nǚ zhēn jí gǔ sù shèn guó yě, dōng hàn wèi zhī yì lóu, yuán wèi wèi zhī wù jí, suí táng wèi zhī mò hé. kāi huáng zhōng, qiǎn shǐ gòng xiàn, wén dì yīn yàn láo zhī. shǐ zhě jí qí tú qǐ wǔ yú qián, qū zhé jiē wèi zhàn dòu zhī zhuàng. shàng wèi shì chén yuē: tiān dì jiān nǎi yǒu cǐ wù, cháng zuò yòng bīng yì. qí shǔ fēn liù bù, yǒu hēi shuǐ bù, jí jīn zhī nǚ zhēn. qí shuǐ jū zhī zé sè wēi hēi, qì dān mù wèi hùn tóng jiāng. qí jiāng shén shēn, xiá chù kě liù qī shí bù, kuò chù bǎi yú bù. táng tài zōng zhēng gāo lì, mò hé zuǒ zhī, zhàn shén lì. zhù bì zhī bài, gāo yán shòu gāo huì zhēn yǐ zhòng jí mò hé bīng shí yú wàn lái jiàng, tài zōng xī zòng zhī, dú kēng mò hé sān qiān rén. kāi yuán zhōng, qí qiú lái cháo, bài wèi bó lì zhōu cì shǐ, suì zhì hēi shuǐ fǔ, yǐ bù zhǎng wèi dū du cì shǐ, cháo tíng wèi zhì zhǎng shǐ jiān zhī. cì fǔ dū du xìng lǐ shì, qì táng shì cháo xiàn bù jué. wǔ dài shí shǐ chēng nǚ zhēn. hòu táng míng zōng shí, cháng kòu dēng zhōu bó hǎi, jī zǒu zhī. qí hòu bì qì dān huì, gèng wèi nǚ zhí, sú é wèi nǚ zhì. jū hùn tóng jiāng zhī nán zhě wèi zhī shú nǚ zhēn, yǐ qí fú shǔ qì dān yě, jiāng zhī běi wèi shēng nǚ zhēn, yì chén yú qì dān. hòu yǒu qiú háo shòu qí xuān mìng wèi shǒu lǐng zhě, hào tài shī. qì dān zì bīn zhōu hùn tóng jiāng běi bā shí yú lǐ jiàn zhài yǐ shǒu, yǔ cháng zì bīn zhōu shè jiāng guò qí zhài, shǒu yù yǐ fèi, suǒ cún zhě shù shí jiā ěr.
女真即古肅慎國也，東漢謂之挹婁，元魏謂之勿吉，隋唐謂之靺鞨。開皇中，遣使貢獻，文帝因宴勞之。使者及其徒起舞於前，曲折皆為戰鬥之狀。上謂侍臣曰：「天地間乃有此物，常作用兵意。」其屬分六部，有黑水部，即今之女真。其水掬之則色微黑，契丹目為混同江。其江甚深，狹處可六七十步，闊處百餘步。唐太宗征高麗，靺鞨佐之，戰甚力。駐蹕之敗，高延壽、高惠真以眾及靺鞨兵十餘萬來降，太宗悉縱之，獨坑靺鞨三千人。開元中，其酋來朝，拜為勃利州刺史，遂置黑水府，以部長為都督、刺史，朝廷為置長史監之。賜府都督姓李氏，訖唐世朝獻不絕。五代時始稱女真。後唐明宗時，嘗寇登州渤海，擊走之。其後避契丹諱，更為女直，俗訛為女質。居混同江之南者謂之熟女真，以其服屬契丹也，江之北為生女真，亦臣於契丹。後有酋豪受其宣命為首領者，號「太師」。契丹自賓州混同江北八十餘里建寨以守，予嘗自賓州涉江過其寨，守御已廢，所存者數十家耳。

nǚ zhēn qiú zhǎng nǎi xīn luó rén, hào wán yán shì. wán yán yóu hàn yán wáng yě. nǚ zhēn yǐ qí liàn shì, hòu suí yǐ shǒu lǐng ràng zhī. xiōng dì sān rén, yī wèi shú nǚ zhēn qiú zhǎng, hào wàn hù. qí yī shì tā guó. wán yán nián liù shí yú, nǚ zhēn qī zhī yǐ nǚ yì liù shí yú. shēng èr zi, qí zhǎng jí hú lái yě. zì cǐ chuán sān rén, zhì yáng gē tài shī wú zi, yǐ qí zhí ā gǔ dǎ zhī dì shì yuē wén liè zhě wèi zi. qí hòu yáng gē shēng zǐ tà là, nǎi lìng wén liè guī zōng.
女真酋長乃新羅人，號完顏氏。完顏猶漢言「王」也。女真以其練事，後隨以首領讓之。兄弟三人，一為熟女真酋長，號萬戶。其一適他國。完顏年六十餘，女真妻之以女亦六十餘。生二子，其長即胡來也。自此傳三人，至楊哥太師無子，以其侄阿骨打之弟諡曰文烈者為子。其後楊哥生子闥辣，乃令文烈歸宗。

jīn zhǔ jiǔ dài zǔ míng kān fú, zhuī shì jǐng yuán huáng dì, hào shǐ zǔ, pèi yuē míng yì huáng hòu. bā dài zǔ míng é lǔ, zhuī shì dé huáng dì, pèi yuē sī huáng hòu. qī dài zǔ míng yáng hǎi, zhuī shì ān huáng dì, pèi yuē jié huáng hòu. liù dài zǔ míng suí kuò, zhuī shì dìng zhāo huáng dì, hào xiàn zǔ, pèi yuē gōng jìng huáng hòu. wǔ dài zǔ bèi jǐn míng shí lǔ, zhuī shì chéng xiāng huáng dì, hào zhāo zǔ, pèi yuē wēi shùn huáng hòu. gāo zǔ tài shī míng hú lái, zhuī shì huì huán huáng dì, hào jǐng zǔ, pèi yuē zhāo sù huáng hòu. zēng zǔ tài shī míng hé lǐ pō, zhuī shì shèng sù huáng dì, hào shì zǔ, pèi yuē yì jiǎn huáng hòu. céng shū zǔ tài shī míng pú cì shù, zhuī shì mù xiàn huáng dì, hào sù zōng, pèi yuē jìng xuān huáng hòu. céng jì zǔ tài shī míng yáng gē, zhuī shì xiào píng huáng dì, hào mù zōng, pèi yuē zhēn huì huáng hòu. bó zǔ tài shī míng wú cì shù, zhuī shì gōng jiǎn huáng dì, hào kāng zōng, pèi yuē jìng xī huáng hòu. zǔ míng mín, shì zǔ dì èr zi, xián yōng sì nián suì zài wù shēn shēng, jí ā gǔ dǎ yě. miè qì dān, shì dà shèng wǔ yuán huáng dì, hào tài zǔ. tóng mǔ dì èr rén, zhǎng yuē wú qǐ mǎi, cì yuē sā yě. ā gǔ dǎ zú, wú qǐ mǎi lì, gēng míng chéng, shì wén liè huáng dì, hào tài zōng, pèi yuē míng dé huáng hòu. jīn zhǔ míng dǎn, ā gǔ dǎ zhī sūn, shéng guǒ zhī zǐ. shéng guǒ zhuī shì jǐng xuān huáng dì, dǎn zhī pèi yuē tú gū tǎn shì.
金主九代祖名龕福，追諡景元皇帝，號始祖，配曰明懿皇后。八代祖名訛魯，追諡德皇帝，配曰思皇后。七代祖名佯海，追諡安皇帝，配曰節皇后。六代祖名隨闊，追諡定昭皇帝，號獻祖，配曰恭靖皇后。五代祖孛堇名實魯，追諡成襄皇帝，號昭祖，配曰威順皇后。高祖太師名胡來，追諡惠桓皇帝，號景祖，配曰昭肅皇后。曾祖太師名核里頗，追諡聖肅皇帝，號世祖，配曰翼簡皇后。曾叔祖太師名蒲刺束，追諡穆憲皇帝，號肅宗，配曰靜宣皇后。曾季祖太師名楊哥，追諡孝平皇帝，號穆宗，配曰貞惠皇后。伯祖太師名吳刺束，追諡恭簡皇帝，號康宗，配曰敬僖皇后。祖名旻，世祖第二子，咸雍四年歲在戊申生，即阿骨打也。滅契丹，諡大聖武元皇帝，號太祖。同母弟二人，長曰吳乞買，次曰撒也。阿骨打卒，吳乞買立，更名晟，諡文烈皇帝，號太宗，配曰明德皇后。今主名亶，阿骨打之孫，繩果之子。繩果追諡景宣皇帝，亶之配曰屠姑坦氏。

