zhēn guān chū, tài zōng wèi xiāo yǔ yuē: zhèn shǎo hǎo gōng shǐ, zì wèi néng jǐn qí miào. jìn dé liáng gōng shí shù, yǐ shì gōng gōng. nǎi yuē: jiē fēi liáng cái yě. zhèn wèn qí gù, gōng yuē: mù xīn bù zhèng, zé mài lǐ jiē xié, gōng suī gāng jìn ér qiǎn jiàn bù zhí, fēi liáng gōng yě. zhèn shǐ wù yān. zhèn yǐ hú shǐ dìng sì fāng, yòng gōng duō yǐ, ér yóu bù dé qí lǐ. kuàng zhèn yǒu tiān xià zhī rì qiǎn, dé wèi lǐ zhī yì, gù wèi jí yú gōng, gōng yóu shī zhī, ér kuàng yú lǐ hū? zì shì zhào jīng guān wǔ pǐn yǐ shàng, gèng sù zhōng shū nèi shěng, měi zhào jiàn, jiē cì zuò yǔ yǔ, xún fǎng wài shì, wù zhī bǎi xìng lì hài zhèng jiào dé shī yān.
貞觀初，太宗謂蕭瑀曰：「朕少好弓矢，自謂能盡其妙。近得良弓十數，以示弓工。乃曰：『皆非良材也。』朕問其故，工曰：『木心不正，則脈理皆邪，弓雖剛勁而遣箭不直，非良弓也。』朕始悟焉。朕以弧矢定四方，用弓多矣，而猶不得其理。況朕有天下之日淺，得為理之意，固未及於弓，弓猶失之，而況於理乎？」自是詔京官五品以上，更宿中書內省，每召見，皆賜坐與語，詢訪外事，務知百姓利害、政教得失焉。

zhēn guān yuán nián, tài zōng wèi huáng mén shì láng wáng guī yuē: zhōng shū suǒ chū zhào chì, pō yǒu yì jiàn bù tóng, huò jiān cuò shī ér xiāng zhèng yǐ fǒu. yuán zhì zhōng shū mén xià, běn nǐ xiāng fáng guò wù. rén zhī yì jiàn, měi huò bù tóng, yǒu suǒ shì fēi, běn wèi gōng shì. huò yǒu hù jǐ zhī duǎn, jì wén qí shī, yǒu shì yǒu fēi, xián yǐ wèi yuàn. huò yǒu gǒu bì sī xì, xiāng xī yán miàn, zhī fēi zhèng shì, suì jí shī xíng. nán wéi yī guān zhī xiǎo qíng, dùn wèi wàn rén zhī dà bì. cǐ shí wáng guó zhī zhèng, qīng bèi tè xū zài yì fáng yě. suí rì nèi wài shù guān, zhèng yǐ yī wéi, ér zhì huò luàn, rén duō bù néng shēn sī cǐ lǐ. dāng shí jiē wèi huò bù jí shēn, miàn cóng bèi yán, bù yǐ wèi huàn. hòu zhì dà luàn yì qǐ, jiā guó jù sàng, suī yǒu tuō shēn zhī rén, zòng bù zāo xíng lù, jiē xīn kǔ jǐn miǎn, shén wèi shí lùn suǒ biǎn chù. qīng děng tè xū miè sī xùn gōng, jiān shǒu zhí dào, shù shì xiāng qǐ wò, wù shàng xià léi tóng yě.
