rú lín sān
◎儒林三
shào bó wēn yù chū hóng xìng zǔ gāo kàng chéng dà chāng lín zhī qí lín guāng cháo yáng wàn lǐ
○邵伯溫 喻樗 洪興祖 高閌 程大昌 林之奇 林光朝 楊萬里
shào bó wēn, zì zi wén, luò yáng rén, kāng jié chù shì yōng zhī zǐ yě. yōng míng zhòng yī shí, rú sī mǎ guāng hán wéi lǚ gōng zhe chéng yí xiōng dì jiē jiāo qí mén. bó wēn rù wén fù jiào, chū zé shì sī mǎ guāng děng, ér guāng děng yì qū míng wèi bèi xíng, yǔ bó wēn wèi zài shì jiāo, gù suǒ wén rì bó, ér yóu shú dāng shì zhī wù. guāng rù xiàng, cháng yù jiàn bó wēn, wèi guǒ ér hōng. hòu yǐ hé nán yǐn yǔ bù shǐ zhě jiàn, tè shòu dà míng fǔ zhù jiào, diào lù zhōu zhǎng zi xiàn wèi.
邵伯溫,字子文,洛陽人,康節處士雍之子也。雍名重一時,如司馬光、韓維、呂公著、程頤兄弟皆交其門。伯溫入聞父教,出則事司馬光等,而光等亦屈名位輩行,與伯溫為再世交,故所聞日博,而尤熟當世之務。光入相,嘗欲薦伯溫,未果而薨。後以河南尹與部使者薦,特授大名府助教,調潞州長子縣尉。
chū, cài què zhī xiāng yě, shén zōng bēng, zhé zōng lì, xíng shù zì xiāng zhōu yí hé yáng, yì què móu zào dìng cè shì. jí sī mǎ guāng zǐ kāng yì què, shù zhào kāng yì hé yáng, bó wēn wèi kāng yuē:" gōng xiū chú sàng wèi jiàn jūn, bù yí wǎng dào xiān jiàn péng yǒu." kāng yuē:" yǐ nuò zhī." bó wēn yuē:" shù qīng qiǎo, huò yǐ shì yào gōng xiū, ruò cóng zhī, bì wèi yì rì zhī huǐ." kāng jìng wǎng. shù guǒ quàn kāng zuò shū chēng què, yǐ wèi tā rì quán shēn bǎo jiā jì. kāng shù tóng nián dēng kē, shù yòu chū guāng mén xià, kāng suì zuò shū rú shù yán. shù gài yǐ kāng wèi guāng zǐ, yán què yǒu dìng cè gōng, shì bì jiàn xìn. jì ér liáng dào yǐ jiàn yì zhào, shù yì yào dào zhì hé yáng, lián rì yè lùn què gōng bù xiū, qiě yǐ kāng shū wèi zhèng, dào bù yuè. huì wú chù hòu zòu què shī bàng cháo zhèng, dào yǔ liú ān shì gòng qǐng zhū què, qiě lùn shù zuì, yì mìng kāng fēn zhé, kāng shǐ huǐ zhī. kāng zú, zi zhí yòu. xuān rén hòu mǐn zhī. lǚ dà fáng wèi kāng sù yǐ bó wēn kě tuō, qǐng yǐ bó wēn wèi xī jīng jiào shòu yǐ jiào zhí. bó wēn jì zhì guān, zé huì zhí yuē:" wēn gōng zhī sūn, dà jiàn zhī zǐ, xián yú zài tiān xià, kě wèi yě." zhí wén zhī, lì xué bù xiè, zú yǒu lì.
