yì shuǐ chū zhuō jùn gù ān xiàn yán xiāng xī shān, yì shuǐ chū xī shān kuān zhōng gǔ, dōng jìng wǔ dài fū chéng nán. xī běi píng hóu wáng tán, bù cóng wáng mǎng zhī zhèng, zi xìng shēng wǔ zǐ. bìng bì shí luàn, yǐn jū cǐ shān, gù qí jiù jū, shì yǐ wèi wǔ dài fū chéng, jí cǐ. yuè zàn yún: wǔ wáng zài zhōng, páng gé lián xù zhě yě. yì shuǐ yòu dōng, zuǒ yǔ zi zhuāng xī shuǐ hé, shuǐ běi chū zi zhuāng guān, nán liú jìng wǔ gōng chéng xī, qū jìng qí chéng nán. wǔ gōng, jí wáng xìng zhī wǔ zǐ yě. guāng wǔ jí dì wèi, fēng wèi wǔ hóu: yuán cái běi píng hóu, yì cái ān xī hóu, xiǎn cái pú yīn hóu, zhòng cái xīn shì hóu, xiù cái wèi táng hóu. suǒ wèi zhōng shān wǔ wáng yě, sú yòu yǐ wǔ gōng míng jū yǐ. èr chéng bìng guǎng yī lǐ xǔ, jù zài gāng fù zhī shàng, shàng xié ér xià fāng. qí shuǐ dōng nán rù yú yì shuǐ. yì shuǐ yòu dōng, yòu huì nǚ sī gǔ shuǐ, shuǐ chū xī nán nǚ sī jiàn, dōng běi liú zhù yú yì, wèi zhī sān huì kǒu. yì shuǐ yòu dōng jiè guān mén chéng xī nán, jí yàn zhī zhǎng chéng mén yě. yǔ fán shí shān shuǐ hé, shuǐ yuán xī chū guǎng chāng xiàn zhī fán shí shān, dōng liú jìng fù fǔ shān xià, dōng liú zhù yú yì shuǐ. yì shuǐ yòu dōng lì yàn zhī zhǎng chéng, yòu dōng jìng jiàn lí chéng nán, gài tài zǐ dān guǎn gāo jiàn lí chù yě. yì shuǐ yòu dōng jìng wǔ yáng chéng nán, gài yì zì kuān zhōng lì wǔ fū guān dōng chū, shì jiān wǔ shuǐ zhī chēng. gù yàn zhī xià dū, shàn wǔ yáng zhī míng. zuǒ dé rú shuǐ zhī jīn gù dú. wǔ yáng dài chéng dōng nán xiǎo chéng, jí gù ān xiàn zhī gù chéng yě, hàn wén dì fēng chéng xiàng shēn tú jiā wèi hóu guó. chéng dōng xī èr lǐ, nán běi yī lǐ bàn. gāo yòu yún: yì shuǐ jìng gù ān chéng nán chéng wài dōng liú. jí sī shuǐ yě. yòu shì zhuō rén, shì jīng míng zhèng. jīn shuǐ bèi chéng dōng nán yú, shì yòu wèi yì shuǐ wèi gù ān hé. wǔ yáng, gài yàn zhāo wáng zhī suǒ chéng yě, dōng xī èr shí lǐ, nán běi shí qī lǐ. gù fù dǎi shù yóu fù yuē: chū běi jì, lì liáng xiāng, dēng jīn tái, guān wǔ yáng, liǎng chéng liáo kuò, jiù jī míng máng. gài wèi shì chù yě. yì shuǐ dōng liú ér chū yú fàn yáng.
易水出涿郡故安縣閻鄉西山,易水出西山寬中谷,東徑五大夫城南。昔北平侯王譚,不從王莽之政,子興生五子。並避時亂,隱居此山,故其舊居,世以為五大夫城,即此。《岳贊》云:五王在中,龐葛連續者也。易水又東,左與子莊溪水合,水北出子莊關,南流徑五公城西,屈徑其城南。五公,即王興之五子也。光武即帝位,封為五侯:元才北平侯,益才安憙侯,顯才蒲陰侯,仲才新市侯,秀才為唐侯。所謂中山五王也,俗又以五公名居矣。二城並廣一里許,俱在岡阜之上,上斜而下方。其水東南入於易水。易水又東,右會女思谷水,水出西南女思澗,東北流注於易,謂之三會口。易水又東屆關門城西南,即燕之長城門也。與樊石山水合,水源西出廣昌縣之樊石山,東流徑覆釜山下,東流注於易水。易水又東歷燕之長城,又東徑漸離城南,蓋太子丹館高漸離處也。易水又東徑武陽城南,蓋易自寬中歷武夫關東出,是兼武水之稱。故燕之下都,擅武陽之名。左得濡水枝津故瀆。武陽大城東南小城,即故安縣之故城也,漢文帝封丞相申屠嘉為侯國。城東西二里,南北一里半。高誘云:易水徑故安城南城外東流。即斯水也。誘是涿人,事經明證。今水被城東南隅,世又謂易水為故安河。武陽,蓋燕昭王之所城也,東西二十里,南北十七里。故傅逮《述游賦》曰:出北薊,歷良鄉,登金台,觀武陽,兩城遼廓,舊跡冥芒。蓋謂是處也。易水東流而出於范陽。
dōng guò fàn yáng xiàn nán, yòu dōng guò róng chéng xiàn nán, yì shuǐ jìng fàn yáng xiàn gù chéng nán. qín mò, zhāng ěr chén yú wèi chén shèng lüè dì, yàn zhào mìng kuǎi tōng shuō zhī, fàn yáng xiān xià shì yě. hàn jǐng dì zhōng èr nián, fēng xiōng nú jiàng wáng dài wèi hóu guó, wáng mǎng zhī shùn yīn yě. xī mù róng chuí zhī wèi fàn yáng yě, shù zhī jí sī. yì yù tú hái shàng jīng, zǔ yú xíng lǚ, zào cì bù huò, suì zhōng. yì shuǐ yòu dōng yǔ rú shuǐ hé, shuǐ chū gù ān xiàn xī běi qióng dú shān nán gǔ, dōng liú yǔ yuán quán shuǐ hé, shuǐ fā běi xī, dōng nán liú zhù rú shuǐ. rú shuǐ yòu dōng nán jìng fán yú qī guǎn xī, shì qí shòu shǒu yú jīng kē chù yě. rú shuǐ yòu dōng nán liú jìng jīng kē guǎn běi, xī yàn dān nà tián shēng zhī yán, zūn kē shàng qīng, guǎn zhī yú cǐ. èr guǎn zhī chéng, jiàn qū quán qīng, shān gāo lín mào, fēng yān pī báo, chù kě qī qíng, fāng wài zhī shì, shàng píng yī jiù jū, qǔ chàng lín mù. rú shuǐ yòu dōng jìng wǔ yáng chéng xī běi, jiù yè rú shuǐ, zhī liú nán rù chéng jìng bǎi zhǒng xī, zhǒng yuán chéng cè, jí shuǐ táng yě. sì zhōu yíng yù shēn guǎng, yǒu ruò chéng yān. qí shuǐ cè yǒu shù líng, fén gāo zhuàng, wàng ruò qīng qiū, xún zhī gǔ lǎo, fǎng zhī shǐ jí, bìng wú wén zhèng, yǐ sī qíng qiú zhī, dāng shì yàn dōu zhī qián gù fén yě, huò yán yàn zhī fén yíng, sī bù rán yǐ. qí shuǐ zhī gù dú nán chū, qū ér dōng zhuǎn, yòu fēn wèi èr dú. yī shuǐ jìng gù ān chéng xī, cè chéng nán zhù yì shuǐ, jiā táng chóng jùn, suì àn gāo shēn. zuǒ yòu bǎi bù, yǒu èr diào tái, cān chà jiāo zhì, tiáo dì xiāng wàng, gèng wèi jiā guān yǐ. qí yī shuǐ dōng chū zhù jīn tái bēi, bēi dōng xī liù qī lǐ, nán běi wǔ lǐ. cè bēi xī běi yǒu diào tái gāo zhàng yú, fāng kě sì shí bù, bēi běi shí yú bù yǒu jīn tái, tái shàng dōng xī bā shí xǔ bù, nán běi rú jiǎn. běi yǒu xiǎo jīn tái, tái běi yǒu lán mǎ tái, bìng xī gāo shù zhàng, xiù zhì xiāng duì, yì tái zuǒ yòu, shuǐ liú jìng tōng, zhǎng wǔ guǎng zì, zhōu xuán bèi pǔ, dòng dǔ xián lún, zhù chǔ shàng cún, shì qí jī gòu kě dé ér xún fǎng. zhū qí jiù xián yán, zhāo wáng zhá bīn, guǎng yán fāng shì, zhì yú guō kuí lè yì zhī tú, zōu yǎn jù xīn zhī chóu, huàn yóu lì shuō zhī mín, zì yuǎn ér jiè zhě duō yǐ. bù yù lìng zhū hóu zhī kè, sì xì yàn bāng, gù xiū lián xià dū guǎn zhī nán chuí, yán yàn zhāo chuàng zhī yú qián, zi dān zhǒng zhī yú hòu, gù diāo qiáng bài guǎn, shàng chuán juān kè zhī shí, suī wú jīng jì kě píng, chá qí gǔ jī, shì fú sù chuán yǐ. rú shuǐ zì yàn yòu dōng jìng zǐ chí bǎo xī, qū ér běi liú, yòu yǒu hún táng gōu shuǐ zhù zhī, shuǐ chū qiú xiàn xī bái mǎ shān nán xī zhōng, dōng nán liú rù rú shuǐ. rú shuǐ yòu dōng zhì sāi kǒu, gǔ lèi shí yàn shuǐ chù yě. rú shuǐ jiù zhī fēn nán rù chéng dōng dà bēi, bēi fāng sì lǐ, jīn wú shuǐ. bēi nèi yǒu quán, yuān ér bù liú, jì chí běi cè, sú wèi shèng nǚ quán. rú shuǐ yòu dōng dé bái yáng shuǐ kǒu, shuǐ chū dào xiàn xī shān bái yáng lǐng xià, dōng nán liú rù rú shuǐ, shí rén wèi zhī hǔ yǎn quán yě. rú shuǐ dōng hé tán shuǐ, shuǐ chū qiú xiàn xī běi tán shān xī nán, nán liú yǔ shí quán shuǐ huì, shuǐ chū