ā gǔ dǎ bā zǐ, zhèng shì shēng shéng guǒ, yú cì wèi dì wǔ, yòu shēng dì qī zǐ, nǎi yān jīng liú shǒu yì wáng zhī fù. zhèng shì zú, qí jì shì lì, yì shēng èr zi, zhǎng yuē èr tài zǐ, wèi dōng yuán shuài, fēng xǔ wáng, nán guī zhì yàn ér zú. cì shēng dì liù zǐ yuē pú lù hǔ, wèi yǎn wáng tài fù lǐng shàng shū shěng shì. zhǎng zi gù lǔn lì běn qiè, cè shì suǒ shēng, wèi tài shī, liáng guó wáng, lǐng shàng shū shěng shì. dì sān yuē sān tài zǐ, wèi zuǒ yuán shuài, yǔ sì tài zǐ tóng mǔ. sì tài zǐ jí wù shù, wèi yuè wáng, xíng tái shàng shū lìng. dì bā zǐ yuē xíng wáng, wèi yān jīng liú shǒu dǎ qiú zhuì mǎ sǐ. zì gù lǔn yǐ xià jiē wèi nú bì. shéng guǒ sǐ, qí qī wèi gù lǔn suǒ shōu, gù jīn zhǔ yǎng yú gù lǔn jiā. jí wú qǐ mǎi zú, qí zi sòng guó wáng yǔ gù lǔn zhān hǎn zhēng lì, yǐ jīn zhǔ wèi dí, suì lì zhī.
阿骨打八子，正室生繩果，於次為第五，又生第七子，乃燕京留守易王之父。正室卒，其繼室立，亦生二子，長曰二太子，為東元帥，封許王，南歸至燕而卒。次生第六子曰蒲路虎，為兗王、太傅、領尚書省事。長子固碖力本切，側室所生，為太師，涼國王，領尚書省事。第三曰三太子，為左元帥，與四太子同母。四太子即兀朮，為越王，行台尚書令。第八子曰邢王，為燕京留守；打球墜馬死。自固碖以下皆為奴婢。繩果死，其妻為固碖所收，故今主養於固碖家。及吳乞買卒，其子宋國王與固碖、粘罕爭立，以今主為嫡，遂立之。

wú qǐ mǎi, yǐ mǎo nián zú. zhǎng zǐ yuē zōng pán, wèi sòng wáng tài fù, lǐng shàng shū shěng shì, yǔ téng wáng yú wáng jiē wèi wù shì suǒ zhū. cì yuē xián, wèi yí wáng, yān jīng liú shǒu. cì yuē téng wáng yú wáng. yuán wáng sā yě, chēng ǎn wū gǎn qiè bǎn ǎn bǎn, bǐ yún dà yě bèi jí liè, wú qǐ mǎi shí wèi chǔ jūn, cháng móu jǐn zhū nán rén.
吳乞買，乙卯年卒。長子曰宗磐，為宋王、太傅，領尚書省事，與滕王、虞王皆為悟室所誅。次曰賢，為沂王，燕京留守。次曰滕王、虞王。袁王撒也，稱揞鄔感切板揞板，彼雲大也孛極烈，吳乞買時為儲君，嘗謀盡誅南人。

tà là fēng lǔ wáng, wèi dōu yuán shuài, hòu bèi zhū. qí zi tài zhuāi mǎ yì bèi qiú, yīn shè dé chū. shù zǐ wū zhuāi mǎ míng xù, zì miǎn dào, jīn wèi píng zhāng.
闥辣封魯王，為都元帥，後被誅。其子太拽馬亦被囚，因赦得出。庶子烏拽馬名勖，字勉道，今為平章。

zhān hǎn zhě, wú qǐ mǎi sān cóng xiōng dì, míng zōng gàn, xiǎo míng wū jiā nú, běn yuē zhān hàn, yán qí mào lèi hàn ér yě, qí fù jí ā lú lǐ yí jī. zhān hǎn wèi xī yuán shuài, hòu suī guì, yì xí fù guān, chēng yuē ā lú lǐ yí jī bèi jí liè dōu yuán shuài. bèi jí liè, bǐ yún dà guān rén yě. qí shù dì míng zōng xiàn, zì jí fǔ, hǎo dú shū, shén xián.
粘罕者，吳乞買三從兄弟，名宗干，小名烏家奴，本曰粘漢，言其貌類漢兒也，其父即阿盧里移齎。粘罕為西元帥，後雖貴，亦襲父官，稱曰阿盧里移齎孛極烈都元帥。「孛極烈」，彼雲「大官人」也。其庶弟名宗憲，字吉甫，好讀書，甚賢。

wù shì zhě, nǚ zhēn rén. wù zuò wū yīn, huò yún wù shī, míng xī yǐn, fēng chén wáng, wèi zuǒ xiāng. zhū sòng yǎn, téng yú fán qī shí èr wáng, hòu wèi wù shù zú zhū.
悟室者，女真人。「悟」作「鄔」音，或雲悟失，名希尹，封陳王，為左相。誅宋、兗，滕、虞凡七十二王，後為兀朮族誅。

huí gú zì táng mò jìn wēi, běn cháo shèng shí, yǒu rù jū qín chuān wèi shú hù zhě. nǚ zhēn pò shǎn, xī xǐ zhī yān shān gān liáng guā shā. jiù jiē yǒu zú zhàng, hòu xī jī mí yú xī xià, wéi jū sì jùn wài dì zhě, pō zì wèi guó, yǒu jūn zhǎng. qí rén juǎn fà shēn mù, méi xiū ér nóng, zì yǎn jié ér xià duō qiú rán. shì duō sè sè zhū yù, bó yǒu dōu luó mián máo ráng róng jǐn zhù sī shú líng xié hè. yào yǒu wà nà qí náo shā. xiāng yǒu rǔ xiāng ān xī dǔ nòu. shàn zào bīn tiě dāo jiàn wū jīn yín qì. duō wèi shāng jiǎ yú yàn, zài yǐ tuó tuó guò xià dì, xià rén lǜ shí ér zhǐ yī, bì děi qí zuì shàng pǐn zhě, jiǎ rén kǔ zhī. hòu yǐ wù měi è zá zhù máo lián zhōng, máo lián yǐ yáng máo jī zhī, dān qí zhōng, liǎng tóu wèi dài, yǐ máo shéng huò xiàn fēng zhī. yǒu shèn cū zhě, yǒu jiān yǐ zá sè máo zhě zé qīng xì. rán suǒ zhēng yì bù zī. qí lái jìn shú, shǐ hòu lù shuì lì, mì shí qí zhōng xià pǐn, bǐ zhǐ zhī. yóu néng bié zhēn bǎo, fān hàn wèi shì zhě, fēi qí rén wèi kuài zé bù néng shòu jià. fèng shì shì zuì shén, gòng wèi yī táng, sù fó xiàng qí zhōng, měi zhāi bì kuī yáng, huò jiǔ hān yǐ zhǐ rǎn xuè tú fú kǒu, huò pěng qí zú ér míng zhī, wèi wèi qīn jìng. sòng jīng zé yī jiā shā, zuò xī zhú yǔ, yàn rén huò bǐ zhī qí dǎo, duō yàn. fù rén lèi nán rén, bái zhé, zhe qīng yī, rú zhōng guó dào fú. rán yǐ báo qīng shā mì shǒu ér jiàn qí miàn. qí jū qín chuān shí, nǚ wèi jià zhě xiān yǔ hàn rén tōng, yǒu shēng shù zi nián jìn sān shí shǐ néng pèi qí zhǒng lèi. méi shuò lái yì zhě, fù mǔ zé yuē, wú nǚ cháng yǔ mǒu rén mǒu rén nì, yǐ duō wèi shèng, fēng sú jiē rán. qí zài yàn zhě jiē jiǔ jū yè chéng, néng yǐ jīn xiàng sè sè wèi shǒu shì, rú chāi tóu xíng ér qū yī èr cùn, rú gǔ zhī jī zhuàng. yòu shàn jié jīn xiàn xiāng sè sè wèi ěr jí jīn huán, zhī shú jǐn shú líng zhù sī xiàn luó děng wù. yòu yǐ wǔ sè xiàn zhī chéng páo, míng yuē kè sī, shén huá lì. yòu shàn niǎn jīn xiàn bié zuò yī děng, bèi zhī huā shù, yòng fěn jiǎo, jīng suì zé bù jiā, wéi yǐ dǎ huàn dá dá. xīn yǒu suì, jīn guó sì shěng, jiē xǔ xī guī, duō liú bù fǎn. jīn yì yǒu mù wēi shēn ér rán bù qiú zhě, gài yǔ hàn ér tōng ér shēng yě.
回鶻自唐末浸微，本朝盛時，有入居秦川為熟戶者。女真破陝，悉徙之燕山、甘、涼、瓜、沙。舊皆有族帳，後悉羈縻於西夏，唯居四郡外地者，頗自為國，有君長。其人捲髮深目，眉脩而濃，自眼睫而下多虬髯。士多瑟瑟珠玉，帛有兜羅綿、毛鬤、狨錦、注絲、熟綾、斜褐。藥有膃肭臍、硇砂。香有乳香、安息、篤耨。善造賓鐵刀劍、烏金銀器。多為商賈於燕，載以橐駝過夏地，夏人率十而指一，必得其最上品者，賈人苦之。後以物美惡雜貯毛連中，毛連以羊毛緝之，單其中，兩頭為袋，以毛繩或線封之。有甚粗者，有間以雜色毛者則輕細。然所征亦不貲。其來浸熟，始厚賂稅吏，密識其中下品，俾指之。尤能別珍寶，蕃、漢為市者，非其人為儈則不能售價。奉釋氏最甚，共為一堂，塑佛像其中，每齋必刲羊，或酒酣以指染血塗佛口，或捧其足而鳴之，謂為親敬。誦經則衣袈裟，作西竺語，燕人或俾之祈禱，多驗。婦人類男人，白晢，着青衣，如中國道服。然以薄青紗冪首而見其面。其居秦川時，女未嫁者先與漢人通，有生數子年近三十始能配其種類。媒妁來議者，父母則曰，吾女嘗與某人某人昵，以多為勝，風俗皆然。其在燕者皆久居業成，能以金相瑟瑟為首飾，如釵頭形而曲一二寸，如古之笄狀。又善結金線相瑟瑟為珥及巾環，織熟錦、熟綾、注絲、線羅等物。又以五色線織成袍，名曰「克絲」，甚華麗。又善捻金線別作一等，背織花樹，用粉繳，經歲則不佳，唯以打換達靼。辛酉歲，金國肆眚，皆許西歸，多留不反。今亦有目微深而髯不虬者，蓋與漢兒通而生也。

