kǒng zǐ yuē: dé bù gū, bì yǒu lín. fū shī dé zhě guì bù dé, shòu ēn zhě shàng bì bào shì gù chén láo qín yǐ wèi jūn ér bù qiú qí shǎng, jūn chí shī yǐ mù xià ér wú suǒ dé, gù yì yuē: láo ér bù yuàn, yǒu gōng ér bù dé, hòu zhī zhì yě. jūn chén xiāng yǔ yǐ shì dào jiē, jūn xiàn lù yǐ dài zhī, chén jié lì yǐ bào zhī dǎi chén yǒu bù cè zhī gōng, zé zhǔ jiā zhī yǐ zhòng shǎng, rú zhǔ yǒu chāo yì zhī ēn, zé chén bì sǐ yǐ fù zhī. kǒng zǐ yuē: běi fāng yǒu shòu, qí míng yuē jué, qián zú shǔ, hòu zú tù, shì shòu yě, shén yǐ qí ài qióng qióng jù xū yě, shí dé gān cǎo, bì niè yǐ yí qióng qióng jù xū, qióng qióng jù xū jiàn rén jiāng lái, bì fù jué yǐ zǒu, jué fēi xìng zhī ài qióng qióng jù xū yě, wèi qí jiǎ zú zhī gù yě, èr shòu zhě yì fēi xìng zhī ài jué yě, wèi qí dé gān cǎo ér yí zhī gù yě. fū qín shòu kūn chóng yóu zhī bǐ jiǎ ér xiāng yǒu bào yě, kuàng yú shì jūn zǐ zhī yù yǔ míng lì yú tiān xià zhě hū! fū chén bù fù jūn zhī ēn ér gǒu yíng qí sī mén, huò zhī yuán yě jūn bù néng bào chén zhī gōng ér dàn xíng shǎng zhě, yì luàn zhī jī yě. fū huò luàn zhī yuán jī, yóu bù bào ēn shēng yǐ.
孔子曰:「德不孤,必有鄰。」夫施德者貴不德,受恩者尚必報;是故臣勞勤以為君而 不求其賞,君持施以牧下而無所德,故易曰:「勞而不怨,有功而不德,厚之至也。」君臣 相與以市道接,君縣祿以待之,臣竭力以報之;逮臣有不測之功,則主加之以重賞,如主有 超異之恩,則臣必死以復之。孔子曰:北方有獸,其名曰蟨,前足鼠,後足兔,是獸也,甚 矣其愛蛩蛩巨虛也,食得甘草,必齧以遺蛩蛩巨虛,蛩蛩巨虛見人將來,必負蟨以走,蟨非 性之愛蛩蛩巨虛也,為其假足之故也,二獸者亦非性之愛蟨也,為其得甘草而遺之故也。夫 禽獸昆蟲猶知比假而相有報也,況於士君子之欲與名利於天下者乎!夫臣不復君之恩而苟營 其私門,禍之源也;君不能報臣之功而憚刑賞者,亦亂之基也。夫禍亂之原基,由不報恩生 矣。
zhào xiāng zi jiàn wéi yú jìn yáng, bà wéi, shǎng yǒu gōng zhī chén wǔ rén, gāo hè wú gōng ér shòu shàng shǎng, wǔ rén jiē nù, zhāng mèng tán wèi xiāng zǐ yuē: jìn yáng zhī zhōng, hè wú dà gōng, jīn yǔ zhī shàng shǎng, hé yě? xiāng zǐ yuē: wú zài jū è zhī zhōng, bù shī chén zhǔ zhī lǐ wéi hè yě. zi suī yǒu gōng jiē jiāo, guǎ rén yǔ hè shàng shǎng, bù yì kě hū? zhòng ní wén zhī yuē: zhào xiāng zi kě wèi shàn shǎng shì hū! shǎng yī rén ér tiān xià zhī rén chén, mò gǎn shī jūn chén zhī lǐ yǐ.
趙襄子見圍於晉陽,罷圍,賞有功之臣五人,高赫無功而受上賞,五人皆怒,張孟談謂 襄子曰:「晉陽之中,赫無大功,今與之上賞,何也?」襄子曰:「吾在拘厄之中,不失臣 主之禮唯赫也。子雖有功皆驕,寡人與赫上賞,不亦可乎?」仲尼聞之曰:「趙襄子可謂善 賞士乎!賞一人而天下之人臣,莫敢失君臣之禮矣。」
jìn wén gōng wáng shí, táo shū hú cóng, wén gōng fǎn guó, xíng sān shǎng ér bù jí táo shū hú, táo shū hú jiàn jiù fàn yuē: wú cóng jūn ér wáng shí yǒu sān nián, yán sè lí hēi, shǒu zú pián zhī, jīn jūn fǎn guó xíng sān shǎng ér bù jí wǒ yě, yì zhě jūn wàng wǒ yǔ! wǒ yǒu dà gù yǔ! zi shì wèi wǒ yán zhī jūn. jiù fàn yán zhī wén gōng, wén gōng yuē: xī, wǒ qǐ wàng shì zi zāi! fū gāo míng zhì xián, dé xíng quán chéng, dān wǒ yǐ dào, shuō wǒ yǐ rén, bào huàn wǒ xíng, zhāo míng wǒ míng, shǐ wǒ wèi chéng rén zhě, wú yǐ wèi shàng shǎng fáng wǒ yǐ lǐ, jiàn wǒ yǐ yì, fān yuán wǒ shǐ wǒ bù dé wèi fēi, shù yǐn wǒ ér qǐng yú xián rén zhī mén, wú yǐ wèi cì shǎng fū yǒng zhuàng qiáng yù, nán zài qián zé jū qián, nán zài hòu zé jū hòu, miǎn wǒ yú huàn nán zhī zhōng zhě, wú yòu yǐ wèi zhī cì. qiě zi dú bù wén hū? sǐ rén zhě, bù rú cún rén zhī shēn wáng rén zhě, bù rú cún rén zhī guó sān xíng shǎng zhī hòu, ér láo kǔ zhī shì cì zhī, fū láo kǔ zhī shì, shì zi gù wèi shǒu yǐ, qǐ gǎn wàng zi zāi! zhōu nèi shǐ shū yú wén zhī yuē: wén gōng qí bà hū! xī shèng wáng xiān dé ér hòu lì, wén gōng qí dāng zhī yǐ, shī yún: lǜ lǚ bù yuè, cǐ zhī wèi yě. jìn wén gōng rù guó, zhì yú hé, lìng qì biān dòu yīn xí, yán sè