shí quán gù dōng nán yú, shuǐ guǎng èr shí xǔ bù, shēn sān zhàng. gù zài zhòng shān zhī nèi, píng chuān zhī zhōng, sì zhōu jué jiàn zǔ shuǐ, bā zhàng yǒu yú. shí gāo wǔ zhàng, shí shàng chì tǔ, yòu gāo yī pǐ, bì lì zhí shàng, guǎng sì shí wǔ bù, shuǐ zhī bù zhōu zhě, lù bù róng guǐ, jǐn tōng rén mǎ, wèi zhī shí quán gù. gù shàng sù yǒu bái yáng sì, shì bái yáng shān shén yě. sì cè lín mù jiāo yīn, cóng kē yǐn jǐng, shā mén shì fǎ chéng jiàn shā yú qí shàng, gèng wèi sī xuán zhī shèng chù yě. qí shuǐ nán liú zhù yú tán shuǐ, gù sú yǒu bìng gōu zhī chēng yān. qí shuǐ yòu dōng nán liú, lì gù ān xiàn běi ér nán zhù rú shuǐ. rú shuǐ yòu dōng nán liú, yú róng chéng xiàn xī běi dà lì tíng dōng nán hé yì shuǐ ér zhù jù mǎ shuǐ yě. gù dì lǐ zhì yuē: gù ān xiàn yán xiāng, yì shuǐ suǒ chū, zhì fàn yáng rù rú shuǐ. kàn yīn yì yán shì yǐ, yòu yuē rú shuǐ hé qú. xǔ shèn yuē: rú shuǐ rù lái. lái qú èr hào, jí jù mǎ zhī yì míng. rán èr yì jù chū yī xiāng, tóng rù rú shuǐ, nán rú. běi yì zhì zhuō jùn fàn yáng xiàn huì běi rú, yòu bìng luàn liú rù lái, shì zé yì shuǐ yǔ zhū shuǐ hù shè tōng chēng, dōng jìng róng chéng xiàn gù chéng běi, hún tāo dōng zhù, zhì bó hǎi píng shū xiàn yǔ yì shuǐ hé. kàn yīn yuē: zhuō jùn xī jiè dài zhī yì shuǐ. ér shì shuǐ chū dài jùn guǎng chāng xiàn dōng nán láng shān dōng běi yàn wáng xiān tái dōng. tái yǒu sān fēng, shén wèi chóng jùn, téng yún guān fēng, gāo xiá yì lǐng, xiù hè chōng shēn, hán yān zhào wù, qí jiù yán: yàn zhāo wáng qiú xiān chù. qí dōng wèi zhī shí hǔ gāng, fàn yè hàn shū yún: zhōng shān jiǎn wáng yān zhī biǎn yě. hòu qí zàng, cǎi zhuō jùn shān shí, yǐ shù fén yíng, líng suì bēi shòu, bìng chū cǐ shān, yǒu suǒ yí èr shí hǔ, hòu rén yīn yǐ míng gāng. shān zhī dōng lù, jí quán yuán suǒ dǎo yě, jīng suǒ wèi yán xiāng xī shān. qí shuǐ dōng liú, yǒu bì shuǐ nán huì, hún bō tóng zhù, sú wèi zhī wèi báo hé. sī mǎ biāo jùn guó zhì yuē, báo shuǐ chū gù ān xiàn. shì zǔ lìng gěng kuàng jī gù ān xī shān zéi wú nài lí fú báo shàng shí yú yíng, jiē pò zhī. jí shì shuǐ zhě yě. yì shuǐ yòu dōng jìng kǒng shān běi, shān xià yǒu zhōng rǔ xué, xué chū jiā rǔ, cǎi zhě gōu huǒ xún shā, rù xué lǐ xǔ, dù yī shuǐ, qián liú tōng zhù, qí shēn kě shè, yú zhōng zhòng xué qí fēn, lìng chū rù zhě yí mí bù zhī suǒ qù, měi yú yí lù, bì yǒu lì jì, fǎn zhě nǎi xún kǒng yǐ zì dá yǐ. shàng yòu yǒu dà kǒng, huō dá dòng kāi, gù yǐ kǒng shān wèi míng yě. qí shuǐ yòu dōng jìng xī gù ān chéng nán, jí yán xiāng chéng yě. lì sòng jīng xíng běi, qí jiù yún: yàn dān jiàn jīng kē yú cǐ, yīn ér míng yān, shì dài yǐ yuǎn, fēi suǒ xiáng yě. yí míng jiù chuán, bù róng bù quán, shù guǎng hòu rén chuán wén zhī tīng. yì shuǐ yòu dōng liú qū jìng zhǎng chéng xī, yòu dōng liú nán jìng wǔ suì xiàn nán, xīn chéng xiàn běi. shǐ jì yuē: zhào jiāng lǐ mù fá yàn, qǔ wǔ suì fāng chéng shì yě. sú yòu wèi shì shuǐ wèi wǔ suì jīn, jīn běi duì zhǎng chéng mén, wèi zhī fén mén. shǐ jì. zhào shì jiā yún: xiào chéng wáng shí jiǔ nián, zhào yǔ yàn yì tǔ, yǐ lóng duì, fén mén yǔ yàn, yàn yǐ gé chéng, wǔ yáng yǔ zhào. jí cǐ yě. yì yuē fén shuǐ mén, yòu wèi zhī liáng mén yǐ. yì shuǐ dōng fēn wèi liáng mén bēi, yì shuǐ yòu dōng, liáng mén bēi shuǐ zhù zhī, shuǐ shàng chéng yì shuǐ yú liáng mén, dōng rù zhǎng chéng, dōng běi rù bēi. bēi shuǐ běi jiē fàn yáng bēi, bēi zài fàn yáng chéng xī shí lǐ, fāng shí wǔ lǐ, sú yì wèi zhī wèi yán tái bēi. bēi shuǐ nán tōng liáng mén diàn, fāng sān lǐ, diàn shuǐ dōng nán liú, chū zhǎng chéng zhù yì, wèi zhī fàn shuǐ, yì shuǐ zì xià, yǒu fàn shuǐ tōng mù. yòu dōng jìng fàn yáng xiàn gù chéng nán, jí yīng shào suǒ wèi fàn shuǐ zhī yáng yě. yì shuǐ yòu dōng jìng fán yú xiàn gù chéng běi. hàn wǔ dì yuán shuò wǔ nián, fēng zhōng shān jìng wáng zǐ liú tiáo wèi hóu guó, wáng mǎng gēng míng wò fú yǐ. dì lǐ fēng sú jì yuē: běi xīn chéng xiàn dōng èr shí lǐ yǒu fán yú tíng, gù xiàn yě. yì shuǐ yòu dōng jìng róng chéng xiàn gù chéng nán, hàn gāo dì liù nián, fēng zhào jiāng yè yú shēn zé, jǐng dì zhōng sān nián, yǐ fēng xiōng nú jiàng wáng wéi xú lú yú róng chéng, jiē wèi hóu guó, wáng mǎng gēng míng shēn zé yě. yì shuǐ yòu dōng, ní shuǐ zhù zhī, shuǐ shàng chéng èr bēi yú róng chéng xiàn dōng nán, wèi zhī dà ní diàn xiǎo ní diàn. qí shuǐ nán liú zhù yì shuǐ, wèi zhī ní dòng kǒu, shuǐ cè yǒu hún ní chéng, yì shuǐ jìng qí nán, dōng hé kòu shuǐ. gù sāng qīn yuē: yì shuǐ chū běi xīn chéng xī běi, dōng rù kòu, zì xià kòu, yì hù shòu tōng chēng yǐ. yì shuǐ yòu dōng jìng yì jīng nán. hàn mò, gōng sūn zàn hài liú yú yú jì xià, shí tóng yáo yún: yàn nán chuí, zhào běi jì, wéi yǒu cǐ zhōng kě bì shì. zàn yǐ yì dì dāng zhī, gù zì jì xǐ lín yì shuǐ, wèi zhī yì jīng chéng, zài yì chéng xī sì wǔ lǐ. zhào jiàn wǔ sì nián, shí hǔ zì liáo xī nán dá yì jīng, yǐ jīng zhàng zhì gù, lìng èr wàn rén fèi huài zhī. jīn zhě, chéng bì yí píng, qí lóu jī shàng cún, yóu gāo yī pǐ, yú jī shàng yǒu jǐng, shì míng yì jīng lóu, jí zàn suǒ bǎo yě. gù zàn yǔ zi shū yún: yuán shì zhī gōng, zhuàng ruò guǐ shén, chōng tī wǔ yú lóu shàng, gǔ jiǎo míng yú dì zhōng. jí cǐ lóu yě. yì shuǐ yòu dōng jìng yì xiàn gù chéng nán, xī yàn wén gōng xǐ yì, jí cǐ chéng yě. kàn yīn chēng tài zǐ dān qiǎn jīng kē cì qín wáng, yǔ bīn kè zhī móu zhě, zǔ dào yú yì shuǐ shàng. yàn dān zi chēng, jīng kē rù qín, tài zǐ yǔ zhī móu zhě, jiē sù yì guān sòng zhī yú yì shuǐ zhī shàng, jīng kē qǐ wèi shòu, gē yuē: fēng xiāo xiāo xī yì shuǐ hán, zhuàng shì yī qù xī bù fù hái. gāo jiàn lí jī zhú, sòng rú yì hé zhī, wèi zhuàng shēng, shì fā jiē chōng guān wèi āi shēng, shì jiē liú tì. yí yú cǐ yě. yú àn yí chuán jiù jī, duō zài wǔ yáng, shì bù jiàn cǐ yě. hàn jǐng dì zhōng sān nián, fēng xiōng nú jiàng wáng pū wèi hóu guó yě.