wà shú zhě, guó zuì xiǎo, bù zhī qí shǐ suǒ jū, hòu wèi qì dān xǐ zhì huáng lóng fǔ nán bǎi yú lǐ, yuē bīn zhōu. zhōu jìn hùn tóng jiāng, jí gǔ zhī sù mò hé hēi shuǐ yě. bù luò zá chù, yǐ qí zú lèi zhī zhǎng wèi qiān hù tǒng zhī. qì dān nǚ zhēn guì yóu zǐ dì jí fù jiā ér yuè xī bèi jiǔ, zé xiāng shuài xié zūn, chí mǎ xì yǐn. qí dì fù nǚ wén qí zhì, duō jù guān zhī. xián lìng shì zuò, yǔ zhī jiǔ zé yǐn, yì yǒu qǐ wǔ gē ōu yǐ yòu shāng zhě, xiè hòu xiāng qì, diào xuè wǎng fǎn, jí zài yǐ guī. bù wèi suǒ gù zhě, zhì zhuī zhú mǎ zú bù yuǎn shù lǐ. qí xié qù zhě fù mǔ jiē bù wèn, liú shù suì, yǒu zi, shǐ jù chá shí jiǔ shù chē guī níng, wèi zhī bài mén, yīn zhí zi pu zhī lǐ. qí sú wèi nán nǚ zì méi, shèng yú nà bì ér hūn zhě. yǐn shí jiē yǐ mù qì, hǎo zhì gǔ, tā rén yù qí bù yàn zhě, nǎi sān dàn zhǐ yú qì shàng, zé qí dú zì jiě, yì jiān yǒu yù dú ér bì zhě. zú duō lǐ xìng, yǔ qǐng yǔ qí qiān hù lǐ jìng xiāng zhī. jìng èr zi yì xí jìn shì jǔ, qí zhí nǚ jià wèi wù shì zi fù. jìng zhī mèi yuē jīn gē, wèi jīn zhǔ zhī bó gù lǔn cè shì. qí dí wú zi, ér jīn gē suǒ shēng jīn nián yuē èr shí yú, pō hǎo yán jiē rú shì, yì dú rú shū, yǐ guāng lù dài fū wèi lì bù shàng shū. qí fù sǐ, tuō yǔ wén xū zhōng gāo shì tán zhào bó lín wèi zhì, gāo yǔ yǐ zhào pín, mìng zhào wèi zhī, ér èr rén shū zhuàn qí wén é, suǒ rú shén hòu. céng zài yàn shí zhī, yì xué yì xiàng xì diǎn chá. jìng yǐ guāng lù zhī tóng zhōu, mào mò yǒu sù, jīn wáng yǐ. qí lùn yì yì kě tīng, yī zhì jiē rú hàn ér.
嗢熟者，國最小，不知其始所居，後為契丹徙置黃龍府南百餘里，曰賓州。州近混同江，即古之粟末河黑水也。部落雜處，以其族類之長為千戶統之。契丹、女真貴遊子弟及富家兒月夕被酒，則相率攜尊，馳馬戲飲。其地婦女聞其至，多聚觀之。閒令侍坐，與之酒則飲，亦有起舞歌謳以侑觴者，邂逅相契，調謔往反，即載以歸。不為所顧者，至追逐馬足不遠數里。其攜去者父母皆不問，留數歲，有子，始具茶食、酒數車歸寧，謂之拜門，因執子贌之禮。其俗謂男女自媒，勝於納幣而昏者。飲食皆以木器，好置蠱，他人慾其不驗者，乃三彈指於器上，則其毒自解，亦間有遇毒而斃者。族多李姓，予頃與其千戶李靖相知。靖二子亦習進士舉，其侄女嫁為悟室子婦。靖之妹曰金哥，為金主之伯固碖側室。其嫡無子，而金哥所生今年約二十餘，頗好延接儒士，亦讀儒書，以光祿大夫為吏部尚書。其父死，托宇文虛中、高士談、趙伯璘為志，高、宇以趙貧，命趙為之，而二人書、篆其文、額，所濡甚厚。曾在燕識之，亦學弈、象戲、點茶。靖以光祿知同州，冒墨有素，今亡矣。其論議亦可聽，衣制皆如漢兒。

bó hǎi guó, qù yān jīng nǚ zhēn suǒ dōu jiē qiān wǔ bǎi lǐ, yǐ shí lèi chéng zú, dōng bìng hǎi. qí wáng jiù yǐ dà wèi xìng, yòu xìng yuē gāo zhāng yáng dòu wū lǐ, bù guò shù zhǒng. bù qǔ nú bì wú xìng zhě jiē cóng qí zhǔ. fù rén jiē hàn dù, dà dī yǔ tā xìng xiāng jié wèi shí zǐ mèi, dié jī chá qí fū, bù róng cè shì jí tā yóu, wén zé bì móu zhì dú sǐ qí suǒ ài. yī fū yǒu suǒ fàn ér qī bù zhī jué zhě, jiǔ rén zé qún jù ér gòu zhī. zhēng yǐ jì jí xiāng kuā, gù qì dān nǚ zhēn zhū guó jiē yǒu nǚ chàng, ér qí liáng rén jiē yǒu xiǎo fù shì bì, wéi bó hǎi wú zhī. nán zǐ duō zhì móu, xiāo yǒng chū tā guó yòu, zhì yǒu sān rén bó hǎi dāng yī hǔ zhī yǔ. qì dān ā bǎo jī miè qí wáng dà yīn zhuàn, xǐ qí gè zhàng qiān yú hù yú yàn, gěi yǐ tián chóu, juān qí fù rù, wǎng lái mào yì, guān shì jiē bù zhēng, yǒu zhàn zé yòng wèi qián qū. tiān zuò zhī luàn, qí jù zú lì xìng dà zhě yú jiù guó wèi wáng, jīn rén tǎo zhī, jūn wèi zhì, qí guì zú gāo shì qì jiā lái jiàng, yán qí xū shí, chéng hòu xiàn. qì dān suǒ qiān mín yì fān, zhì wǔ qiān yú hù, shèng bīng kě sān wàn. jīn rén lǜ qí nán zhì, pín nián zhuǎn shù shān dōng, měi xǐ bù guò shù bǎi jiā, zhì xīn yǒu suì jǐn qū yǐ xíng. qí rén dà duō fù shì, ān jū yú èr bǎi nián, wǎng wǎng wèi wéi chí, zhí mǔ dān duō zhì sān èr bǎi běn, yǒu shù shí gān cóng shēng zhě, jiē yàn dì suǒ wú, cái yǐ shí shù qiān huò wǔ qiān jiàn mào ér qù. qí jū gù dì zhě lìng guī qì dān, jiù wèi dōng jīng, zhì liú shǒu, yǒu sū fú děng zhōu. sū yǔ zhōng guó dēng zhōu qīng zhōu xiāng zhí, měi dà fēng shùn, yǐn yǐn wén jī quǎn shēng. ā bǎo jī zhǎng zi dōng dān wáng zàn huá fēng yú cǐ, wèi zhī rén huáng. wáng bù dé lì, yāng yāng, cháng fù shī yuē: xiǎo shān yā dà shān, dà shān quán wú lì, xiū jiàn dāng xiāng rén, cóng cǐ tóu wài guó. suì zì sū chéng fá fú hǎi guī táng míng zōng. shàn huà mǎ, hǎo jīng jí, yóu yǐ fá zài xíng. qí guó chū fǎng táng zhì guān sī, guó shǎo fú tú shì, yǒu zhào chóng dé zhě wèi yàn dōu yùn, wèi liù shí yú, xiū zhì wèi sēng, zì wèi dà yuàn, qǐng yàn zhú lín sì huì rì shī zhù chí, yuē gōng zhòng sēng sān nián fèi. zhú lín nǎi sì míng rén, zhào yǔ yǔ xiāng shí pō jiǔ.
渤海國，去燕京、女真所都皆千五百里，以石累城足，東並海。其王舊以大為姓，右姓曰高、張、楊、竇、烏、李，不過數種。部曲、奴婢無姓者皆從其主。婦人皆悍妒，大氐與他姓相結為十姊妹，迭稽察其夫，不容側室及他游，聞則必謀置毒死其所愛。一夫有所犯而妻不之覺者，九人則群聚而詬之。爭以忌嫉相夸，故契丹、女真諸國皆有女倡，而其良人皆有小婦、侍婢，唯渤海無之。男子多智謀，驍勇出他國右，至有「三人渤海當一虎」之語。契丹阿保機滅其王大諲撰，徙其各帳千餘戶於燕，給以田疇，捐其賦入，往來貿易，關市皆不征，有戰則用為前驅。天祚之亂，其聚族立姓大者於舊國為王，金人討之，軍未至，其貴族高氏棄家來降，言其虛實，城後陷。契丹所遷民益蕃，至五千餘戶，勝兵可三萬。金人慮其難制，頻年轉戍山東，每徙不過數百家，至辛酉歲盡驅以行。其人大多富室，安居逾二百年，往往為圍池，植牡丹多至三二百本，有數十干叢生者，皆燕地所無，才以十數千或五千賤貿而去。其居故地者令歸契丹，舊為東京，置留守，有蘇、扶等州。蘇與中國登州青州相直，每大風順，隱隱聞雞犬聲。阿保機長子東丹王贊華封於此，謂之人皇。王不得立，鞅鞅，嘗賦詩曰：「小山壓大山，大山全無力，羞見當鄉人，從此投外國。」遂自蘇乘筏浮海歸唐明宗。善畫馬，好經籍，猶以筏載行。其國初仿唐置官司，國少浮圖氏，有趙崇德者為燕都運，未六十餘，休致為僧，自為大院，請燕竹林寺慧日師住持，約供眾僧三年費。竹林乃四明人，趙與予相識頗久。