貞觀元年，太宗謂黃門侍郎王珪曰：「中書所出詔敕，頗有意見不同，或兼錯失而相正以否。元置中書、門下，本擬相防過誤。人之意見，每或不同，有所是非，本為公事。或有護己之短，忌聞其失，有是有非，銜以為怨。或有苟避私隙，相惜顏面，知非政事，遂即施行。難違一官之小情，頓為萬人之大弊。此實亡國之政，卿輩特須在意防也。隋日內外庶官，政以依違，而致禍亂，人多不能深思此理。當時皆謂禍不及身，面從背言，不以為患。後至大亂一起，家國俱喪，雖有脫身之人，縱不遭刑戮，皆辛苦僅免，甚為時論所貶黜。卿等特須滅私徇公，堅守直道，庶事相啟沃，勿上下雷同也。」

zhēn guān èr nián, tài zōng wèn huáng mén shì láng wáng guī yuē: jìn dài jūn chén zhì guó, duō liè yú qián gǔ, hé yě? duì yuē: gǔ zhī dì wáng wèi zhèng, jiē zhì shàng qīng jìng, yǐ bǎi xìng zhī xīn wèi xīn. jìn dài zé wéi sǔn bǎi xìng yǐ shì qí yù, suǒ rèn yòng dà chén, fù fēi jīng shù zhī shì. hàn jiā zǎi xiàng, wú bù jīng tōng yī jīng, cháo tíng ruò yǒu yí shì, jiē yǐn jīng jué dìng, yóu shì rén shí lǐ jiào, zhì zhì tài píng. jìn dài zhòng wǔ qīng rú, huò cān yǐ fǎ lǜ, rú xíng jì kuī, chún fēng dà huài. tài zōng shēn rán qí yán. zì cǐ bǎi guān zhōng yǒu xué yè yōu zhǎng, jiān shí zhèng tǐ zhě, duō jìn qí jiē pǐn, lěi jiā qiān zhuó yān.
貞觀二年，太宗問黃門侍郎王珪曰：「近代君臣治國，多劣於前古，何也？」對曰：「古之帝王為政，皆志尚清靜，以百姓之心為心。近代則唯損百姓以適其欲，所任用大臣，復非經術之士。漢家宰相，無不精通一經，朝廷若有疑事，皆引經決定，由是人識禮教，治致太平。近代重武輕儒，或參以法律，儒行既虧，淳風大壞。」太宗深然其言。自此百官中有學業優長，兼識政體者，多進其階品，累加遷擢焉。

zhēn guān sān nián, tài zōng wèi shì chén yuē: zhōng shū mén xià, jī yào zhī sī, zhuó cái ér jū, wěi rèn shí zhòng. zhào chì rú yǒu bù wěn biàn, jiē xū zhí lùn. bǐ lái wéi jué ā zhǐ shùn qíng, wěi wěi gǒu guò, suì wú yī yán jiàn zhèng zhě, qǐ shì dào lǐ? ruò wéi shǔ zhào chì xíng wén shū ér yǐ, rén shuí bù kān? hé fán jiǎn zé, yǐ xiāng wěi fù? zì jīn zhào chì yí yǒu bù wěn biàn, bì xū zhí yán, wú dé wàng yǒu wèi jù, zhī ér qǐn mò.
貞觀三年，太宗謂侍臣曰：「中書、門下，機要之司，擢才而居，委任實重。詔敕如有不穩便，皆須執論。比來惟覺阿旨順情，唯唯苟過，遂無一言諫諍者，豈是道理？若惟署詔敕、行文書而已，人誰不堪？何煩簡擇，以相委付？自今詔敕疑有不穩便，必須執言，無得妄有畏懼，知而寢默。」

zhēn guān sì nián, tài zōng wèn xiāo yǔ yuē: suí wén dì hé rú zhǔ yě? duì yuē: kè jǐ fù lǐ, qín láo sī zhèng, měi yī zuò cháo, huò zhì rì zè, wǔ pǐn yǐ shàng, yǐn zuò lùn shì, sù wèi zhī shì, chuán sūn ér shí, suī xìng fēi rén míng, yì shì lì jīng zhī zhǔ. tài zōng yuē: gōng zhī qí yī, wèi zhī qí èr. cǐ rén xìng zhì chá ér xīn bù míng. fū xīn àn zé zhào yǒu bù tōng, zhì chá zé duō yí yú wù. yòu qī gū ér guǎ fù yǐ dé tiān xià, héng kǒng qún chén nèi huái bù fú, bù kěn xìn rèn bǎi sī, měi shì jiē zì jué duàn, suī zé láo shén kǔ xíng, wèi néng jǐn hé yú lǐ. cháo chén jì zhī qí yì, yì bù gǎn zhí yán, zǎi xiàng yǐ xià, wéi jí chéng shùn ér yǐ. zhèn yì zé bù rán, yǐ tiān xià zhī guǎng, sì hǎi zhī zhòng, qiān duān wàn xù, xū hé biàn tōng, jiē wěi bǎi sī shāng liáng, zǎi xiàng chóu huà, yú shì wěn biàn, fāng kě zòu xíng. qǐ dé yǐ yī rì wàn jī, dú duàn yī rén zhī lǜ yě. qiě rì duàn shí shì, wǔ tiáo bù zhōng, zhōng zhě xìn shàn, qí rú bù zhōng zhě hé? yǐ rì jì yuè, nǎi zhì lěi nián, guāi miù jì duō, bù wáng hé dài? qǐ rú guǎng rèn xián liáng, gāo jū shēn shì, fǎ lìng yán sù, shuí gǎn wèi fēi? yīn lìng zhū sī, ruò zhào chì bān xià yǒu wèi wěn biàn zhě, bì xū zhí zòu, bù dé shùn zhǐ biàn jí shī xíng, wù jǐn chén xià zhī yì.