初,蔡確之相也,神宗崩,哲宗立,邢恕自襄州移河陽,詣確謀造定策事。及司馬光子康詣闕,恕召康詣河陽,伯溫謂康曰:"公休除喪未見君,不宜枉道先見朋友。"康曰:"已諾之。"伯溫曰:"恕傾巧,或以事要公休,若從之,必為異日之悔。"康竟往。恕果勸康作書稱確,以為他日全身保家計。康、恕同年登科,恕又出光門下,康遂作書如恕言。恕蓋以康為光子,言確有定策功,世必見信。既而梁燾以諫議召,恕亦要燾至河陽,連日夜論確功不休,且以康書為證,燾不悅。會吳處厚奏確詩謗朝政,燾與劉安世共請誅確,且論恕罪,亦命康分折,康始悔之。康卒,子植幼。宣仁後憫之。呂大防謂康素以伯溫可托,請以伯溫為西京教授以教植。伯溫既至官,則誨植曰:"溫公之孫,大諫之子,賢愚在天下,可畏也。"植聞之,力學不懈,卒有立。
shào shèng chū, zhāng dūn wèi xiāng. dūn cháng shì kāng jié, yù yòng bó wēn, bó wēn bù wǎng. huì fǎ dāng fù lì bù quán, chéng yí wèi bó wēn yuē:" wú wēi zi zhī xíng yě." bó wēn yuē:" qǐ bù yù jiàn xiān gōng yú dì xià yé?" zhì zé xiān jiù bù nǐ guān, ér hòu jiàn zǎi xiàng. dūn lùn jí kāng jié zhī xué, yuē:" jiē hū, wú yú xiān shēng bù néng zú yè yě." bó wēn yuē:" xiān jūn xiān tiān zhī xué, lùn tiān dì wàn wù wèi yǒu bù jǐn zhě. qí xìn yě, zé rén zhī chóu yuàn fǎn fù zhě kě wàng yǐ." shí dūn fāng xìng dǎng yù, gù yǐ shì dòng zhī. dūn sǒng rán. yóu jiàn zhī yú cháo, ér bó wēn yuàn bǔ jùn xiàn lì, dūn bù yuè, suì dé jiān yǒng xìng jūn zhù qián jiān. shí yuán yòu zhū xián fāng nán qiān, shì xiān fǎng zhī zhě. bó wēn jiàn fàn zǔ yǔ yú xián píng, jiàn fàn chún rén yú yǐng chāng, huò wèi zhī kǒng, bù gù yě. huì xī biān yòng bīng, fù xià rén gù dì, cóng jūn zhě dé lèi shù jiē, bó wēn dāng xíng, zhé tuī tóng liè. zhì mǎn, dūn yóu zài xiàng wèi. bó wēn yì bù zhì jīng shī, cóng wài tái pì huán qìng lù shuài mù, shí bì dūn yě.
紹聖初,章惇為相。惇嘗事康節,欲用伯溫,伯溫不往。會法當赴吏部銓,程頤為伯溫曰:"吾危子之行也。"伯溫曰:"豈不欲見先公於地下耶?"至則先就部擬官,而後見宰相。惇論及康節之學,曰:"嗟乎,吾於先生不能卒業也。"伯溫曰:"先君先天之學,論天地萬物未有不盡者。其信也,則人之仇怨反覆者可忘矣。"時惇方興黨獄,故以是動之。惇悚然。猶薦之於朝,而伯溫願補郡縣吏,惇不悅,遂得監永興軍鑄錢監。時元祐諸賢方南遷,士鮮訪之者。伯溫見范祖禹於咸平,見范純仁於潁昌,或為之恐,不顧也。會西邊用兵,復夏人故地,從軍者得累數階,伯溫當行,輒推同列。秩滿,惇猶在相位。伯溫義不至京師,從外台辟環慶路帥幕,實避惇也。
huī zōng jí wèi, yǐ rì shí qiú yán. bó wēn shàng shū lèi shù qiān yán, dà yào yù fù zǔ zōng zhì dù, biàn xuān rén wū bàng, jiè yuán yòu dǎng gù, fēn jūn zǐ xiǎo rén, jiè láo mín yòng bīng, yǔ jí kěn zhì. xuān rén tài hòu zhī bàng, bó wēn jì biàn zhī, yòu zhe shū míng biàn wū. hòu chóng níng dà guān jiān, yǐ yuán fú shàng shū rén fēn xié zhèng děng, bó wēn zài xié děng zhōng, yǐ cǐ shū yě.
