lǐ shí wǔ jiā lǐ sān
◎禮十五(嘉禮三)
shèng jié zhū qìng jié
○聖節 諸慶節
shèng jié. jiàn lóng yuán nián, qún chén qǐng yǐ èr yuè shí liù rì wèi zhǎng chūn jié. zhēng yuè shí qī rì, yú dà xiāng guó sì jiàn dào chǎng yǐ zhù shòu, zhì rì, shàng shòu tuì, bǎi liáo yì sì xíng xiāng. xún zhào:" jīn hòu zhǎng chūn jié jí zhū qìng jié, cháng cān guān zhì shì guān sēng dào bǎi xìng děng wú dé jìn fèng."
聖節。建隆元年,群臣請以二月十六日為長春節。正月十七日,於大相國寺建道場以祝壽,至日,上壽退,百僚詣寺行香。尋詔:"今後長春節及諸慶節,常參官、致仕官、僧道、百姓等毋得進奉。"
tài zōng yǐ shí yuè qī rì wèi qián míng jié, fù gǎi wèi shòu níng jié.
太宗以十月七日為乾明節,復改為壽寧節。
zhēn zōng yǐ shí èr yuè èr rì wèi chéng tiān jié. qí yí: dì yù zhǎng chūn diàn, zhū wáng shàng shòu, cì shū mì shǐ fù xuān huī sān sī shǐ, cì shǐ xiāng, cì guǎn jūn jié dù shǐ liǎng shǐ liú hòu guān chá shǐ, cì jié dù shǐ zhì guān chá shǐ, cì huáng qīn rèn guān chá shǐ yǐ xià, gè shàng shòu, réng yǐ jīn jiǔ qì yín xiāng hé mǎ xiù biǎo wèi xiàn. jì bì, xián fù chóng dé diàn xù bān, zǎi xiàng lǜ bǎi guān shàng shòu, cì jiǔ sān xíng, jiē yòng jiào fāng lè, cì yī yī xí, wén wǔ qún chén fāng zhèn zhōu jūn jiē yǒu gòng lǐ. qián yī yuè, bǎi guān nèi zhí mù bó gè jiù fó sì xiū zhāi zhù shòu, bà rì yǐ xiāng cì zhī, réng gè shè huì, cì shàng zūn jiǔ jí zhū guǒ, bǎi guān jiān cì jiào fāng lè.
真宗以十二月二日為承天節。其儀:帝御長春殿,諸王上壽,次樞密使副、宣徽、三司使,次使相,次管軍節度使、兩使留後、觀察使,次節度使至觀察使,次皇親任觀察使以下,各上壽,仍以金酒器、銀香合、馬、袖表為獻。既畢,咸赴崇德殿敘班,宰相率百官上壽,賜酒三行,皆用教坊樂,賜衣一襲,文武群臣、方鎮州軍皆有貢禮。前一月,百官、內職、牧伯各就佛寺修齋祝壽,罷日以香賜之,仍各設會,賜上尊酒及諸果,百官兼賜教坊樂。
jǐng dé èr nián, shǐ lìng shū mì sān sī shǐ fù xué shì fù fù bǎi guān zhāi huì, shǎo qīng jiān cì shǐ yǐ shàng jí jìn zhí yī zi cì ēn, sēng dào zé cì zǐ yī shī hào, jìn tú, chuò xíng.
景德二年,始令樞密三司使副、學士復赴百官齋會,少卿、監、刺史以上及近職一子賜恩,僧道則賜紫衣、師號,禁屠,輟刑。
rén zōng yǐ sì yuè shí sì rì wèi qián yuán jié, zhēng yuè bā rì huáng tài hòu wèi zhǎng níng jié. zhào dìng zhǎng níng jié shàng shòu yí: tài hòu chuí lián chóng zhèng diàn, bǎi guān jí qì dān shǐ bān tíng xià, zǎi chén yǐ xià jìn fèng shàng shòu, gé mén shǐ yú diàn shàng lián wài lì shì, bǎi guān zài bài, zǎi chén shēng diàn, guì jìn jiǔ lián wài, nèi chén guì chéng yǐ rù. zǎi chén zòu yuē:" zhǎng níng jié, chén děng bù shèng huān biàn, jǐn shàng qiān wàn suì shòu." fù jiàng, zài bài, sān chēng wàn suì. nèi chén chéng zhǐ xuān yuē:" dé gōng děng shòu jiǔ, yǔ gōng děng tóng xǐ." xián zài bài. zǎi chén shēng diàn, nèi shì chū lián wài guì shòu xū zhǎn, zǎi chén guì shòu, jiàng, zài bài wǔ dǎo, sān chēng wàn suì. nèi shì chéng zhǐ xuān qún chén shēng diàn, zài bài, shēng, chén jìn fèng wù dāng diàn tíng, tōng shì shè rén chēng" zǎi chén yǐ xià jìn fèng", kè shěng shǐ diàn shàng hē" jìn fèng chū". nèi yè zhě jiān jìn dì èr zhǎn, cì jiǔ sān xíng, shì zhōng zòu lǐ bì, jiē zài bài wǔ dǎo. tài hòu hái nèi, bǎi guān yì nèi dōng mén bài biǎo chēng hè. qí wài mìng fù jiù rù nèi zhě jí rù nèi shàng shòu, bù rù nèi zhě jìn biǎo. nèi shì yǐn nèi mìng fù shàng shòu, cì yǐn wài mìng fù, rú bǎi guān yí. cì rì dà yàn.
