiāng zhāo jié, táng tū zhū jùn, yú shì lì rén shǒu quē sòng piāo yǐ qiān shù. cháo tíng zhī piāo wèi guō hóng suǒ wū, zhào wèn qí zhuàng. piāo dàn xiè zuì, bù gǎn yán wǎng, jīng shī chēng wéi zhǎng zhě. qǐ yú tú zhōng, fù bài yì láng, qiān bīng zhōu cì shǐ. bā nián xià, jìn jūn jī dāng jiān zhǒng yú huáng zhōng, piāo bīng bài, bèi wéi èr rì, yòng yǐn shì fán zhì zhāng cè, qián shī yè chū, míng gǔ hái zhàn, dà pò zhī, shǒu lǔ shù qiān rén. piāo suì qióng zhuī, zhǎn zhuǎn shān gǔ jiān, zì chūn jí qiū, wú rì bù zhàn, lǔ suì jī kùn bài sàn. piāo fán pò xī qiāng, zhǎn shǒu èr wàn sān qiān jí, huò shēng kǒu shù wàn rén, mǎ niú yáng bā bǎi wàn tóu, jiàng zhě wàn yú luò. fēng piāo dōu xiāng hòu. yǒng kāng yuán nián, dāng jiān zhū zhǒng fù fǎn, hé sì qiān yú rén, yù gōng wǔ wēi. piāo fù zhuī jī, shā qí qú shuài, zhǎn shǒu sān qiān yú jí, xī qiāng yú cǐ mǐ dìng. ér dōng qiāng xiān líng děng, zì fù mò zhēng xī jiāng jūn mǎ xián hòu, cháo tíng bù néng tǎo, suì shù kòu rǎo sān fǔ. qí hòu dù liáo jiāng jūn huáng fǔ guī zhōng láng jiàng zhāng huàn zhāo zhī lián nián, jì jiàng yòu pàn. huán dì zhào wèn piāo yuē:" xiān líng dōng qiāng zào è fǎn nì, ér huáng fǔ guī zhāng huàn gè yōng qiáng zhòng, bù shí jí dìng. yù yí bīng dōng tǎo, wèi shí qí yí. kě sān sī shù lüè." piāo yīn shàng yán yuē:" chén fú jiàn xiān líng dōng qiāng suī shù pàn nì, ér jiàng yú huáng fǔ guī zhě, yǐ sān wàn xǔ luò, shàn è jì fēn, yú kòu wú jǐ. jīn zhāng huàn chóu chú jiǔ bù jìn zhě, dāng lǜ wài lí nèi hé, bīng wǎng bì jīng. qiě zì dōng jiàn chūn, tún jié bù sàn, rén chǎn pí léi, zì wáng zhī piāo, tú gèng zhāo xiáng, zuò zhì qiáng dí ěr. chén yǐ wéi láng zǐ yě xīn, nán yǐ ēn nà, piāo qióng suī fú, bīng qù fù dòng. wéi dāng cháng máo xié xié, bái rèn jiā jǐng ěr. jì dōng zhǒng suǒ yú sān wàn yú luò, jū jìn sāi nèi, lù wú xiǎn zhé, fēi yǒu yàn qí qín zhào cóng héng zhī yì, ér jiǔ luàn bìng liáng, lèi qīn sān fǔ xī hé shàng jùn, yǐ gè nèi xǐ, ān dìng běi dì fù zhì dān wēi, zì yún zhōng wǔ yuán, xī zhì hàn yáng èr qiān yú lǐ, xiōng nú zhǒng qiāng bìng shàn qí dì, shì wèi yōng jū fú jí, liú zhì xié xià. rú bù jiā zhū, zhuǎn jiù zī dà. jīn ruò yǐ qí wǔ qiān, bù wàn rén, chē sān qiān liǎng, sān dōng èr xià, zú yǐ pò dìng, wú lǜ yòng fèi wèi qián wǔ shí sì yì. rú cǐ, zé kě lìng qún kòu pò jǐn, xiōng nú zhǎng fú, nèi xǐ jùn xiàn dé fǎn běn tǔ. fú jì yǒng hé zhōng, zhū qiāng fǎn pàn, shí yǒu sì nián, yòng èr bǎi sì shí yì yǒng hé zhī