gǔ sù shèn chéng, sì miàn yuē wǔ lǐ yú, yí dié shàng zài, zài bó hǎi guó dōu wài sān shí lǐ, yì yǐ shí lèi chéng jiǎo.
古肅慎城，四面約五里余，遺堞尚在，在渤海國都外三十里，亦以石累城腳。

huáng tóu nǚ zhēn zhě jiē shān jū, hào hé sū guǎn nǚ zhēn. hé sū guǎn, hé xī yì yǒu zhī, yǒu bā guǎn zài huáng hé dōng, jīn jiē shǔ jīn rén, yǔ jīn sù chéng wǔ huā chéng gé hé xiāng jìn. sān chéng bā guǎn jiù shǔ qì dān, jīn shǔ xià rén. jīn rén yuē yǐ bīng qǔ guān zhōng, yǐ sān chéng bā guǎn bào zhī, hòu bèi yuē, zài qǔ bā guǎn, ér sān chéng zài hé xī, lǚ zhēng bù dé. qí yī chéng wàng qí míng. qí rén zhuàng pǔ yǒng zhì, bù néng bié sǐ shēng, jīn rén měi chū zhàn, jiē bèi yǐ zhòng zhá, lìng qián qū, wèi zhī yìng jūn. hòu yì zhī yì kē, lǐn gěi jì shǎo, yù lǔ lüè suǒ de fù duó zhī, bù shèng fèn, tiān huì shí yī nián suì pàn. xìng shī tǎo zhī, dàn shǒu è shān xià, bù gǎn dēng qí cháo xué. jīng èr nián, chū dòu ér bài, fù jiàng, yí jí huáng tóu shì wéi yě. jīn guó wèi zhī huáng tóu shēng nǚ zhēn, zī fā jiē huáng, mù jīng duō lǜ yì huáng ér bái duō, yīn bì qì dān huì, suì chēng huáng tóu nǚ zhēn.
黃頭女真者皆山居，號合蘇館女真。合蘇館，河西亦有之，有八館在黃河東，今皆屬金人，與金粟城、五花城隔河相近。三城八館舊屬契丹，今屬夏人。金人約以兵取關中，以三城八館報之，後背約，再取八館，而三城在河西，屢爭不得。其一城忘其名。其人戇朴勇騺，不能別死生，金人每出戰，皆被以重札，令前驅，謂之硬軍。後役之益苛，廩給既少，遇鹵掠所得復奪之，不勝忿，天會十一年遂叛。興師討之，但守遏山下，不敢登其巢穴。經二年，出斗而敗，復降，疑即黃頭室韋也。金國謂之黃頭生女真，髭發皆黃，目精多綠亦黃而白多，因避契丹諱，遂稱黃頭女真。

máng gǔ zi, qì dān shì jī wèi zhī méng gǔ guó, jí táng shū suǒ wèi méng wù bù. dà liáo dào zōng cháo, yǒu hàn rén jiǎng lùn yǔ zhì běi chén jū suǒ ér zhòng xīng gǒng zhī, dào zōng yuē: wú wén běi jí zhī xià wèi zhōng guó, cǐ qǐ qí dì xié? zhì yí dí zhī yǒu jūn, jí dú bù gǎn jiǎng, zé yòu yuē: shàng shì xūn yù xiǎn yǔn dàng wú lǐ fǎ, gù wèi zhī yí, wú xiū wén wù, bīn bīn bù yì zhōng huá, hé xián zhī yǒu? zú lìng jiǎng zhī. dào zōng mò nián, ā gǔ dǎ lái cháo, yǐ wù shì cóng. yǔ liáo guì rén shuāng lù, guì rén tóu qióng bù shèng, wàng xíng mǎ. ā gǔ dǎ fèn shén, bá xiǎo pèi dāo yù zì zhī, wù shì jí yǐ shǒu wò qiào, ā gǔ dǎ zhǐ dé qí bǐng, yì qí xiōng, bù sǐ. dào zōng nù, shì chén yǐ qí qiáng hàn, xián quàn zhū zhī. dào zōng yuē: wú fāng shì xìn yǐ dài yuǎn rén, bù kě shā. huò yǐ wáng yǎn zòng shí lè zhāng shǒu guī shè ān lù shān zhōng zhì hòu hài wèi yán, yì bù tīng, zú guī zhī. zhì pàn liáo, yòng wù shì wèi móu zhǔ. ā gǔ dǎ qiě sǐ, shǔ qí zi gù lǔn shàn dài zhī.
盲骨子，《契丹事跡》謂之朦骨國，即《唐書》所謂蒙兀部。大遼道宗朝，有漢人講《論語》至「北辰居所而眾星拱之」，道宗曰：「吾聞北極之下為中國，此豈其地邪？」至「夷狄之有君」，疾讀不敢講，則又曰：「上世獯鬻獫狁盪無禮法，故謂之夷，吾修文物，彬彬不異中華，何嫌之有？」卒令講之。道宗末年，阿骨打來朝，以悟室從。與遼貴人雙陸，貴人投瓊不勝，妄行馬。阿骨打憤甚，拔小佩刀欲剚之，悟室急以手握鞘，阿骨打止得其柄，杙其胸，不死。道宗怒，侍臣以其強悍，咸勸誅之。道宗曰：「吾方示信以待遠人，不可殺。」或以王衍縱石勒、張守珪赦安祿山終致後害為言，亦不聽，卒歸之。至叛遼，用悟室為謀主。阿骨打且死，屬其子固碖善待之。