仁宗以四月十四日為乾元節,正月八日皇太后為長寧節。詔定長寧節上壽儀:太后垂簾崇政殿,百官及契丹使班庭下,宰臣以下進奉上壽,閣門使於殿上簾外立侍,百官再拜,宰臣升殿,跪進酒帘外,內臣跪承以入。宰臣奏曰:"長寧節,臣等不勝歡抃,謹上千萬歲壽。"復降,再拜,三稱萬歲。內臣承旨宣曰:"得公等壽酒,與公等同喜。"咸再拜。宰臣升殿,內侍出簾外跪授虛盞,宰臣跪受,降,再拜舞蹈,三稱萬歲。內侍承旨宣群臣升殿,再拜,升,陳進奉物當殿庭,通事舍人稱"宰臣以下進奉",客省使殿上喝"進奉出"。內謁者監進第二盞,賜酒三行,侍中奏禮畢,皆再拜舞蹈。太后還內,百官詣內東門拜表稱賀。其外命婦舊入內者即入內上壽,不入內者進表。內侍引內命婦上壽,次引外命婦,如百官儀。次日大宴。
yīng zōng yǐ zhēng yuè sān rì wèi shòu shèng jié. lǐ guān zòu:" gù shì, shèng jié shàng shòu, qīn wáng shū mì yú zhǎng chūn diàn, zǎi chén bǎi guān yú chóng dé diàn, tiān shèng liàng hù jiē yú chóng zhèng diàn." yú shì zǐ chén shàng shòu, qún chén shēng diàn jiān, yǐn xiàn yī shāng ér tuì. yòu yī rì, cì yàn yú xī qìng yuàn.
英宗以正月三日為壽聖節。禮官奏:"故事,聖節上壽,親王、樞密於長春殿,宰臣、百官於崇德殿,天聖諒沍皆於崇政殿。"於是紫宸上壽,群臣升殿間,飲獻一觴而退。又一日,賜宴於錫慶院。
shén zōng yǐ xī níng yuán nián sì yuè shí rì wèi tóng tiān jié, yǐ zhái yōu bà shàng shòu, wéi bài biǎo chēng hè. míng nián, qīn wáng shū mì shǐ guǎn jūn fù mǎ zhū sī shǐ fù yì chuí gǒng diàn, zǎi chén bǎi guān dà guó shǐ yì zǐ chén diàn shàng shòu, mìng zuò, cì jiǔ sān xíng, bù jǔ lè. míng nián, yǐ dà hàn, bà tóng tiān jié shàng shòu, qún chén fù dōng shàng gé mén biǎo hè.
神宗以熙寧元年四月十日為同天節,以宅憂罷上壽,惟拜表稱賀。明年,親王、樞密使、管軍、駙馬、諸司使副詣垂拱殿,宰臣、百官、大國使詣紫宸殿上壽,命坐,賜酒三行,不舉樂。明年,以大旱,罷同天節上壽,群臣赴東上閣門表賀。
zhōng shū mén xià yán:" tóng tiān jié shàng shòu bān, zì jīn shū mì shǐ fù xuān huī sān sī shǐ diàn qián mǎ bù jūn fù dōu zhǐ huī shǐ yǐ shàng gòng zuò yī bān, jìn jiǔ yī zhǎn qīn wáng zōng shì shǐ xiāng zhì guān chá fù mǎ guǎn jūn guān chá shǐ yǐ shàng, jiē fù zǐ chén diàn, yī běn bān xù lì shàng shòu, gèng bù fù chuí gǒng diàn." gài yǐ guǎn jūn guān chá shǐ yǐ shàng jí qīn wáng fù mǎ bìng yú chuí gǒng diàn yǐ guān xù gāo xià gè bān jìn jiǔ bì ér rì yàn, wài cháo yǒu bān zhě réng yì zǐ chén diàn, yì zhě yǐ wèi jìn dú, gǎi yān. ér zhào tǎn miǎn yǐ shàng zōng fù tīng bān hè yú jìn zhōng.
中書門下言:"同天節上壽班,自今樞密使副、宣徽、三司使、殿前馬步軍副都指揮使以上共作一班,進酒一盞;親王、宗室、使相至觀察、駙馬、管軍觀察使以上,皆赴紫宸殿,依本班序立上壽,更不赴垂拱殿。"蓋以管軍觀察使以上及親王、駙馬並於垂拱殿以官序高下各班進酒畢而日晏,外朝有班者仍詣紫宸殿,議者以為近瀆,改焉。而詔袒免以上宗婦聽班賀于禁中。
zhé zōng jí wèi, zhào yǐ tài huáng tài hòu qī yuè shí liù rì wèi kūn chéng jié. zǎi chén qǐng yǐ shí èr yuè bā rì wèi xìng lóng jié. zhé zōng běn qī rì shēng, yǐ bì xī zǔ jì, gù hòu yī rì.
哲宗即位,詔以太皇太后七月十六日為坤成節。宰臣請以十二月八日為興龍節。哲宗本七日生,以避僖祖忌,故後一日。
huī zōng yǐ shí yuè shí rì wèi tiān níng jié, dìng shàng shòu yí: huáng dì yù chuí gǒng diàn, qún chén tōng bān qǐ jū bì, fēn bān, cóng yì láng yǐ xià yī guān dài zhào děng xiān tuì. zhī yǐn jìn sī guān yī yuán dú zòu mù, zhī dōng shàng gé mén guān yī yuán zòu jìn shòu jiǔ, yóu dōng jiē shēng, shè rén tōng jiào fāng shǐ yǐ xià zàn zài bài, zòu shèng gōng wàn fú, yòu zài bài, fù wèi. cì kàn zhǎn rén shāo qián, shè rén zàn zài bài, shàng diàn zhī hòu, fēn dōng xī liǎng jiē lì, hóu jìn jiǔ shēng diàn. cì shè rén yǐn qīn wáng rù diàn tíng, běi xiàng lì, zàn zài bài, bān shǒu zòu wàn fú. shè rén yǐn jìn fèng xī rù, liè yú qīn wáng hòu, jiǔ qì yán chuáng zhì mǎ qián, yī tiān wǔ gōng zòu wàn fú, jìn fèng mǎ xiān chū. nèi shì jìn yù chá chuáng, diàn zhōng jiān lèi jiǔ qì, zhī dōng shàng gé mén guān diàn shàng gōng zòu:" qīn wáng mǒu yǐ xià jìn shòu jiǔ." shè rén yī qīn wáng yǐ xià gōng zàn zài bài, nǎi yǐn qīn wáng èr yuán shēng diàn, zhī dōng shàng gé mén guān yǐn yì yù zuò qián, shè rén dōng jiē xià xī xiàng lì, hòu zhǔn cǐ. shàng yùn diǎn yù fèng pán zhǎn shòu bān shǒu, jìn