貞觀四年，太宗問蕭瑀曰：「隋文帝何如主也？」對曰：「克己復禮，勤勞思政，每一坐朝，或至日昃，五品已上，引坐論事，宿衛之士，傳飧而食，雖性非仁明，亦是勵精之主。」太宗曰：「公知其一，未知其二。此人性至察而心不明。夫心暗則照有不通，至察則多疑於物。又欺孤兒寡婦以得天下，恆恐群臣內懷不服，不肯信任百司，每事皆自決斷，雖則勞神苦形，未能盡合於理。朝臣既知其意，亦不敢直言，宰相以下，惟即承順而已。朕意則不然，以天下之廣，四海之眾，千端萬緒，須合變通，皆委百司商量，宰相籌畫，於事穩便，方可奏行。豈得以一日萬機，獨斷一人之慮也。且日斷十事，五條不中，中者信善，其如不中者何？以日繼月，乃至累年，乖謬既多，不亡何待？豈如廣任賢良，高居深視，法令嚴肅，誰敢為非？」因令諸司，若詔敕頒下有未穩便者，必須執奏，不得順旨便即施行，務盡臣下之意。

zhēn guān wǔ nián, tài zōng wèi shì chén yuē: zhì guó yǔ yǎng bìng wú yì yě. bìng rén jué yù, mí xū jiāng hù, ruò yǒu chù fàn, bì zhì yǔn mìng. zhì guó yì rán, tiān xià shāo ān, yóu xū jīng shèn, ruò biàn jiāo yì, bì zhì sàng bài. jīn tiān xià ān wēi, xì zhī yú zhèn, gù rì shèn yī rì, suī xiū wù xiū. rán ěr mù gǔ gōng, jì yú qīng bèi, jì yì jūn yī tǐ. yí xié lì tóng xīn, shì yǒu bù ān, kě jí yán wú yǐn. tǎng jūn chén xiāng yí, bù néng bèi jǐn gān gé, shí wèi guó zhī dà hài yě.
貞觀五年，太宗謂侍臣曰：「治國與養病無異也。病人覺愈，彌須將護，若有觸犯，必至殞命。治國亦然，天下稍安，尤須兢慎，若便驕逸，必至喪敗。今天下安危，系之於朕，故日慎一日，雖休勿休。然耳目股肱，寄於卿輩，既義均一體。宜協力同心，事有不安，可極言無隱。儻君臣相疑，不能備盡肝膈，實為國之大害也。」

zhēn guān liù nián, tài zōng wèi shì chén yuē: kàn gǔ zhī dì wáng, yǒu xìng yǒu shuāi, yóu cháo zhī yǒu mù, jiē wèi bì qí ěr mù, bù zhī shí zhèng dé shī, zhōng zhèng zhě bù yán, xié chǎn zhě rì jìn, jì bù jiàn guò, suǒ yǐ zhì yú miè wáng. zhèn jì zài jiǔ zhòng, bù néng jǐn jiàn tiān xià shì, gù bù zhī qīng děng, yǐ wèi zhèn zhī ěr mù. mò yǐ tiān xià wú shì, sì hǎi ān níng, biàn bù cún yì. kě ài fēi jūn, kě wèi fēi mín. tiān zǐ zhě, yǒu dào zé rén tuī ér wèi zhǔ, wú dào zé rén qì ér bù yòng, chéng kě wèi yě. wèi zhēng duì yuē: zì gǔ shī guó zhī zhǔ, jiē wèi jū ān wàng wēi, chù zhì wàng luàn, suǒ yǐ bù néng zhǎng jiǔ. jīn bì xià fù yǒu sì hǎi, nèi wài qīng yàn, néng liú xīn zhì dào, cháng lín shēn lǚ báo, guó jiā lì shù, zì rán líng zhǎng. chén yòu wén gǔ yǔ yún: jūn, zhōu yě rén, shuǐ yě. shuǐ néng zài zhōu, yì néng fù zhōu. bì xià yǐ wèi kě wèi, chéng rú shèng zhǐ.