dà liáo shèng shí, yín pái tiān shǐ zhì nǚ zhēn, měi xī bì yù jiàn zhěn zhě. qí guó jiù lún zhōng xià hù zuò zhǐ sù chù, yǐ wèi chū shì nǚ dài zhī. hòu qiú hǎi dōng qīng shǐ zhě luò yì, shì dà guó shǐ mìng, wéi zé měi hǎo fù rén, bù wèn qí yǒu fū jí fá yuè gāo zhě, nǚ zhēn jìn fèn, suì pàn. chū, nǚ zhēn yǒu róng qì ér wú jiǎ, liáo zhī jìn qīn yǒu yǐ zhòng pàn, jiān rù qí jìng shàng, wèi nǚ zhēn yī qiú shuō ér qín zhī, dé jiǎ shǒu wǔ bǎi. nǚ zhēn shǎng qí qiú wèi ā lú jiǎ yí jī. bǐ yún dì sān gè guān rén, yì hū wèi xiàng gōng. jì qǐ shī, cái yǒu qiān qí, yòng qí wǔ bǎi jiǎ gōng pò níng jiāng zhōu. liáo zhòng wǔ wàn yù zhī, bù shèng, fù bèi qiǎn zhī, yì zhé běi, suì yì zhì èr shí wàn. nǚ zhēn yǐ zhòng guǎ bù dí, móu jiàng. dà qiú zhān hǎn wù shì lóu sù děng yuē: wǒ shā liáo rén yǐ duō, jiàng bì jiàn jiǎo, bù ruò yǐ sǐ jù zhī. shí shèng bīng zhì sān qiān, jì lián bài liáo shī, qì jiǎ yì bèi, yǔ zhàn, fù kè. tiān zuò nǎi fā fān hàn wǔ shí wàn qīn zhēng. dà jiāng yú dōu gū móu fèi zhī, lì qí shù zhǎng zi zhào wáng, móu xiè, yǐ qián jūn shí wàn jiàng. liáo jūn dà zhèn. tiān zuò nù guó rén pàn jǐ, mìng hàn ér yù qì dān zé shā zhī. chū, liáo zhì: qì dān rén shā hàn ér zhě jiē bù jiā xíng. zhì shì shū qí sù fèn, jiàn zhě bì sǐ, guó zhōng hài luàn, jiē mò wèi yòng. nǚ zhēn chéng shèng rù huáng lóng fǔ wǔ shí yú zhōu, jìn bī zhōng jīng. zhōng jīng, gǔ bái xí chéng. tiān zuò jù, qiǎn shǐ lì ā gǔ dǎ wèi guó wáng. ā gǔ dǎ liú zhī, qiǎn rén yāo qǐng shí shì, yù cè dì, wèi xiōng dì guó jí shàng zhǔ. shǐ shù wǎng fǎn, tiān zuò bù dé yǐ, yù dì zhī, ér tā qǐng yì jiān. tiān zuò nù yuē: xiǎo yí nǎi yù ǒu wú nǚ xié? qiú qí shǐ bù bào. yǐ ér zhōng jīng bèi wéi, táo zhì shàng jīng. guò yàn, suì tóu xī xià. xià rén suī jiù shēng guó, wèi nǚ zhēn zhī qiáng, bù guǒ nà. chū, dà guān zhōng, běn cháo qiǎn lín shū shǐ liáo, liáo rén mìng xí yí, shū è qí xiè xiè, yǐ fān gǒu dǐ bàn shǐ. tiān zuò yuē: dà sòng xiōng dì zhī bāng, chén wú chén yě, jīn rǔ wú zuǒ yòu, yǔ rǔ wǒ tóng. yù zhì zhī sǐ, zài tíng kǒng zhào xìn, jiē qì jiàn, zhǐ méi bàn bǎi ér shì zhī. shí tiān zuò qióng, jiāng lái guī, yǐ shì gù kǒng bù jiā lǐ, nǎi zǒu xiǎo bó lǜ, fù bù nà, nǎi yè huí, yù zhī yún zhōng. wèi míng, yù dié zhě yán lóu sù jūn qiě zhì, tiān zuò dà jīng. shí cóng qí shàng qiān yú, yǒu jīng jīn zhù fú, zhǎng zhàng yǒu liù chǐ zhě, tā bǎo huò chēng shì, jiē wěi zhī ér dùn. zhí tiān wēi xuě, chē mǎ jiē yǒu zhé jī, wèi dí suǒ jí. xiān qiǎn jìn guì yù jiàng, wèi fù. lóu sù xià mǎ, jì yú tiān zuò qián yuē: nú bì bù nìng, nǎi yǐ jiè zhòu fàn huáng dì tiān wēi, sǐ yǒu yú zuì. yīn pěng shāng ér jìn, suì fú yǐ hái. fēng hǎi bīn wáng, chù zhī dōng hǎi shàng. qí chū zǒu hé xī yě, guó rén lì qí jì fù yú yàn, é sǐ, yǐ qí qī dài. hòu yǔ guō yào shī lái jiàng, suǒ wèi xiāo tài hòu zhě.
大遼盛時，銀牌天使至女真，每夕必欲薦枕者。其國舊輪中、下戶作止宿處，以未出適女待之。後求海東青使者絡繹，恃大國使命，惟擇美好婦人，不問其有夫及閥閱高者，女真浸忿，遂叛。初，女真有戎器而無甲，遼之近親有以眾叛，間入其境上，為女真一酋說而擒之，得甲首五百。女真賞其酋為阿盧甲移齎。彼雲第三個官人，亦呼為相公。既起師，才有千騎，用其五百甲攻破寧江州。遼眾五萬御之，不勝，復倍遣之，亦折北，遂益至二十萬。女真以眾寡不敵，謀降。大酋粘罕、悟室、婁宿等曰：「我殺遼人已多，降必見剿，不若以死拒之。」時勝兵至三千，既連敗遼師，器甲益備，與戰，復克。天祚乃發蕃、漢五十萬親征。大將余都姑謀廢之，立其庶長子趙王，謀泄，以前軍十萬降。遼軍大震。天祚怒國人叛己，命漢兒遇契丹則殺之。初，遼制：契丹人殺漢兒者皆不加刑。至是攄其宿憤，見者必死，國中駭亂，皆莫為用。女真乘勝入黃龍府五十餘州，浸逼中京。中京，古白霫城。天祚懼，遣使立阿骨打為國王。阿骨打留之，遣人邀請十事，欲冊帝，為兄弟國及尚主。使數往反，天祚不得已，欲帝之，而他請益堅。天祚怒曰：「小夷乃欲偶吾女邪？」囚其使不報。已而中京被圍，逃至上京。過燕，遂投西夏。夏人雖舅甥國，畏女真之強，不果納。初，大觀中，本朝遣林攄使遼，遼人命習儀，攄惡其屑屑，以「蕃狗」詆伴使。天祚曰：「大宋兄弟之邦，臣吾臣也，今辱吾左右，與辱我同。」欲致之死，在廷恐兆釁，皆泣諫，止枚半百而釋之。時天祚窮，將來歸，以是故恐不加禮，乃走小勃律，復不納，乃夜回，欲之雲中。未明，遇諜者言婁宿軍且至，天祚大驚。時從騎尚千餘，有精金鑄佛，長丈有六尺者，他寶貨稱是，皆委之而遁。值天微雪，車馬皆有轍跡，為敵所及。先遣近貴諭降，未復。婁宿下馬，跽於天祚前曰：「奴婢不佞，乃以介冑犯皇帝天威，死有餘罪。」因捧觴而進，遂俘以還。封海濱王，處之東海上。其初走河西也，國人立其季父於燕，俄死，以其妻代。後與郭藥師來降，所謂蕭太后者。

níng jiāng zhōu qù lěng shān bǎi qī shí lǐ, dì kǔ hán, duō cǎo mù, rú táo lǐ zhī lèi, jiē chéng yuán. zhì bā yuè zé dào zhì dì zhōng, fēng tǔ shù chǐ, fù qí zhī gàn. jì chūn chū zhī, hòu péi qí gēn, fǒu zé dòng sǐ. měi chūn shuǐ shǐ pàn, liáo wáng bì zhì qí dì, záo bīng diào yú, fàng yì wèi lè. nǚ zhēn shuài lái xiàn fāng wù, ruò diāo shǔ zhī shǔ, gè yǐ suǒ chǎn liàng qīng zhòng ér dǎ bó, wèi zhī dǎ nǚ zhēn. hòu duō qiáng qǔ, nǚ zhēn shǐ yuàn. jì ā gǔ dǎ qǐ bīng, shǒu pò cǐ zhōu, xún zhì wáng guó. liáo wáng, dà shí lín yá yì jiàng. dà shí, xiǎo míng. lín yá, yóu hàn lín xué shì. lǔ sú dà gài yǐ xiǎo míng jū guān shàng. hòu yǔ zhān hǎn shuāng lù zhēng dào, zhān hǎn xīn yù shā zhī ér kǒu bù yán. dà shí jù, jí jì guī zhàng, jí qì qí qī xié wǔ zǐ xiāo dùn. jié dàn, zhān hǎn guài qí rì gāo ér bù lái, shǐ zhào zhī. qí qī yuē: zuó xī yǐ jiǔ wǔ dà rén, dà yīn duò. wèi zuì ér cuàn. xún qí suǒ zhī, bù yǐ gào. zhān hǎn dà nù, yǐ pèi bù luò zhī zuì jiàn zhě, qī bù kěn qū. qiáng zhī, jí kǒu mān mà, suì shè shā zhī. dà shí shēn rù shā zi, lì tiān zuò zhī zǐ liáng wáng wèi dì ér xiāng zhī. nǚ zhēn qiǎn gù liáo jiāng yú dōu gū shuài bīng jīng lüè tún tián yú hé dǒng chéng. chéng qù shàng jīng sān qiān lǐ. dà shí yóu qí shù qiān, chū rù jūn qián. yú dōu gū qiǎn shǐ dǎ huà, suì tuì. shā zi zhě, gài bù máo zhī dì, jiē píng shā guǎng mò, fēng qǐ yáng chén zhì bù néng biàn sè, huò píng dì qǐng kè gāo shù zhàng. jué wú shuǐ quán, rén duō kě sǐ. dà shí zhī zǒu, fán sān zhòu yè shǐ de dù, gù nǚ zhēn bù gǎn qióng zhuī. liáo yù mǎ shù shí wàn mù yú qì wài, nǚ zhēn yǐ jué yuǎn wèi zhī qǔ, jiē wèi dà shí suǒ de. jīn liáng wáng dà shí jiē wáng, yú dǎng yóu jū qí dì.
寧江州去冷山百七十里，地苦寒，多草木，如桃李之類，皆成園。至八月則倒置地中，封土數尺，覆其枝幹。季春出之，厚培其根，否則凍死。每春水始泮，遼王必至其地，鑿冰釣魚，放弋為樂。女真率來獻方物，若貂鼠之屬，各以所產量輕重而打博，謂之「打女真」。後多強取，女真始怨。暨阿骨打起兵，首破此州，馴至亡國。遼亡，大實林牙亦降。大實，小名。林牙，猶翰林學士。虜俗大概以小名居官上。後與粘罕雙陸爭道，粘罕心欲殺之而口不言。大實懼，及既歸帳，即棄其妻攜五子宵遁。詰旦，粘罕怪其日高而不來，使召之。其妻曰：「昨夕以酒忤大人，大音柁。畏罪而竄。」詢其所之，不以告。粘罕大怒，以配部落之最賤者，妻不肯屈。強之，極口嫚罵，遂射殺之。大實深入沙子，立天祚之子梁王為帝而相之。女真遣故遼將余都姑帥兵經略屯田於合董城。城去上京三千里。大實游騎數千，出入軍前。余都姑遣使打話，遂退。沙子者，蓋不毛之地，皆平沙廣漠，風起揚塵至不能辨色，或平地頃刻高數丈。絕無水泉，人多渴死。大實之走，凡三晝夜始得度，故女真不敢窮追。遼御馬數十萬牧於磧外，女真以絕遠未之取，皆為大實所得。今梁王、大實皆亡，餘黨猶居其地。