hù shòu pán zhǎn, xī xiàng lì, fèng yù qǐ zhǎn, qīn wáng yī yuán jìn hù zhù jiǔ, bān shǒu fèng yì yù zuò dōng jìn qì, shǎo tuì, xū guì, xìng, yǐ pán shòu diǎn yù, tuì, gé mén yǐn jiàng jiē. shè rén yǐn dāng diàn běi xiàng lì, dōng shàng, zàn bài, xìng, jìn hù guì fèng biǎo, shè rén jiē biǎo, yī yuán zài dōng, yú yì qīn wáng xī, zhì biǎo hù shàng, shòu yǐn jìn. zhī yǐn jìn sī guān diàn shàng dú zòu mù, tuì, qīn wáng yǐ xià fǔ fú, xìng, gōng, shè rén zàn zài bài, yǐn bān shǒu shēng dōng jiē, yú diàn xià fēn lì. gé mén yǐn yì yù zuò dōng, běi xiàng jìn hù, shàng yùn diǎn yù rú qián fèng pán lì, lè zuò, huáng dì yǐn qì, shòu zhǎn, fù wèi, zài bài rú shàng yí. zhī yǐn jìn sī guān yì zhé kǎn dōng, xī xiàng xuān yuē" jìn fèng shōu". zàn bài, wǔ dǎo, yòu zài bài, xī chū. qīn wáng yǐ xià fù zǐ chén diàn lì bān. yǐn jìn guān xuān" jìn fèng chū", tiān wǔ fèng jìn fèng yǐ chū. gé mén fù lì diàn shàng, jiào fāng shǐ zàn sòng yù jiǔ, yòu zài bài, jiào fāng zhì yǔ qì, zàn zài bài, tuì. cì shū mì guān shàng shòu, cì guǎn jūn guān chá yǐ shàng shàng shòu jìn fèng bìng rú yí. nèi shì jǔ yù chá chuáng, shè rén zàn jiào fāng shǐ yǐ xià xiè zhī yīng, zài bài qì, gé mén cè zòu wú gōng shì.
徽宗以十月十日為天寧節,定上壽儀:皇帝御垂拱殿,群臣通班起居畢,分班,從義郎以下醫官、待詔等先退。知引進司官一員讀奏目,知東上閣門官一員奏進壽酒,由東階升,舍人通教坊使以下贊再拜,奏聖躬萬福,又再拜,復位。次看盞人稍前,舍人贊再拜,上殿祗候,分東西兩階立,侯進酒升殿。次舍人引親王入殿庭,北向立,贊再拜,班首奏萬福。舍人引進奉西入,列於親王后,酒器檐床置馬前,揖天武躬奏萬福,進奉馬先出。內侍進御茶床,殿中監酹酒訖,知東上閣門官殿上躬奏:"親王某以下進壽酒。"舍人揖親王以下躬贊再拜,乃引親王二員升殿,知東上閣門官引詣御坐前,舍人東階下西向立,(後准此。)尚醞典御奉盤、盞授班首,搢笏受盤、盞,西向立,奉御啟盞,親王一員搢笏注酒,班首奉詣御坐東進訖,少退,虛跪,興,以盤授典御,退,閣門引降階。舍人引當殿北向立,東上,贊拜,興,搢笏跪奉表,舍人接表,一員在東,余詣親王西,置表笏上,授引進。知引進司官殿上讀奏目,退,親王以下俯伏,興,躬,舍人贊再拜,引班首升東階,余殿下分立。閣門引詣御坐東,北向搢笏,尚醞典御如前奉盤立,樂作,皇帝飲訖,受盞,復位,再拜如上儀。知引進司官詣折檻東,西向宣曰"進奉收"。贊拜,舞蹈,又再拜,西出。親王以下赴紫宸殿立班。引進官宣"進奉出",天武奉進奉以出。閣門復立殿上,教坊使贊送御酒,又再拜,教坊致語訖,贊再拜,退。次樞密官上壽,次管軍觀察以上上壽、進奉並如儀。內侍舉御茶床,舍人贊教坊使以下謝祗應,再拜訖,閣門側奏無公事。
huáng dì fù zǐ chén diàn hòu gé shòu qún chén shàng shòu. zhì míng, sān gōng yǐ xià bǎi liáo bìng yú diàn mén wài jiù cì, dōng shàng gé mén yù shǐ tái tài cháng sì fēn yǐn rù yì diàn tíng dōng xī lì. gé mén fù nèi shì jìn bān qí pái, huáng dì chū gé, jìn wèi zhū bān qīn cóng yíng jià, zì zàn cháng qǐ jū. huáng dì shēng zuò, míng biān, lǐ zhí guān tōng shì shè rén yǐn sān gōng zhì zhí zhèng guān, yù shǐ tái dōng shàng gé mén fēn yǐn bǎi guān, bìng héng xíng běi xiàng lì, diǎn yí zàn zài bài wǔ dǎo, bān shǒu zòu wàn fú, yòu zài bài qì, fēn dōng xī lì. lǐ zhí guān yǐn diàn zhōng jiān shǎo jiān shēng dōng jiē, yì jiǔ zūn suǒ shāo xī, nán xiàng xī shàng lì, shè rén yī jiào fāng shǐ yǐ xià tōng bān dà qǐ jū, cì kàn zhǎn rén xiè shēng diàn, zàn zài bài. nèi shì jìn yù chá chuáng, diàn shì lèi jiǔ qì, lǐ zhí guān tōng shì shè rén fēn yǐn sān gōng zhì zhí zhèng guān, yù shǐ tái dōng shàng gé mén fēn yǐn bǎi liáo, bìng héng xíng běi xiàng lì, diǎn yí zàn zài bài, zàn zhě chéng chuán, zài wèi guān jiē zài bài. lǐ zhí guān tōng shì shè rén yǐn shàng gōng shēng dōng jiē, dōng shàng gé mén guān jiē yǐn shēng diàn, shòu zhǎn qǐ zhǎn rú shàng yí. shàng gōng yì yù zuò, fǔ fú guì zòu:" wén wǔ bǎi liáo shàng gōng jù guān chén mǒu děng qǐ shǒu yán: tiān níng lìng jié, chén děng bù shèng dà qìng, jǐn shàng qiān wàn suì shòu." fǔ fú, xìng, tuì, jiàng jiē, shè rén jiē yǐn fù wèi, diǎn yí zàn zài bài qì, lǐ zhí guān yǐn zhī shū mì yuàn guān yì yù zuò qián chéng zhǐ, tuì yì zhé kǎn shāo