貞觀六年，太宗謂侍臣曰：「看古之帝王，有興有衰，猶朝之有暮，皆為敝其耳目，不知時政得失，忠正者不言，邪諂者日進，既不見過，所以至於滅亡。朕既在九重，不能盡見天下事，故布之卿等，以為朕之耳目。莫以天下無事，四海安寧，便不存意。可愛非君，可畏非民。天子者，有道則人推而為主，無道則人棄而不用，誠可畏也。」魏徵對曰：「自古失國之主，皆為居安忘危，處治忘亂，所以不能長久。今陛下富有四海，內外清晏，能留心治道，常臨深履薄，國家歷數，自然靈長。臣又聞古語云：『君，舟也；人，水也。水能載舟，亦能覆舟。』陛下以為可畏，誠如聖旨。」

zhēn guān liù nián, tài zōng wèi shì chén yuē: gǔ rén yún: wēi ér bù chí, diān ér bù fú, yān yòng bǐ xiāng? jūn chén zhī yì, dé bù jǐn zhōng kuāng jiù hū? zhèn cháng dú shū, jiàn jié shā guān lóng páng, hàn zhū cháo cuò, wèi cháng bù fèi shū tàn xī. gōng děng dàn néng zhèng cí zhí jiàn, bì yì zhèng jiào, zhōng bù yǐ fàn yán wǔ zhǐ, wàng yǒu zhū zé. zhèn bǐ lái lín cháo duàn jué, yì yǒu guāi yú lǜ lìng zhě. gōng děng yǐ wèi xiǎo shì, suì bù zhí yán. fán dà shì jiē qǐ yú xiǎo shì, xiǎo shì bù lùn, dà shì yòu jiāng bù kě jiù, shè jì qīng wēi, mò bù yóu cǐ. suí zhǔ cán bào, shēn sǐ pǐ fū zhī shǒu, lǜ tǔ cāng shēng, hǎn wén jiē tòng. gōng děng wèi zhèn sī suí shì miè wáng zhī shì, zhèn wèi gōng děng sī lóng páng cháo cuò zhī zhū, jūn chén bǎo quán, qǐ bù měi zāi!
貞觀六年，太宗謂侍臣曰：「古人云：『危而不持，顛而不扶，焉用彼相？』君臣之義，得不盡忠匡救乎？朕嘗讀書，見桀殺關龍逄，漢誅晁錯，未嘗不廢書嘆息。公等但能正詞直諫，裨益政教，終不以犯顏忤旨，妄有誅責。朕比來臨朝斷決，亦有乖於律令者。公等以為小事，遂不執言。凡大事皆起於小事，小事不論，大事又將不可救，社稷傾危，莫不由此。隋主殘暴，身死匹夫之手，率土蒼生，罕聞嗟痛。公等為朕思隋氏滅亡之事，朕為公等思龍逄、晁錯之誅，君臣保全，豈不美哉！」

zhēn guān qī nián, tài zōng yǔ mì shū jiān wèi zhēng cóng róng lùn zì gǔ lǐ zhèng dé shī, yīn yuē: dāng jīn dà luàn zhī hòu, zào cì bù kě zhì huà. zhēng yuē: bù rán, fán rén zài wēi kùn, zé yōu sǐ wáng yōu sǐ wáng, zé sī huà sī huà, zé yì jiào. rán zé luàn hòu yì jiào, yóu jī rén yì shí yě. tài zōng yuē: shàn rén wèi bāng bǎi nián, rán hòu shèng cán qù shā. dà luàn zhī hòu, jiāng qiú zhì huà, níng kě zào cì ér wàng hū? zhēng yuē: cǐ jù cháng rén, bù zài shèng zhé. ruò shèng zhé shī huà, shàng xià tóng xīn, rén yīng rú xiǎng, bù jí ér sù, qī yuè ér kě, xìn bù wèi nán, sān nián chéng gōng, yóu wèi qí wǎn. tài zōng yǐ wèi rán. fēng dé yí děng duì yuē: sān dài yǐ hòu, rén jiàn jiāo é, gù qín rèn fǎ lǜ, hàn zá bà dào, jiē yù huà ér bù néng, qǐ néng huà ér bù yù? ruò xìn wèi zhēng suǒ shuō, kǒng bài luàn guó jiā. zhēng yuē: wǔ dì sān wáng, bù yì rén ér huà. xíng dì