lí hēi, shǒu zú pián zhī zhě zài hòu, jiù fàn wén zhī, zhōng yè ér kū, wén gōng yuē: wú wáng yě shí yǒu jiǔ nián yǐ, jīn jiāng fǎn guó, fū zǐ bù xǐ ér kū, hé yě? qí bù yù wú fǎn guó hū? duì yuē: biān dòu yīn xí, suǒ yǐ guān zhě yě, ér qì zhī yán sè lí hēi, shǒu zú pián zhī, suǒ yǐ zhí láo kǔ, ér jiē hòu zhī chén wén guó jūn bì shì, wú suǒ qǔ zhōng chén dài fū bì yóu, wú suǒ qǔ zhōng yǒu jīn zhì yú guó, chén zài suǒ bì zhī zhōng yǐ, bù shèng qí āi, gù kū yě. wén gōng yuē: huò fú lì hài bù yǔ jiù shì tóng zhī zhě, yǒu rú bái shuǐ! zhù zhī, dāo shěn bì ér méng. jiè zǐ tuī yuē: xiàn gōng zhī zǐ jiǔ rén, wéi jūn zài ěr, tiān wèi jué jìn, bì jiāng yǒu zhǔ, zhǔ jìn sì zhě fēi jūn ér hé? wéi èr sān zi zhě yǐ wèi jǐ lì, bù yì wū hū? wén gōng jí wèi, shǎng bù jí tuī, tuī mǔ yuē: hé yì qiú zhī? tuī yuē: yóu ér xiào zhī, zuì yòu shén yān. qiě chū yuàn yán, bù shí qí shí. qí mǔ yuē: yì shǐ zhī zhī. tuī yuē: yán, shēn zhī wén yě shēn jiāng yǐn, ān yòng wén? qí mǔ yuē: néng rú shì, yǔ ruò jù yǐn. zhì sǐ bù fù jiàn tuī, cóng zhě lián zhī, nǎi xuán shū gōng mén yuē: yǒu lóng jiǎo jiǎo, qǐng shī qí suǒ, wǔ shé cóng zhī, zhōu biàn tiān xià, lóng jī wú shí, yī shé gē gǔ, lóng fǎn qí yuān, ān qí rǎng tǔ, sì shé rù xué, jiē yǒu chù suǒ, yī shé wú xué, hào yú zhōng yě. wén gōng chū jiàn shū yuē: jiē cǐ jiè zǐ tuī yě. wú fāng yōu wáng shì wèi tú qí gōng. shǐ rén zhào zhī zé wáng, suì qiú qí suǒ zài, wén qí rù mián shàng shān zhōng. yú shì wén gōng biǎo mián shàng shān zhōng ér fēng zhī, yǐ wèi jiè tuī tián, hào yuē jiè shān.
晉文公亡時,陶叔狐從,文公反國,行三賞而不及陶叔狐,陶叔狐見咎犯曰:「吾從君 而亡十有三年,顏色黎黑,手足胼胝,今君反國行三賞而不及我也,意者君忘我與!我有大 故與!子試為我言之君。」咎犯言之文公,文公曰:「嘻,我豈忘是子哉!夫高明至賢,德 行全誠,耽我以道,說我以仁,暴浣我行,昭明我名,使我為成人者,吾以為上賞;防我以 禮,諫我以誼,蕃援我使我不得為非,數引我而請於賢人之門,吾以為次賞;夫勇壯強御, 難在前則居前,難在後則居後,免我於患難之中者,吾又以為之次。且子獨不聞乎?死人 者,不如存人之身;亡人者,不如存人之國;三行賞之後,而勞苦之士次之,夫勞苦之士, 是子固為首矣,豈敢忘子哉!」周內史叔輿聞之曰:「文公其霸乎!昔聖王先德而後力,文 公其當之矣,詩云:『率履不越』,此之謂也。」晉文公入國,至於河,令棄籩豆茵席,顏 色黎黑,手足胼胝者在後,咎犯聞之,中夜而哭,文公曰:「吾亡也十有九年矣,今將反 國,夫子不喜而哭,何也?其不欲吾反國乎?」對曰:「籩豆茵席,所以官者也,而棄之; 顏色黎黑,手足胼胝,所以執勞苦,而皆後之;臣聞國君蔽士,無所取忠臣;大夫蔽游,無 所取忠友;今至於國,臣在所蔽之中矣,不勝其哀,故哭也。」文公曰:「禍福利害不與咎 氏同之者,有如白水!」祝之,刀沈璧而盟。介子推曰:「獻公之子九人,唯君在耳,天未 絕晉,必將有主,主晉祀者非君而何?唯二三子者以為己力,不亦誣乎?」文公即位,賞不 及推,推母曰:「盍亦求之?」推曰:「尤而效之,罪又甚焉。且出怨言,不食其食。」其 母曰:「亦使知之。」推曰:「言,身之文也;身將隱,安用文?」其母曰:「能如是,與 若俱隱。」至死不復見推,從者憐之,乃懸書宮門曰:「有龍矯矯,頃失其所,五蛇從之, 周遍天下,龍飢無食,一蛇割股,龍反其淵,安其壤土,四蛇入穴,皆有處所,一蛇無穴, 號於中野。」文公出見書曰:「嗟此介子推也。吾方憂王室未圖其功。」使人召之則亡,遂 求其所在,聞其入綿上山中。於是文公表綿上山中而封之,以為介推田,號曰介山。
jìn wén gōng chū wáng, zhōu liú tiān xià, zhōu zhī qiáo qù yú ér cóng yān, wén gōng fǎn guó, zé kě jué ér jué zhī, zé kě lù ér lù zhī, zhōu zhī qiáo dú bù yǔ yān, wén gōng zhuó zhū dài fū jiǔ, jiǔ hān, wén gōng yuē: èr sān zi hé wèi guǎ rén fù hū? zhōu zhī qiáo yuē: jūn zǐ wèi fù, xiǎo rén qǐng chén qí cí, cí yuē: yǒu lóng jiǎo jiǎo, qǐng shī qí suǒ yī shé cóng zhī, zhōu liú tiān xià, lóng fǎn qí yuān, ān níng qí chù, yī shé qí gàn, dú bù dé qí suǒ. wén gōng qú rán yuē: zi yù jué yé? qǐng dài dàn rì zhī qī zi yù lù xié? qǐng jīn mìng lǐn rén. zhōu zhī qiáo yuē: qǐng ér dé qí shǎng, lián zhě bù shòu yě yán jǐn ér míng zhì, rén zhě bù wèi yě. jīn tiān yóu rán zuò yún, pèi rán xià yǔ, zé qū cǎo xìng qǐ, mò zhī néng yù. jīn wèi yī rén yán shī yī rén, yóu wèi yī kuài tǔ xià yǔ yě, tǔ yì bù shēng zhī yǐ. suì lì jiē ér qù. wén gōng qiú zhī bù dé, zhōng shēn sòng fǔ tián zhī shī.