dōng, xī xiàng xuān yuē:" dé gōng děng shòu jiǔ, yǔ gōng děng nèi wài tóng qìng." diǎn yí zàn bài rú yí, bǎi guān fēn dōng xī lì. lǐ zhí guān tōng shì shè rén yǐn shàng gōng shēng dōng jiē, dōng shàng gé mén guān jiē yǐn yì yù zuò dōng, jìn hù, diàn zhōng jiān shòu pán, shàng gōng fèng jìn yù zuò dōng, běi xiàng, lè zuò, huáng dì yǐn qì, gé mén yǐn jiē zhǎn, diǎn yí zàn bài rú shàng yí. zōng shì yáo jùn yǐ xià xiān tuì. lǐ zhí guān yǐn shū mì yuàn guān yì yù zuò qián chéng zhǐ, tuì yì zhé kǎn shāo dōng, xuān yuē:" xuān qún chén shēng diàn." diǎn yí zàn bài qì, lǐ zhí guān tōng shì shè rén fēn yǐn sān gōng yǐ xià shēng dōng jiē, qīn wáng shǐ xiāng yǐ xià shēng xī jiē yù shǐ tái dōng shàng gé mén fēn yǐn mì shū jiān yǐ xià shēng liǎng duǒ diàn, bìng dōng xī láng xí hòu lì. shàng yùn diǎn yù yǐ zhǎn shòu diàn zhōng jiān, fèng yù qǐ zhǎn, diàn zhōng jiān xī xiàng lì, diàn zhōng shǎo jiān yǐ jiǔ zhù yú zhǎn, dì èr dì sān zhǔn cǐ. fèng yì yù zuò qián, gōng jìn qì, shǎo tuì, fèng pán xī xiàng lì. lè zuò, huáng dì yǐn qì, diàn zhōng jiān jiē zhǎn tuì, shòu fèng yù, chū hù fù wèi. tōng shì shè rén fēn yǐn diàn shàng guān héng xíng běi xiàng, shè rén zàn zài bài, diǎn yí yuē" zài bài", zàn zhě chéng chuán, jiē zài bài. shè rén zàn jiù zuò, gè lì xí hòu, fù zàn jiù zuò, qún guān jiē zuò. jiǔ chū xíng, xiān zǎi chén, cì bǎi guān, jiē zuò lè. shàng shí diǎn yù fèng yù jìn shí, tài guān shè qún guān shí, huáng dì zài jǔ jiǔ, qún guān xìng, lì xí hòu, lè zuò, yǐn qì, shè rén zàn jiù zuò, zài xíng qún guān jiǔ, huáng dì sān jǔ jiǔ, bìng rú dì èr zhī yí. jiǔ sān xíng, shè rén yuē" kě qǐ", qún guān xìng, lì xí hòu. ruò xuān shì zhǎn, jí suí dōng shàng gé mén guān yǐ xià yī, chēng" xuān shì zhǎn", gōng, zàn jiù zuò. ruò xuān quàn, jí lì xí hòu, gōng, yǐn qì, zàn zài bài. nèi shì jǔ yù chá chuáng, lǐ zhí guān yǐn zuǒ fǔ yì yù zuò qián běi xiàng fǔ fú guì zòu:" zuǒ fǔ jù guān chén mǒu yán lǐ bì." fǔ fú, xìng, tuì, fù wèi. lǐ zhí guān tōng shì shè rén fēn yǐn sān gōng yǐ xià wén wǔ bǎi liáo jiàng jiē héng xíng běi xiàng lì, shū mì yuàn guān zài qīn wáng hòu. diǎn yí zàn zài bài, jiē wǔ dǎo zài bài tuì.
皇帝赴紫宸殿後閣受群臣上壽。質明,三公以下百僚並於殿門外就次,東上閣門、御史台、太常寺分引入詣殿庭東西立。閣門附內侍進班齊牌,皇帝出閣,禁衛諸班親從迎駕,自贊常起居。皇帝升坐,鳴鞭,禮直官、通事舍人引三公至執政官,御史台、東上閣門分引百官,並橫行北向立,典儀贊再拜舞蹈,班首奏萬福,又再拜訖,分東西立。禮直官引殿中監、少監升東階,詣酒尊所稍西,南向西上立,舍人揖教坊使以下通班大起居,次看盞人謝升殿,贊再拜。內侍進御茶床,殿侍酹酒訖,禮直官、通事舍人分引三公至執政官,御史台、東上閣門分引百僚,並橫行北向立,典儀贊再拜,贊者承傳,在位官皆再拜。禮直官、通事舍人引上公升東階,東上閣門官接引升殿,授盞、啟盞如上儀。上公詣御坐,俯伏跪奏:"文武百僚、上公具官臣某等稽首言:天寧令節,臣等不勝大慶,謹上千萬歲壽。"俯伏,興,退,降階,舍人接引復位,典儀贊再拜訖,禮直官引知樞密院官詣御坐前承旨,退詣折檻稍東,西向宣曰:"得公等壽酒,與公等內外同慶。"典儀贊拜如儀,百官分東西立。禮直官、通事舍人引上公升東階,東上閣門官接引詣御坐東,搢笏,殿中監授盤,上公奉進御坐東,北向,樂作,皇帝飲訖,閣門引接盞,典儀贊拜如上儀。宗室遙郡以下先退。禮直官引樞密院官詣御坐前承旨,退詣折檻稍東,宣曰:"宣群臣升殿。"典儀贊拜訖,禮直官、通事舍人分引三公以下升東階,親王、使相以下升西階;御史台、東上閣門分引秘書監以下升兩朵殿,並東西廊席後立。尚醞典御以盞授殿中監,奉御啟盞,殿中監西向立,殿中少監以酒注於盞,(第二、第三準此。)奉詣御坐前,躬進訖,少退,奉盤西向立。樂作,皇帝飲訖,殿中監接盞退,授奉御,出笏復位。通事舍人分引殿上官橫行北向,舍人贊再拜,典儀曰"再拜",贊者承傳,皆再拜。舍人贊就坐,各立席後,復贊就坐,群官皆坐。酒初行,先宰臣,次百官,皆作樂。尚食典御、奉御進食,太官設群官食,皇帝再舉酒,群官興,立席後,樂作,飲訖,舍人贊就坐,再行群官酒,皇帝三舉酒,並如第二之儀。酒三行,舍人曰"可起",群官興,立席後。若宣示盞,即隨東上閣門官以下揖,稱"宣示盞",躬,贊就坐。若宣勸,即立席後,躬,飲訖,贊再拜。內侍舉御茶床,禮直官引左輔詣御坐前北向俯伏跪奏:"左輔具官臣某言禮畢。"俯伏,興,退,復位。禮直官、通事舍人分引三公以下文武百僚降階橫行北向立,樞密院官在親王后。典儀贊再拜,皆舞蹈再拜退。
jìng kāng yuán nián sì yuè shí sān rì, tài zǎi xú chù rén děng biǎo qǐng wèi gān lóng jié. zhì rì, huáng dì shuài bǎi guān yì lóng dé gōng shàng shòu bì, jí běn gōng cì shì cóng guān yǐ shàng yàn.