mò, fù jīng qī nián, yòng bā shí yú yì. fèi hào ruò cǐ, yóu bù zhū jǐn, yú niè fù qǐ, yú zī zuò hài. jīn bù zàn pí rén, zé yǒng níng wú qī. chén shù jié nú liè, fú dài jié dù." dì xǔ zhī, xī tīng rú suǒ shàng. jiàn níng yuán nián chūn, piāo jiāng bīng wàn yú rén, jī shí wǔ rì liáng, cóng péng yáng zhí zhǐ gāo píng, yǔ xiān líng zhū zhǒng zhàn yú féng yì shān. lǔ bīng shèng, piāo zhòng kǒng. piāo nǎi lìng jūn zhōng zhāng zú lì rèn, cháng máo sān chóng, xié yǐ qiáng nǔ, liè qīng qí wèi zuǒ yòu yì. jī nù bīng jiāng yuē:" jīn qù jiā shù qiān lǐ, jìn zé shì chéng, zǒu bì jǐn sǐ, nǔ lì gòng gōng míng!" yīn dà hū, zhòng jiē yīng shēng téng fù, piāo chí qí yú bàng, tū ér jī zhī, lǔ zhòng dà kuì, zhǎn shǒu bā qiān yú jí, huò niú mǎ yáng èr shí bā wàn tóu. bài piāo pò qiāng jiāng jūn. xià, piāo fù zhuī qiāng chū qiáo mén, zhì zǒu mǎ shuǐ shàng. xún wén lǔ zài shē yán zé, nǎi jiāng qīng bīng jiān xíng, yī rì yī yè èr bǎi yú lǐ, chén jí zéi, jī pò zhī. yú lǔ zǒu xiàng luò chuān, fù xiāng tún jié. piāo nǎi fēn qiǎn qí sī mǎ tián yàn jiāng wǔ qiān rén chū qí dōng, jiǎ sī mǎ xià yù jiāng èr qiān rén rào qí xī. qiāng fēn liù qī qiān rén gōng wéi yàn děng, yàn děng yǔ zhàn, qiāng kuì zǒu. piāo jí jìn, yǔ yàn děng gòng zhuī zhī yú lìng xiān shuǐ shàng. piāo shì zú jī kě, nǎi lēi zhòng tuī fāng duó qí shuǐ, lǔ fù sàn zǒu. piāo suì yǔ xiāng lián zhuì, qiě dòu qiě yǐn, jí yú líng wǔ gǔ. piāo nǎi bèi jiǎ xiān dēng, shì zú wú gǎn hòu zhě. qiāng suì dà bài, qì bīng ér zǒu. zhuī zhī sān rì sān yè, shì jiē chóng jiǎn. jì dào jīng yáng, yú kòu sì qiān luò xī sàn rù hàn yáng shān gǔ jiān. shí zhāng huàn shàng yán:" dōng qiāng suī pò, yú zhǒng nán jǐn. yí yǐ ēn jiàng, kě wú hòu huǐ." zhào shū xià piāo. piāo fù shàng yán:" chén běn zhī dōng qiāng suī zhòng, ér ruǎn ruò yì zhì, suǒ yǐ bǐ chén yú lǜ, sī wèi yǒng níng zhī suàn. ér zhōng láng jiàng zhāng huàn, shuō lǔ qiáng nán pò, yí yòng zhāo xiáng. yòu yán qiāng yī qì suǒ shēng, bù kě zhū jǐn. àn huàn wèi hàn lì, shēn dāng wǔ zhí, zhù jūn èr nián, bù néng píng kòu, xū yù xiū wén jí gē, zhāo xiáng guǎng dí, dàn cí kōng shuō, tiě ér wú zhèng. hé yǐ yán zhī? xī xiān líng zuò kòu, zhào chōng guó xǐ lìng jū nèi jiān dāng luàn biān, mǎ yuán qiān zhī sān fǔ. shǐ fú zhōng pàn, zhì jīn wèi gěng. gù yuǎn shí zhī shàng, yǐ wéi shēn yōu. jīn bàng jùn hù kǒu dān shǎo, shù wèi qiāng suǒ chuàng dú, ér yù lìng jiàng tú yǔ zhī zá jū, shì yóu zhǒng zhǐ jí yú liáng tián, yǎng huī shé