徽宗即位,以日食求言。伯溫上書累數千言,大要欲復祖宗制度,辨宣仁誣謗,解元祐黨錮,分君子小人,戒勞民用兵,語極懇至。宣仁太后之謗,伯溫既辨之,又著書名《辨誣》。後崇寧、大觀間,以元符上書人分邪正等,伯溫在邪等中,以此書也。
chū jiān huá zhōu xī yuè miào, jiǔ zhī, zhī shǎn zhōu líng bǎo xiàn, xǐ ruì chéng xiàn. dīng mǔ yōu, fú chú, zhǔ guǎn yǒng xìng jūn yào zhōu sān bái qú gōng shì. tóng guàn wèi xuān fǔ shǐ, shì dài fū zhēng chū qí mén, bó wēn wén qí lái, chū tā zhōu bì zhī. chú zhī guǒ zhōu, qǐng bà suì shū lú nán zhū zhōu líng juàn sī mián shù shí wàn yǐ kuān mín lì. chú zhī xìng yuán fǔ suì níng fǔ bīn zhōu, jiē bù fù. zhuó tí diǎn chéng dū lù xíng yù, zéi shǐ bīn pò wǔ xiū, rù hàn lì, kuī jiàn mén, bó wēn yǔ chéng dū shuài chén lú fǎ yuán hé móu shǒu jiàn mén, zéi jìng bù néng rù, shǔ rén dé zhī. chú lì lù zhuǎn yùn fù shǐ, tí jǔ tài píng guān. shào xìng sì nián, zú, nián qī shí bā. chū, shào yōng cháng yuē:" shì háng luàn, shǔ ān, kě bì jū." jí xuān hé mò, bó wēn zài jiā shǐ shǔ, gù miǎn yú nán.
出監華州西嶽廟,久之,知陝州靈寶縣,徙芮城縣。丁母憂,服除,主管永興軍耀州三白渠公事。童貫為宣撫使,士大夫爭出其門,伯溫聞其來,出他州避之。除知果州,請罷歲輸瀘南諸州綾絹、絲綿數十萬以寬民力。除知興元府、遂寧府、邠州,皆不赴。擢提點成都路刑獄,賊史斌破武休,入漢、利,窺劍門,伯溫與成都帥臣盧法原合謀守劍門,賊竟不能入,蜀人德之。除利路轉運副使,提舉太平觀。紹興四年,卒,年七十八。初,邵雍嘗曰:"世行亂,蜀安,可避居。"及宣和末,伯溫載家使蜀,故免於難。
bó wēn cháng lùn yuán yòu shào shèng zhī zhèng yuē:" gōng qīng dài fū, dāng zhī guó tǐ, yǐ cài què jiān xié, tóu zhī sǐ dì, hé zú xī! rán cháng wèi zǎi xiàng, dāng yǐ zǎi xiàng dài zhī. fàn zhōng xuān yǒu wén zhèng yú fēng, zhī guó tǐ zhě yě, gù yù báo què zhī zuì, yán jì bù yòng, tuì ér xíng què cí mìng, rán hòu qiú qù, jūn zǐ zhǎng zhě rén rén yòng xīn yě. què sǐ nán huāng, qǐ dú yǒu shāng guó tǐ zāi! liú zhì liáng dào wáng yán sǒu liú ān shì zhōng zhí yǒu yú, rán jí è yǐ shèn, bù zhī guó tǐ, yǐ yí hòu rì jìn shēn zhī huò, bù néng wú guò yě."
伯溫嘗論元祐、紹聖之政曰:"公卿大夫,當知國體,以蔡確奸邪,投之死地,何足惜!然嘗為宰相,當以宰相待之。范忠宣有文正餘風,知國體者也,故欲薄確之罪,言既不用,退而行確詞命,然後求去,君子長者仁人用心也。確死南荒,豈獨有傷國體哉!劉摯、梁燾、王岩叟、劉安世忠直有餘,然疾惡已甚,不知國體,以貽後日縉紳之禍,不能無過也。"
zhào dǐng shǎo cóng bó wēn yóu, jí dāng xiāng, qǐ xíng zhuī lù, shǐ zèng mì gé xiū zhuàn. cháng biǎo bó wēn zhī mù yuē:" yǐ xué xíng qǐ yuán yòu, yǐ míng jié jū shào shèng, yǐ yán fèi yú chóng níng." shì yǐ cǐ sān yǔ jǐn bó wēn chū chù yún.