靖康元年四月十三日,太宰徐處仁等表請為乾龍節。至日,皇帝帥百官詣龍德宮上壽畢,即本宮賜侍從官以上宴。
jiàn yán yuán nián wǔ yuè, zǎi chén děng shàng yán, qǐng yǐ wǔ yuè èr shí yī rì wèi tiān shēn jié. zhào yuē:" zhèn chéng zǔ zōng yí zé, huò tuō shì mín zhī shàng, qiú suǒ yǐ fú wēi chí diān zhī dào, wèi zhī yōu jì. niàn èr shèng luán yú zài yuǎn, wàn mín shī yè, jiāng shì bào lù, sù yè tòng dào, qǐn shí jǐ fèi, kuàng yǐ miǎo gōng zhī gù, wén lè yǐn jiǔ, yǐ zì wèi lè hū? fēi wéi shēn fú zhèn zhì, shí zēng gǎn yú zhèn xīn. suǒ yǒu jiāng lái tiān shēn jié bǎi guān shàng shòu cháng lǐ, kě lìng qǐn bà." zhì shì zhǐ jiù fó sì qǐ sàn zhù shòu dào chǎng, yì gé mén huò hòu diàn bài biǎo chēng hè.
建炎元年五月,宰臣等上言,請以五月二十一日為天申節。詔曰:"朕承祖宗遺澤,獲托士民之上,求所以扶危持顛之道,未知攸濟。念二聖鑾輿在遠,萬民失業,將士暴露,夙夜痛悼,寢食幾廢,況以眇躬之故,聞樂飲酒,以自為樂乎?非惟深拂朕志,實增感於朕心。所有將來天申節百官上壽常禮,可令寢罷。"至是止就佛寺啟散祝壽道場,詣閣門或後殿拜表稱賀。
shào xìng shí sān nián èr yuè, chén liáo zòu:" chén wén xiào lǐ tiān xià zhě, dì wáng zhī shèng dé, guī měi bào shàng zhě, chén zǐ zhī zhì chéng. shì jiē yīn xìng zì rán, fā yú guān gǎn, bì gè jǐn qí zhì, rán hòu wèi chēng. gōng wéi bì xià fǔ jiān nán zhī yùn, yōu qín zài yù, jīng jīng yè yè, tú jì zhōng xìng, xiào dé tōng yú shén míng, huáng tiān wèi zhī huǐ huò, zhǎng lè hái què, shì dāng dàn jié zhī qián, bì xià yǐ tiān xià yǎng, huò shēn gōng wéi shàng shòu zhī yí, chén mín dé yú guān tīng, tiān xià wú bù xīn qìng, suǒ yǐ chóng dà yǎng ér chéng xiào lǐ zhī gōng zhě, jì yǐ jǐn shàn jǐn měi yǐ. bì xià dàn shèng jiā chén, nǎi chén zǐ suǒ yuàn fèng shāng shàng shòu, yǐ jǐn guī měi zhī yì, qí kě bù jǔ ér xíng zhī hū? chén yú, yù wàng jiāng lái tiān shēn jié xǔ lìng yǒu sī jǔ xíng jiù diǎn, zhì rì, bǎi guān dé yǐ fèng wàn nián zhī shāng, yǎng zhù shèng shòu, tiān xià xìng shèn." tài cháng lǐ bù tǎo lùn: měi yù shèng jié, shū mì yuàn yǐ xià xiān yì chuí gǒng diàn shàng shòu bì, zǎi chén lǜ bǎi liáo yú zǐ chén diàn shàng shòu. qián yī yuè, fēn rì qǐ jiàn dào chǎng, zhì qián yī rì, shū mì yuàn guān mǎn sàn yī lì zuò zhāi yán. zhì rì, sān xǐng guān shàng shòu lì bān qì, cì fù mǎn sàn zuò zhāi yán. hòu èr rì, dà yàn yú jí yīng diàn. shí mìng yù shǐ tái tài cháng sì xiū lì yí zhù.