yú shì nèi yě. gù chén fèng dà hàn zhī wēi, jiàn cháng jiǔ zhī cè, yù jué qí běn gēn, bù shǐ néng zhí. běn guī sān suì zhī fèi, yòng wǔ shí sì yì, jīn shì qī nián, suǒ hào wèi bàn, ér yú kòu cán jìn, jiāng xiàng tiǎn miè. chén měi fèng zhào shū, jūn bù nèi yù, yuàn zú sī yán, yī yǐ rèn chén, lín shí liàng yí, bù shī quán biàn." èr nián, zhào qiǎn yè zhě féng chán shuō jiàng hàn yáng sàn qiāng. piāo yǐ chūn nóng, bǎi xìng bù yě, qiāng suī zàn jiàng, ér xiàn guān wú lǐn, bì dāng fù wèi dào zéi, bù rú chéng xū fàng bīng, yì bì tiǎn miè. xià, piāo zì jìn yíng, qù qiāng suǒ tún fán tíng shān sì wǔ shí lǐ, qiǎn tián yàn xià yù jiāng wǔ qiān rén jù qí shān shàng. qiāng xī zhòng gōng zhī, lì shēng wèn yuē:" tián yàn xià yù zài cǐ bù? huáng zhōng yì cóng qiāng xī zài hé miàn? jīn rì yù jué sǐ shēng." jūn zhōng kǒng. yàn děng quàn jī bīng shì, shū sǐ dà zhàn, suì pò zhī. qiāng zhòng kuì, dōng bēn, fù jù shè hǔ gǔ, fēn bīng shǒu zhū gǔ shàng xià mén. piāo guī yī jǔ miè zhī, bù yù fù lìng sàn zǒu, nǎi qiǎn qiān rén yú xī xiàn jié mù wèi zhà, guǎng èr shí bù, zhǎng sì shí lǐ, zhē zhī. fēn qiǎn yàn yù děng jiāng qī qiān rén, xián méi yè shàng xī shān, jié yíng chuān qiàn, qù lǔ yī lǐ xǔ. yòu qiǎn sī mǎ zhāng kǎi děng jiāng sān qiān rén shàng dōng shān. lǔ nǎi jué zhī, suì gōng yàn děng, fēn zhē jí shuǐ dào. piāo zì lǜ bù qí jìn jī shuǐ shàng, qiāng què zǒu, yīn yǔ kǎi děng xié dōng xī shān, zòng bīng jī pò zhī, qiāng fù bài sàn. piāo jìn zhì gǔ shàng xià mén qióng shān shēn gǔ zhī zhōng, chǔ chù pò zhī, zhǎn qí qú shuài yǐ xià wàn jiǔ qiān jí, huò niú mǎ lǘ luó zhān qiú lú zhàng shí wù, bù kě shèng shǔ. féng chán děng suǒ zhāo xiáng sì qiān rén, fēn zhì ān dìng hàn yáng lǒng xī sān jùn, yú shì dōng qiāng xī píng. fán bǎi bā shí zhàn, zhǎn sān wàn bā qiān liù bǎi yú jí, huò niú mǎ yáng lǘ luó luò tuó sì shí èr wàn qī qiān wǔ bǎi yú tóu, fèi yòng sì shí sì yì, jūn shì sǐ zhě sì bǎi yú rén. gèng fēng xīn fēng xiàn hóu. piāo xíng jūn rén ài, shì zú jí bìng zhě, qīn zì zhān shěng, shǒu wèi guǒ chuàng. zài biān shí yú nián, wèi cháng yī rì rù qǐn, yǔ jiàng shì tóng kǔ, gù jiē lè wèi sǐ zhàn. guāng hé èr nián, wèi tài wèi. huì rì shí zì hé, yǒu sī jǔ zòu, zhào shōu yìn shòu, yì tíng wèi. shí sī lì xiào wèi yáng qiú zòu zhū wáng fǔ, bìng jí piāo, jiù yù zhōng jié zé zhī, suì yǐn zhèn sǐ. chū, piāo yǔ huáng fǔ wēi míng zhāng rán míng, bìng zhī míng xiǎn dá, jīng shī chēng wéi" liáng zhōu sān míng" yún.