東過范陽縣南,又東過容城縣南,易水徑范陽縣故城南。秦末,張耳、陳余為陳勝略地,燕、趙命蒯通說之,范陽先下是也。漢景帝中二年,封匈奴降王代為侯國,王莽之順陰也。昔慕容垂之為范陽也,戍之即斯。意欲圖還上京,阻於行旅,造次不獲,遂中。易水又東與濡水合,水出故安縣西北窮獨山南谷,東流與源泉水合,水發北溪,東南流注濡水。濡水又東南徑樊於期館西,是其授首於荊軻處也。濡水又東南流徑荊軻館北,昔燕丹納田生之言,尊軻上卿,館之於此。二館之城,澗曲泉清,山高林茂,風煙披薄,觸可棲情,方外之士,尚憑依舊居,取暢林木。濡水又東徑武陽城西北,舊堨濡水,枝流南入城徑柏冢西,冢垣城側,即水塘也。四周塋域深廣,有若城焉。其水側有數陵,墳高壯,望若青丘,詢之古老,訪之史籍,並無文證,以私情求之,當是燕都之前故墳也,或言燕之墳塋,斯不然矣。其水之故瀆南出,屈而東轉,又分為二瀆。一水徑故安城西,側城南注易水,夾塘崇峻,邃岸高深。左右百步,有二釣台,參差交峙,迢遞相望,更為佳觀矣。其一水東出注金台陂,陂東西六七里,南北五里。側陂西北有釣台高丈余,方可四十步,陂北十餘步有金台,台上東西八十許步,南北如減。北有小金台,台北有蘭馬台,並悉高數丈,秀峙相對,翼台左右,水流徑通,長廡廣字,周旋被浦,棟堵咸淪,柱礎尚存,是其基構可得而尋訪。諸耆舊咸言,昭王札賓,廣延方士,至於郭隗、樂毅之徒,鄒衍、劇辛之儔,宦遊歷說之民,自遠而屆者多矣。不欲令諸侯之客,伺隙燕邦,故修連下都館之南垂,言燕昭創之於前,子丹踵之於後,故雕牆敗館,尚傳鐫刻之石,雖無經記可憑,察其古蹟,似符宿傳矣。濡水自堰又東徑紫池堡西,屈而北流,又有渾塘溝水注之,水出遒縣西白馬山南溪中,東南流入濡水。濡水又東至塞口,古累石堰水處也。濡水舊枝分南入城東大陂,陂方四里,今無水。陂內有泉,淵而不流,際池北側,俗謂聖女泉。濡水又東得白楊水口,水出道縣西山白楊嶺下,東南流入濡水,時人謂之虎眼泉也。濡水東合檀水,水出遒縣西北檀山西南,南流與石泉水會,水出石泉固東南隅,水廣二十許步,深三丈。固在眾山之內,平川之中,四周絕澗阻水,八丈有餘。石高五丈,石上赤土,又高一匹,壁立直上,廣四十五步,水之不周者,路不容軌,僅通人馬,謂之石泉固。固上宿有白楊寺,是白楊山神也。寺側林木交蔭,叢柯隱景,沙門釋法澄建剎於其上,更為思玄之勝處也。其水南流注於檀水,故俗有並溝之稱焉。其水又東南流,歷故安縣北而南注濡水。濡水又東南流,於容城縣西北大利亭東南合易水而注巨馬水也。故《地理志》曰:故安縣閻鄉,易水所出,至范陽入濡水。闞駰亦言是矣,又曰濡水合渠。許慎曰:濡水入淶。淶、渠二號,即巨馬之異名。然二易俱出一鄉,同入濡水,南濡。北易至涿郡范陽縣會北濡,又並亂流入淶,是則易水與諸水互攝通稱,東徑容城縣故城北,渾濤東注,至勃海平舒縣與易水合。闞駰曰:涿郡西界代之易水。而是水出代郡廣昌縣東南郎山東北燕王仙台東。台有三峰,甚為崇峻,騰雲冠峰,高霞翼嶺,岫壑沖深,含煙罩霧,耆舊言:燕昭王求仙處。其東謂之石虎岡,范曄《漢書》云:中山簡王焉之窆也。厚其葬,采涿郡山石,以樹墳塋,陵隧碑獸,並出此山,有所遺二石虎,後人因以名岡。山之東麓,即泉源所導也,《經》所謂閻鄉西山。其水東流,有毖水南會,渾波同注,俗謂之為雹河。司馬彪《郡國志》曰,雹水出故安縣。世祖令耿況擊故安西山賊吳耐蠡符雹上十餘營,皆破之。即是水者也。易水又東徑孔山北,山下有鍾乳穴,穴出佳乳,采者篝火尋沙,入穴里許,渡一水,潛流通注,其深可涉,於中眾穴奇分,令出入者疑迷不知所趣,每於疑路,必有歷記,返者乃尋孔以自達矣。上又有大孔,豁達洞開,故以孔山為名也。其水又東徑西故安城南,即閻鄉城也。歷送荊陘北,耆舊云:燕丹餞荊軻於此,因而名焉,世代已遠,非所詳也。遺名舊傳,不容不詮,庶廣後人傳聞之聽。易水又東流屈徑長城西,又東流南徑武隧縣南,新城縣北。《史記》曰:趙將李牧伐燕,取武隧方城是也。俗又謂是水為武隧津,津北對長城門,謂之汾門。《史記。趙世家》云:孝成王十九年,趙與燕易土,以龍兌,汾門與燕,燕以葛城,武陽與趙。即此也。亦曰汾水門,又謂之梁門矣。易水東分為梁門陂,易水又東,梁門陂水注之,水上承易水於梁門,東入長城,東北入陂。陂水北接范陽陂,陂在范陽城西十里,方十五里,俗亦謂之為鹽台陂。陂水南通梁門淀,方三里,淀水東南流,出長城注易,謂之范水,易水自下,有范水通目。又東徑范陽縣故城南,即應劭所謂范水之陽也。易水又東徑樊輿縣故城北。漢武帝元朔五年,封中山靖王子劉條為侯國,王莽更名握符矣。《地理風俗記》曰:北新城縣東二十里有樊輿亭,故縣也。易水又東徑容城縣故城南,漢高帝六年,封趙將夜於深澤,景帝中三年,以封匈奴降王唯徐盧於容城,皆為侯國,王莽更名深澤也。易水又東,埿水注之,水上承二陂於容城縣東南,謂之大埿淀、小埿淀。其水南流注易水,謂之埿洞口,水側有渾埿城,易水徑其南,東合滱水。故桑欽曰:易水出北新城西北,東入滱,自下滱,易互受通稱矣。易水又東徑易京南。漢末,公孫瓚害劉虞於薊下,時童謠云:燕南垂,趙北際,惟有此中可避世。瓚以易地當之,故自薊徙臨易水,謂之易京城,在易城西四五里。趙建武四年,石虎自遼西南達易京,以京障至固,令二萬人廢壞之。今者,城壁夷平,其樓基尚存,猶高一匹,余基上有井,世名易京樓,即瓚所保也。故瓚《與子書》云:袁氏之攻,狀若鬼神,沖梯舞於樓上,鼓角鳴於地中。即此樓也。易水又東徑易縣故城南,昔燕文公徙易,即此城也。闞駰稱太子丹遣荊軻刺秦王,與賓客知謀者,祖道於易水上。《燕丹子》稱,荊軻入秦,太子與知謀者,皆素衣冠送之於易水之上,荊軻起為壽,歌曰:風蕭蕭兮易水寒,壯士一去兮不復還。高漸離擊築,宋如意和之,為壯聲,士發皆衝冠;為哀聲,士皆流涕。疑於此也。余按遺傳舊跡,多在武陽,似不餞此也。漢景帝中三年,封匈奴降王仆為侯國也。
yòu dōng guò ān cì xiàn nán, yì shuǐ jìng xiàn nán, mào xiàn gù chéng běi, dōng zhì wén ān xiàn yǔ hū tuó hé. shǐ jì, sū qín yuē: yàn zhǎng chéng yǐ běi, yì shuǐ yǐ nán. zhèng wèi cǐ shuǐ yě. shì yǐ bān gù kàn yīn zhī tú, xián yǐ sī shuǐ wèi zhī nán yì.
又東過安次縣南,易水徑縣南,鄚縣故城北,東至文安縣與滹沱合。《史記》,蘇秦曰:燕長城以北,易水以南。正謂此水也。是以班固、闞駰之徒,咸以斯水謂之南易。
yòu dōng guò quán zhōu xiàn nán, dōng rù yú hǎi. jīng shū shuǐ zhī suǒ lì, yán cì zhù hǎi yě.
又東過泉州縣南,東入於海。《經》書水之所歷,沿次注海也。
kòu shuǐ chū dài jùn líng qiū xiàn gāo shì shān, jí ōu yí zhī shuǐ yě, chū xiàn xī běi gāo shì shān. shān hǎi jīng yuē: gāo shì zhī shān, kòu shuǐ chū yān, dōng liú zhù yú hé zhě yě. qí shuǐ dōng nán liú, shān shàng yǒu shí míng, tí yán jì zhōu běi jiè, gù shì wèi zhī shí míng xíng yě. qí shuǐ yòu nán jìng hòu táng, chuān míng yě. yòu dōng hé wēn quán shuǐ, shuǐ chū xī běi xuān gǔ, qí shuǐ wēn rè ruò tāng, néng yù bǎi jí, gù shì wèi zhī wēn quán yān. dōng nán liú jìng xìng dòu tíng běi, tíng zài nán yuán shàng, jī qīng ér bù zhèng, gù shì yǐ jī chéng mù zhī. shuǐ zì yuán dōng nán zhù yú kòu. kòu shuǐ yòu dōng, shā quán shuǐ zhù zhī, shuǐ dǎo yuán shā quán nán liú, shuǐ cè yǒu shā quán tíng, dōng nán rù yú kòu shuǐ. kòu shuǐ yòu dōng jìng líng qiū xiàn gù chéng nán. yīng shào yuē: zhào wǔ líng wáng zàng qí dōng nán èr shí lǐ, gù xiàn shì zhī. xiàn, gǔ shǔ dài, hàn líng dì guāng hé yuán nián, zhōng shān xiāng zāng hào shàng qǐng bié shǔ yě. zàn zhù dì lǐ zhì yuē: líng qiū zhī hào, zài wǔ líng wáng zhī qián yǐ. yòu àn sī mǎ qiān shǐ jì, zhào jìng hóu jiǔ nián, bài qí yú líng qiū, zé míng bù yīn wǔ líng wáng shì, rú zàn zhù. liú shuǐ zì xiàn nán liú rù xiá, wèi zhī ài mén, shè ài yú xiá, yǐ jī jìn xíng lǚ. lì nán shān, gāo fēng yǐn tiān, shēn xī liè gǔ, qí shuǐ yán jiàn xī zhuǎn, jìng yù shè tái nán, tái zài běi fù shàng, tái nán yǒu yù shè shí bēi, nán zé xiù zhàng fēn xiāo, céng yá cì tiān, jī shí zhī jùn, bì lì zhí shàng, chē jià yán sù, měi chū shì suǒ yóu yì yān. kòu shuǐ xī liú, yòu nán zhuǎn dōng qū jìng běi hǎi wáng xiáng zhī shí jié nán, yù shè bēi shí zhù běi ér nán liú yě.