dào zé dì, xíng wáng dào zé wáng, zài yú dāng shí suǒ lǐ, huà zhī ér yǐ. kǎo zhī zài jí, kě dé ér zhī. xī huáng dì yǔ chī yóu qī shí yú zhàn, qí luàn shén yǐ, jì shèng zhī hòu, biàn zhì tài píng. jiǔ lí luàn dé, zhuān xū zhēng zhī, jì kè zhī hòu, bù shī qí huà. jié wèi luàn nüè, ér tāng fàng zhī, zài tāng zhī dài, jì zhì tài píng. zhòu wèi wú dào, wǔ wáng fá zhī, chéng wáng zhī dài, yì zhì tài píng. ruò yán rén jiàn jiāo é, bù jí chún pǔ, zhì jīn yīng xī wèi guǐ mèi, níng kě fù dé ér jiào huà yé? dé yí děng wú yǐ nán zhī, rán xián yǐ wèi bù kě. tài zōng měi lì xíng bù juàn, shù nián jiān, hǎi nèi kāng níng, tū què pò miè, yīn wèi qún chén yuē: zhēn guān chū, rén jiē yì lùn, yún dāng jīn bì bù kě xíng dì dào wáng dào, wéi wèi zhēng quàn wǒ. jì cóng qí yán, bù guò shù zài, suì dé huá xià ān níng, yuǎn róng bīn fú. tū jué zì gǔ yǐ lái cháng wèi zhōng guó qíng dí, jīn qiú zhǎng bìng dài dāo sù wèi, bù luò jiē xí yì guān. shǐ wǒ suì zhì yú cǐ, jiē wèi zhēng zhī lì yě. gù wèi zhēng yuē: yù suī yǒu měi zhì, zài yú shí jiān, bù zhí liáng gōng zuó mo, yǔ wǎ lì bù bié. ruò yù liáng gōng, jí wèi wàn dài zhī bǎo. zhèn suī wú měi zhì, wèi gōng suǒ qiē cuō, láo gōng yuē zhèn yǐ rén yì, hóng zhèn yǐ dào dé, shǐ zhèn gōng yè zhì cǐ, gōng yì zú wèi liáng gōng ěr.
貞觀七年，太宗與秘書監魏徵從容論自古理政得失，因曰：「當今大亂之後，造次不可致化。」征曰：「不然，凡人在危困，則憂死亡；憂死亡，則思化；思化，則易教。然則亂後易教，猶飢人易食也。」太宗曰：「善人為邦百年，然後勝殘去殺。大亂之後，將求致化，寧可造次而望乎？」征曰：「此據常人，不在聖哲。若聖哲施化，上下同心，人應如響，不疾而速，期月而可，信不為難，三年成功，猶謂其晚。」太宗以為然。封德彝等對曰：「三代以後，人漸澆訛，故秦任法律，漢雜霸道， 皆欲化而不能， 豈能化而不欲？若信魏徵所說，恐敗亂國家。」征曰：「五帝、三王，不易人而化。行帝道則帝，行王道則王，在於當時所理，化之而已。考之載籍，可得而知。昔黃帝與蚩尤七十餘戰，其亂甚矣，既勝之後，便致太平。九黎亂德，顓頊征之，既克之後，不失其化。桀為亂虐，而湯放之，在湯之代，既致太平。紂為無道，武王伐之，成王之代，亦致太平。若言人漸澆訛，不及純樸，至今應悉為鬼魅，寧可復得而教化耶？」德彝等無以難之，然咸以為不可。太宗每力行不倦，數年間，海內康寧，突闕破滅，因謂群臣曰：「貞觀初，人皆異論，雲當今必不可行帝道、王道，惟魏徵勸我。既從其言，不過數載，遂得華夏安寧，遠戎賓服。突厥自古以來常為中國勍敵，今酋長並帶刀宿衛，部落皆襲衣冠。使我遂至於此，皆魏徵之力也。」顧謂征曰：「玉雖有美質，在於石間，不值良工琢磨，與瓦礫不別。若遇良工，即為萬代之寶。朕雖無美質，為公所切磋，勞公約朕以仁義，弘朕以道德，使朕功業至此，公亦足為良工爾。」