段飃,字纪明,武威姑臧人也。少便习弓马,尚游侠,轻财贿,长乃折节好古学。初举孝廉,为宪陵园丞,迁辽东属国都尉。时鲜卑犯塞,飃即率所领驰赴之。既而恐贼惊去,乃使驿骑诈赍玺书召飃,飃于道伪退,潜于还路设伏。虏以为信然,乃入追飃。飃因大纵兵,悉斩获之。延熹二年,迁护羌校尉。会烧当、烧何、当煎、勒姐等八种羌寇陇西、金城塞,飃将兵及湟中义从羌万二千骑出湟谷,击破之。追讨南渡河,使军吏田晏、夏育募先登,垂索相引,复战于罗亭,大破之,斩其酋豪以下二千级,获生口万馀人,虏皆奔走。四年冬,上郡沈氐、陇西牢姐、乌吾诸种兵共寇并、凉二州,飃将湟中义从讨之。凉州刺史郭闳贪共其功,稽固飃军,使不得进。义从役久,恋乡旧,皆悉反叛。郭闳归罪于飃,飃坐召下狱,输作左校。羌遂陆梁,覆没营坞,转相招结,唐突诸郡,于是吏人守阙讼飃以千数。朝廷知飃为郭闳所诬,诏问其状。飃但谢罪,不敢言枉,京师称为长者。起于徒中,复拜议郎,迁并州刺史。八年夏,进军击当煎种于湟中,飃兵败,被围二日,用隐士樊志张策,潜师夜出,鸣鼓还战,大破之,首虏数千人。飃遂穷追,展转山谷间,自春及秋,无日不战,虏遂饥困败散。飃凡破西羌,斩首二万三千级,获生口数万人,马牛羊八百万头,降者万馀落。封飃都乡侯。永康元年,当煎诸种复反,合四千馀人,欲攻武威。飃复追击,杀其渠帅,斩首三千馀级,西羌于此弭定。而东羌先零等,自覆没征西将军马贤后,朝廷不能讨,遂数寇扰三辅。其后度辽将军皇甫规、中郎将张奂招之连年,既降又叛。桓帝诏问飃曰:“先零东羌造恶反逆,而皇甫规、张奂各拥强众,不时辑定。欲移兵东讨,未识其宜。可三思术略。”飃因上言曰:“臣伏见先零东羌虽数叛逆,而降于皇甫规者,已三万许落,善恶既分,馀寇无几。今张奂踌躇久不进者,当虑外离内合,兵往必惊。且自冬践春,屯结不散,人产疲羸,自亡之飃,徒更招降,坐制强敌耳。臣以为狼子野心,难以恩纳,飃穷虽服,兵去复动。唯当长矛挟胁,白刃加颈耳。计东种所馀三万馀落,居近塞内,路无险折,非有燕、齐、秦、赵从横之埶,而久乱并、凉,累侵三辅、西河、上郡,已各内徙,安定、北地复至单危,自云中、五原,西至汉阳二千馀里,匈奴、种羌并擅其地,是为拥疽伏疾,留滞胁下。如不加诛,转就滋大。今若以骑五千,步万人,车三千两,三冬二夏,足以破定,无虑用费为钱五十四亿。如此,则可令群寇破尽,匈奴长服,内徙郡县得反本土。伏计永和中,诸羌反叛,十有四年,用二百四十亿;永和之末,复经七年,用八十馀亿。费耗若此,犹不诛尽,馀孽复起,于兹作害。今不暂疲人,则永宁无期。臣庶竭驽劣,伏待节度。”帝许之,悉听如所上。建宁元年春,飃将兵万馀人,赍十五日粮,从彭阳直指高平,与先零诸种战于逢义山。虏兵盛,飃众恐。飃乃令军中张镞利刃,长矛三重,挟以强弩,列轻骑为左右翼。激怒兵将曰:“今去家数千里,进则事成,走必尽死,努力共功名!”因大呼,众皆应声腾赴,飃驰骑于傍,突而击之,虏众大溃,斩首八千馀级,获牛马羊二十八万头。拜飃破羌将军。夏,飃复追羌出桥门,至走马水上。寻闻虏在奢延泽,乃将轻兵兼行,一日一夜二百馀里,晨及贼,击破之。馀虏走向落川,复相屯结。飃乃分遣骑司马田晏将五千人出其东,假司马夏育将二千人绕其西。羌分六七千人攻围晏等,晏等与战,羌溃走。飃急进,与晏等共追之于令鲜水上。飃士卒饥渴,乃勒众推方夺其水,虏复散走。飃遂与相连缀,且斗且引,及于灵武谷。飃乃被甲先登,士卒无敢后者。羌遂大败,弃兵而走。追之三日三夜,士皆重茧。既到泾阳,馀寇四千落悉散入汉阳山谷间。时张奂上言:“东羌虽破,馀种难尽。宜以恩降,可无后悔。”诏书下飃。飃复上言:“臣本知东羌虽众,而软弱易制,所以比陈愚虑,思为永宁之算。而中郎将张奂,说虏强难破,宜用招降。又言羌一气所生,不可诛尽。案奂为汉吏,身当武职,驻军二年,不能平寇,虚欲修文戢戈,招降犷敌,诞辞空说,僣而无证。何以言之?昔先零作寇,赵充国徙令居内;煎当乱边,马援迁之三辅。始服终叛,至今为鲠。故远识之上,以为深忧。今傍郡户口单少,数为羌所创毒,而欲令降徒与之杂居,是犹种枳棘于良田,养虺蛇于室内也。故臣奉大汉之威,建长久之策,欲绝其本根,不使能殖。本规三岁之费,用五十四亿,今适期年,所耗未半,而馀寇残烬,将向殄灭。臣每奉诏书,军不内御,愿卒斯言,一以任臣,临时量宜,不失权便。”二年,诏遣谒者冯禅说降汉阳散羌。飃以春农,百姓布野,羌虽暂降,而县官无廪,必当复为盗贼,不如乘虚放兵,埶必殄灭。夏,飃自进营,去羌所屯凡亭山四五十里,遣田晏、夏育将五千人据其山上。羌悉众攻之,厉声问曰:“田晏、夏育在此不?湟中义从羌悉在何面?今日欲决死生。”军中恐。晏等劝激兵士,殊死大战,遂破之。羌众溃,东奔,复聚射虎谷,分兵守诸谷上下门。飃规一举灭之,不欲复令散走,乃遣千人于西县结木为栅,广二十步,长四十里,遮之。分遣晏、育等将七千人,衔枚夜上西山,结营穿堑,去虏一里许。