紹興十三年二月,臣僚奏:"臣聞孝理天下者,帝王之盛德,歸美報上者,臣子之至誠。是皆因性自然,發於觀感,必各盡其至,然後為稱。恭惟陛下撫艱難之運,憂勤在御,兢兢業業,圖濟中興,孝德通於神明,皇天為之悔禍,長樂還闕,適當誕節之前,陛下以天下養,獲伸宮闈上壽之儀,臣民得於觀聽,天下無不欣慶,所以崇大養而成孝理之功者,既以盡善盡美矣。陛下誕聖佳辰,乃臣子所願奉觴上壽,以盡歸美之意,其可不舉而行之乎?臣愚,欲望將來天申節許令有司舉行舊典,至日,百官得以奉萬年之觴,仰祝聖壽,天下幸甚。"太常、禮部討論:每遇聖節,樞密院以下先詣垂拱殿上壽畢,宰臣率百僚於紫宸殿上壽。前一月,分日啟建道場,至前一日,樞密院官滿散依例作齋筵。至日,三省官上壽立班訖,次赴滿散作齋筵。後二日,大宴於集英殿。時命御史台、太常寺修立儀注。
xiào zōng lóng xìng yuán nián, tài shàng huáng dì tiān shēn jié, huáng dì jí zǎi chén wén wǔ bǎi liáo yì dé shòu gōng shàng shòu. shì rì, yǐ qīn zōng dà xiáng, qián yī rì, huáng dì qǐ jū rú gōng zhōng yí, bǎi liáo bài biǎo chēng hè.
孝宗隆興元年,太上皇帝天申節,皇帝及宰臣、文武百僚詣德壽宮上壽。是日,以欽宗大祥,前一日,皇帝起居如宮中儀,百僚拜表稱賀。
qián dào bā nián, lì huáng tài zǐ, huáng dì lǜ huáng tài zǐ jí wén wǔ bǎi liáo yì dé shòu gōng shàng shòu. qián qī, yí luán sī chén shè dé shòu gōng diàn mén zhī nèi wài, shè yù zuò yú diàn shàng dāng zhōng nán xiàng, shè dà cì yú dé shòu gōng mén nèi nán xiàng, xiǎo cì yú diàn dōng láng xī xiàng, shè huáng dì rù wèi èr: yī yú yù zuò dōng nán, xī xiàng yī yú yù zuò zhī nán, běi xiàng. shàng yùn shè yù jiǔ zūn jiǔ qì yú yù zuò zhī dōng, yǒu sī yòu shè yù chá chuáng yú yù zuò zhī xī, jù shāo běi. qí rì, wén wǔ bǎi liáo nèi bù xì cóng jià zhě, bìng xiān fù dé shòu gōng mén wài yǐ qí yíng jià qǐ jū. zhì míng, huáng dì fú xuē páo chū jí yù zuò, cóng jià chén liáo jìn wèi qǐ jū rú cháng yí. huáng dì jiàng zuò, chéng niǎn jiāng zhì dé shòu gōng, wén wǔ bǎi liáo yíng jià zài bài qǐ jū qì, qián dǎo guān tài cháng qīng gé mén guān tài cháng bó shì lǐ zhí guān xiān rù, yì dà cì qián fēn zuǒ yòu lì dìng. huáng dì jiàng niǎn rù cì, yù shǐ tái gé mén tài cháng sì fēn yǐn huáng tài zǐ bìng wén wǔ bǎi liáo rù yì diàn tíng, dōng xī xiāng xiàng lì dìng, qián dǎo guān dǎo huáng dì rù xiǎo cì, lián jiàng. huáng tài zǐ bìng wén wǔ bǎi liáo bìng héng xíng běi xiàng lì. tài shàng huáng dì chū gōng shēng yù zuò, míng biān, xiǎo cì lián juǎn. qián dǎo guān dǎo huáng dì shēng diàn dōng jiē, yì diàn zhé kǎn qián běi xiàng rù wèi, zài bài, gōng zòu shèng gōng wàn fú, zài bài, huáng dì yì tài shàng huáng dì yù zuò zhī dōng rù wèi xī xiàng lì, qián dǎo guān yú diàn shàng suí dì zhī yí lì. cì shè rén yī huáng tài zǐ bìng wén wǔ bǎi liáo gōng, diǎn yí yuē" zài bài", zàn zhě chéng chuán, zài wèi guān jiē zài bài, jìn hù wǔ dǎo, yòu zài bài, huáng tài zǐ bù lí wèi, zòu shèng gōng wàn fú, gè zài bài, zhí shēn, fēn dōng xī xiāng xiàng lì. lǐ zhí guān yǐn fèng pán zhǎn guān shòu pán zhǎn guān chéng zhǐ xuān dá guān zòu lǐ bì guān diàn zhōng jiān shǎo jiān shēng diàn. nèi shì jìn yù chá chuáng, shàng yùn diǎn yù yǐ pán zhǎn jiǔ zhù shòu diàn zhōng jiān shǎo jiān, cì lǐ zhí guān yǐn fèng pán zhǎn guān yì jiǔ zūn suǒ běi xiàng, diàn zhōng jiān qǐ zhǎn, diàn zhōng shǎo jiān zhù jiǔ, fèng pán zhǎn guān fèng jiǔ yì huáng dì qián běi xiàng, lǐ zhí guān yǐn shòu pán zhǎn guān yì tài shàng huáng dì yù zuò qián, xī xiàng lì, huáng tài zǐ bìng wén wǔ bǎi liáo héng xíng běi xiàng lì. fèng pán zhǎn guān gōng jìn huáng dì, huáng dì fèng jiǔ, qián dǎo guān dǎo huáng dì yì tài shàng huáng dì yù zuò qián gōng jìn qì, shǎo hòu, yǐ pán shòu shòu pán zhǎn guān. qián dǎo guān dǎo huáng dì yì tài shàng yù zuò qián rù wèi běi xiàng fǔ fú guì, diàn xià huáng tài zǐ bìng bǎi liáo jiē gōng shēn. huáng dì zòu:" chén mǒu jǐn lǜ wén wǔ bǎi liáo qǐ shǒu yán: tiān shēn lìng jié, chén mǒu yǔ bǎi liáo děng bù shèng dà qìng, jǐn shàng qiān wàn suì shòu." zòu qì, fú, xìng, zài bài, zài wèi guān jiē zài bài. chéng zhǐ xuān dá guān xuān yuē:" dé huáng dì shòu jiǔ, yǔ huáng dì bìng bǎi liáo nèi wài tóng qìng." huáng dì zài bài, zài wèi guān jiē zài bài qì, fēn dōng xī xiāng xiàng lì. huáng dì yì yù zuò dōng, xī xiàng lì, fèng pán zhǎn guān yǐ pán běi xiàng gōng jìn, huáng dì fèng pán, lè zuò, qí tài shàng huáng dì yǐn jiǔ, huáng dì gōng jiē zhǎn qì, huáng dì shǎo hòu, yǐ pán zhǎn shòu shòu pán zhǎn guān, yǐ shòu diàn zhōng jiān, gè fù wèi lì. huáng tài zǐ bìng wén wǔ bǎi liáo héng xíng běi xiàng, huáng dì yì rù wèi běi xiàng zài bài, zài wèi guān jiē zài bài. huáng dì yì tài shàng yù zuò dōng rù wèi xī xiàng lì, huáng tài zǐ wén wǔ bǎi liáo zài bài, jìn hù wǔ dǎo, yòu zài bài qì, nèi shì jǔ chá chuáng, zòu lǐ bì guān běi xiàng fǔ fú guì zòu:" jù guān chén mǒu yán lǐ bì." zài wèi guān zài bài. tài shàng huáng dì jià xìng, huáng dì cóng rù, wén wǔ bǎi liáo yǐ cì tuì.