晉文公出亡,周流天下,舟之僑去虞而從焉,文公反國,擇可爵而爵之,擇可祿而祿 之,舟之僑獨不與焉,文公酌諸大夫酒,酒酣,文公曰:「二三子盍為寡人賦乎?」舟之僑 曰:「君子為賦,小人請陳其辭,辭曰:有龍矯矯,頃失其所;一蛇從之,周流天下,龍反 其淵,安寧其處,一蛇耆干,獨不得其所。」文公瞿然曰:「子欲爵耶?請待旦日之期;子 欲祿邪?請今命廩人。」舟之僑曰:「請而得其賞,廉者不受也;言盡而名至,仁者不為 也。今天油然作雲,沛然下雨,則曲草興起,莫之能御。今為一人言施一人,猶為一塊土下 雨也,土亦不生之矣。」遂歷階而去。文公求之不得,終身誦甫田之詩。
bǐng jí yǒu yīn dé yú xiào xuān huáng dì wēi shí, xiào xuān huáng dì jí wèi, zhòng mò zhī, jí yì bù yán, jí cóng dà jiāng jūn zhǎng shǐ zhuǎn qiān zhì yù shǐ dài fū, xuān dì wén zhī, jiāng fēng zhī, huì jí bìng shén, jiāng shǐ rén jiā shēn ér fēng zhī, jí qí shēng yě, tài zǐ tài fù xià hóu shèng yuē: cǐ wèi sǐ yě, chén wén zhī, yǒu yīn dé zhě bì xiǎng qí lè yǐ jí qí zi sūn jīn cǐ wèi huò qí lè ér bìng shén, fēi jù sǐ bìng yě. hòu bìng guǒ yù, fēng wèi bó yáng hóu, zhōng xiǎng qí lè.
邴吉有陰德於孝宣皇帝微時,孝宣皇帝即位,眾莫知,吉亦不言,吉從大將軍長史轉遷 至御史大夫,宣帝聞之,將封之,會吉病甚,將使人加紳而封之,及其生也,太子太傅夏侯 勝曰:「此未死也,臣聞之,有陰德者必饗其樂以及其子孫;今此未獲其樂而病甚,非具死 病也。」後病果愈,封為博陽侯,終饗其樂。
wèi wén hóu gōng zhōng shān, lè yáng jiāng, yǐ dé zhòng shān, hái fǎn bào wén hóu, yǒu xǐ gōng zhī sè, wén hóu mìng zhǔ shū yuē: qún chén bīn kè suǒ xiàn shū cāo yǐ jìn. zhǔ shū zhě jǔ liǎng qiè yǐ jìn, lìng jiāng jūn shì zhī, jǐn nán zhōng shān zhī shì yě, jiāng jūn hái zǒu běi miàn ér zài bài yuē: zhōng shān zhī jǔ yě, fēi chén zhī lì, jūn zhī gōng yě.
魏文侯攻中山,樂羊將,已得中山,還反報文侯,有喜功之色,文侯命主書曰:「群臣 賓客所獻書操以進。」主書者舉兩篋以進,令將軍視之,盡難中山之事也,將軍還走北面而 再拜曰:「中山之舉也,非臣之力,君之功也。」
píng yuán jūn jì guī zhào, chǔ shǐ chūn shēn jūn jiāng bīng jiù zhào, wèi xìn líng jūn yì jiǎo duó jìn bǐ jūn wǎng jiù zhào, wèi zhì, qín jí wéi hán dān, hán dān jí qiě jiàng, píng yuán jūn huàn zhī, hán dān chuán shě lì zi lǐ tán wèi píng yuán jūn yuē: jūn bù yōu zhào wáng hū? píng yuán jūn yuē: zhào wáng jí shèng lǔ, hé wèi bù yōu? lǐ tán yuē: hán dān zhī mín, chuī gǔ yì zǐ ér shí zhī, kě wèi zhì kùn ér jūn zhī hòu gōng shù bǎi, fù qiè hé qǐ hú, chú yú liáng ròu shì mín bīng jǐn, huò shàn mù wèi máo jǐ ér jūn zhī qì wù zhōng qìng zì zì, ruò shǐ qín pò zhào, jūn ān dé yǒu cǐ? shǐ zhào ér quán, jūn hé huàn wú yǒu? jūn chéng néng lìng fū rén yǐ xià, biān yú shì zú jiān, fēn gōng ér zuò zhī, jiā suǒ yǒu jǐn sàn yǐ xiǎng shí shì, fāng qí wēi kǔ shí yì wèi huì ěr. yú shì píng yuán jūn rú qí jì, ér yǒng gǎn zhī shì sān qiān rén jiē chū sǐ, yīn cóng lǐ tán fù qín jūn, qín jūn wèi què sān shí lǐ, yì huì chǔ wèi jiù zhì, qín jūn suì bà. lǐ tán sǐ, fēng qí fù wèi xiào hóu.
平原君既歸趙,楚使春申君將兵救趙,魏信陵君亦矯奪晉鄙軍往救趙,未至,秦急圍邯 鄲,邯鄲急且降,平原君患之,邯鄲傳舍吏子李談謂平原君曰:「君不憂趙亡乎?」平原君 曰:「趙亡即勝虜,何為不憂?」李談曰:「邯鄲之民,炊骨易子而食之,可謂至困;而君 之後宮數百,婦妾荷綺縠,廚餘粱肉;士民兵盡,或剡木為矛戟;而君之器物鐘磬自恣,若 使秦破趙,君安得有此?使趙而全,君何患無有?君誠能令夫人以下,編於士卒間,分工而 作之,家所有盡散以饗食士,方其危苦時易為惠耳。」於是平原君如其計,而勇敢之士三千 人皆出死,因從李談赴秦軍,秦軍為卻三十里,亦會楚魏救至,秦軍遂罷。李談死,封其父 為孝侯。
qín móu gōng cháng chū, ér wáng qí jùn mǎ, zì wǎng qiú zhī, jiàn rén yǐ shā qí mǎ, fāng gòng shí qí ròu, móu gōng wèi yuē: shì wú jùn mǎ yě. zhū rén jiē jù ér qǐ, móu gōng yuē: wú wén shí jùn mǎ ròu, bù yǐn jiǔ zhě shā rén. jí yǐ cì yǐn zhī jiǔ, shā mǎ zhě jiē cán ér qù. jū sān nián, jìn gōng qín móu gōng, wéi zhī, wǎng shí shí mǎ ròu zhě, xiāng wèi yuē: kě yǐ chū sǐ bào shí mǎ dé jiǔ zhī ēn yǐ. suì kuì wéi. móu gōng zú dé yǐ jiě nán, shèng jìn huò huì gōng yǐ guī, cǐ dé chū ér fú fǎn yě.