又遣司马张恺等将三千人上东山。虏乃觉之,遂攻晏等,分遮汲水道。飃自率步骑进击水上,羌却走,因与恺等挟东西山,纵兵击破之,羌复败散。飃进至谷上下门穷山深谷之中,处处破之,斩其渠帅以下万九千级,获牛马驴骡毡裘庐帐什物,不可胜数。冯禅等所招降四千人,分置安定、汉阳、陇西三郡,于是东羌悉平。凡百八十战,斩三万八千六百馀级,获牛马羊驴骡骆驼四十二万七千五百馀头,费用四十四亿,军士死者四百馀人。更封新丰县侯。飃行军仁爱,士卒疾病者,亲自瞻省,手为裹创。在边十余年,未尝一日蓐寝,与将士同苦,故皆乐为死战。光和二年,为太尉。会日食自劾,有司举奏,诏收印绶,诣廷尉。时司隶校尉阳球奏诛王甫,并及飃,就狱中诘责之,遂饮鸩死。初,飃与皇甫威明、张然明,并知名显达,京师称为“凉州三明”云。
sūn zǐ yuē:" yòng ér shì zhī bù yòng." jì míng yù jī xiān bēi ér zhà wèi zhào hái. yòu yuē:" liào dí zhì shèng, shàng jiàng zhī dào." jì míng wèi sān dōng èr xià zú yǐ pò dìng. yòu yuē:" sǐ dì, wú jiāng shì zhī yǐ bù huó." jì míng wèi shì zú jìn zé shì chéng, zǒu bì jǐn sǐ. yòu yuē:" jiāng néng ér jūn bù yù zhě, shèng." jì míng měi fèng zhào shū, jūn bù nèi yù shì yě.
孙子曰:“用而示之不用。”纪明欲击鲜卑而诈为召还。又曰:“料敌制胜,上将之道。”纪明谓三冬二夏足以破定。又曰:“死地,吾将示之以不活。”纪明谓士卒进则事成,走必尽死。又曰:“将能而君不御者,胜。”纪明每奉诏书,军不内御是也。
strong hòu hàn huáng fǔ sōng strong
后汉 皇甫嵩
huáng fǔ sōng, zì yì zhēn, ān dìng cháo nà rén. shǎo yǒu wén wǔ zhì jiè, hǎo shī shū, xí gōng mǎ. líng dì gōng chē zhào wèi yì láng, qiān běi dì tài shǒu. chū, jù lù zhāng jué qǐ, jiē zhe huáng jīn wèi biāo zhì, shí rén wèi zhī" huáng jīn". suǒ zài fán shāo guān fǔ, zhōu jùn shī jù, zhǎng lì duō táo wáng. xún rì zhī jiān, tiān xià xiǎng yìng, jīng shī zhèn dòng. yú shì bó xuǎn jiàng shuài, yǐ sōng wèi zuǒ zhōng láng jiàng, chí jié, yǔ yòu zhōng láng jiàng zhū juàn, gòng fā wǔ xiào sān hé qí bīng jí mù jīng yǒng, hé sì wàn yú rén, sōng juàn gè tǒng yī jūn, gòng tǎo piāo chuān huáng jīn. juàn qián yǔ zéi bō cái zhàn, zhàn bài, sōng yīn jìn bǎo cháng shè. bō cái yǐn dà zhòng wéi chéng, sōng bīng shǎo, jūn zhōng jiē kǒng, nǎi zhào jūn lì wèi yuē:" bīng yǒu qí biàn, bù zài zhòng guǎ. jīn zéi yǐ cǎo jié yíng, yì wèi fēng huǒ. ruò yīn yè zòng shāo, bì dà jīng luàn. wú chū bīng jī zhī, sì miàn jù hé, tián dān zhī gōng kě chéng yě." qí xī suì dà fēng, sōng nǎi yuē chì jūn shì jiē shù jù chéng chéng, shǐ ruì shì jiān chū wéi wài, zòng huǒ dà hū, chéng shàng jǔ liáo yīng zhī, sōng yīn gǔ ér bēn qí chén, zéi jīng luàn bēn zǒu. huì dì qiǎn