乾道八年,立皇太子,皇帝率皇太子及文武百僚詣德壽宮上壽。前期,儀鸞司陳設德壽宮殿門之內外,設御坐於殿上當中南向,設大次於德壽宮門內南向,小次於殿東廊西向,設皇帝褥位二:一於御坐東南,西向;一於御坐之南,北向。尚醞設御酒尊、酒器於御坐之東,有司又設御茶床於御坐之西,俱稍北。其日,文武百僚內不系從駕者,並先赴德壽宮門外以俟迎駕起居。質明,皇帝服靴袍出即御坐,從駕臣僚、禁衛起居如常儀。皇帝降坐,乘輦將至德壽宮,文武百僚迎駕再拜起居訖,前導官、太常卿、閣門官、太常博士、禮直官先入,詣大次前分左右立定。皇帝降輦入次,御史台、閣門、太常寺分引皇太子並文武百僚入詣殿廷,東西相向立定,前導官導皇帝入小次,簾降。皇太子並文武百僚並橫行北向立。太上皇帝出宮升御坐,鳴鞭,小次簾卷。前導官導皇帝升殿東階,詣殿折檻前北向褥位,再拜,躬奏聖躬萬福,再拜,皇帝詣太上皇帝御坐之東褥位西向立,前導官於殿上隨地之宜立。次舍人揖皇太子並文武百僚躬,典儀曰"再拜",贊者承傳,在位官皆再拜,搢笏舞蹈,又再拜,皇太子不離位,奏聖躬萬福,各再拜,直身,分東西相向立。禮直官引奉盤盞官、受盤盞官、承旨宣答官、奏禮畢官、殿中監、少監升殿。內侍進御茶床,尚醞典御以盤盞、酒注授殿中監、少監,次禮直官引奉盤盞官詣酒尊所北向,殿中監啟盞,殿中少監注酒,奉盤盞官奉酒詣皇帝前北向,禮直官引受盤盞官詣太上皇帝御坐前,西向立,皇太子並文武百僚橫行北向立。奉盤盞官躬進皇帝,皇帝奉酒,前導官導皇帝詣太上皇帝御坐前躬進訖,少後,以盤授受盤盞官。前導官導皇帝詣太上御坐前褥位北向俯伏跪,殿下皇太子並百僚皆躬身。皇帝奏:"臣某謹率文武百僚稽首言:天申令節,臣某與百僚等不勝大慶,謹上千萬歲壽。"奏訖,伏,興,再拜,在位官皆再拜。承旨宣答官宣曰:"得皇帝壽酒,與皇帝並百僚內外同慶。"皇帝再拜,在位官皆再拜訖,分東西相向立。皇帝詣御坐東,西向立,奉盤盞官以盤北向恭進,皇帝奉盤,樂作,俟太上皇帝飲酒,皇帝躬接盞訖,皇帝少後,以盤盞授受盤盞官,以授殿中監,各復位立。皇太子並文武百僚橫行北向,皇帝詣褥位北向再拜,在位官皆再拜。皇帝詣太上御坐東褥位西向立,皇太子、文武百僚再拜,搢笏舞蹈,又再拜訖,內侍舉茶床,奏禮畢官北向俯伏跪奏:"具官臣某言禮畢。"在位官再拜。太上皇帝駕興,皇帝從入,文武百僚以次退。
chún xī èr nián shí yī yuè, zhào:" tài shàng huáng dì shèng shòu wú jiāng, xīn suì qī shí, yǐ shí yī rì dōng zhì jiā shang zūn hào cè bǎo, shí èr yuè shí qī rì lì chūn xíng qìng shòu lǐ." shì rì zǎo, wén wǔ bǎi liáo bìng zān huā fù wén dé diàn lì bān, tīng xuān qìng shòu shè. xuān shè qì, cóng jià zhì dé shòu gōng xíng qìng shòu lǐ, zhì cí yuē:" huáng dì chén mǒu yán: tiān yòu jūn qīn, xī zī nán lǎo, wéi chūn zhī jí, nián dé jiā xīn. chén mǒu yǔ qún chén děng bù shèng dà qìng, jǐn shàng qiān wàn suì shòu." yú yǔ qián shàng shòu yí zhù tóng. lǐ bì, cóng jià guān yīng fèng guān jìn wèi děng bìng zān huā cóng jià hái nèi, wén wǔ bǎi liáo wén dé diàn bài biǎo chēng hè.
淳熙二年十一月,詔:"太上皇帝聖壽無疆,新歲七十,以十一日冬至加上尊號冊寶,十二月十七日立春行慶壽禮。"是日早,文武百僚並簪花赴文德殿立班,聽宣慶壽赦。宣赦訖,從駕至德壽宮行慶壽禮,致詞曰:"皇帝臣某言:天祐君親,錫茲難老,維春之吉,年德加新。臣某與群臣等不勝大慶,謹上千萬歲壽。"余與前上壽儀注同。禮畢,從駕官、應奉官、禁衛等並簪花從駕還內,文武百僚文德殿拜表稱賀。
shí nián shí èr yuè, yǐ tài shàng huáng hòu xīn nián qī shí, zhào yǐ lì chūn rì xíng qìng hè zhī lǐ. shí sān nián chūn zhēng yuè shuò, yǐ tài shàng huáng dì shèng shòu bā shí, dì lǜ qún chén yì dé shòu gōng xíng lǐ, qí yí zhù ēn shè bìng rú chún xī èr nián diǎn gù.