趙鼎少從伯溫游,及當相,乞行追錄,始贈秘閣修撰。嘗表伯溫之墓曰:"以學行起元祐,以名節居紹聖,以言廢於崇寧。"世以此三語盡伯溫出處雲。
zhe shū yǒu hé nán jí wén jiàn lù huáng jí xì shù biàn wū biàn huò huáng jí jīng shì xù guān wù nèi wài piān jiě jìn bǎi juǎn. sān zi: pǔ bó fù.
著書有《河南集》、《聞見錄》、《皇極系述》、《辨誣》、《辨惑》、《皇極經世序》、《觀物內外篇解》近百卷。三子:溥、博、傅。
yù chū, zì zi cái, qí xiān nán chāng rén. chū, yú yào shì liáng, wèi zhì ān zhōu cì shǐ, wǔ dì cì xìng yù, hòu xǐ yán, chū qí shí liù shì sūn yě. shǎo mù yī luò zhī xué, zhōng jiàn yán sān nián jìn shì dì, wèi rén zhì zhí hǎo yì lùn. zhào dǐng qù shū guǎn, jū cháng shān, chū wǎng yè, yīn fěng zhī yuē:" gōng zhī shì shàng, dāng shǐ qǐ wò duō ér shī xíng shǎo. qǐ wò zhī jì, dāng shǐ chéng yì duō ér yǔ yán shǎo." dǐng qí zhī, yǐn wèi shàng kè. dǐng dū du chuān shǎn jīng xiāng, pì chū wèi shǔ.
喻樗,字子才,其先南昌人。初,俞藥仕梁,位至安州刺史,武帝賜姓喻,後徙嚴,樗其十六世孫也。少慕伊、洛之學,中建炎三年進士第,為人質直好議論。趙鼎去樞筦,居常山,樗往謁,因諷之曰:"公之事上,當使啟沃多而施行少。啟沃之際,當使誠意多而語言少。"鼎奇之,引為上客。鼎都督川陝、荊襄,辟樗為屬。
shào xìng chū, gāo zōng qīn zhēng, chū jiàn dǐng yuē:" liù lóng lín jiāng, bīng qì bǎi bèi, rán gōng zì dù cǐ jǔ, guǒ chū wàn quán hū? huò gū shì yī zhì yě?" dǐng yuē:" zhōng guó lěi nián tuì bì bù zhèn, dí qíng yì jiāo, yì bù kě gèng qū, gù zàn shàng xíng ěr. ruò shì zhī jì fǒu, zé fēi dǐng suǒ zhī yě." chū yuē:" rán zé dāng sī guī lù, wú yǐ zéi yí jūn fù yōu." dǐng yuē:" cè ān chū?" chū yuē:" zhāng dé yuǎn yǒu zhòng wàng, jū mǐn. jīn mò ruò shǐ qí wèi jiāng huái jīng zhè fú jiàn děng lù xuān fǔ shǐ, bǐ yǐ zhū dào bīng fù què, mìng xià zhī rì, fǔ kù jūn lǚ qián gǔ jiē dé zhuān zhī. xuān fǔ lái lù, jí cháo tíng guī lù yě." dǐng yuē:" nuò." yú shì rù zòu yuē:" jīn yán jiāng jīng huà dà jì lüè dìng, fēi děi dà chén xiāng yīng yuán bù kě. rú zhāng jùn rén cái, bì xià zhōng qì zhī hū?" dì yuē:" zhèn yòng zhī." suì qǐ jùn zhī shū mì yuàn shì. jùn zhì, zhí dǐng shǒu yuē:" cǐ xíng jǔ cuò jiē hé rén xīn." dǐng xiào yuē:" zi cái zhī gōng yě." chū yú shì wǎng lái dǐng jùn jiān, duō suǒ bì yì. qǐng zhī, yǐ dǐng jiàn, shòu mì shū shěng zhèng zì jiān shǐ guǎn jiào kān.