滱水出代郡靈丘縣高氏山,即漚夷之水也,出縣西北高氏山。《山海經》曰:高氏之山,滱水出焉,東流注於河者也。其水東南流,山上有石銘,題言冀州北界,故世謂之石銘陘也。其水又南徑候塘,川名也。又東合溫泉水,水出西北暄谷,其水溫熱若湯,能愈百疾,故世謂之溫泉焉。東南流徑興豆亭北,亭在南原上,敧傾而不正,故世以敧城目之。水自原東南注於滱。滱水又東,莎泉水注之,水導源莎泉南流,水側有莎泉亭,東南入於滱水。滱水又東徑靈丘縣故城南。應劭曰:趙武靈王葬其東南二十里,故縣氏之。縣,古屬代,漢靈帝光和元年,中山相臧昊上請別屬也。瓚注《地理志》曰:靈丘之號,在武靈王之前矣。又按司馬遷《史記》,趙敬侯九年,敗齊於靈丘,則名不因武靈王事,如瓚《注》。流水自縣南流入峽,謂之隘門,設隘於峽,以譏禁行旅。歷南山,高峰隱天,深溪埒谷,其水沿澗西轉,徑御射台南,台在北阜上,台南有御射石碑,南則秀嶂分霄,層崖刺天,積石之峻,壁立直上,「車駕沿泝,每出是所遊藝焉。滱水西流,又南轉東屈徑北海王詳之石碣南,御射碑石柱北而南流也。
dōng nán guò guǎng chāng xiàn nán, kòu shuǐ dōng jìng jiā yá chuān, yǒu yī shuǐ nán lái zhù zhī, shuǐ chū héng shān běi lù, zhì chuān sān hé, jìng jiā yá tíng dōng ér běi liú, zhù yú kòu shuǐ. shuǐ zhī běi shān, xíng jí guǎng chāng xiàn jiè. kòu shuǐ yòu dōng jìng dào mǎ guān, guān shān xiǎn ài, zuì wèi shēn qiào, shì jūn shī rén gāo gāng zhī bìng liáng mǎ, fù xiǎn zhī kùn xíng xuān, gù guān shòu qí míng yān. guān shuǐ chū xī nán zhǎng xī xià, dōng běi lì guān zhù kòu. kòu shuǐ nán, shān shàng qǐ yù zuò yú sōng yuán, jiàn zhī huán yú dōng pǔ. dōng běi èr miàn, xiù zhàng gāo shēn, xiá fēng yǐn rì, shuǐ wàng chéng míng. yuān wú qián jiǎ, xíng lǐ suǒ jìng, xiān bù pái huái wàng fǎn yǐ. yòu dōng nán guò zhōng shān shàng qū yáng xiàn běi, héng shuǐ cóng xī lái zhù zhī.
東南過廣昌縣南,滱水東徑嘉牙川,有一水南來注之,水出恆山北麓,稚川三合,徑嘉牙亭東而北流,注於滱水。水之北山,行即廣昌縣界。滱水又東徑倒馬關,關山險隘,最為深峭,勢均詩人高岡之病良馬,傅險之困行軒,故關受其名焉。關水出西南長溪下,東北歷關注滱。滱水南,山上起御坐於松園,建祗洹於東圃。東北二面,岫嶂高深,霞峰隱日,水望澄明。淵無潛甲,行李所徑,鮮不徘徊忘返矣。又東南過中山上曲陽縣北,恆水從西來注之。
kòu shuǐ zì dào mǎ guān nán liú yǔ dà lǐng shuǐ hé, shuǐ chū shān xī nán dà lǐng xià, dōng běi liú chū xiá, xiá yòu shān cè, yǒu zhī huán jīng lú, fēi lù líng shān, dān pán hóng liáng, zhǎng jīn fàn lán, yíng dài qí xià. dōng běi liú zhù yú kòu. kòu shuǐ yòu qū ér dōng hé liǎng lǐng xī shuǐ, shuǐ chū héng shān běi fù, dōng běi liú lì liǎng lǐng jiān, běi lǐng suī céng líng yún jǔ, yóu bù ruò nán luán qiào xiù, zì shuǐ nán bù yuǎn fēng, shí dèng wēi yí, yán tú jiǔ qǔ, lì dì zhū shān, xián wèi liè yǐ, yì yì yáng cháng qióng lái zhī lèi zhě yě. qí sòng tōng hé, lù chū qí jiān. qí shuǐ dōng běi liú, zhù yú kòu shuǐ. yòu dōng, zuǒ hé xuán shuǐ, shuǐ chū shān yuán xiù pán gǔ, qīng tuān jùn xià, fēn shí fēi xuán, yī pǐ yǒu yú, zhí guàn shān jì, bái bō fèn liú, zì chéng tán zhǔ. qí shuǐ dōng nán liú, yáng tuān zhù yú kòu. kòu shuǐ yòu dōng liú lì hóng shān, shì wèi shì chù wèi hóng tóu, yí jí jìn shū dì dào jì suǒ wèi hóng shàng guān zhě yě. guān wèi zhì běi píng ér huà sāi yú wàng dū dōng běi, qù běi píng bù yuǎn, jiān xiàn tǔ suǒ jí yě. kòu shuǐ yú shì, zuǒ nà hóng shàng shuǐ, shuǐ chū xī běi jìn xī, dōng nán liú zhù yú kòu shuǐ yě. yòu dōng guò táng xiàn nán.
滱水自倒馬關南流與大嶺水合,水出山西南大嶺下,東北流出峽,峽右山側,有祗洹精廬,飛陸陵山,丹盤虹梁,長津泛瀾,縈帶其下。東北流注於滱。滱水又屈而東合兩嶺溪水,水出恆山北阜,東北流歷兩嶺間,北嶺雖層陵雲舉,猶不若南巒峭秀,自水南步遠峰,石隥逶迤,沿途九曲,歷睇諸山,咸為劣矣,抑亦羊腸、邛崍之類者也。齊宋通和,路出其間。其水東北流,注於滱水。又東,左合懸水,水出山原岫盤谷,輕湍浚下,分石飛懸,一匹有餘,直灌山際,白波奮流,自成潭渚。其水東南流,揚湍注於滱。滱水又東流歷鴻山,世謂是處為鴻頭,疑即《晉書地道記》所謂鴻上關者也。關尉治北平而畫塞於望都東北,去北平不遠,兼縣土所極也。滱水於是,左納鴻上水,水出西北近溪,東南流注於滱水也。又東過唐縣南。
kòu shuǐ yòu dōng jìng zuǒ rén chéng nán. yīng shào yuē: zuǒ rén chéng zài táng xiàn xī běi sì shí lǐ. xiàn yǒu báo shuǐ, yì huò wèi zhī wèi táng shuǐ yě, shuǐ chū zhōng shān chéng zhī xī rú běi. chéng nèi yǒu xiǎo shān, zài chéng xī cè ér ruì shàng, ruò wěi sù yān, yí jí dì dào jì suǒ yún wàng dū xiàn yǒu wěi sù guān yě. sú yǐ shān zài yì zhōng, gù yì wèi zhī zhōng shān chéng yǐ chéng zhōng yǒu táng shuǐ, yīn fù wèi zhī wèi guǎng táng chéng yě. zhōng shān jì yǐ wèi zhōng rén chéng, yòu yǐ wèi gǔ jù, shū wèi guāi miù yǐ. yán chéng zhōng yǒu shān, gù yuē zhōng shān yě, zhōng shān jùn zhì. jīng xiāng fán yuē: jīn zhōng shān wàng dū dōng èr shí lǐ yǒu gù zhōng rén chéng. wàng dū chéng dōng yǒu yī chéng míng yáo gū chéng, běn wú zhōng rén zhī chuán, fán huò yǐ wèi zhōng rén, suǒ wèi xiáng yě. zhōng shān jì suǒ yán zhōng rén zhě, chéng dōng qù wàng dū gù chéng shí yú lǐ, èr shí lǐ zé jiǎn, dàn kǔ qí bù dōng, guān fū yì shuō, xián wèi shuǎng yǐ. jīn cǐ chéng yú lú nú chéng běi rú xī liù shí lǐ. chéng zhī xī běi, quán yuán suǒ dǎo, xī jìng láng shān běi, láng táng yīn dú jìn, shí jiān táng shuǐ zhī chuán. xī liú lì zuǒ rén tíng zhù kòu shuǐ. kòu shuǐ yòu dōng, zuǒ huì yī shuǐ, shuǐ chū zhōng shān chéng běi láng fù xià, yì wèi zhī táng shuǐ yě. rán yú chéng fēi zài xī, sú yòu míng zhī wèi báo shuǐ, yòu jiān èr míng yān. xī nán liú rù kòu, bìng suǒ wèi xiáng, gài chuán yí ěr. kòu shuǐ yòu dōng, héng shuǐ cóng xī lái zhù zhī. zì xià kòu shuǐ jiān nà héng chuān zhī tōng chēng yān. jí yǔ gòng suǒ wèi héng wèi jì cóng yě. kòu shuǐ yòu dōng, yòu bāo mǎ nì shuǐ, shuǐ chū shàng qū yáng chéng dōng běi mǎ nì shān, dōng běi liú jìng fú tíng. jìn shū dì dào jì yuē: wàng dū xiàn yǒu mǎ nì guān. zhōng shān jì yuē: bā dù mǎ nì. shì shān qǔ yào hài zhī dì, èr guān shì jiē, yí sī chéng jí shì guān wèi sù zhì, yì mù zhī lái, fēi suǒ xiáng yǐ. mǎ nì shuǐ yòu dōng liú zhù yú kòu. kòu shuǐ yòu dōng jìng zhōng rén tíng nán. chūn qiū zuǒ chuán zhāo gōng shí sān nián, jìn xún wú lǜ shī qīn xiān yú jí zhōng rén, dà huò ér guī zhě yě. kòu shuǐ yòu dōng jìng jīng qiū běi, shì wèi zhī jīng líng, nán duì hàn zhōng shān qǐng wáng líng, kòu shuǐ běi duì jūn zǐ àn, àn shàng yǒu āi wáng zǐ xiàn wáng líng, kǎn xià yǒu quán yuán, jī shuǐ yì yuē quán shàng àn. kòu shuǐ yòu dōng jìng bái tǔ běi, nán jí jìng wáng zǐ kāng wáng líng, sān fén bìng liè zhě shì. kòu shuǐ yòu dōng jìng lè yáng chéng běi, shǐ jì chēng wèi wén hóu shǐ lè yáng miè zhōng shān, gài qí gù chéng zhōng shān suǒ zào yě, gù chéng dé qí míng. kòu shuǐ yòu dōng jìng táng xiàn gù chéng nán, cǐ èr chéng jù zài kòu shuǐ zhī yáng, gù yuē kòu shuǐ jìng qí nán. chéng xī yòu yǒu yī shuǐ, dǎo