秦繆公嘗出,而亡其駿馬,自往求之,見人已殺其馬,方共食其肉,繆公謂曰:「是吾 駿馬也。」諸人皆懼而起,繆公曰:「吾聞食駿馬肉,不飲酒者殺人。」即以次飲之酒,殺 馬者皆慚而去。居三年,晉攻秦繆公,圍之,往時食馬肉者,相謂曰:「可以出死報食馬得 酒之恩矣。」遂潰圍。繆公卒得以解難,勝晉獲惠公以歸,此德出而福反也。
chǔ zhuāng wáng cì qún chén jiǔ, rì mù jiǔ hān, dēng zhú miè, nǎi yǒu rén yǐn měi rén zhī yī zhě, měi rén yuán jué qí guān yīng, gào wáng yuē: jīn zhě zhú miè, yǒu yǐn qiè yī zhě, qiè yuán dé qí guān yīng chí zhī, qù huǒ lái shàng, shì jué yīng zhě. wáng yuē: cì rén jiǔ, shǐ zuì shī lǐ, nài hé yù xiǎn fù rén zhī jié ér rǔ shì hū? nǎi mìng zuǒ yòu yuē: jīn rì yǔ guǎ rén yǐn, bù jué guān yīng zhě bù huān. qún chén bǎi yǒu yú rén jiē jué qù qí guān yīng ér shàng huǒ, zú jǐn huān ér bà. jū sān nián, jìn yǔ chǔ zhàn, yǒu yī chén cháng zài qián, wǔ hé wǔ fèn, shǒu què dí, zú dé shèng zhī, zhuāng wáng guài ér wèn yuē: guǎ rén dé báo, yòu wèi cháng yì zi, zi hé gù chū sǐ bù yí rú shì? duì yuē: chén dāng sǐ, wǎng zhě zuì shī lǐ, wáng yǐn rěn bù jiā zhū yě chén zhōng bù gǎn yǐ yīn bì zhī dé ér bù xiǎn bào wáng yě, cháng yuàn gān nǎo tú dì, yòng jǐng xuè jiān dí jiǔ yǐ, chén nǎi yè jué yīng zhě. suì bài jìn jūn, chǔ dé yǐ qiáng, cǐ yǒu yīn dé zhě bì yǒu yáng bào yě.
楚莊王賜群臣酒,日暮酒酣,燈燭滅,乃有人引美人之衣者,美人援絕其冠纓,告王 曰:「今者燭滅,有引妾衣者,妾援得其冠纓持之,趣火來上,視絕纓者。」王曰:「賜人 酒,使醉失禮,奈何欲顯婦人之節而辱士乎?」乃命左右曰:「今日與寡人飲,不絕冠纓者 不歡。」群臣百有餘人皆絕去其冠纓而上火,卒盡歡而罷。居三年,晉與楚戰,有一臣常在 前,五合五奮,首卻敵,卒得勝之,莊王怪而問曰:「寡人德薄,又未嘗異子,子何故出死 不疑如是?」對曰:「臣當死,往者醉失禮,王隱忍不加誅也;臣終不敢以蔭蔽之德而不顯 報王也,常願肝腦塗地,用頸血湔敵久矣,臣乃夜絕纓者。」遂敗晉軍,楚得以強,此有陰 德者必有陽報也。
zhào xuān mèng jiāng shàng zhī jiàng, jiàn yì sāng xià yǒu wò è rén bù néng dòng, xuān mèng zhǐ chē wèi zhī xià, cān zì hán ér bù zhī, è rén zài yàn ér néng shí, xuān mèng wèn: ěr hé wèi jī ruò cǐ? duì yuē: chén jū yú jiàng, guī ér liáng jué, xiū xíng qǐ ér zēng zì zhì, yǐ gù zhì ruò cǐ. xuān mèng yǔ zhī hú cān, pú èr qú, zài bài dùn shǒu shòu zhī, bù gǎn shí, wèn qí gù, duì yuē: xiàng zhě shí zhī ér měi, chén yǒu lǎo mǔ, jiāng yǐ gòng zhī. xuān mèng yuē: zi sī shí zhī, wú gèng yǔ rǔ. nǎi fù wèi zhī dān shí, yǐ pú èr shù yǔ qián bǎi. qù zhī jiàng, jū sān nián, jìn líng gōng yù shā xuān mèng, zhì fú shì yú fáng zhōng, zhào xuān mèng ér yǐn zhī jiǔ, xuān mèng zhī zhī, zhōng yǐn ér chū, líng gōng mìng fáng zhōng shì jí zhuī shā zhī, yī rén zhuī jí, jì jí xuān mèng, xiàng xuān mèng zhī miàn yuē: jīn gù shì jūn xié! qǐng wèi jūn fǎn, sǐ. xuān mèng yuē: zi míng wèi shuí? jí shì qiě duì yuē: hé yǐ míng wèi? chén shì fū sāng xià zhī è rén yě. suì dòu, ér sǐ, xuān mèng dé yǐ huó, cǐ suǒ wèi dé huì yě. gù huì jūn zǐ, jūn zǐ dé qí fú huì xiǎo rén, xiǎo rén jǐn qí lì fū dé yī rén huó qí shēn, ér kuàng zhì huì yú wàn rén hū? gù yuē dé wú xì, yuàn wú xiǎo, qǐ kě wú shù dé ér chú yuàn, wù lì yú rén zāi! lì shī zhě fú bào, yuàn wǎng zhě huò lái, xíng yú nèi zhě yīng yú wài, bù kě bù shèn yě, cǐ shū zhī suǒ wèi dé wú xiǎo zhě yě. shī yún: jiū jiū wǔ fū, gōng hóu gān chéng. jì jì duō shì, wén wáng yǐ níng. rén jūn hú kě bù wù ài shì hū!
趙宣孟將上之絳,見翳桑下有臥餓人不能動,宣孟止車為之下,餐自含而餔之,餓人再 咽而能食,宣孟問:「爾何為飢若此?」對曰:「臣居於絳,歸而糧絕,羞行乞而憎自致, 以故至若此。」宣孟與之壺餐,脯二胊,再拜頓首受之,不敢食,問其故,對曰:「向者食 之而美,臣有老母,將以貢之。」宣孟曰:「子斯食之,吾更與汝。」乃復為之簞食,以脯 二束與錢百。去之絳,居三年,晉靈公欲殺宣孟,置伏士於房中,召宣孟而飲之酒,宣孟知 之,中飲而出,靈公命房中士疾追殺之,一人追疾,既及宣孟,向宣孟之面曰:「今固是君 邪!請為君反,死。」宣孟曰:「子名為誰?」及是且對曰:「何以名為?臣是夫桑下之餓 人也。」遂斗,而死,宣孟得以活,此所謂德惠也。故惠君子,君子得其福;惠小人,小人 盡其力;夫德一人活其身,而況置惠於萬人乎?故曰德無細,怨無小,豈可無樹德而除怨, 務利於人哉!利施者福報,怨往者禍來,形於內者應於外,不可不慎也,此書之所謂德無小 者也。詩云:「赳赳武夫,公侯干城。」「濟濟多士,文王以寧。」人君胡可不務愛士乎!
xiào jǐng shí, wú chǔ fǎn, yuán àng yǐ tài cháng shǐ wú, wú wáng yù shǐ jiāng bù kěn, yù shā zhī, shǐ yī dū wèi yǐ wǔ bǎi rén wéi shǒu àng àng wèi wú xiāng shí, cóng shǐ yǔ àng shì ér sī tōng, àng zhī zhī bù xiè, yù zhī rú gù rén, yǒu gào cóng shǐ, cóng shǐ jù wáng guī, àng zì zhuī, suì yǐ shì ér huì zhī, fù wèi cóng shǐ. jí àng shǐ wú jiàn wéi shǒu, cóng shǐ shì wèi shǒu àng xiào sī mǎ, yè yǐn àng qǐ yuē: jūn kě yǐ qù yǐ, wú wáng qī dàn rì zhǎn jūn. àng bù xìn, yuē: gōng hé wèi zhě yě? sī mǎ yuē: chén gù wèi jūn cóng shǐ dào shì ér zhě yě. àng nǎi jìng duì yuē: gōng jiàn qīn, wú bù zú yǐ lèi gōng. sī mǎ yuē: jūn qù, chén yì qiě wáng bì, wú qīn jūn, hé huàn! nǎi yǐ dāo jué zhàng, lǜ tú zú dào chū, lìng jiē qù, àng suì guī bào.