紹興初,高宗親征,樗見鼎曰:"六龍臨江,兵氣百倍,然公自度此舉,果出萬全乎?或姑試一擲也?"鼎曰:"中國累年退避不振,敵情益驕,義不可更屈,故贊上行耳。若事之濟否,則非鼎所知也。"樗曰:"然則當思歸路,毋以賊遺君父憂。"鼎曰:"策安出?"樗曰:"張德遠有重望,居閩。今莫若使其為江、淮、荊、浙、福建等路宣撫使,俾以諸道兵赴闕,命下之日,府庫軍旅錢穀皆得專之。宣撫來路,即朝廷歸路也。"鼎曰:"諾。"於是入奏曰:"今沿江經畫大計略定,非得大臣相應援不可。如張浚人才,陛下終棄之乎?"帝曰:"朕用之。"遂起浚知樞密院事。浚至,執鼎手曰:"此行舉措皆合人心。"鼎笑曰:"子才之功也。"樗於是往來鼎、浚間,多所裨益。頃之,以鼎薦,授秘書省正字兼史館校勘。
chū, jīn jì tuì shī, dǐng jùn xiāng de huān shén. rén zhī qí jiāng bìng xiāng, chū dú yán:" èr rén yí qiě tóng zài shū fǔ, tā rì zhào tuì zé zhāng jì zhī. lì shì rèn rén, wèi shén xiāng yuǎn, zé qì mài zhǎng. ruò tóng chù xiàng wèi, wàn yǒu yī bù hé, huò dāng qù wèi, zé bì gèng zhāng, shì xián zhě zì xiāng bèi lì yǐ." hòu shāo rú qí yán. yòu cháng yuē:" tuī chē zhě yù jiān xiǎn zé xiāng gòu bìng, jí chē zhī zhǐ yě, zé xīn rán rú chū. shì zhī yú guó jiā yì ruò shì ér yǐ."
初,金既退師,鼎、浚相得歡甚。人知其將並相,樗獨言:"二人宜且同在樞府,他日趙退則張繼之。立事任人,未甚相遠,則氣脈長。若同處相位,萬有一不合,或當去位,則必更張,是賢者自相背戾矣。"後稍如其言。又嘗曰:"推車者遇艱險則相詬病,及車之止也,則欣然如初。士之於國家亦若是而已。"
xiān shì, chū yǔ zhāng jiǔ chéng jiē yán hé yì fēi biàn. qín guì jì zhǔ hé, yán zhě xī zhǐ, hé chū yǔ jiǔ chéng bàng shàn. chū chū zhī shū zhōu huái níng xiàn, tōng pàn héng zhōu, yǐ ér zhì shì. guì sǐ, fù qǐ wèi dà zōng zhèng chéng, zhuǎn gōng bù yuán wài láng chū zhī qí zhōu. xiào zōng jí wèi, yòng wèi tí jǔ zhè dōng cháng píng, yǐ zhì jī wén. chún xī qī nián, zú.
先是,樗與張九成皆言和議非便。秦檜既主和,言者希旨,劾樗與九成謗訕。樗出知舒州懷寧縣,通判衡州,已而致仕。檜死,復起為大宗正丞,轉工部員外郎、出知蘄州。孝宗即位,用為提舉浙東常平,以治績聞。淳熙七年,卒。
chū, chū shàn jiàn shí, xuān hé jiān, wèi qí yǒu rén shěn huì shì jìn shì dāng dì yī. jiàn yán chū, yòu wèi jīn suì jìn shì zhāng jiǔ chéng dāng dì yī, líng jǐng xià cì zhī. huì fēng zhé dà huái, chū yǐ zuò èr jiǎn yí zhī, hòu guǒ rán. zhào dǐng cháng yǐ fán guāng yuǎn miǎn jǔ shì fǎng chū, chū yuē:" jīn nián shěng shì bù kě wú cǐ rén." yú shì guāng yuǎn yì dì yī. chū, chū èr nǚ fāng zé pèi, fù rén jiāo qǐng hūn, bù xǔ. jí jiàn wāng yáng zhāng xiào xiáng, nǎi yuē" jiā xù yě." suì yǐ qī zhī.