yuán xiàn zhī xī běi píng dì, quán yǒng ér chū, sú yì wèi zhī wèi táng shuǐ yě. dōng liú zhì táng chéng xī běi yú, yè ér wèi hú, sú wèi zhī táng chí. lián hé bèi shuǐ, xī yóu duō cuì qí shàng, xìn wèi shèng chù yě. qí shuǐ nán rù xiǎo gōu, xià zhù kòu shuǐ, zì shàng lì xià, tōng chán táng chuān zhī jiān chēng yān. yīng shào dì lǐ fēng sú jì yuē: táng xiàn xī sì shí lǐ dé zhòng rén tíng. jīn yú cǐ chéng qǔ zhōng rén xiāng, zé sì shí yě. táng shuǐ zài xī běi rù kòu, yǔ yīng fú hé, yòu yán yáo shān zhě, zài nán zé wú shān yǐ nǐ zhī wèi fēi yě. kàn yīn shí sān zhōu zhì yuē: zhōng shān zhì lú nú, táng xiàn gù chéng zài guó běi qī shí wǔ lǐ. yīn suǒ shuō běi zé fēi yě. shǐ jì yuē: dì kù shì méi, dì yáo shì zuò, shǐ fēng yú táng. wàng dū xiàn zài nán, jīn cǐ chéng nán duì lú nú gù chéng, zì wài wú chéng yǐ yīng zhī. kǎo gǔ zhī jīn, shì yì quán wéi, sú míng wàng dū gù chéng zé bā shí xǔ lǐ, jù zhōng shān chéng zé qī shí lǐ, yàn tú tuī yì, yí wèi táng chéng. chéng běi qù yáo shān wǔ lǐ, yǔ qī shí wǔ lǐ zhī shuō xiāng fú. rán zé sú wèi zhī dōu shān, jí shì yáo shān, zài táng dōng běi wàng dū jiè. huáng fǔ mì yuē: yáo shān yì míng dòu shān. jīn shān yú chéng běi rú dōng, zhǎn jué gū zhì, hǔ yá jié lì, shān nán yǒu yáo miào, shì jí yáo suǒ dēng zhī shān zhě yě. dì lǐ zhì yuē: yáo shān zài nán. jīn kǎo cǐ chéng zhī nán, yòu wú shān yǐ yīng zhī, shì gù xiān hòu lùn zhě, xián yǐ dì lǐ jì zhī shuō wèi shī. yòu jí sú shuō yǐ táng chéng wèi wàng dū chéng zhě, zì běi wú chéng yǐ nǐ zhī, jiǎ fù yǒu zhī, tú chéng yū yuǎn, shān hé zhī zhuàng quán guāi, gǔ zhèng chuán wèi shū wǎng. shì chéng xī běi dòu shān xī zú, yǒu yī quán yuán, dōng běi liú jìng dòu shān xià hé sū shuǐ, luàn liú zhuǎn zhù dōng rù kòu, shì qǐ táng shuǐ píng? suǒ wèi xiáng yě. yòu yú shì chéng zhī nán rú dōng shí yú lǐ, yǒu yī chéng, sú wèi zhī gāo chāng xiàn chéng, huò wàng dū zhī gù chéng yě. xiàn zài táng nán, huáng fǔ mì yuē: xiāng qù wǔ shí lǐ. jī zhū chéng dì, yóu shí wǔ lǐ, gài shū wù ěr. cǐ chéng zhī dōng, yǒu shān gū zhì, shì yǐ shān bù lián líng, míng zhī yuē gū shān, gū dōu shēng xiāng jìn, yí jí suǒ wèi dōu shān yě. dì wáng shì jì yuē: yáo mǔ qìng dōu suǒ jū, gù xiàn mù yuē wàng dū. zhāng yàn yuē: yáo shān zài běi, yáo mǔ qìng dōu shān zài nán, dēng yáo shān jiàn dōu shān, gù wàng dū xiàn yǐ wèi míng yě. táng yì zhōng shān chéng yě, wèi wǔ gōng zhī guó, zhōu tóng xìng. zhōu zhī shuāi yě, guó yǒu chì dí zhī nán, qí huán bà zhū hóu, jiāng lǐ yì tǔ, qiǎn guǎn zhòng rǎng róng dí, zhú chéng yǐ gù zhī. qí hòu, huán gōng bù xù guó zhèng, zhōu wáng wèn tài shǐ yú yuē: jīn zhī zhū hóu, shú xiān wáng hū? duì yuē: tiān shēng mín ér lìng yǒu bié, suǒ yǐ yì qín shòu yě. jīn zhōng shān yín hūn kāng lè, chěng yù wú dù, qí xiān wáng yǐ. hòu èr nián guǒ miè. wèi wén hóu yǐ fēng tài zǐ jī yě, hàn gāo zǔ lì zhōng shān jùn, jǐng dì sān nián wèi wáng guó, wáng mǎng zhī cháng shān yě. wèi huáng shǐ èr nián, pò zhōng shān, lì ān zhōu, tiān xìng sān nián, gǎi yuē dìng zhōu, zhì shuǐ nán lú nú xiàn zhī gù chéng. xī gěng bó zhāo guī shì zǔ yú cǐ chù yě. kòu shuǐ zhī yòu, lú shuǐ zhù zhī, shuǐ shàng chéng chéng nèi hēi shuǐ chí. dì lǐ zhì yuē lú shuǐ chū běi píng, yí wèi shū kuò kàn yīn yīng shào zhī tú, xián yì yán shì yǐ. yú àn lú nú chéng nèi xī běi yú yǒu shuǐ, yuān ér bù liú, nán běi bǎi bù, dōng xī bǎi yú bù shuǐ, sè zhèng hēi, sú míng yuē hēi shuǐ chí. huò yún shuǐ hēi yuē lú, bù liú yuē nú, gù cǐ chéng jí shuǐ yǐ qǔ míng yǐ. chí shuǐ dōng běi jì shuǐ, yǒu hàn zhōng shān wáng gù gōng chù, tái diàn guān xiè, jiē shàng guó zhī zhì, jiǎn wáng zūn guì, zhuàng lì yǒu jiā, shǐ zhú liǎng gōng, kāi sì mén, chuān běi chéng, lèi shí wèi dòu, tōng chí liú yú chéng zhōng, zào yú chí diào tái xì mǎ zhī guān, suì jiǔ tuí huǐ, yí jī shàng cún, jīn xī jiā tǔ, wèi lì shā líng tú. chí zhī sì zhōu. jū mín pián bǐ. tián biǎn huì lòu, ér quán yuán bù jué. jì zhào shí jiàn wǔ qī nián, qiǎn běi zhōng láng jiāng shǐ zhú xiǎo chéng, xìng qǐ běi xiè, lì gōng zào diàn, hòu yàn yīn qí gù gōng, jiàn dū zhōng shān xiǎo chéng zhī nán, gèng zhú gé chéng, xìng fù gōng guān, jīn fǔ xiè yóu chuán gù zhì, zì hàn jí yàn. chí shuǐ jìng shí dòu, shí dòu jì huǐ, chí dào yì jué, shuǐ qián liú chū chéng, tán jī wēi zhǎng, juān shuǐ dōng běi zhù yú kòu. kòu shuǐ yòu dōng jìng hàn āi wáng líng běi. zhǒng yǒu èr fén, gù shì wèi zhī liǎng nǚ líng, fēi yě. āi wáng shì jìng wáng zhī sūn, kāng wáng zhī zǐ yě. kòu shuǐ yòu dōng, yòu huì zhǎng xīng gōu, gōu chū shàng qū yáng xiàn xī běi zhǎng xīng zhǔ, zhǔ shuǐ dōng liú yòu hé luò guāng shuǐ, shuǐ chū luò guāng gōu, dōng rù zhǎng xīng shuǐ, luàn liú dōng jìng héng shān xià miào běi. hàn mò sàng luàn, shān dào bù tōng, cǐ jiù yǒu xià jiē shén diàn, zhōng shì yǐ lái, suì shū fǎ zú yān. jìn wèi gǎi yǒu dōng xī èr miào, miào qián yǒu bēi què, tán chǎng liè bǎi yān. qí shuǐ yòu dōng jìng shàng qū yáng xiàn gù chéng běi, běn yuè mù cháo sù zhī yì yě. gǔ zhě, tiān zǐ xún shòu, cháng yǐ suì shí yī yuè zhì yú běi yuè, hóu bó jiē yǒu tāng mù yì, yǐ zì zhāi jié. zhōu zhāo wáng nán zhēng bù hái, xún shòu lǐ fèi, yì guō réng cún. qín bà jǐng tián, yīn yǐ lì xiàn. chéng zài shān qǔ zhī yáng, shì yuē qū yáng, yǒu xià, gù cǐ wèi shàng yǐ. wáng mǎng zhī cháng shān tíng yě. yòu dōng nán liú, hú quán shuǐ zhù zhī, shuǐ shǒu shòu hú quán, jìng shàng qū yáng xiàn nán, yòu dōng jìng píng lè tíng běi, zuǒ huì zhǎng xīng chuān, dōng nán jìng lú nú chéng nán, yòu dōng běi, chuān qú zhī zuǒ yǒu zhāng shì mù, zhǒng yǒu hàn tǔ gǔ tài shǒu yì láng zhāng píng zhòng bēi, guāng hé zhōng lì. chuān qú yòu dōng běi hé kòu shuǐ, shuǐ yǒu qióng tōng, bù cháng jīn zhù.