zhēn guān bā nián, tài zōng wèi shì chén yuē: suí shí bǎi xìng zòng yǒu cái wù, qǐ dé bǎo cǐ? zì zhèn yǒu tiān xià yǐ lái, cún xīn fǔ yǎng, wú yǒu suǒ kē chà, rén rén jiē dé yíng shēng, shǒu qí zī cái, jí zhèn suǒ cì. xiàng shǐ zhèn kē huàn bù yǐ, suī shù zī shǎng cì, yì bù rú bù dé. wèi zhēng duì yuē: yáo shùn zài shàng, bǎi xìng yì yún gēng tián ér shí, záo jǐng ér yǐn, hán bǔ gǔ fù, ér yún dì hé lì yú qí jiān yǐ. jīn bì xià rú cǐ hán yǎng, bǎi xìng kě wèi rì yòng ér bù zhī. yòu zòu chēng: jìn wén gōng chū tián, zhú shòu yú dàng, rù dà zé, mí bù zhī suǒ chū. qí zhōng yǒu yú zhě, wén gōng wèi yuē: wǒ, ruò jūn yě, dào jiāng ān chū? wǒ qiě hòu cì ruò. yú zhě yuē: chén yuàn yǒu xiàn. wén gōng yuē: chū zé ér shòu zhī. yú shì sòng chū zé. wén gōng yuē: jīn zi zhī suǒ yù jiào guǎ rén zhě, hé yě? yuàn shòu zhī. yú zhě yuē: hóng hú bǎo hé hǎi, yàn ér xǐ zhī xiǎo zé, zé yǒu zēng wán zhī yōu. yuán tuó bǎo shēn yuān, yàn ér chū zhī qiǎn zhǔ, bì yǒu diào shè zhī yōu. jīn jūn chū shòu dàng, rù zhì cǐ, hé xíng zhī tài yuǎn yě? wén gōng yuē: shàn zāi! wèi cóng zhě jì yú zhě míng. yú zhě yuē: jūn hé yǐ míng? jūn zūn tiān shì dì, jìng shè jì, bǎo sì guó, cí ài wàn mín, báo fù liǎn, qīng zū shuì, chén yì yǔ yān. jūn bù zūn tiān, bù shì dì, bù jìng shè jì, bù gù sì hǎi, wài shī lǐ yú zhū hóu, nèi nì mín xīn, yī guó liú wáng, yú zhě suī yǒu hòu cì, bù dé bǎo yě. suì cí bù shòu. tài zōng yuē: qīng yán shì yě.
貞觀八年，太宗謂侍臣曰：「隋時百姓縱有財物，豈得保此？自朕有天下已來，存心撫養，無有所科差，人人皆得營生，守其資財，即朕所賜。向使朕科喚不已，雖數資賞賜，亦不如不得。」魏徵對曰：「堯、舜在上，百姓亦云『耕田而食，鑿井而飲』，含哺鼓腹，而雲『帝何力』於其間矣。今陛下如此含養，百姓可謂日用而不知。」又奏稱：「晉文公出田，逐獸於碭，入大澤，迷不知所出。其中有漁者，文公謂曰：『我，若君也，道將安出？我且厚賜若。』漁者曰：『臣願有獻。』文公曰：『出澤而受之。』於是送出澤。文公曰：『今子之所欲教寡人者，何也？願受之。』漁者曰：『鴻鵠保河海，厭而徙之小澤，則有矰丸之憂。黿鼉保深淵，厭而出之淺渚， 必有釣射之憂。 今君出獸碭，入至此，何行之太遠也？』文公曰：『善哉！』謂從者記漁者名。漁者曰：『君何以名？君尊天事地，敬社稷，保四國，慈愛萬民，薄賦斂，輕租稅，臣亦與焉。君不尊天，不事地，不敬社稷，不固四海，外失禮於諸侯，內逆民心，一國流亡，漁者雖有厚賜，不得保也。』遂辭不受。」太宗曰：「卿言是也。」

zhēn guān jiǔ nián, tài zōng wèi shì chén yuē: wǎng xī chū píng jīng shī, gōng zhōng měi nǚ zhēn wán wú yuàn bù mǎn. yáng dì yì yóu bù zú, zhēng qiú wú yǐ, jiān dōng xī zhēng tǎo, qióng bīng dú wǔ, bǎi xìng bù kān, suì zhì wáng miè. cǐ jiē zhèn suǒ mù jiàn, gù sù yè zī zī, wéi yù qīng jìng, shǐ tiān xià wú shì. suì dé yáo yì bù xìng, nián gǔ fēng rěn, bǎi xìng ān lè. fū zhì guó yóu rú zāi shù, běn gēn bù yáo, zé zhī yè mào róng. jūn néng qīng jìng, bǎi xìng hé dé bù ān lè hū?