初,樗善鑑識,宣和間,謂其友人沈晦試進士當第一。建炎初,又謂今歲進士張九成當第一,凌景夏次之。會風折大槐,樗以作二簡遺之,後果然。趙鼎嘗以樊光遠免舉事訪樗,樗曰:"今年省試不可無此人。"於是光遠亦第一。初,樗二女方擇配,富人交請婚,不許。及見汪洋、張孝祥,乃曰"佳婿也。"遂以妻之。
hóng xìng zǔ, zì qìng shàn, zhèn jiāng dān yáng rén. shǎo dú lǐ zhì zhōng yōng, dùn wù xìng mìng zhī lǐ, jī wén rì jìn. dēng zhèng hé shàng shě dì, wèi hú zhōu shì cáo, gǎi xuān jiào láng. gāo zōng shí zài yáng zhōu, shù shì cǎo chuàng, xuǎn rén gǎi zhì jūn tóu sī yǐn jiàn, zì xìng zǔ shǐ. zhào shì, shòu mì shū shěng zhèng zì, hòu wèi tài cháng bó shì.
洪興祖,字慶善,鎮江丹陽人。少讀《禮》至《中庸》,頓悟性命之理,績文日進。登政和上舍第,為湖州士曹,改宣教郎。高宗時在揚州,庶事草創,選人改秩軍頭司引見,自興祖始。召試,授秘書省正字,後為太常博士。
shàng shū qǐ shōu rén xīn, nà móu cè, ān mín qíng, zhuàng guó wēi. yòu lùn guó jiā zài zào, yī yí yǐ yì zǔ wèi fǎ. shào xìng sì nián, sū hú dì zhèn. xìng zǔ shí wèi jià bù láng guān, yīng zhào shàng shū, jù yán cháo tíng jì gāng zhī shī, wèi shí zǎi suǒ è, zhǔ guǎn tài píng guān.
上疏乞收人心,納謀策,安民情,壯國威。又論國家再造,一宜以藝祖為法。紹興四年,蘇、湖地震。興祖時為駕部郎官,應詔上疏,具言朝廷紀綱之失,為時宰所惡,主管太平觀。
qǐ zhī guǎng dé jūn, shì shuǐ yuán wèi bēi táng liù bǎi yú suǒ, mín wú hàn yōu. yī xīn xué shě, yīn dìng cóng sì: zì shí zhé zēng zǐ ér xià qī shí yǒu yī rén, yòu liè xiān rú zuǒ qiū míng ér xià èr shí yǒu liù rén. zhuó tí diǎn jiāng dōng xíng yù. zhī zhēn zhōu. zhōu dāng bīng chōng, chuāng yí wèi chōu. xìng zǔ shǐ zhì, qǐng fù yī nián zū, cóng zhī. míng nián zài qǐng, yòu cóng zhī. zì shì liú mín fù yè, kěn pì huāng tián zhì qī wàn yú mǔ.
起知廣德軍,視水原為陂塘六百餘所,民無旱憂。一新學舍,因定從祀:自十哲曾子而下七十有一人,又列先儒左丘明而下二十有六人。擢提點江東刑獄。知真州。州當兵沖,瘡痍未瘳。興祖始至,請復一年租,從之。明年再請,又從之。自是流民復業,墾闢荒田至七萬餘畝。
xǐ zhī ráo zhōu, xiān mèng chí liù dāo, jué yuē:" sān dāo wèi yì, jīn bèi zhī, qí ráo hū?" yǐ ér guǒ rán. shì shí qín guì dāng guó, jiàn guān duō guì mén xià, zhēng dàn hé yǐ mèi guì. xìng zǔ zuò cháng zuò gù lóng tú gé xué shì chéng yǔ lùn yǔ jiě xù, yǔ shè yuàn wàng, biān guǎn zhāo zhōu, zú, nián liù shí yǒu liù. míng nián, zhào fù qí guān, zhí fū wén gé.