qí dū wèi cáo cāo jiāng bīng shì zhì, sōng cāo yǔ zhū juàn hé jūn gèng zhàn, dà pò zhī, zhǎn shǒu shù wàn jí. fēng sōng dōu xiāng hòu. shí běi zhōng láng jiàng lú zhí jí dōng zhōng láng jiàng dǒng zhuō tǎo zhāng jué, bìng wú gōng ér hái, nǎi zhào sōng jìn bīng jì zhī. sōng yǔ jiǎo dì liáng zhàn yú guǎng zōng. liáng zhòng jīng yǒng, sōng bù néng kè. míng rì, nǎi bì yíng xiū shì, yǐ guān qí biàn. zhī zéi yì shāo xiè, nǎi qián yè lè bīng, jī míng chí fù qí chén, zhàn zhì bū shí, dà pò zhī, zhǎn liáng, huò shǒu sān wàn jí, fù hé sǐ zhě wǔ wàn xǔ rén. fù yǔ jù lù tài shǒu féng yì guō diǎn gōng jiǎo dì bǎo yú xià qǔ yáng, yòu zhǎn zhī. shǒu huò shí yú wàn rén, zhù jīng guān yú chéng nán. jí bài sōng wèi zuǒ chē qí jiāng jūn, lǐng jì zhōu mù, fēng huái lǐ hóu. sōng zòu qǐng jì zhōu yī nián tián zū, yǐ shàn jī mín. dì cóng zhī. bǎi xìng gē yuē:" tiān xià dà luàn xī shì wèi xū, mǔ bù bǎo zǐ xī fū shī qī, lài dé huáng fǔ xī fù ān jū." sōng wēn xù shì zú, shén dé zhòng qíng, měi jūn xíng dùn zhǐ, xū yíng màn xiū lì, rán hòu jiù shě zhàng, jūn shì jiē shí ěr nǎi cháng fàn. lì yǒu yīn shì shòu lù zhě, sōng gèng yǐ qián wù cì zhī, lì huái cán, huò zhì zì shā. liáng zhōu zéi wáng guó wéi chén cāng, fù bài sōng wèi zuǒ jiāng jūn, dū qián jiāng jūn dǒng zhuō, gè lǜ èr wàn rén jù zhī. zhuō yù sù jìn fù chén cāng, sōng bù tīng. zhuō yuē:" zhì zhě bù hòu shí, yǒng zhě bù liú jué. sù jiù zé chéng quán, bù jiù zé chéng miè. quán miè zhī yì, zài yú cǐ yě." sōng yuē:" bù rán. bǎi zhàn bǎi shèng, bù rú bù zhàn ér qū rén zhī bīng. shì yǐ xiān wèi bù kě shèng, yǐ dài dí zhī kě shèng. bù kě shèng zài wǒ, kě shèng zài bǐ. bǐ shǒu bù zú, wǒ gōng yǒu yú. yǒu yú zhě dòng yú jiǔ tiān zhī shàng, bù zú zhě xiàn yú jiǔ dì zhī xià. jīn chén cāng suī xiǎo, chéng shǒu gù bèi, fēi jiǔ dì zhī xiàn yě. wáng guó suī qiáng, ér gōng wǒ zhī suǒ bù jiù, fēi jiǔ tiān zhī yì yě. fū yì fēi jiǔ tiān, gōng zhě shòu hài xiàn fēi jiǔ dì, shǒu zhě bù bá. guó jīn yǐ xiàn shòu hài zhī dì, ér chén cāng bǎo bù bá zhī chéng, wǒ kě bù fán bīng