貞觀九年，太宗謂侍臣曰：「往昔初平京師，宮中美女珍玩無院不滿。煬帝意猶不足，徵求無已，兼東西征討，窮兵黷武，百姓不堪，遂致亡滅。此皆朕所目見，故夙夜孜孜，惟欲清淨，使天下無事。遂得徭役不興，年穀豐稔，百姓安樂。夫治國猶如栽樹，本根不搖，則枝葉茂榮。君能清淨，百姓何得不安樂乎？」

zhēn guān shí liù nián, tài zōng wèi shì chén yuē: huò jūn luàn yú shàng, chén zhì yú xià huò chén luàn yú xià, jūn zhì yú shàng. èr zhě gǒu féng, hé zhě wèi shén? tè jìn wèi zhēng duì yuē: jūn xīn zhì, zé zhào jiàn xià fēi. zhū yī quàn bǎi, shuí gǎn bù wèi wēi jǐn lì? ruò hūn bào yú shàng, zhōng jiàn bù cóng, suī bǎi lǐ xī wǔ zǐ xū zhī zài yú wú, bù jiù qí huò, bài wáng yì jì. tài zōng yuē: bì rú cǐ, qí wén xuān hūn bào, yáng zūn yàn yǐ zhèng dào fú zhī dé zhì, hé yě? zhēng yuē: zūn yàn mí fèng bào zhǔ, jiù zhì cāng shēng, cái dé miǎn luàn, yì shén wēi kǔ. yǔ rén zhǔ yán míng, chén xià wèi fǎ, zhí yán zhèng jiàn, jiē jiàn xìn yòng, bù kě tóng nián ér yǔ yě.
貞觀十六年，太宗謂侍臣曰：「或君亂於上，臣治於下；或臣亂於下，君治於上。二者苟逢，何者為甚？」特進魏徵對曰：「君心治，則照見下非。誅一勸百，誰敢不畏威盡力？若昏暴於上，忠諫不從，雖百里奚、伍子胥之在虞、吳，不救其禍，敗亡亦繼。」太宗曰：「必如此，齊文宣昏暴，楊遵彥以正道扶之得治，何也？」征曰：「遵彥彌縫暴主，救治蒼生，才得免亂，亦甚危苦。與人主嚴明，臣下畏法，直言正諫，皆見信用，不可同年而語也。」

zhēn guān shí jiǔ nián, tài zōng wèi shì chén yuē: zhèn guān gǔ lái dì wáng, jiāo jīn ér qǔ bài zhě, bù kě shèng shù. bù néng yuǎn shù gǔ xī, zhì rú jìn wǔ píng wú suí wén fá chén yǐ hòu, xīn yú jiāo shē, zì jīn zhū jǐ, chén xià bù fù gǎn yán, zhèng dào yīn zī chí wěn. zhèn zì píng dìng tū jué pò gāo lì yǐ hòu, jiān bìng tiě lēi, xí juǎn shā mò, yǐ wèi zhōu xiàn, yí dí yuǎn fú, shēng jiào yì guǎng. zhèn kǒng huái jiāo jīn, héng zì yì zhé, rì gàn ér shí, zuò yǐ dài chén. měi sī chén xià yǒu dǎng yán zhí jiàn, kě yǐ shī yú zhèng jiào zhě, dāng shì mù yǐ shī yǒu dài zhī. rú cǐ, shù jǐ yú shí kāng dào tài ěr.