徙知饒州,先夢持六刀,覺曰:"三刀為益,今倍之,其饒乎?"已而果然。是時秦檜當國,諫官多檜門下,爭彈劾以媚檜。興祖坐嘗作故龍圖閣學士程瑀《論語解序》,語涉怨望,編管昭州,卒,年六十有六。明年,詔復其官,直敷文閣。
xìng zǔ hào gǔ bó xué, zì shǎo zhì lǎo, wèi cháng yī rì qù shū. zhe lǎo zhuāng běn zhǐ zhōu yì tōng yì xì cí yào zhǐ gǔ wén xiào jīng xù zàn lí sāo chǔ cí kǎo yì xíng yú shì.
興祖好古博學,自少至老,未嘗一日去書。著《老莊本旨》、《周易通義》、《繫辭要旨》、《古文孝經序贊》、《離騷楚詞考異》行於世。
gāo kàng, zì yì chóng, míng zhōu yín xiàn rén. shào xìng yuán nián, yǐ shàng shě xuǎn cì jìn shì dì. zhí zhèng jiàn zhī, zhào wèi mì shū shěng zhèng zì. shí jiāng cì xīn jìn shì rú xíng zhōng yōng piān, kàng zòu rú xíng cí shuō bù chún, qǐng zhǐ cì zhōng yōng, shù jǐ xué zhě dé zhī shèng xué yuān yuán, ér bù huò yú tā shuō, cóng zhī.
高閌,字抑崇,明州鄞縣人。紹興元年,以上舍選賜進士第。執政薦之,召為秘書省正字。時將賜新進士《儒行》、《中庸》篇,閌奏《儒行》詞說不醇,請止賜《中庸》,庶幾學者得知聖學淵源,而不惑於他說,從之。
quán lǐ bù yuán wài láng jiān shǐ guǎn jiào kān. miàn duì, yán:" chūn qiū zhī fǎ, mò dà yú zhèng míng. jīn shū mì yuàn hào běn bīng bǐng, ér zhū lù jūn mǎ jǐn shǔ dū du, shì cháo tíng bīng bǐng zì fēn wèi èr. yòu zhōu liù qīng, qí dà shì zé cóng qí zhǎng, xiǎo shì guān shǔ yóu dé zhuān dá. jīn yī qiè jū yǐ wén fǎ, suī lì hài zhuó rán kě jiàn, guān zhǎng qiě bù gǎn zì jué, bì qǐng yú cháo, gù miào táng zhī shì yì fán, ér shěng cáo guān shǔ nǎi yǔ xū lì wú yì. yòu zhèng shì zhī xíng, gěi shě dé jiǎo bó, tái jiàn dé lùn liè, ruò gěi shě yǐ wèi rán, tái jiàn yǐ wèi bù rán, zé bù róng bù gǎi. zǔ zōng shí yǒu jiǎo bó tái jiàn zhāng shū bù yǐ wèi xián zhě, kǒng qí dé yú fēng wén, zhì cháo tíng zhī yǒu guò jǔ. rán cǐ fēng bù jiàn jiǔ yǐ, chén kǒng cháo tíng zhī quán fǎn zài tái jiàn. qiě zǔ zōng shí, jiān chá yù shǐ xǔ yán shì, jìng kāng zhōng cháng xíng zhī. jīn zé míng wèi tái guān, shí wú yán zé, cǐ jiē míng zhī wèi zhèng yě."