dòng zhòng, ér qǔ quán shèng zhī gōng, jiāng hé jiù yān!" suì bù tīng. wáng guó wéi chén cāng, zì dōng qì chūn, bā shí yú rì, chéng jiān shǒu gù, zú bù néng bá. zéi zhòng pí bì, guǒ zì jiě qù. sōng jìn bīng jī zhī. zhuō yuē:" bù kě. bīng fǎ: qióng kòu wù pò, guī zhòng wù zhuī. jīn wǒ zhuī guó, shì pò guī zhòng, zhuī qióng kòu yě. kùn shòu yóu dòu, fēng chài yǒu dú, kuàng dà zhòng hū!" sōng yuē:" bù rán. qián wú bù jī, bì qí ruì yě jīn ér jī zhī, dài qí āi yě. suǒ jī pí shī, fēi guī zhòng yě. guó zhòng qiě zǒu, mò yǒu dòu zhì. yǐ zhěng jī luàn, fēi qióng kòu yě." suì dú jìn jī zhī, shǐ zhuō wèi hòu jù. lián zhàn dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí, guó zǒu ér sǐ. zhuō dà cán hèn, yóu shì jì sōng. zhuō bài wèi bīng zhōu mù, zhào shǐ yǐ bīng wěi sōng, zhuō bù cóng. sōng cóng zǐ lì shí zài jūn zhōng, shuō sōng yuē:" zhuō bèi zhào wěi bīng, ér shàng shū zì qǐng, cǐ nì yě. yòu yǐ jīng shī hūn luàn, chóu chú bù jìn, cǐ huái jiān yě. dà rén jīn wèi yuán shuài, zhàng guó wēi yǐ tǎo zhī, shàng xiǎn zhōng yì, xià chú xiōng hài, cǐ huán wén zhī shì yě." sōng yuē:" zhuān mìng suī zuì, zhuān zhū yì yǒu zé yě. bù rú xiǎn zòu qí shì, shǐ cháo tíng cái zhī." yú shì shàng shū yǐ wén. dì zhé zhuō, zhuō yòu zēng yuàn. jí hòu bǐng gōng, nǎi zhào sōng wèi chéng mén xiào wèi, yù yīn ér shā zhī. sōng jiāng xíng, zhǎng shǐ liáng yǎn shuō yuē:" jīn zhào jiāng jūn, dà zé wèi huò, xiǎo zé kùn rǔ. jīn zhuō zài luò yáng, tiān zǐ lái xī, yǐ jiāng jūn zhī zhòng, jīng bīng sān wàn, yíng jiē zhì zūn, fèng lìng tǎo nì, fā mìng hǎi nèi, zhào bīng qún shuài, yuán shì bī qí dōng, jiāng jūn pò qí xī, cǐ chéng qín yě." sōng bù cóng, suì jiù zhào. yǒu sī fèng zhǐ, zòu sōng xià lì, jiāng suì zhū zhī. sōng zi jiān shòu yǔ zhuō sù shàn, zì cháng ān wáng zǒu luò yáng, guī tóu yú zhuō. zhuō fāng zhì jiǔ huān huì, jiān shòu zhí qián zé yǐ dà yì, kòu tóu liú xiě, zuò zhě gǎn dòng, jiē lí xí qǐng zhī. zhuō nǎi qǐ, qiān yǔ gòng zuò, shǐ miǎn sōng qiú. jí zhuō bèi zhū, yǐ sōng wèi zhēng xī jiāng jūn. bìng zú.