孝景時,吳楚反,袁盎以太常使吳,吳王欲使將不肯,欲殺之,使一都尉以五百人圍守 盎;盎為吳相時,從史與盎侍兒私通,盎知之不泄,遇之如故人,有告從史,從史懼亡歸, 盎自追,遂以侍兒賄之,復為從史。及盎使吳見圍守,從史適為守盎校司馬,夜引盎起曰: 「君可以去矣,吳王期旦日斬君。」盎不信,曰:「公何為者也?」司馬曰:「臣故為君從 史盜侍兒者也。」盎乃敬對曰:「公見親,吾不足以累公。」司馬曰:「君去,臣亦且亡 避,吾親君,何患!」乃以刀決帳,率徒卒道出,令皆去,盎遂歸報。
zhì bó yǔ zhào xiāng zi zhàn yú jìn yáng xià ér sǐ, zhì bó zhī chén yù ràng zhě nù, yǐ qí jīng qì néng shǐ xiāng zhǔ dòng xīn, nǎi qī shēn biàn xíng, tūn tàn gèng shēng, xiāng zhǔ jiāng chū, yù ràng wěi wèi sǐ rén, chù yú liáng xià, sì mǎ jīng bù jìn, xiāng zhǔ dòng xīn, shǐ shǐ shì liáng xià dé yù ràng, xiāng zhǔ zhòng qí yì bù shā yě. yòu dào, wèi dǐ zuì, bèi xíng rén zhě yī, rù shàn gōng, xiāng zhǔ dòng xīn, zé yuē bì yù ràng yě, xiāng zhǔ zhí ér wèn zhī yuē: zi shǐ shì zhōng xíng jūn, zhì bó shā zhōng xíng jūn, zi bù néng sǐ, hái fǎn shì zhī jīn wú shā zhì bó, nǎi qī shēn wèi lì, tūn tàn wèi yǎ, yù shā guǎ rén, hé yǔ xiān xíng yì yě? yù ràng yuē: zhōng xíng jūn zhòng rén chù chén, chén yì zhòng rén shì zhī zhì bó cháo shì dài chén, chén yì cháo shì wèi zhī yòng. xiāng zǐ yuē: fēi yì yě? zi zhuàng shì yě! nǎi zì zhì chē kù zhōng, shuǐ jiāng wú rù kǒu zhě sān, rì yǐ lǐ yù ràng, ràng zì zhī, suì zì shā yě.
智伯與趙襄子戰於晉陽下而死,智伯之臣豫讓者怒,以其精氣能使襄主動心,乃漆身變 形,吞炭更聲,襄主將出,豫讓偽為死人,處於梁下,駟馬驚不進,襄主動心,使使視梁下 得豫讓,襄主重其義不殺也。又盜,為抵罪,被刑人赭衣,入繕宮,襄主動心,則曰必豫讓 也,襄主執而問之曰:「子始事中行君,智伯殺中行君,子不能死,還反事之;今吾殺智 伯,乃漆身為癘,吞炭為啞,欲殺寡人,何與先行異也?」豫讓曰:「中行君眾人畜臣,臣 亦眾人事之;智伯朝士待臣,臣亦朝士為之用。」襄子曰:「非義也?子壯士也!」乃自置 車庫中,水漿毋入口者三,日以禮豫讓,讓自知,遂自殺也。
jìn zhú luán yíng zhī zú, mìng qí jiā chén yǒu gǎn cóng zhě sǐ, qí chén yuē: xīn yú cóng zhī. lì dé ér jiāng shā zhī, jūn yuē: mìng rǔ wú dé cóng, gǎn cóng hé yě? xīn yú duì yuē: chén wén sān shì shì yú jiā zhě jūn zhī, èr shì zhě zhǔ zhī shì jūn yǐ sǐ, shì zhǔ yǐ qín, wèi zhī cì zhī duō yě. jīn chén sān shì yú luán shì, shòu qí cì duō yǐ, chén gǎn wèi sǐ ér wàng sān shì zhī ēn zāi? jìn jūn shì zhī.
晉逐欒盈之族,命其家臣有敢從者死,其臣曰:「辛俞從之。」吏得而將殺之,君曰: 「命汝無得從,敢從何也?」辛俞對曰:「臣聞三世仕於家者君之,二世者主之;事君以 死,事主以勤,為之賜之多也。今臣三世於欒氏,受其賜多矣,臣敢畏死而忘三世之恩 哉?」晉君釋之。
liú hóu zhāng liáng zhī dà fù kāi dì xiāng hán zhāo hóu xuān huì wáng xiāng āi wáng. fù píng xiāng lí wáng dào huì wáng. dào huì wáng èr shí sān nián píng zú, èr shí suì qín miè hán, liáng nián shào wèi huàn shì hán. hán pò, làng jiā tóng sān bǎi rén, dì sǐ bù zàng, liáng xī yǐ jiā cái qiú cì kè cì qín wáng, wèi hán bào chóu, yǐ dà fù fù, wǔ shì xiàng hán gù, suì xué lǐ huái yáng, dōng jiàn cāng hǎi jūn, dé lì shì wèi tiě chuí, zhòng bǎi èr shí jīn, qín huáng dì dōng yóu, liáng yǔ kè jū jī qín huáng dì yú bó làng shā, wù zhōng fù chē, qín huáng dì dà nù, dà suǒ tiān xià, qiú gòu shén jí, liáng gēng yì xìng míng, shēn wáng nì, hòu zú suí hàn bào qín.
留侯張良之大父開地相韓昭侯、宣惠王、襄哀王。父平相厘王、悼惠王。悼惠王二十三 年平卒,二十歲秦滅韓,良年少未宦事韓。韓破,浪家童三百人,弟死不葬,良悉以家財求 刺客刺秦王,為韓報仇,以大父、父,五世相韓故,遂學禮淮陽,東見滄海君,得力士為鐵 椎,重百二十斤,秦皇帝東遊,良與客狙擊秦皇帝於博浪沙,誤中副車,秦皇帝大怒,大索 天下,求購甚急,良更易姓名,深亡匿,後卒隨漢報秦。
bào shū sǐ, guǎn zhòng jǔ shàng rèn ér kū zhī, qì xià rú yǔ, cóng zhě yuē: fēi jūn fù zǐ yě, cǐ yì yǒu shuō hū? guǎn zhòng yuē: fēi fū zǐ suǒ zhī yě, wú cháng yǔ bào zi fù fàn yú nán yáng, wú sān rǔ yú shì, bào zi bù yǐ wǒ wèi qiè, zhī wǒ zhī yù yǒu suǒ míng yě bào zi cháng yǔ wǒ yǒu suǒ shuō wáng zhě, ér sān bù jiàn tīng, bào zi bù yǐ wǒ wèi bù xiào, zhī wǒ zhī bù yù míng jūn yě bào zi cháng yǔ wǒ lín cái fēn huò, wú zì qǔ duō zhě sān, bào zi bù yǐ wǒ wèi tān, zhī wǒ zhī bù zú yú cái yě. shēng wǒ zhě fù mǔ, zhī wǒ zhě bào zi yě. shì wèi zhī jǐ zhě sǐ, ér kuàng wèi zhī āi hū!