十年十二月,以太上皇后新年七十,詔以立春日行慶賀之禮。十三年春正月朔,以太上皇帝聖壽八十,帝率群臣詣德壽宮行禮,其儀注、恩赦並如淳熙二年典故。
xiào zōng yǐ shí yuè èr shí èr rì wèi huì qìng jié, guāng zōng yǐ jiǔ yuè sì rì wèi zhòng míng jié, níng zōng yǐ shí yuè shí jiǔ rì wèi tiān yòu jié xún gǎi wèi ruì qìng jié, lǐ zōng yǐ zhēng yuè wǔ rì wèi tiān jī jié, dù zōng yǐ sì yuè jiǔ rì wèi gān huì jié, yíng guó gōng yǐ jiǔ yuè èr shí bā rì wèi tiān ruì jié. qí shàng shòu chēng hè zhī lǐ, dà lüè jiē rú tiān shēn jié yí.
孝宗以十月二十二日為會慶節,光宗以九月四日為重明節,寧宗以十月十九日為天祐節、尋改為瑞慶節,理宗以正月五日為天基節,度宗以四月九日為乾會節,瀛國公以九月二十八日為天瑞節。其上壽稱賀之禮,大略皆如天申節儀。
zhū qìng jié, gǔ wú shì yě, zhēn zōng yǐ hòu shǐ yǒu zhī. dà zhōng xiáng fú yuán nián, zhào yǐ zhēng yuè sān rì tiān shū jiàng rì wèi tiān qìng jié, xiū jià wǔ rì, liǎng jīng zhū lù zhōu fǔ jūn jiān qián qī rì jiàn dào chǎng shè jiào, duàn tú zǎi jié rì, shì shù tè lìng yàn lè, jīng shī rán dēng. yòu yǐ liù yuè liù rì wèi tiān kuàng jié, jīng shī duàn tú zǎi, bǎi guān xíng xiāng shàng qīng gōng. yòu yǐ qī yuè yī rì shèng zǔ jiàng rì wèi xiān tiān jié, shí yuè èr shí sì rì jiàng yán ēn diàn rì wèi jiàng shèng jié, xiū jià yàn lè bìng rú tiān qìng jié. zhōng shū qīn wáng jié dù shū mì sān sī yǐ xià zhì fù mǎ dū wèi, yì zhǎng chūn diàn jìn jīn lǚ yán shòu dài jīn sī xù mìng lǚ, shàng bǎo shēng shòu jiǔ. gǎi yù chóng dé diàn, cì bǎi guān yǐn, rú shèng jié yí. qián yī rì, yǐ jīn lǚ yán shòu dài jīn tú yín jié xù mìng lǚ fēi cǎi luó yán shòu dài cǎi sī xù mìng lǚ fēn cì bǎi guān, jié rì dài yǐ rù. lǐ bì, yàn bǎi guān yú xī qìng yuàn. tiān xǐ chū, zhào yǐ dà zhōng xiáng fú yuán nián sì yuè yī rì tiān shū zài jiàng nèi zhōng gōng dé gé wèi tiān zhēn jié, yī rú tiān kuàng jié. xún yǐ rén zōng xián míng, gǎi wèi tiān qí jié.
諸慶節,古無是也,真宗以後始有之。大中祥符元年,詔以正月三日天書降日為天慶節,休假五日,兩京諸路州、府、軍、監前七日建道場設醮,斷屠宰;節日,士庶特令宴樂,京師然燈。又以六月六日為天貺節,京師斷屠宰,百官行香上清宮。又以七月一日聖祖降日為先天節,十月二十四日降延恩殿日為降聖節,休假、宴樂並如天慶節。中書、親王、節度、樞密、三司以下至駙馬都尉,詣長春殿進金縷延壽帶、金絲續命縷,上保生壽酒。改御崇德殿,賜百官飲,如聖節儀。前一日,以金縷延壽帶、金塗銀結續命縷、緋彩羅延壽帶、彩絲續命縷分賜百官,節日戴以入。禮畢,宴百官於錫慶院。天禧初,詔以大中祥符元年四月一日天書再降內中功德閣為天禎節,一如天貺節。尋以仁宗嫌名,改為天祺節。
zhèng hé sān nián shí yī yuè wǔ rì, yǐ xiū sì shì, tiān zhēn shì jiàn, zhào wèi tiān yīng jié. yòu yǐ wǔ yuè shí èr rì jì fāng qiū rì wèi níng kuàng jié, jì yòu yǐ èr yuè shí wǔ rì tài shàng hùn yuán shàng dé huáng dì jiàng shèng rì wèi zhēn yuán jié, bā yuè jiǔ rì qīng huá dì jūn shēng chén wèi yuán chéng jié, zhēng yuè sì rì yǒu tài zǔ shén yù zhī zhōu fǔ gōng diàn xíng xiāng wèi kāi jī jié, shí yuè èr shí wǔ rì wèi tiān fú jié, jiē rú tiān qìng jié, zhe wèi lìng.
政和三年十一月五日,以修祀事,天真示見,詔為天應節。又以五月十二日祭方丘日為寧貺節,既又以二月十五日太上混元上德皇帝降聖日為真元節,八月九日青華帝君生辰為元成節,正月四日有太祖神御之州府宮殿行香為開基節,十月二十五日為天符節,皆如天慶節,著為令。
gāo zōng jiàn yán yuán nián shí yī yuè wǔ rì, zhào:" zhèng hé yǐ lái tiān zhì zhū jié, chú kāi jī jié wài, yú bìng yī zǔ zōng fǎ."
高宗建炎元年十一月五日,詔:"政和以來添置諸節,除開基節外,余並依祖宗法。"