hé dǒng zhī yì, lìng shān xī hé běi yùn liáng gěi jūn. yǔ guò hé yīn, xiàn lìng yǐ bìng jiě, dú bù chū yíng, yǐ xiàn xì huái zhī chuí lǜ páo shàng. mìng zhī zuò, kěn cí. kòu qí gù, yǐ shí yán yuē: xiàn kuì xiǎng shī qī, lìng bèi tà liǔ tiáo bǎi, cán bù gǎn chū. mǒu yì lí cǐ fá, tòng chǔ tè shén, gù bù kě zuò. chuàng wèi yù, jù wèi yè qì suǒ qīn, gù dài huái yǐ pì zhī.
合董之役，令山西、河北運糧給軍。予過河陰，縣令以病解，獨簿出迎，以線系槐枝垂綠袍上。命之坐，懇辭。叩其故，以實言曰：「縣饋餉失期，令被撻柳條百，慚不敢出。某亦罹此罰，痛楚特甚，故不可坐。創未愈，懼為腋氣所侵，故帶槐以辟之。」

yú dōu gū zhī jiàng, jīn rén yǐ wèi xī jūn dà jiān jūn. jiǔ bù qiān, cháng yāng yāng. qí jūn hé dǒng yě, shī qí jīn pái. jīn rén yí qí yǔ lín yá àn hé, suì zhì qí qī zǐ. yú dōu gū yǒu pàn xīn. míng nián jiǔ yuè, yuē yān jīng tǒng jūn fǎn. tǒng jūn zhī bīng jiē qì dān rén. yú dōu gū móu zhū xī jūn zhī zài yún zhōng zhě, jǐn yuē yún zhōng hé dōng hé běi yān jīng jùn shǒu zhī qì dān hàn ér, lìng zhū nǚ zhēn zhī zài guān zài jūn zhě. tiān dé zhī jūn wěi xǔ zhī, qiǎn qí qī lái gào. shí wù shì wèi xī jiān jūn, zì yún zhōng lái yàn, wēi wén qí shì ér wèi xìn. yǔ tōng shì hàn ér nà yě huí, xíng shù bǎi lǐ, nà yě jiàn èr qí chí shén jù, wèn zhī yuē: céng jiàn jiān jūn fǒu? yǐ bù shí duì. wèn wèi shuí, yuē: yú dōu gū xià rén. nà yě zhuī jí wù shì yuē: shì liǎng qì dān yún yú dōu gū xià rén, jì zài xī jīng, hé gù bù shí jiān jūn? běi rén chēng yún zhōng wèi xī jīng. kǒng yǒu jiān móu. suì huí mǎ zhuī huò zhī, sōu qí xuē zhōng, dé yú dōu gū shū yuē: shì yǐ xiè, yí biàn xià shǒu. fù chí gào wù shì, jí huí yàn, tǒng jūn lái yè, fù ér zhū zhī. yòu èr rì, zhì yún zhōng. yú dōu gū wēi jué, fù zǐ yǐ yóu liè wèi míng, dùn rù xià guó. xià rén wèn: yǒu bīng jǐ hé? yún: qīn bīng sān èr bǎi. suì bù nà. tóu dá dá, dá dá xiān shòu wù shì zhī mìng, qí shǒu lǐng zhà chū yíng, jù shí zhàng zhōng, qián yǐ bīng wéi zhī. dá dá shàn shè, wú yì jiǎ, yú dōu gū chū dí bù shèng, fù zǐ jiē sǐ. fán yù móu zhě xī zhū, qì dān zhī xiá hàn ér zhī yǒu shēng zhě jiē bù miǎn.
余都姑之降，金人以為西軍大監軍。久不遷，常鞅鞅。其軍合董也，失其金牌。金人疑其與林牙暗合，遂質其妻子。余都姑有叛心。明年九月，約燕京統軍反。統軍之兵皆契丹人。余都姑謀誅西軍之在雲中者，盡約雲中、河東、河北、燕京郡守之契丹漢兒，令誅女真之在官在軍者。天德知軍偽許之，遣其妻來告。時悟室為西監軍，自雲中來燕，微聞其事而未信。與通事漢兒那也回，行數百里，那也見二騎馳甚遽，問之曰：「曾見監軍否？」以不識對。問為誰，曰：「余都姑下人。」那也追及悟室曰：「適兩契丹雲『余都姑下人』，既在西京，何故不識監軍？北人稱雲中為西京。恐有奸謀。」遂回馬追獲之，搜其靴中，得余都姑書曰：「事已泄，宜便下手。」復馳告悟室，即回燕，統軍來謁，縛而誅之。又二日，至雲中。余都姑微覺，父子以遊獵為名，遁入夏國。夏人問：「有兵幾何？」云：「親兵三二百。」遂不納。投達靼，達靼先受悟室之命，其首領詐出迎，具食帳中，潛以兵圍之。達靼善射，無衣甲，余都姑出敵不勝，父子皆死。凡預謀者悉誅，契丹之黠、漢兒之有聲者皆不免。

jīn guó jiù sú duō zhǐ fù wèi hūn yīn, jì zhǎng, suī guì jiàn shū gé yì bù kě yú. xù nà bì jiē xiān qī bài mén, qī shǔ xié xíng, yǐ jiǔ zhuàn wǎng. shǎo zhě shí yú chē, duō zhì shí bèi. yǐn kè jiā jiǔ zé yǐ jīn yín bēi zhù zhī, qí cì yǐ wǎ bēi, liè yú qián yǐ bǎi shù. bīn tuì zé fēn xiǎng yān, nán nǚ yì xíng ér zuò, xiān yǐ wū jīn yín bēi zhuó yǐn, pín zhě yǐ mù. jiǔ sān xíng, jìn dà ruǎn zhī xiǎo ruǎn zhī rú zhōng guó hán jù. mì kù, yǐ sōng shí hú táo ròu zì mì hé nuò fěn wèi zhī, xíng huò fāng huò yuán huò wèi shì dì huā, dà lüè lèi zhè zhōng bǎo jiē kù. rén yī pán, yuē chá shí. yàn bà, fù zhě yuè jiàn míng, liú shàng kè shù rén chuài zhī, huò yǐ cū zhě jiān rǔ lào. fù jiā wú dà xiǎo jiē zuò kàng shàng, xù dǎng luó bài qí xià, wèi zhī nán xià nǚ. lǐ bì, xù qiān mǎ bǎi pǐ, shǎo zhě shí pǐ, chén qí qián. fù wēng xuǎn zi xìng zhī bié mǎ zhě shì zhī, sāi hén zé liú, hǎo yě. là là zé tuì. bù hǎo yě. liú zhě bù guò shén èr sān, huò jiē bù zhōng xuǎn, suī xù suǒ chéng yì yǐ chōng shù, dà dī yǐ liú mǎ shǎo wèi chǐ. nǚ jiā yì shì qí shù ér hòu bó zhī, yī mǎ zé bào yī yī xí. xù jiē qīn yíng. jì chéng hūn, liú fù shì zhí pū lì yì, suī xíng jiǔ jìn shí, jiē gōng qīn zhī. sān nián, rán hòu yǐ fù guī. fù shì yòng nú bì shù shí hù, nú yuē yà hǎi, bì yuē yà hǎi zhěn. niú mǎ shí shù qún, měi qún jiǔ zì yī mǔ, yǐ zī qiǎn zhī. fū wèi qī wèi sà nà hǎn, qī wèi fū wèi ài gēn. qì dān nán nǚ bài jiē tóng, qí yī zú guì, yī zú zháo dì, yǐ shǒu dòng wèi jié, shù zhǐ yú sān. bǐ yán niē gǔ dì zhě, jí guì yě.
金國舊俗多指腹為昏姻，既長，雖貴賤殊隔亦不可渝。婿納幣皆先期拜門，戚屬偕行，以酒饌往。少者十餘車，多至十倍。飲客佳酒則以金銀杯貯之，其次以瓦杯，列於前以百數。賓退則分餉焉，男女異行而坐，先以烏金銀杯酌飲，貧者以木。酒三行，進大軟脂、小軟脂、如中國寒具。蜜袴，以松實、胡桃肉漬蜜和糯粉為之，形或方或圓或為柿蒂花，大略類浙中寶階袴。人一盤，曰「茶食」。宴罷，富者瀹建茗，留上客數人啜之，或以粗者煎乳酪。婦家無大小皆坐炕上，婿黨羅拜其下，謂之「男下女」。禮畢，婿牽馬百匹，少者十匹，陳其前。婦翁選子姓之別馬者視之，「塞痕」則留，好也。「辣辣」則退。不好也。留者不過什二三，或皆不中選，雖婿所乘亦以充數，大氐以留馬少為恥。女家亦視其數而厚薄之，一馬則報衣一襲。婿皆親迎。既成昏，留婦氏執仆隸役，雖行酒進食，皆躬親之。三年，然後以婦歸。婦氏用奴婢數十戶，奴曰「亞海」，婢曰「亞海軫」。牛馬十數群，每群九牸一牡，以資遣之。夫謂妻為「薩那罕」，妻謂夫為「愛根」。契丹男女拜皆同，其一足跪，一足着地，以手動為節，數止於三。彼言「捏骨地」者，即跪也。