鮑叔死,管仲舉上衽而哭之,泣下如雨,從者曰:「非君父子也,此亦有說乎?」管仲 曰:「非夫子所知也,吾嘗與鮑子負販於南陽,吾三辱於市,鮑子不以我為怯,知我之欲有 所明也;鮑子嘗與我有所說王者,而三不見聽,鮑子不以我為不肖,知我之不遇明君也;鮑 子嘗與我臨財分貨,吾自取多者三,鮑子不以我為貪,知我之不足於財也。生我者父母,知 我者鮑子也。士為知己者死,而況為之哀乎!」
jìn zhào dùn jǔ hán jué, jìn jūn yǐ wèi zhōng jūn wèi zhào dùn sǐ, zi shuò sì wèi qīng. zhì jǐng gōng sān nián, zhào shuò wèi jìn jiāng, shuò qǔ chéng gōng zǐ wèi fū rén, dài fū tú àn jiǎ, yù zhū zhào shì, chū zhào dùn zài mèng jiàn shū dài chí guī yào ér kū shén bēi, yǐ ér xiào fǔ shǒu qiě gē, dùn bo zhī zhàn, chuí jué ér hòu hǎo, zhào shǐ yuán zhàn yuē: cǐ shén è fēi jūn zhī shēn, jí jūn zhī zǐ, rán yì jūn zhī jiù yě. zhì zi zhào shuò, shì yì shuāi, tú àn jiǎ zhě, shǐ yǒu chǒng yú líng gōng, jí zhì yú jìn jǐng gōng, ér jiǎ wèi sī kòu, jiāng zuò nán, nǎi zhì líng gōng zhī zéi yǐ zhì, zhào dùn biàn gào zhū jiāng yuē: zhào chuān shì líng gōng, dùn suī bù zhī yóu wèi shǒu zéi, chén shā jūn, zi sūn zài cháo, hé yǐ chéng zuì, qǐng zhū zhī! hán jué yuē: líng gōng yù zéi, zhào dùn zài wài, wú xiān jūn yǐ wèi wú zuì, gù bù zhū jīn zhū jūn jiāng zhū qí hòu, shì fēi xiān jūn zhī yì ér hòu wàng zhū wàng zhū wèi zhī luàn chén, yǒu dà shì ér jūn bù wén, shì wú jūn yě. tú àn jiǎ bù tīng, jué gào zhào shuò qū wáng, zhào shuò bù kěn, yuē: zi bì bù jué zhào sì, shuò sǐ qiě bù hèn. hán jué xǔ nuò, chēng jí bù chū, jiǎ bù qǐng ér shàn yǔ zhū jiāng gōng zhào shì yú xià gōng, shā zhào shuò zhào kuò. zhào yīng qí, jiē miè qí zú shuò qī chéng gōng zǐ yǒu yí fù, zǒu gōng gōng nì, hòu shēng nán rǔ, shuò kè chéng yīng chí wáng nì shān zhōng, jū shí wǔ nián, jìn jǐng gōng jí, bo zhī yuē: dà yè zhī hòu bù suí zhě wèi suì. jǐng gōng jí wèn hán jué, hán jué zhī zhào gū zài, nǎi yuē: dà yè zhī hòu, zài jìn jué sì zhě, qí zhào shì hū! fū zì zhōng xíng yǎn jiē yíng xìng yě, zhōng yǎn rén miàn niǎo huì, jiàng zuǒ yīn dì tài wù jí zhōu tiān zǐ, jiē yǒu míng dé, xià jí yōu lì wú dào, ér shū dài qù zhōu shì jìn, shì xiān jūn wén hóu, zhì yú chéng gōng, shì yǒu lì gōng, wèi cháng yǒu jué sì jīn jí wú jūn dú miè zhī, zhào zōng guó rén āi zhī, gù jiàn guī cè, wéi jūn tú zhī. jǐng gōng wèn yuē: zhào shàng yǒu hòu zi sūn hū? hán jué jù yǐ shí duì, yú shì jǐng gōng nǎi yǔ hán jué móu lì zhào gū ér, zhào ér nì zhī gōng zhōng, zhū jiāng rù wèn jí, jǐng gōng yīn hán jué zhī zhòng, yǐ xié zhū jiāng ér jiàn zhào gū, gū míng yuē wǔ, zhū jiāng bù dé yǐ nǎi yuē: xī xià guān zhī nán tú àn jiǎ wèi zhī, jiǎo yǐ jūn lìng, bìng mìng qún chén, fēi rán shú gǎn zuò nán, wēi jūn zhī jí, qún chén gù qiě qǐng lì zhào hòu, jīn jūn yǒu lìng, qún chén zhī yuàn yě. yú shì zhào zhào wǔ chéng yīng biàn bài zhū jiāng jūn, jiāng jūn suì fǎn yǔ chéng yīng zhào wǔ gōng tú àn jiǎ, miè qí zú, fù yǔ zhào wǔ tián yì rú gù. gù rén ān kě yǐ wú ēn, fū yǒu ēn yú cǐ gù fù yú bǐ fēi chéng yīng zé zhào gū bù quán, fēi hán jué zé zhào hòu bù fù. hán jué kě wèi bù wàng ēn yǐ.