貞觀十九年，太宗謂侍臣曰：「朕觀古來帝王，驕矜而取敗者，不可勝數。不能遠述古昔，至如晉武平吳、隋文伐陳已後，心逾驕奢，自矜諸己，臣下不復敢言，政道因茲弛紊。朕自平定突厥、破高麗已後，兼併鐵勒，席捲沙漠，以為州縣，夷狄遠服，聲教益廣。朕恐懷驕矜，恆自抑折，日旰而食，坐以待晨。每思臣下有讜言直諫，可以施於政教者，當拭目以師友待之。如此，庶幾於時康道泰爾。」

tài zōng zì jí wèi zhī shǐ, shuāng hàn wèi zāi, mǐ gǔ yǒng guì, tū jué qīn rǎo, zhōu xiàn sāo rán. dì zhì zài yōu rén, ruì jīng wèi zhèng, chóng shàng jié jiǎn, dà bù ēn dé. shì shí, zì jīng shī jí hé dōng hé nán lǒng yòu, jī jǐn yóu shén, yī pǐ juàn cái dé yī dòu mǐ. bǎi xìng suī dōng xī zhú shí, wèi cháng jiē yuàn, mò bù zì ān. zhì zhēn guān sān nián, guān zhōng fēng shú, xián zì guī xiāng, jìng wú yī rén táo sàn. qí dé rén xīn rú cǐ. jiā yǐ cóng jiàn rú liú, yǎ hǎo rú shù, zī zī qiú shì, wù zài zé guān, gǎi gé jiù bì, xìng fù zhì dù, měi yīn yī shì, chù lèi wèi shàn. chū, xī yǐn hǎi líng zhī dǎng, tóng móu hài tài zōng zhě shù bǎi qiān rén, shì níng, fù yǐn jū zuǒ yòu jìn shì, xīn shù huò rán, bù yǒu yí zǔ. shí lùn yǐ wèi néng duàn jué dà shì, dé dì wáng zhī tǐ. shēn è guān lì tān zhuó, yǒu wǎng fǎ shòu cái zhě, bì wú shè miǎn. zài jīng liú wài yǒu fàn zāng zhě, jiē qiǎn zhí zòu, suí qí suǒ fàn, zhì yǐ zhòng fǎ. yóu shì guān lì duō zì qīng jǐn. zhì yù wáng gōng fēi zhǔ zhī jiā, dà xìng háo huá zhī wǔ, jiē wèi wēi píng jī, wú gǎn qīn qī xì rén. shāng lǚ yě cì, wú fù dào zéi, líng yǔ cháng kōng, mǎ niú bù yě, wài hù bù bì. yòu pín zhì fēng rěn, mǐ dòu sān sì qián, xíng lǚ zì jīng shī zhì yú lǐng biǎo, zì shān dōng zhì yú cāng hǎi, jiē bù jī liáng, qǔ gěi yú lù. rù shān dōng cūn luò, xíng kè jīng guò zhě, bì hòu jiā gōng dài, huò fā shí yǒu zèng yí. cǐ jiē gǔ xī wèi yǒu yě.
太宗自即位之始，霜旱為災，米谷踴貴，突厥侵擾，州縣騷然。帝志在憂人，銳精為政，崇尚節儉，大布恩德。是時，自京師及河東、河南、隴右，饑饉尤甚，一匹絹才得一斗米。百姓雖東西逐食，未嘗嗟怨，莫不自安。至貞觀三年，關中豐熟，咸自歸鄉，竟無一人逃散。其得人心如此。加以從諫如流，雅好儒術，孜孜求士，務在擇官，改革舊弊，興複製度，每因一事，觸類為善。初，息隱、海陵之黨，同謀害太宗者數百千人，事寧，復引居左右近侍，心術豁然，不有疑阻。時論以為能斷決大事，得帝王之體。深惡官吏貪濁，有枉法受財者，必無赦免。在京流外有犯贓者，皆遣執奏，隨其所犯，置以重法。由是官吏多自清謹。制馭王公、妃主之家，大姓豪猾之伍，皆畏威屏跡，無敢侵欺細人。商旅野次，無復盜賊，囹圄常空，馬牛布野，外戶不閉。又頻致豐稔，米斗三四錢，行旅自京師至於嶺表，自山東至於滄海，皆不齎糧，取給於路。入山東村落，行客經過者，必厚加供待，或發時有贈遺。此皆古昔未有也。