nǚ zhēn jiù jué xiǎo, zhēng shuò suǒ bù jí. qí mín jiē bù zhī jì nián, wèn zhī, zé yuē: wǒ jiàn cǎo qīng jǐ dù yǐ. gài yǐ cǎo yī qīng wèi yī suì yě. zì xìng bīng yǐ hòu, jìn rǎn huá fēng. qiú zhǎng shēng cháo jiē zì zé jiā chén, zhān hǎn yǐ zhēng dàn, wù shì yǐ yuán xī, wū zhuāi mǎ yǐ shàng sì. qí tā rú chóng wǔ qī xī chóng jiǔ zhōng qiū zhōng xià yuán sì yuè bā rì jiē rán. yì yǒu yòng shí yī yuè dàn zhě, wèi zhī zhōu zhēng. jīn zhǔ shēng yú qī yuè qī rì, yǐ guó jì yòng cì rì. jīn zhāo tíng qiǎn hè shǐ yǐ zhēng yuè zhì bǐ, gài xún qì dān gù shì, bù yù shǐ rén liǎng zhì yě.
女真舊絕小，正朔所不及。其民皆不知紀年，問之，則曰：「我見草青幾度矣。」蓋以草一青為一歲也。自興兵以後，浸染華風。酋長生朝皆自擇佳辰，粘罕以正旦，悟室以元夕，烏拽馬以上巳。其他如重午、七夕、重九、中秋、中下元、四月八日皆然。亦有用十一月旦者，謂之「周正」。金主生於七月七日，以國忌用次日。今朝廷遣賀使以正月至彼，蓋循契丹故事，不欲使人兩至也。

jīn guó zhì dào shén yán, měi bǔ huò, lùn zuì wài, jiē qī bèi zé cháng. wéi zhēng yuè shí liù rì zé zòng tōu yī rì yǐ wèi xì. qī nǚ bǎo huò chē mǎ wèi rén suǒ qiè, jiē bù jiā xíng. shì rì, rén jiē yán bèi, yù tōu zhì, zé xiào qiǎn zhī. jì wú suǒ huò, suī běn wēi wù yì xié qù. fù rén zhì xiǎn rù rén jiā, cì zhǔ zhě chū jiē kè, zé zòng qí bì qiè dào yǐn qì. tā rì zhī qí zhǔ míng, huò tōu zhě zì yán, dà zé jù chá shí yǐ shú, wèi yáng jiǔ yáo zhuàn zhī lèi. cì zé xié hú, xiǎo yì dǎ kù qǔ zhī. yì yǒu xiān yǔ shì nǚ sī yuē, zhì qī ér qiè qù zhě, nǚ yuàn liú zé tīng zhī. zì qì dān yǐ lái jiē rán, jīn yàn yì rú cǐ.
金國治盜甚嚴，每捕獲，論罪外，皆七倍責償。唯正月十六日則縱偷一日以為戲。妻女、寶貨、車馬為人所竊，皆不加刑。是日，人皆嚴備，遇偷至，則笑遣之。既無所獲，雖畚微物亦攜去。婦人至顯入人家，伺主者出接客，則縱其婢妾盜飲器。他日知其主名，或偷者自言，大則具茶食以贖，謂羊、酒、肴饌之類。次則攜壺，小亦打袴取之。亦有先與室女私約，至期而竊去者，女願留則聽之。自契丹以來皆然，今燕亦如此。

nǚ zhēn jiù bù zhī suì yuè, rú dēng xī, jiē bù xiǎo. jǐ yǒu suì, yǒu zhōng huá sēng bèi lüè zhì qí què, yù shàng yuán, yǐ zhǎng gān yǐn dēng qiú, biǎo ér chū zhī yǐ wèi xì. nǚ zhēn zhǔ wú qǐ mǎi jiàn zhī, dà hài, wèn zuǒ yòu yuē: dé fēi xīng xié? zuǒ yòu yǐ shí duì. shí yǒu nán rén móu biàn, shì xiè ér zhū. gù qǐ mǎi yí zhī yuē: shì rén yù xiào jù wèi luàn, kè rì shí lì cǐ yǐ wèi xìn ěr. mìng shā zhī. hòu shù nián zhì yàn pō shí zhī, zhì jīn suì shèng.
女真舊不知歲月，如燈夕，皆不曉。己酉歲，有中華僧被掠至其闕，遇上元，以長竿引燈球，表而出之以為戲。女真主吳乞買見之，大駭，問左右曰：「得非星邪？」左右以實對。時有南人謀變，事泄而誅。故乞買疑之曰：「是人慾嘯聚為亂，克日時立此以為信耳。」命殺之。後數年至燕頗識之，至今遂盛。

hú sú fèng fú yóu jǐn, dì hòu jiàn xiàng shè jiē fàn bài. gōng qīng yì sì, zé sēng zuò shàng zuò. yān jīng lán ruò xiāng wàng, dà zhě sān shí yǒu liù, rán jiē jiàn yuàn. zì nán sēng zhì, shǐ lì sì chán, yuē tài píng zhāo tí zhú lín ruì xiàng. guì yóu zhī jiā duō wèi sēng, yī yú yī bō yě shén hòu. yán shòu yuàn zhǔ yǒu zhì fāng èr shí bā suǒ. sēng zhí yǒu zhèng fù pàn lù, huò hū sī kōng, liáo dài sēng yǒu lèi guān zhì jiǎn xiào sī kōng zhě, gù míng chēng shàng cún. chū zé chéng mǎ pèi yìn, jiē sī wǔ bó gè èr rén qián dǎo. fán sēng shì wú suǒ bù tǒng, yǒu zuì zhě zé tà zhī, qí tú yǐ wèi róng. chū jiā zhě wú mǎi dié zhī fèi. jīn zhǔ yǐ shēng zǐ sì shè, lìng yàn yún biàn sān tái pǔ dù, fán yǒu shī zhě jiē luò fà. nú bì yù tuō lì yì zhě, cái yǐ shù qiān shǔ qǐng jí dé zhī, de dù zhě wáng lǜ sān shí wàn. jiù sú jiān zhě bù jīn, jìn fǎ yì yán, lì shǎng sān bǎi qiān, tā rén dé yǐ gào bǔ. cháng yǒu jiā shì zé xǔ zhī guī sú, tōng píng mín zhě zhàng bèi liú dì, sēng ní zì xiāng tōng jí fàn pǐn guān jiā zhě jiē sǐ.
胡俗奉佛尤謹，帝、後見像設皆梵拜。公卿詣寺，則僧坐上坐。燕京蘭若相望，大者三十有六，然皆建院。自南僧至，始立四禪，曰「太平」、「招提」、「竹林」、「瑞像」。貴游之家多為僧，衣盂衣缽也甚厚。延壽院主有質坊二十八所。僧職有正、副判錄，或呼「司空」，遼代僧有累官至檢校司空者，故名稱尚存。出則乘馬佩印，街司、五伯各二人前導。凡僧事無所不統，有罪者則撻之，其徒以為榮。出家者無買牒之費。金主以生子肆赦，令燕、雲、汴三台普度，凡有師者皆落髮。奴婢欲脫隸役者，才以數千屬請即得之，得度者亡慮三十萬。舊俗奸者不禁，近法益嚴，立賞三百千，它人得以告捕。嘗有家室則許之歸俗，通平民者杖背流遞，僧尼自相通及犯品官家者皆死。