晉趙盾舉韓厥,晉君以為中軍尉;趙盾死,子朔嗣為卿。至景公三年,趙朔為晉將,朔 取成公姊為夫人,大夫屠岸賈,欲誅趙氏,初趙盾在夢見叔帶持龜要而哭甚悲,已而笑拊手 且歌,盾卜之占,垂絕而後好,趙史援占曰:此甚惡非君之身,及君之子,然亦君之咎也。 至子趙朔,世益衰,屠岸賈者,始有寵於靈公,及至於晉景公,而賈為司寇,將作難,乃治 靈公之賊以至,趙盾遍告諸將曰:「趙穿弒靈公,盾雖不知猶為首賊,臣殺君,子孫在朝, 何以懲罪,請誅之!」韓厥曰:「靈公遇賊,趙盾在外,吾先君以為無罪,故不誅;今諸君 將誅其後,是非先君之意而後妄誅;妄誅謂之亂臣,有大事而君不聞,是無君也。」屠岸賈 不聽,厥告趙朔趨亡,趙朔不肯,曰:「子必不絕趙祀,朔死且不恨。」韓厥許諾,稱疾不 出,賈不請而擅與諸將攻趙氏於下宮,殺趙朔、趙括。趙嬰齊,皆滅其族;朔妻成公姊有遺 腹,走公宮匿,後生男乳,朔客程嬰持亡匿山中,居十五年,晉景公疾,卜之曰:「大業之 後不遂者為祟。」景公疾問韓厥,韓厥知趙孤在,乃曰:「大業之後,在晉絕祀者,其趙氏 乎!夫自中行衍皆嬴姓也,中衍人面鳥喙,降佐殷帝太戊及周天子,皆有明德,下及幽厲無 道,而叔帶去周適晉,事先君文侯,至於成公,世有立功,未嘗有絕祀;今及吾君獨滅之, 趙宗國人哀之,故見龜策,唯君圖之。」景公問曰:「趙尚有後子孫乎?」韓厥具以實對, 於是景公乃與韓厥謀立趙孤兒,召而匿之宮中,諸將入問疾,景公因韓厥之眾,以脅諸將而 見趙孤,孤名曰武,諸將不得已乃曰:「昔下官之難屠岸賈為之,矯以君令,幷命群臣,非 然孰敢作難,微君之疾,群臣固且請立趙後,今君有令,群臣之願也。」於是召趙武、程嬰 遍拜諸將軍,將軍遂返與程嬰趙武攻屠岸賈,滅其族,復與趙武田邑如故。故人安可以無 恩,夫有恩於此故復於彼;非程嬰則趙孤不全,非韓厥則趙後不復。韓厥可謂不忘恩矣。
běi guō sāo zhǒng jiàn yàn zǐ yuē: qiè yuè xiān shēng zhī yì, yuàn qǐ suǒ yǐ yǎng mǔ zhě. yàn zǐ shǐ rén fēn cāng sù fǔ jīn ér yí zhī, cí jīn ér shòu sù. yǒu jiān, yàn zǐ jiàn yí yú jǐng gōng, chū bēn, běi guō zi zhào qí yǒu ér gào zhī yuē: wú yuè yàn zǐ zhī yì ér cháng qǐ suǒ yǐ yǎng mǔ zhě. wú wén zhī yuē: yǎng qí qīn zhě, shēn gèng qí nán jīn yàn zǐ jiàn yí, wú jiāng yǐ shēn bái zhī. suì zào gōng tíng qiú fù zhě yuē: yàn zǐ tiān xià zhī xián zhě yě, jīn qù qí guó, qí guó bì qīn yǐ, fāng bì jiàn guó zhī qīn yě, bù ruò xiān sǐ qǐng jué jǐng yǐ bái yàn zǐ. qūn xún ér tuì, yīn zì shā yě. gōng wén zhī dà hài, chéng chí ér zì zhuī yàn zǐ, jí zhī guó jiāo, qǐng ér fǎn zhī, yàn zǐ bù dé yǐ ér fǎn zhī, wén běi guō zi zhī yǐ sǐ bái jǐ yě, tài xī ér tàn yuē: yīng bù xiào, zuì guò gù qí suǒ yě, ér shì yǐ shēn míng zhī, āi zāi!
北郭騷踵見晏子曰:「竊悅先生之義,願乞所以養母者。」晏子使人分倉粟府金而遺 之,辭金而受粟。有間,晏子見疑於景公,出奔,北郭子召其友而告之曰:「吾悅晏子之義 而嘗乞所以養母者。吾聞之曰:養其親者,身更其難;今晏子見疑,吾將以身白之。」遂造 公庭求復者曰:「晏子天下之賢者也,今去齊國,齊國必侵矣,方必見國之侵也,不若先死 請絕頸以白晏子。」逡巡而退,因自殺也。公聞之大駭,乘馳而自追晏子,及之國郊,請而 反之,晏子不得已而反之,聞北郭子之以死白己也,太息而嘆曰:「嬰不肖,罪過固其所 也,而士以身明之,哀哉!」
wú chì shì shǐ yú zhì shì, jiǎ dào yú wèi, níng wén zi jù zhù chī sān bǎi zhì, jiāng yǐ sòng zhī, dài fū bào yuē: wú suī dà guó yě, bù huài jiāo jiǎ zhī dào, zé yì jìng yǐ, yòu hé lǐ yān! níng wén zi bù tīng, suì zhì zhī wú chì shì. zhì yú zhì shì, jì dé shì, jiāng guī wú, zhì bó mìng zào zhōu wèi liáng, wú chì shì yuē: wú wén zhī, tiān zǐ jì yú shuǐ, zào zhōu wèi liáng, zhū hóu wéi zhōu wèi liáng, dài fū fāng zhōu. fāng zhōu, chén zhī zhí yě, qiě jìng tài shèn bì yǒu gù. shǐ rén shì zhī, shì zé yòng bīng zài hòu yǐ, jiāng yì xí wèi. wú chì shì yuē: wèi jiǎ wú dào ér hòu zèng wǒ, wǒ jiàn nán ér bù gào, shì yǔ wèi móu yě. chēng jí ér liú, shǐ rén gào wèi, wèi rén jǐng jiè, zhì bó wén zhī, nǎi zhǐ.
吳赤市使於智氏,假道於衛,寧文子具紵絺三百制,將以送之,大夫豹曰:「吳雖大國 也,不壞交假之道,則亦敬矣,又何禮焉!」寧文子不聽,遂致之吳赤市。至於智氏,既得 事,將歸吳,智伯命造舟為梁,吳赤市曰:「吾聞之,天子濟於水,造舟為梁,諸侯維舟為 梁,大夫方舟。方舟,臣之職也,且敬太甚必有故。」使人視之,視則用兵在後矣,將亦襲 衛。吳赤市曰:「衛假吾道而厚贈我,我見難而不告,是與為謀也。」稱疾而留,使人告 衛,衛人警戒,智伯聞之,乃止。
chǔ wèi huì yú jìn yáng, jiāng yǐ fá qí, qí wáng huàn zhī, shǐ rén zhào chún yú kūn yuē: chǔ wèi móu yù fá qí. yuàn xiān shēng yǔ guǎ rén gòng yōu zhī. chún yú kūn dà xiào ér bù yīng, wáng hòu wèn zhī, yòu fù dà xiào ér bù yīng, sān wèn ér bù yīng, wáng fú rán zuò sè yuē: xiān shēng yǐ guǎ rén guó wèi xì hū? chún yú kūn duì yuē: chén bù gǎn yǐ wáng guó wèi xì yě, chén xiào chén lín zhī cí tián yě, yǐ lián fàn yǔ yī fù yú. qí zhù yuē: xià tián wū xié, dé gǔ bǎi chē, xiè kè zhě yí hé. chén xiào qí suǒ yǐ cí zhě shǎo ér suǒ qiú zhě duō. wáng yuē shàn, cì zhī qiān jīn, gé chē bǎi chéng, lì wèi shàng qīng.