滱水又東徑左人城南。應劭曰:左人城在唐縣西北四十里。縣有雹水,亦或謂之為唐水也,水出中山城之西如北。城內有小山,在城西側而銳上,若委粟焉,疑即《地道記》所云望都縣有委粟關也。俗以山在邑中,故亦謂之中山城;以城中有唐水,因復謂之為廣唐城也。《中山記》以為中人城,又以為鼓聚,殊為乖謬矣。言城中有山,故曰中山也,中山郡治。京相璠曰:今中山望都東二十里有故中人城。望都城東有一城名堯姑城,本無中人之傳,璠或以為中人,所未詳也。《中山記》所言中人者,城東去望都故城十餘里,二十里則減,但苦其不東,觀夫異說,咸為爽矣。今此城於盧奴城北如西六十里。城之西北,泉源所導,西徑郎山北,郎、唐音讀近,實兼唐水之傳。西流歷左人亭注滱水。滱水又東,左會一水,水出中山城北郎阜下,亦謂之唐水也。然於城非在西,俗又名之為雹水,又兼二名焉。西南流入滱,並所未詳,蓋傳疑耳。滱水又東,恆水從西來注之。自下滱水兼納恆川之通稱焉。即《禹貢》所謂恆、衛既從也。滱水又東,右苞馬溺水,水出上曲陽城東北馬溺山,東北流徑伏亭。《晉書地道記》曰:望都縣有馬溺關。《中山記》曰:八渡馬溺。是山曲要害之地,二關勢接,疑斯城即是關尉宿治,異目之來,非所詳矣。馬溺水又東流注於滱。滱水又東徑中人亭南。《春秋左傳》昭公十三年,晉荀吳率師侵鮮虞及中人,大獲而歸者也。滱水又東徑京丘北,世謂之京陵,南對漢中山頃王陵,滱水北對君子岸,岸上有哀王子憲王陵,坎下有泉源,積水亦曰泉上岸。滱水又東徑白土北,南即靖王子康王陵,三墳並列者是。滱水又東徑樂羊城北,《史記》稱魏文侯使樂羊滅中山,蓋其故城中山所造也,故城得其名。滱水又東徑唐縣故城南,此二城俱在滱水之陽,故曰滱水徑其南。城西又有一水,導源縣之西北平地,泉涌而出,俗亦謂之為唐水也。東流至唐城西北隅,堨而為湖,俗謂之唐池。蓮荷被水,嬉遊多萃其上,信為勝處也。其水南入小溝,下注滱水,自上歷下,通禪唐川之兼稱焉。應劭《地理風俗記》曰:唐縣西四十里得中人亭。今於此城取中人鄉,則四十也。唐水在西北入滱,與應符合,又言堯山者,在南則無山以擬之為非也。闞駰《十三州志》曰:中山治盧奴,唐縣故城在國北七十五里。駰所說北則非也。《史記》曰:帝嚳氏沒,帝堯氏作,始封於唐。望都縣在南,今此城南對盧奴故城,自外無城以應之。考古知今,事義全違,俗名望都故城則八十許里,距中山城則七十里,驗途推邑,宜為唐城。城北去堯山五里,與七十五里之說相符。然則俗謂之都山,即是堯山,在唐東北望都界。皇甫謐曰:堯山亦名豆山。今山於城北如東,嶄絕孤峙,虎牙桀立,山南有堯廟,是即堯所登之山者也。《地理志》曰:堯山在南。今考此城之南,又無山以應之,是故先後論者,咸以《地理記》之說為失。又即俗說以唐城為望都城者,自北無城以擬之,假復有之,途程紆遠,山河之狀全乖,古證傳為疏罔。是城西北豆山西足,有一泉源,東北流徑豆山下合蘇水,亂流轉注東入滱,是豈唐水平?所未詳也。又於是城之南如東十餘里,有一城,俗謂之高昌縣城,或望都之故城也。縣在唐南,皇甫謐曰:相去五十里。稽諸城地,猶十五里,蓋書誤耳。此城之東,有山孤峙,世以山不連陵,名之曰孤山,孤、都聲相近,疑即所謂都山也。《帝王世紀》曰:堯母慶都所居,故縣目曰望都。張晏曰:堯山在北,堯母慶都山在南,登堯山見都山,故望都縣以為名也。唐亦中山城也,為武公之國,周同姓。周之衰也,國有赤狄之難,齊桓霸諸侯,疆理邑土,遣管仲攘戎狄,築城以固之。其後,桓公不恤國政,周王問太史余曰:今之諸侯,孰先亡乎?對曰:天生民而令有別,所以異禽獸也。今中山淫昏康樂,逞欲無度,其先亡矣。後二年果滅。魏文侯以封太子擊也,漢高祖立中山郡,景帝三年為王國,王莽之常山也。魏皇始二年,破中山,立安州,天興三年,改曰定州,治水南盧奴縣之故城。昔耿伯昭歸世祖於此處也。滱水之右,盧水注之,水上承城內黑水池。《地理志》曰盧水出北平,疑為疏闊;闞駰、應劭之徒,咸亦言是矣。余按盧奴城內西北隅有水,淵而不流,南北百步,東西百餘步水,色正黑,俗名曰黑水池。或雲水黑曰盧,不流曰奴,故此城藉水以取名矣。池水東北際水,有漢中山王故宮處,台殿觀榭,皆上國之制,簡王尊貴,壯麗有加,始築兩宮,開四門,穿北城,累石為竇,通池流於城中,造魚池、釣台、戲馬之觀,歲久頹毀,遺基尚存,今悉加土,為利剎靈圖。池之四周。居民駢比。填褊穢陋,而泉源不絕。暨趙石建武七年,遣北中郎將始築小城,興起北榭,立宮造殿,後燕因其故宮,建都中山小城之南,更築隔城,興復宮觀,今府榭猶傳故制,自漢及燕。池水徑石竇,石竇既毀,池道亦絕,水潛流出城,潭積微漲,涓水東北注於滱。滱水又東徑漢哀王陵北。冢有二墳,故世謂之兩女陵,非也。哀王是靖王之孫,康王之子也。滱水又東,右會長星溝,溝出上曲陽縣西北長星渚,渚水東流又合洛光水,水出洛光溝,東入長星水,亂流東徑恆山下廟北。漢末喪亂,山道不通,此舊有下階神殿,中世以來,歲書法族焉。晉、魏改有東西二廟,廟前有碑闕,壇場列柏焉。其水又東徑上曲陽縣故城北,本岳牧朝宿之邑也。古者,天子巡狩,常以歲十一月至於北嶽,侯伯皆有湯沐邑,以自齋潔。周昭王南征不還,巡狩禮廢,邑郭仍存。秦罷井田,因以立縣。城在山曲之陽,是曰曲陽,有下,故此為上矣。王莽之常山亭也。又東南流,胡泉水注之,水首受胡泉,徑上曲陽縣南,又東徑平樂亭北,左會長星川,東南徑盧奴城南,又東北,川渠之左有張氏墓,冢有漢土谷太守議郎張平仲碑,光和中立。川渠又東北合滱水,水有窮通,不常津注。
yòu dōng guò ān xī xiàn nán, xiàn, gù ān xiǎn yě. qí dì lín xiǎn, yǒu jǐng tú zhī nán, hàn wǔ dì yuán shuò wǔ nián, fēng zhōng shān jìng wáng zǐ liú yīng wèi hóu guó, wáng mǎng gēng míng níng xiǎn, hàn zhāng dì gǎi yuē ān xī, zhōng shān jì yuē: xiàn zài táng shuǐ zhī qū, shān gāo àn xiǎn, gù yuē ān xiǎn yì fēng mín ān, gǎi yuē ān xī. qín shì jiàn yuán zhōng, táng shuǐ fàn zhǎng, gāo àn bēng tuí, chéng jiǎo zhī xià yǒu dà jī mù, jiāo héng rú liáng zhù yān. hòu yàn zhī chū, cǐ mù shàng zài, wèi zhī suǒ cóng. yú kǎo jì jī yí, gài chéng dì dāng chū, shān shuǐ bèn dàng, piào lún jù fá, fù jī yú sī, shā xī rǎng jiā, jiàn yǐ chéng dì, bǎn zhú jì xìng, wù gù néng jiǔ ěr. kòu shuǐ yòu dōng jìng xiāng chéng běi, jiù lú nú zhī xiāng yě. zhōng shān jì yuē: lú nú yǒu sān xiāng, sī qí yī yān, hòu lì ān lìn. chéng guō nán yǒu hàn míng dì shí xiào zǐ wáng lì bēi.
又東過安憙縣南,縣,故安險也。其地臨險,有井塗之難,漢武帝元朔五年,封中山靖王子劉應為侯國,王莽更名寧險,漢章帝改曰安憙,《中山記》曰:縣在唐水之曲,山高岸險,故曰安險;邑豐民安,改曰安憙。秦氏建元中,唐水泛漲,高岸崩頹,城角之下有大積木,交橫如梁住焉。後燕之初,此木尚在,未知所從。余考記稽疑,蓋城地當初,山水渀盪,漂淪巨栰,阜積於斯,沙息壤加,漸以成地,板築既興,物固能久耳。滱水又東徑鄉城北,舊盧奴之鄉也。《中山記》曰:盧奴有三鄉,斯其一焉,後隸安吝。城郭南有漢明帝時孝子王立碑。
yòu dōng guò ān guó xiàn běi, kòu shuǐ lì xiàn dōng fēn wèi èr shuǐ, yī shuǐ zhī fēn, dōng nán liú jìng jiě dú tíng nán. hàn shùn dì yáng jiā yuán nián, fēng hé jiān xiào wáng zǐ shū yú jiě dú tíng wèi hóu guó, sūn hóng, jí líng dì yě. yòu dōng nán jìng rén qiū chéng nán, yòu dōng nán jìng ān guō tíng nán. hàn wǔ dì yuán shuò wǔ nián, fēng zhōng shān jìng wáng zǐ liú chuán fù wèi hóu guó. qí shuǐ yòu dōng nán liú, rù yú hū tuó. kòu shuǐ yòu dōng běi liú jìng jiě dú tíng běi ér dōng běi zhù.