皇甫嵩,字义真,安定朝那人。少有文武志介,好诗书,习弓马。灵帝公车召为议郎,迁北地太守。初,钜鹿张角起,皆著黄巾为标帜,时人谓之“黄巾”。所在燔烧官府,州郡失据,长吏多逃亡。旬日之间,天下响应,京师震动。于是博选将帅,以嵩为左中郎将,持节,与右中郎将朱隽,共发五校、三河骑兵及募精勇,合四万馀人,嵩、隽各统一军,共讨飃川黄巾。隽前与贼波才战,战败,嵩因进保长社。波才引大众围城,嵩兵少,军中皆恐,乃召军吏谓曰:“兵有奇变,不在众寡。今贼以草结营,易为风火。若因夜纵烧,必大惊乱。吾出兵击之,四面俱合,田单之功可成也。”其夕遂大风,嵩乃约敕军士皆束苣乘城,使锐士间出围外,纵火大呼,城上举燎应之,嵩因鼓而奔其陈,贼惊乱奔走。会帝遣骑都尉曹操将兵适至,嵩、操与朱隽合军更战,大破之,斩首数万级。封嵩都乡侯。时北中郎将卢植及东中郎将董卓讨张角,并无功而还,乃召嵩进兵计之。嵩与角弟梁战于广宗。梁众精勇,嵩不能克。明日,乃闭营休士,以观其变。知贼意稍懈,乃潜夜勒兵,鸡鸣驰赴其陈,战至晡时,大破之,斩梁,获首三万级,赴河死者五万许人。复与钜鹿太守冯翊郭典攻角弟宝于下曲阳,又斩之。首获十馀万人,筑京观于城南。即拜嵩为左车骑将军,领冀州牧,封槐里侯。嵩奏请冀州一年田租,以赡饥民。帝从之。百姓歌曰:“天下大乱兮市为墟,母不保子兮夫失妻,赖得皇甫兮复安居。”嵩温恤士卒,甚得众情,每军行顿止,须营幔修立,然后就舍帐,军士皆食尔乃尝饭。吏有因事受赂者,嵩更以钱物赐之,吏怀惭,或至自杀。梁州贼王国围陈仓,复拜嵩为左将军,督前将军董卓,各率二万人拒之。卓欲速进赴陈仓,嵩不听。卓曰:“智者不后时,勇者不留决。速救则城全,不救则城灭。全灭之埶,在于此也。”嵩曰:“不然。百战百胜,不如不战而屈人之兵。是以先为不可胜,以待敌之可胜。不可胜在我,可胜在彼。彼守不足,我攻有馀。有馀者动于九天之上,不足者陷于九地之下。今陈仓虽小,城守固备,非九地之陷也。王国虽强,而攻我之所不救,非九天之埶也。夫埶非九天,攻者受害;陷非九地,守者不拔。国今已陷受害之地,而陈仓保不拔之城,我可不烦兵动众,而取全胜之功,将何救焉!”遂不听。王国围陈仓,自冬迄春,八十馀日,城坚守固,卒不能拔。贼众疲敝,果自解去。嵩进兵击之。卓曰:“不可。兵法:穷寇勿迫,归众勿追。今我追国,是迫归众,追穷寇也。困兽犹斗,蜂虿有毒,况大众乎!”嵩曰:“不然。前吾不击,避其锐也;今而击之,待其哀也。所击疲师,非归众也。国众且走,莫有斗志。以整击乱,非穷寇也。”遂独进击之,使卓为后拒。连战大破之,斩首万馀级,国走而死。卓大惭恨,由是忌嵩。卓拜为并州牧,诏使以兵委嵩,卓不从。嵩从子郦时在军中,说嵩曰:“卓被诏委兵,而上书自请,此逆也。又以京师昏乱,踌躇不进,此怀奸也。大人今为元帅,仗国威以讨之,上显忠义,下除凶害,此桓文之事也。”嵩曰:“专命虽罪,专诛亦有责也。不如显奏其事,使朝廷裁之。”于是上书以闻。帝谪卓,卓又增怨。及后秉攻,乃召嵩为城门校尉,欲因而杀之。嵩将行,长史梁衍说曰:“今召将军,大则为祸,小则困辱。今卓在洛阳,天子来西,以将军之众,精兵三万,迎接至尊,奉令讨逆,发命海内,召兵群帅,袁氏逼其东,将军迫其西,此成禽也。”嵩不从,遂就召。有司奉旨,奏嵩下吏,将遂诛之。嵩子坚寿与卓素善,自长安亡走洛阳,归投于卓。卓方置酒欢会,坚寿直前责以大义,叩头流血,坐者感动,皆离席请之。卓乃起,牵与共坐,使免嵩囚。及卓被诛,以嵩为征西将军。病卒。
sūn zǐ yuē:" fán huǒ gōng, bì yìng huǒ biàn ér yīng zhī." sōng wài fāng zòng huǒ ér chū bīng yǐ bēn qí zhèn. yòu yuē:" qiáng ér bì zhī." sōng zé bì yíng xiū shì yǐ guān qí biàn. yòu yuē:" bù zhàn ér qū rén zhī bīng." sōng bù jiù chén cāng ér zǒu wáng guó. yòu yuē:" bì qí ruì qì, jī qí duò guī." sōng chū bù jī zéi, jí qí zǒu ér jī zhī shì yě.
孙子曰:“凡火攻,必应火变而应之。”嵩外方纵火而出兵以奔其阵。又曰:“强而避之。”嵩则闭营休士以观其变。又曰:“不战而屈人之兵。”嵩不救陈仓而走王国。又曰:“避其锐气,击其堕归。”嵩初不击贼,及其走而击之是也。