楚魏會於晉陽,將以伐齊,齊王患之,使人召淳于髡曰:「楚魏謀欲伐齊。願先生與寡 人共憂之。」淳于髡大笑而不應,王后問之,又復大笑而不應,三問而不應,王怫然作色 曰:「先生以寡人國為戲乎?」淳于髡對曰:「臣不敢以王國為戲也,臣笑臣鄰之祠田也, 以奩飯與一鮒魚。其祝曰:下田洿邪,得谷百車,蟹堁者宜禾。臣笑其所以祠者少而所求者 多。」王曰善,賜之千金,革車百乘,立為上卿。
yáng hǔ dé zuì yú wèi, běi jiàn jiǎn zǐ yuē: zì jīn yǐ lái, bù fù shù rén yǐ. jiǎn zǐ yuē: hé zāi? yáng hǔ duì yuē: fū táng shàng zhī rén, chén suǒ shù zhě guò bàn yǐ cháo tíng zhī lì, chén suǒ lì zhě yì guò bàn yǐ biān jìng zhī shì, chén suǒ lì zhě yì guò bàn yǐ. jīn fū táng shàng zhī rén, qīn qiè chén yú jūn cháo tíng zhī lì, qīn wēi chén yú zhòng biān jìng zhī shì, qīn jié chén yú bīng. jiǎn zǐ yuē: wéi xián zhě wèi néng bào ēn, bù xiào zhě bù néng. fū shù táo lǐ zhě, xià dé xiū xī, qiū dé shí yān. shù jí lí zhě, xià bù dé xiū xī, qiū dé qí cì yān. jīn zi zhī suǒ shù zhě, jí lí yě, zì jīn yǐ lái, zé rén ér shù, wú yǐ shù ér zé zhī.
陽虎得罪於衛,北見簡子曰:「自今以來,不復樹人矣。」簡子曰:「何哉?」陽虎對 曰:「夫堂上之人,臣所樹者過半矣;朝廷之吏,臣所立者亦過半矣;邊境之士,臣所立者 亦過半矣。今夫堂上之人,親郄臣於君;朝廷之吏,親危臣於眾;邊境之士,親劫臣於 兵。」簡子曰:「唯賢者為能報恩,不肖者不能。夫樹桃李者,夏得休息,秋得食焉。樹蒺 藜者,夏不得休息,秋得其刺焉。今子之所樹者,蒺藜也,自今以來,擇人而樹,毋已樹而 擇之。」
wèi wén hóu yǔ tián zǐ fāng yǔ, yǒu liǎng tóng zi yī qīng bái yī, ér shì yú jūn qián, zi fāng yuē: cǐ jūn zhī chǒng zi hū! wén hóu yuē: fēi yě, qí fù sǐ yú zhàn, cǐ qí yòu gū yě, guǎ rén shōu zhī. zi fāng yuē: chén yǐ jūn zhī zéi xīn wèi zú yǐ, jīn zī shén, jūn zhī chǒng cǐ zi yě, yòu qiě yǐ shuí zhī fù shā zhī hū? wén hóu mǐn rán yuē: guǎ rén shòu lìng yǐ. zì shì yǐ hòu, bīng gé bù yòng.
魏文侯與田子方語,有兩僮子衣青白衣,而侍於君前,子方曰:「此君之寵子乎!」文 侯曰:「非也,其父死於戰,此其幼孤也,寡人收之。」子方曰:「臣以君之賊心為足矣, 今滋甚,君之寵此子也,又且以誰之父殺之乎?」文侯愍然曰:「寡人受令矣。」自是以 後,兵革不用。
wú qǐ wèi wèi jiāng, gōng zhōng shān, jūn rén yǒu bìng jū zhě, wú zi zì shǔn qí nóng, qí mǔ qì zhī, páng rén yuē: jiāng jūn yú ér zi rú shì, shàng hé wèi qì? duì yuē: wú zi shǔn cǐ zi fù zhī chuàng ér shā zhī yú zhù shuǐ zhī zhàn, zhàn bù xuán zhǒng ér sǐ jīn yòu shǔn zhī, ān zhī shì zi hé zhàn ér sǐ, shì yǐ kū zhī yǐ!
吳起為魏將,攻中山,軍人有病疽者,吳子自吮其膿,其母泣之,旁人曰:「將軍於而 子如是,尚何為泣?」對曰:「吳子吮此子父之創而殺之於注水之戰,戰不旋踵而死;今又 吮之,安知是子何戰而死,是以哭之矣!」
dōng lǘ zi cháng fù guì ér hòu qǐ, rén wèn zhī, yuē: gōng hé wèi rú shì? yuē: wú zì zhī wú cháng xiāng liù qī nián wèi cháng jiàn yī rén yě wú cháng fù sān qiān wàn zhě zài, wèi cháng fù yī rén bù zhī shì chū shēn zhī jiù rán yě. kǒng zǐ yuē: wù zhī nán yǐ, xiǎo dà duō shǎo gè yǒu yuàn è, shù zhī lǐ yě, rén ér dé zhī, zài yú wài jiǎ zhī yě.
東閭子嘗富貴而後乞,人問之,曰:「公何為如是?」曰:「吾自知吾嘗相六七年未嘗 薦一人也;吾嘗富三千萬者再,未嘗富一人;不知士出身之咎然也。孔子曰:『物之難矣, 小大多少各有怨惡,數之理也,人而得之,在於外假之也。』」
qí yì gōng zhī wèi gōng zǐ yě, yǔ bǐng chù zhī fù zhēng tián, bù shèng. jí jí wèi, nǎi jué ér yuè zhī, ér shǐ chù wèi pū duó yōng zhī zhī qī, ér shǐ zhī wèi cān chéng gōng yóu yú shēn chí, èr rén yù yú chí, chù yǐ biān chì zhī, zhī nù, chù yuē: rén duó nǚ qī, ér bù gǎn nù yī chì nǚ, yōng hé shāng! zhī yuē: shú yǔ yuè qí fù ér bù bìng, xī ruò? nǎi móu shā gōng, nà zhī zhú zhōng.
齊懿公之為公子也,與邴歜之父爭田,不勝。及即位,乃掘而刖之,而使歜為仆;奪庸 織之妻,而使織為參乘;公游於申池,二人浴於池,歜以鞭抶織,織怒,歜曰:「人奪女 妻,而不敢怒;一抶女,庸何傷!」織曰:「孰與刖其父而不病,奚若?」乃謀殺公,納之 竹中。
chǔ rén xiàn yuán yú zhèng líng gōng, gōng zǐ jiā jiàn gōng zǐ sòng zhī shí zhǐ dòng, wèi gōng zǐ jiā yuē: wǒ rú shì bì cháng yì wèi. jí shí dài fū yuán, zhào gōng zǐ sòng ér bù yǔ gōng zǐ sòng nù, rǎn zhǐ yú dǐng, cháng zhī ér chū, gōng nù yù shā zhī. gōng zǐ sòng yǔ gōng zǐ jiā xiān suì shā líng gōng. zi xià yuē: chūn qiū zhě, jì jūn bù jūn, chén bù chén, fù bù fù, zi bù zǐ zhě yě cǐ fēi yī rì zhī shì yě, yǒu jiàn yǐ zhì yān.
楚人獻黿於鄭靈公,公子家見公子宋之食指動,謂公子家曰:「我如是必嘗異味。」及 食大夫黿,召公子宋而不與;公子宋怒,染指於鼎,嘗之而出,公怒欲殺之。公子宋與公子 家先遂殺靈公。子夏曰:「春秋者,記君不君,臣不臣,父不父,子不子者也;此非一日之 事也,有漸以至焉。」