又東過安國縣北,滱水歷縣東分為二水,一水枝分,東南流徑解瀆亭南。漢順帝陽嘉元年,封河間孝王子淑於解瀆亭為侯國,孫宏,即靈帝也。又東南徑任丘城南,又東南徑安郭亭南。漢武帝元朔五年,封中山靖王子劉傳富為侯國。其水又東南流,入於滹沱。滱水又東北流徑解瀆亭北而東北注。
yòu dōng guò bó líng xiàn nán, kòu shuǐ dōng běi jìng lí wú xiàn gù chéng nán. dì lǐ fēng sú jì yuē: xiàn, gù ráo yáng zhī xià xiāng zhě yě, zì hé wèn fēn shǔ bó líng. hàn ān dì yuán chū qī nián, fēng hé jiān wáng kāi zi yì wèi dōu xiāng hóu, shùn dì yǒng jiàn wǔ nián, gèng wèi hóu guó yě. yòu dōng běi jìng bó líng xiàn gù chéng nán, jí gǔ lù chéng. hàn wǔ dì yuán shuò èr nián, fēng zhōng shān jìng wáng zǐ liú zhēn wèi hóu guó zhě yě. dì lǐ fēng sú jì yuē: bó líng xiàn, shǐ jì lí wú gù xiàn yǐ. hàn zhì dì běn chū yuán nián, jì xiào chōng wèi dì, zhuī zūn fù yì líng yuē bó líng, yīn yǐ wèi xiàn, yòu zhì jùn yān. hàn mò, bà hái ān píng, jìn tài shǐ nián fù wèi jùn, jīn wèi shì chéng wèi yě chéng. kòu shuǐ yòu dōng běi jìng hóu shì xiàn gù chéng nán, yòu dōng běi jìng líng yáng tíng dōng, yòu běi, zuǒ huì bó shuǐ, shuǐ chū wàng dū xiàn, dōng nán liú jìng qí xiàn gù chéng nán, wáng mǎng gēng míng yuē shùn diào yǐ. yòu dōng nán, qián rù dì xià. bó shuǐ yòu dōng nán xún dú, zhòng yuán yǒng fā. dōng nán jìng sān liáng tíng nán, yí jí gǔ sháo liáng yě. zhú shū jì nián yuē: yàn rén fá zhào, wéi zhuó lù, zhào wǔ líng wáng jí dài rén jiù zhuó lù, bài yàn shī yú sháo liáng zhě yě. jīn guǎng chāng dōng lǐng zhī dōng yǒu shān, sú míng zhī yuē zhuó lù luó. chéng dì bù yuǎn, tǔ shì xiāng lín, yǐ cǐ tuī zhī, huò jìn shì yǐ, suǒ wèi xiáng yě. bó shuǐ yòu dōng nán jìng gǔ liáng tíng nán, yòu dōng jìng yáng chéng xiàn, sàn wèi zé zhǔ. zhū shuǐ zhū zhǎng, fāng guǎng shù lǐ, fěi zhí pú sǔn shì fēng, shí yì piān ráo líng ǒu, zhì ruò luán wǎn guàn tóng, jí ruò nián zǎi zǐ, huò dān zhōu cǎi líng, huò dié gě zhé jì, zhǎng gē yáng chūn, ài shēn lǜ shuǐ, duō tái zhě bù yán pí, yáo yǒng zhě zì liú xiǎng, yú shí xíng lǚ guò zhǔ, yì yǒu wèi yú jī wàng yǐ. shì wèi zhī wèi yáng chéng diàn yě. yáng chéng xiàn gù chéng jìn zài xī běi, gù bēi dé qí míng yān. jùn guó zhì yuē: pú yīn xiàn yǒu yáng chéng zhě yě. jīn chéng zài xiàn dōng nán sān shí lǐ. qí shuǐ yòu fú liú xún dú, jiè qīng liáng tíng xī běi, zhòng yuán yòu fā. bó shuǐ yòu dōng jìng bái dī tíng nán, yòu dōng jìng guǎng wàng xiàn gù chéng běi. hàn wǔ dì yuán shuò èr nián, fēng zhōng shān jìng wáng zǐ liú zhōng wèi hóu guó. yòu dōng hé kū gōu, gōu shàng chéng qīng liáng bēi. yòu běi jìng qīng liáng chéng dōng, jí jiāng liáng yě. hàn wǔ dì yuán shuò èr nián, fēng zhōng shān jìng wáng zǐ liú cháo píng wèi hóu guó. qí shuǐ dōng běi rù bó shuǐ. bó shuǐ yòu dōng běi, zuǒ zé rú shuǐ zhù zhī, shuǐ chū pú yīn xiàn xī chāng ān guō nán. zhōng shān jì yuē: guō dōng yǒu shùn shì gān quán, yǒu shùn jí èr fēi cí. jī zhū chuán jì, wú wén cǐ chù, shì dài yún yuǎn, yì shuō zhī lái, yú shì hū zài yǐ. qí shuǐ zì yuán dōng jìng qí xiàn gù chéng nán, zài zhǔ huí tuān, lǜ duō qū fù, yì wèi zhī wèi qū nì shuǐ yě. zhāng yàn yuē: rú shuǐ yú chéng běi qǔ ér xī liú, shì shòu cǐ míng, gù xiàn yì yīn shuǐ míng ér shì qū nì yǐ. chūn qiū zuǒ chuán āi gōng sì nián, qí guó xià fá jìn, qǔ qū nì shì yě. hàn gāo dì jī hán wáng xìn, zì dài guò qū nì, shàng qí chéng, wàng shì zì shén duō, yuē: zhuàng zāi! wú xíng tiān xià, wéi luò yáng yǔ shì ěr. zhào yǐ fēng chén píng wèi qū nì hóu. wáng mǎng gēng míng shùn píng. rú shuǐ yòu dōng yǔ sū shuǐ hé, shuǐ chū xiàn xī nán jìn shān, dōng běi liú jìng yáo gū tíng nán, yòu dōng jìng qí xiàn rù rú. rú shuǐ yòu dōng, dé pú shuǐ kǒu, shuǐ chū xī běi pú yáng shān, xī nán liú, jī shuǐ chéng yuān, dōng xī bǎi bù, nán běi bǎi yú bù, shēn ér bù cè. pú shuǐ yòu dōng nán liú, shuǐ cè yǒu gǔ shén cí, shì wèi zhī wèi bǎi cí. yì yuē pú shàng cí, suǒ wèi xiáng yě. yòu nán jìng yáng ān tíng dōng. jìn shū dì dào jì yuē: pú yīn xiàn yǒu yáng ān guān, gài yáng ān guān dū wèi zhì. shì sú míng sī chuān wèi yáng ān kuò. pú shuǐ yòu dōng nán lì kuò, jìng yáng ān guān xià, míng guān gāo wèi táng tóu bǎn. chū guān běi liú, yòu dōng liú jìng xià wū gù chéng, shí zhōng xiǎn jué. zhú shū jì nián yuē: wèi yīn chén zhào gōng sūn póu fá yàn, hái qǔ xià wū, chéng qū nì zhě yě. qí chéng dōng cè, yīn ā réng yōng zhú yī chéng, shì wèi zhī guǎ fù chéng, jiǎ fù cóng guāng wǔ zhuī tóng mǎ wǔ fān yú běi píng suǒ zuò yě. shì sú yīn zhuǎn, gù yǒu shì míng yǐ. qí shuǐ yòu dōng nán liú jìng pú yīn xiàn gù chéng běi, dì lǐ zhì yuē: chéng zài pú shuǐ zhī yīn. hàn zhāng dì zhāng hé èr nián, xíng xún běi yuè, yǐ qū nì míng bù shàn, yīn shān shuǐ zhī míng, gǎi yuē pú yīn yān. shuǐ yòu hé yú shuǐ, shuǐ chū běi píng xiàn xī nán yú shān, shān shí ruò jù yú, shuǐ fā qí xià, gù shì sú yǐ wù sè míng chuān. yòu dōng liú zhù yú pú shuǐ, yòu dōng rù rú. gù dì lǐ zhì yuē: pú shuǐ sū shuǐ, bìng cóng xiàn dōng rù rú shuǐ. yòu dōng běi jìng lè chéng nán, yòu dōng rù bó shuǐ, zì xià bó shuǐ yì jiān rú shuǐ tōng chēng yǐ. chūn qiū zhāo gōng qī nián, qí yǔ yàn méng yú rú shàng. dù yù yuē: rú shuǐ chū gāo yáng xiàn dōng běi, zhì hé jiān mào xiàn rù yì shuǐ, shì rú shuǐ yǔ hū tuó kòu yì hù jǔ tōng chēng yǐ. bó shuǐ yòu dōng běi, xú shuǐ zhù zhī, shuǐ xī chū guǎng chāng xiàn dōng nán dà lǐng xià. shì wèi zhī guǎng chāng lǐng, lǐng gāo sì shí yú lǐ, èr shí lǐ zhōng wěi zhé wǔ huí, fāng dé dá qí shàng lǐng, gù lǐng yǒu wǔ huí zhī míng, xià wàng céng shān, shèng ruò yǐ zhì, shí jiān gū shān zhī chēng, yì jùn sǒng yě. xú shuǐ sān yuán qí fā, qí xiè yī jiàn, dōng liú běi zhuǎn jìng dōng shān xià, shuǐ xī yǒu yù shè bēi. xú shuǐ yòu běi liú xī qū jìng nán yá xià, shuǐ yīn yòu yǒu yī bēi. xú shuǐ yòu suí shān nán zhuǎn jìng dōng yá xià, shuǐ jì yòu yǒu yī bēi. fán cǐ sān míng, jiē yì duì céng luán, yán zhàng shēn gāo, bì lì xiá zhì. shí wén yún: huáng dì yǐ tài yán yuán nián shí èr yuè, chē jià dōng xún, jìng wǔ huí zhī xiǎn suì, lǎn chóng àn zhī sǒng zhì, nǎi tíng jià lù cè, yuán gōng ér shè zhī, fēi shǐ yú yú yán shān, kān shí yòng zàn yuán gōng. jiā bēi bìng yǒu céng tái èr suǒ, jí yù shè chù yě. bēi yīn jiē liè shù bēi guān míng. xú shuǐ dōng běi qū jìng láng shān, yòu qū jìng qí shān nán, zhòng cén jìng jǔ, ruò shù niǎo chì, lì shí zhǎn yán, yì rú jiàn miǎo, jí dì xiǎn zhī chóng qiào. hàn wǔ zhī shì, lì tài zǐ yǐ wū gǔ chū bēn, qí zi yuǎn dùn sī shān, gù shì yǒu láng shān zhī míng. shān nán yǒu láng shān jūn bēi, shì jù qí wén. xú shuǐ yòu jìng láng shān jūn zhōng zǐ chù fēng jiāng jūn miào nán, miào qián yǒu bēi, jìn huì dì yǒng kāng yuán nián bā yuè shí sì rì rén yín fā zhào xī jūn fù zǐ, fǎ cí qí bēi. liú yào guāng chū qī nián, qián dùn qiū tài shǒu láng xuān, běi píng tài shǒu yáng píng yì zhèn děng, gòng xiū jiù bēi, kè shí shù sòng yān. xú shuǐ yòu jìng běi píng xiàn, xiàn jiè yǒu hàn xī píng sì nián yōu jì èr zhōu yǐ wù zǐ zhào shū, qiǎn jì zhōu cóng shì wáng qiú, yōu zhōu cóng shì zhāng zhāo, jùn xiàn fēn jìng, lì shí biāo jiè, jù jiē shí wén yǐ. xú shuǐ yòu dōng nán liú lì shí mén zhōng, shì sú wèi zhī lóng mén yě. qí shān shàng hé xià kāi, kāi chù gāo liù zhàng, fēi shuǐ lì qí jiān, nán chū chéng yá, qīng jiàn xiè zhù, qī zhàng yǒu yú, bèn dàng zhī yīn, qí wèi zhuàng měng, chù shí chéng jǐng, shuǐ shēn bù cè, sù bō zì jī, tāo xiāng sì lù, kàn zhī zhě jīng shén, lín zhī zhě hài pò yǐ. dōng nán chū shān jìng qí chéng zhōng, yǒu gù bēi, shì tài bái jūn bēi, láng shān jūn zhī yuán zǐ yě. qí shuǐ yòu dōng liú, hàn guāng wǔ zhuī tóng mǎ wǔ fān yú běi píng pò zhī yú shùn shuǐ běi, chéng shèng zhuī běi, wèi qí suǒ bài, duǎn bīng xiāng jiē, guāng wǔ zì tóu yá xià, yù tū qí wáng fēng, yú shì shòu mǎ tuì bǎo fàn yáng. shùn shuǐ, gài xú zhōu zhī bié míng yě. xú shuǐ yòu dōng jìng pú chéng běi, yòu dōng jìng qīng yuàn chéng. yòu dōng nán yǔ lú shuǐ hé, shuǐ chū pú chéng xī, sú wèi zhī quán tóu shuǐ yě. dì lǐ zhì yuē běi píng xiàn yǒu lú shuǐ, jí shì shuǐ yě. dōng jìng qí chéng, yòu dōng nán, zuǒ rù xú shuǐ. dì lǐ zhì yuē: dōng zhì gāo yáng rù bó, jīn bù néng yě. xú shuǐ yòu dōng, zuǒ hé cáo shuǐ, shuǐ chū xī běi shuò níng xiàn cáo hé zé, dōng nán liú, zuǒ hé qí shān zhī shuǐ, shuǐ chū qí shān, dōng jìng xíng ān chéng běi, yòu dōng nán rù cáo hé. cáo shuǐ yòu dōng nán jìng běi xīn chéng xiàn gù chéng nán, wáng mǎng zhī shuò píng xiàn yě. cáo shuǐ yòu dōng rén yú xú shuǐ. xú shuǐ yòu dōng nán jìng gù chéng běi, sú wèi zhī jì yú chéng, suǒ wèi xiáng yě. xú shuǐ yòu dōng zhù bó shuǐ. dì lǐ zhì yuē: xú shuǐ chū běi píng, dōng zhì gāo yáng rù yú bó, yòu dōng rù kòu dì lǐ zhì yuē: bó shuǐ zì wàng dū, dōng zhì gāo yáng rù yú kòu shì yě.