pú lù hǔ xìng ài mín, suǒ jū guān bì fù zū báo zhēng, dé fān hàn jiān xīn, dàn shí yǒu jiǔ guò. hòu chú dōng jīng liú shǒu, zhì bó hǎi chéng. lái lìng zhǐ yǐn. xíng wèi dǐ zhì suǒ, yǒu yī sēng yǐ suǒ líng yǐng yú zhē dào ér xiàn, suǒ líng, mù míng, yǒu wén lǚ kě ài, duō yòng wèi wǎn. yuē: kě yǐ zhuó jiǔ. pú lù hǔ yuē: huáng dì lín qiǎn shí xuān jiè wǒ wù dé yǐn, ěr hé rén, nǎi yù yǐ cǐ qì dǎo wǒ xié? gù zuǒ yòu lìng wā bó là hài, bǐ yún qiāo shā yě. jí yǐn qù. xíng xíng zhě āi qí wáng gū, jī qí nǎo bù lì, yù lìng xiāo dùn ér yǐ sǐ gào. wèi bì, fù hū shǐ qián, sēng bèi xuè lín lí. pú lù hǔ yuē: suǒ yǐ xiàn wǒ zhě yì ān zài? duì yuē: dài wáng rén cí zhèng zhí, bǎi xìng xǐ xìng, gù gǎn fèng cǐ wèi shòu, wú tā zhì yě. pú lù hǔ yì jiě, yù shì zhī, xún qí xiāng, yǐ bó hǎi duì. pú lù hǔ xiào yuē: rǔ wén wǒ lái, yòng cǐ xiāng gú tū ěr, qǐ kě shè yě! zú shā zhī. yòu yú dào yù sēng ní wǔ bèi gòng niǎn ér zài, zhào ér zé zhī yuē: rǔ cáo qún yóu yǐ mào fǎ, ér nǎi gǎn xiǎn xíng wú qián xié! jiē shè shā zhī.
蒲路虎性愛民，所居官必復租薄征，得蕃、漢間心，但時有酒過。後除東京留守，治渤海城。來令止飲。行未抵治所，有一僧以㮦柃癭盂遮道而獻，㮦柃，木名，有文縷可愛，多用為碗。曰：「可以酌酒。」蒲路虎曰：「皇帝臨遣時宣戒我勿得飲，爾何人，乃欲以此器導我邪？」顧左右令窪勃辣駭，彼雲敲殺也。即引去。行刑者哀其亡辜，擊其腦不力，欲令宵遁而以死告。未畢，復呼使前，僧被血淋漓。蒲路虎曰：「所以獻我者意安在？」對曰：「大王仁慈正直，百姓喜幸，故敢奉此為壽，無它志也。」蒲路虎意解，欲釋之，詢其鄉，以渤海對。蒲路虎笑曰：「汝聞我來，用此相鶻突耳，豈可赦也！」卒殺之。又於道遇僧尼五輩共輦而載，召而責之曰：「汝曹群游已冒法，而乃敢顯行吾前邪！」皆射殺之。

jīn guó zhī fǎ, yí rén guān hàn dì zhě jiē zhì tōng shì. jí yì yǔ guān yě, huò yǐ yǒu guān rén wèi zhī. shàng xià zhòng qīng jiē chū qí shǒu, dé yǐ wǔ wén zhāo huì, sān èr nián jiē zhì fù, mín sú kǔ zhī. yǒu yín zhū gē dài wáng zhě, yín zhū zhě, xíng dì liù shí yě. yǐ zhàn duō guì xiǎn, ér bù shú mín shì. cháng liú shǒu yān jīng, yǒu mín shù shí jiā fù fù sēng jīn liù qī wàn mín, bù kěn cháng, sēng sòng yán yù shēn sù. bū zhě dà kǒng, xiāng shuài lù tōng shì, qí huǎn zhī. tōng shì yuē: rǔ bèi suǒ fù bù zī, jīn suī shāo qiān yán, zhōng bù néng miǎn, gǒu néng hòu xiè wǒ, wèi rǔ zhì qí sǐ. jiē xīn rán xǔ nuò. sēng jì chén dié, guì tīng mìng. tōng shì qián yì tā zhǐ, yì yán yuē: jiǔ hàn bù yǔ, sēng yù fén shēn dòng tiān yǐ sū bǎi xìng. yín zhū xiào, jí shū dié wěi, chēng sāi hén zhě zài. tíng xià yǐ yǒu qiān lǒng guān èr shí bèi qū zhī chū. sēng mò cè suǒ yǐ, kòu zhī, zé yuē: sāi hén, hǎo yě, zhuàng xíng yǐ. xū yú chū fú, zé bū zhě yǐ xiān qī jī xīn, yōng sēng yú shàng, sì miàn jǔ huǒ. hào hū chēng yuān, bù néng tuō, jìng yǐ fén sǐ.
金國之法，夷人官漢地者皆置通事。即譯語官也，或以有官人為之。上下重輕皆出其手，得以舞文招賄，三二年皆致富，民俗苦之。有銀珠哥大王者，銀珠者，行第六十也。以戰多貴顯，而不熟民事。嘗留守燕京，有民數十家負富僧金六七萬緡，不肯償，僧誦言欲申訴。逋者大恐，相率賂通事，祈緩之。通事曰：「汝輩所負不貲，今雖稍遷延，終不能免，苟能厚謝我，為汝致其死。」皆欣然許諾。僧既陳牒，跪聽命。通事潛易它紙，譯言曰：「久旱不雨，僧欲焚身動天以蘇百姓。」銀珠笑，即書牒尾，稱「塞痕」者再。庭下已有牽攏官二十輩驅之出。僧莫測所以，扣之，則曰：「塞痕，好也，狀行矣。」須臾出郛，則逋者已先期積薪，擁僧於上，四面舉火。號呼稱冤，不能脫，竟以焚死。

hú sú jiù wú yí fǎ, jūn mín tóng chuān ér yù, jiān xiāng mó yú dào. mín suī shā jī, yì zhào qí jūn tóng shí, zhì gǔ pēng pú, yīn pú, ròu yě. yǐ yú ròu hé qí cài dǎo jiù zhōng, mí làn ér jìn, lǜ yǐ wèi cháng. wú qǐ mǎi chēng dì yì xún gù tài, jīn zhǔ fāng gé zhī.
胡俗舊無儀法，君民同川而浴，肩相摩於道。民雖殺雞，亦召其君同食，炙股烹䔕，音蒲，肉也。以余肉和藄菜搗臼中，糜爛而進，率以為常。吳乞買稱帝亦循故態，今主方革之。

jīn guó xīn zhì, dà dī yī fǎng zhōng cháo fǎ lǜ. zhì huáng tǒng sān nián bān xíng qí fǎ. yǒu chuàng lì zhě lǜ jiē zì biàn, rú ōu qī zhì sǐ, fēi yòng qì wù zhě bù jiā xíng, yǐ qí cè shì duō, kǒng zhèng shì dù jì. hàn ér fù mò bù tuò mà, yǐ wèi gǔ wú cǐ fǎ, céng zāng huò bù ruò yě.
金國新制，大氐依仿中朝法律。至皇統三年頒行其法。有創立者率皆自便，如毆妻至死，非用器物者不加刑，以其側室多，恐正室妒忌。漢兒婦莫不唾罵，以為古無此法，曾臧獲不若也。

běi rén zhòng shè, wú jiāo pèi. yǔ xián mìng shí wǔ nián, cái jiàn liǎng shè: yī wèi yú dōu gū pàn, yī wèi huáng zǐ shēng.
北人重赦，無郊霈。予銜命十五年，才見兩赦：一為余都姑叛，一為皇子生。

máng gǔ zi, qí rén zhǎng qī bā chǐ, bǔ shēng mí lù shí zhī. jīn rén cháng huò shù bèi zhì yàn. qí mù néng shì shù shí lǐ, qiū háo jiē jiàn. gài bù shí yān huǒ, gù yǎn míng. yǔ jīn rén gé yī jiāng, cháng dù jiāng zhī nán wèi kòu, yù zhī zé fǎn, wú rú zhī hé.
盲骨子，其人長七八尺，捕生麋鹿食之。金人嘗獲數輩至燕。其目能視數十里，秋豪皆見。蓋不食煙火，故眼明。與金人隔一江，常渡江之南為寇，御之則返，無如之何。

jīn guó tiān huì shí sì nián sì yuè, zhōng jīng xiǎo yǔ, dà léi zhèn, qún quǎn shù shí zhēng fù tǔ hé ér sǐ, suǒ kě jiù zhě cái èr sān ěr.
金國天會十四年四月，中京小雨，大雷震，群犬數十爭赴土河而死，所可救者才二三爾。