又東過博陵縣南,滱水東北徑蠡吾縣故城南。《地理風俗記》曰:縣,故饒陽之下鄉者也,自河問分屬博陵。漢安帝元初七年,封河間王開子翼為都鄉侯,順帝永建五年,更為侯國也。又東北徑博陵縣故城南,即古陸成。漢武帝元朔二年,封中山靖王子劉貞為侯國者也。《地理風俗記》曰:博陵縣,《史記》蠡吾故縣矣。漢質帝本初元年,繼孝沖為帝,追尊父翼陵曰博陵,因以為縣,又置郡焉。漢末,罷還安平,晉太始年復為郡,今謂是城為野城。滱水又東北徑侯世縣故城南,又東北徑陵陽亭東,又北,左會博水,水出望都縣,東南流徑其縣故城南,王莽更名曰順調矣。又東南,潛入地下。博水又東南循瀆,重源涌發。東南徑三梁亭南,疑即古勺梁也。《竹書紀年》曰:燕人伐趙,圍濁鹿,趙武靈王及代人救濁鹿,敗燕師於勺梁者也。今廣昌東嶺之東有山,俗名之曰濁鹿邏。城地不遠,土勢相鄰,以此推之,或近是矣,所未詳也。博水又東南徑谷粱亭南,又東徑陽城縣,散為澤渚。諸水瀦漲,方廣數里,匪直蒲筍是豐,實亦偏饒菱藕,至若孌婉丱童,及弱年崽子,或單舟采菱,或疊舸折芰,長歌陽春,愛深綠水,掇抬者不言疲,謠詠者自流響,於時行旅過矚,亦有慰於羈望矣。世謂之為陽城淀也。陽城縣故城近在西北,故陂得其名焉。《郡國志》曰:蒲陰縣有陽城者也。今城在縣東南三十里。其水又伏流循瀆,屆清梁亭西北,重源又發。博水又東徑白堤亭南,又東徑廣望縣故城北。漢武帝元朔二年,封中山靖王子劉忠為侯國。又東合堀溝,溝上承清梁陂。又北徑清涼城東,即將梁也。漢武帝元朔二年,封中山靖王子劉朝平為侯國。其水東北入博水。博水又東北,左則濡水注之,水出蒲陰縣西昌安郭南。《中山記》曰:郭東有舜氏甘泉,有舜及二妃祠。稽諸傳記,無聞此處,世代雲遠,異說之來,於是乎在矣。其水自源東徑其縣故城南,在渚回湍,率多曲復,亦謂之為曲逆水也。張晏曰:濡水於城北曲而西流,是受此名,故縣亦因水名而氏曲逆矣。《春秋左傳》哀公四年,齊國夏伐晉,取曲逆是也。漢高帝擊韓王信,自代過曲逆,上其城,望室字甚多,曰:壯哉!吾行天下,惟洛陽與是耳。詔以封陳平為曲逆侯。王莽更名順平。濡水又東與蘇水合,水出縣西南近山,東北流徑堯姑亭南,又東徑其縣入濡。濡水又東,得蒲水口,水出西北蒲陽山,西南流,積水成淵,東西百步,南北百餘步,深而不測。蒲水又東南流,水側有古神祠,世謂之為百祠。亦曰蒲上祠,所未詳也。又南徑陽安亭東。《晉書地道記》曰:蒲陰縣有陽安關,蓋陽安關都尉治。世俗名斯川為陽安擴。蒲水又東南歷擴,徑陽安關下,名關皋為唐頭坂。出關北流,又東流徑夏屋故城,實中險絕。《竹書紀年》曰:魏殷臣、趙公孫裒伐燕,還取夏屋,城曲逆者也。其城東側,因阿仍墉築一城,世謂之寡婦城,賈復從光武追銅馬、五幡於北平所作也。世俗音轉,故有是名矣。其水又東南流徑蒲陰縣故城北,《地理志》曰:城在蒲水之陰。漢章帝章和二年,行巡北嶽,以曲逆名不善,因山水之名,改曰蒲陰焉。水右合魚水,水出北平縣西南魚山,山石若巨魚,水發其下,故世俗以物色名川。又東流注於蒲水,又東入濡。故《地理志》曰:蒲水、蘇水,並從縣東入濡水。又東北徑樂城南,又東入博水,自下博水亦兼濡水通稱矣。《春秋》昭公七年,齊與燕盟於濡上。杜預曰:濡水出高陽縣東北,至河間鄚縣入易水,是濡水與滹沱、滱、易互舉通稱矣。博水又東北,徐水注之,水西出廣昌縣東南大嶺下。世謂之廣昌嶺,嶺高四十餘里,二十里中委折五回,方得達其上嶺,故嶺有五回之名,下望層山,盛若蟻蛭,實兼孤山之稱,亦峻竦也。徐水三源奇發,齊瀉一澗,東流北轉徑東山下,水西有御射碑。徐水又北流西屈徑南崖下,水陰又有一碑。徐水又隨山南轉徑東崖下,水際又有一碑。凡此三銘,皆翼對層巒,岩障深高,壁立霞峙。石文云:皇帝以太延元年十二月,車駕東巡,徑五回之險邃,覽崇岸之竦峙,乃停駕路側,援弓而射之,飛矢逾於岩山,刊石用贊元功。夾碑並有層台二所,即御射處也。碑陰皆列樹碑官名。徐水東北屈徑郎山,又屈徑其山南,眾岑競舉,若豎鳥翅,立石嶄岩,亦如劍秒,極地險之崇峭。漢武之世,戾太子以巫蠱出奔,其子遠遁斯山,故世有郎山之名。山南有《郎山君碑》,事具其文。徐水又徑郎山君中子觸鋒將軍廟南,廟前有碑,晉惠帝永康元年八月十四日壬寅;發詔錫君父子,法祠其碑。劉曜光初七年,前頓丘太守郎宣,北平太守陽平邑振等,共修舊碑,刻石樹頌焉。徐水又徑北平縣,縣界有漢熹平四年幽、冀二州以戊子詔書,遣冀州從事王球,幽州從事張昭,郡縣分境,立石標界,具揭石文矣。徐水又東南流歷石門中,世俗謂之龍門也。其山上合下開,開處高六丈,飛水歷其間,南出乘崖,傾澗泄注,七丈有餘,渀盪之音,奇為壯猛,觸石成井,水深不測,素波自激,濤襄四陸,瞰之者驚神,臨之者駭魄矣。東南出山徑其城中,有故碑,是太白君碑,郎山君之元子也。其水又東流,漢光武追銅馬、五幡於北平破之於順水北,乘勝追北,為其所敗,短兵相接,光武自投崖下,遇突騎王豐,於是授馬退保范陽。順水,蓋徐州之別名也。徐水又東徑蒲城北,又東徑清苑城。又東南與盧水合,水出蒲城西,俗謂之泉頭水也。《地理志》曰北平縣有盧水,即是水也。東徑其城,又東南,左入徐水。《地理志》曰:東至高陽入博,今不能也。徐水又東,左合曹水,水出西北朔寧縣曹河澤,東南流,左合岐山之水,水出岐山,東徑邢安城北,又東南入曹河。曹水又東南徑北新城縣故城南,王莽之朔平縣也。曹水又東人於徐水。徐水又東南徑故城北,俗謂之祭隅城,所未詳也。徐水又東注博水。《地理志》曰:徐水出北平,東至高陽入於博,又東入滱、《地理志》曰:博水自望都,東至高陽入於滱是也。
yòu dōng běi rù yú yì.
又東北入於易。
kòu shuǐ yòu dōng běi jìng yī chéng běi, shì wèi zhī yī chéng hé. dì shuō wú yī chéng zhī míng, jí gǔ gé chéng yě. jùn guó zhì yuē: gāo yáng yǒu gé chéng, yàn yǐ yǔ zhào zhě yě. kòu shuǐ yòu dōng běi jìng ā líng xiàn gù chéng dōng, wáng mǎng zhī ā lù yě. jiàn wǔ èr nián, gèng fēng zuǒ jiāng jūn rèn guāng wèi hóu guó. kòu shuǐ dōng běi zhì zhǎng chéng zhù yú yì shuǐ zhě yě.
滱水又東北徑依城北,世謂之依城河。《地說》無依城之名,即古葛城也。《郡國志》曰:高陽有葛城,燕以與趙者也。滱水又東北徑阿陵縣故城東,王莽之阿陸也。建武二年,更封左將軍任光為侯國。滱水東北至長城注於易水者也。