權禮部員外郎兼史館校勘。面對,言:"《春秋》之法,莫大於正名。今樞密院號本兵柄,而諸路軍馬盡屬都督,是朝廷兵柄自分為二。又周六卿,其大事則從其長,小事官屬猶得專達。今一切拘以文法,雖利害灼然可見,官長且不敢自決,必請於朝,故廟堂之事益繁,而省曹官屬乃與胥吏無異。又政事之行,給、捨得繳駁,台諫得論列,若給、舍以為然,台諫以為不然,則不容不改。祖宗時有繳駁台諫章疏不以為嫌者,恐其得於風聞,致朝廷之有過舉。然此風不見久矣,臣恐朝廷之權反在台諫。且祖宗時,監察御史許言事,靖康中嘗行之。今則名為台官,實無言責,此皆名之未正也。"
xún qiān zhù zuò zuǒ láng, yǐ yán zhě lùn bà, zhǔ guǎn chóng dào guān. zhào wèi guó zi sī yè. shí xìng tài xué, kàng zòu yí xiān jīng shù, dì yuē:" shì xí shī fù yǐ jiǔ, jù néng shǐ zhī tōng jīng hū?" kàng yuē:" xiān wáng shè tài xué, wéi jiǎng jīng shù ér yǐ. guó chū yóu xún táng zhì yòng shī fù, shén zōng shǐ yǐ jīng shù zào shì, suì bà shī fù, yòu lǜ bù zú yǐ jǐn rén cái, nǎi shè cí xué yī kē. jīn yí yǐ jīng yì wèi zhǔ, ér jiā shī fù." dì rán zhī. kàng yú shì tiáo jù yǐ wén. qí fǎ yǐ liù jīng yǔ mèng yì wèi yī chǎng, shī fù cì zhī, zi shǐ lùn yòu cì zhī, shí wù cè yòu cì zhī. tài xué kè shì jí jùn guó kē jǔ, jǐn yǐ cǐ wèi fǎ, qiě lì jùn guó shì bǔ guó xué jiān shēng zhī zhì. zhōng xìng yǐ hòu xué zhì, duō kàng suǒ jiàn míng.
尋遷著作佐郎,以言者論罷,主管崇道觀。召為國子司業。時興太學,閌奏宜先經術,帝曰:"士習詩賦已久,遽能使之通經乎?"閌曰:"先王設太學,惟講經術而已。國初猶循唐制用詩賦,神宗始以經術造士,遂罷詩賦,又慮不足以盡人才,乃設詞學一科。今宜以經義為主,而加詩賦。"帝然之。閌於是條具以聞。其法以《六經》、《語》、《孟》義為一場,詩賦次之,子史論又次之,時務策又次之。太學課試及郡國科舉,盡以此為法,且立郡國士補國學監生之制。中興已後學制,多閌所建明。
kàng yòu yán jiàn xué zhī shǐ, yí dé lǎo chéng yǐ yòu yē hòu jìn. nǎi jiàn quán zhōu wén xué shī wéi fān, zhào chú guó zi lù. wéi fān, méi shān rén, jīng chūn qiū xué, lín lì qí gāo dì yě, gù shǒu jiàn zhī. xīn xué chéng, kàng zòu bǔ shì zhě liù qiān rén, qiě qǐ lín yōng, jì lǜ zhū shēng shàng biǎo yǐ qǐng. yú shì dì xìng tài xué, qín xī zhí jīng, kàng jiǎng yì tài guà, cì sān pǐn fú. hú yín wén zhī, yǐ shū zé kàng yuē:" gé xià wèi shī rú zhī shǒu, bù néng jiàn dà lùn, míng tiān rén zhī lǐ, nǎi ā yú bǐng chén, xī hé fēng zhǐ, qiú jǔ tài píng zhī diǎn, qī tiān wǎng rén shú shén yān! píng shēng zhì xíng sǎo dì yǐ."
閌又言建學之始,宜得老成以誘掖後進。乃薦全州文學師維藩,詔除國子錄。維藩,眉山人,精《春秋》學,林栗其高第也,故首薦之。新學成,閌奏補試者六千人,且乞臨雍,繼率諸生上表以請。於是帝幸太學,秦熺執經,閌講《易·泰卦》,賜三品服。胡寅聞之,以書責閌曰:"閣下為師儒之首,不能建大論,明天人之理,乃阿諛柄臣,希合風旨,求舉太平之典,欺天罔人孰甚焉!平生志行掃地矣。"
kàng shǎo zōng chéng yí xué. xuān hé mò, yáng shí wèi jì jiǔ, kàng wèi zhū shēng. hú ān guó zhì jīng shī, fǎng shì yú shí, yǐ kàng wèi shǒu chēng, yóu shì zhī míng. kàng chú lǐ bù shì láng, dì yīn wèn kàng zhāng jiǔ chéng ān fǒu, míng rì, fù yǐ wèn qín guì, guì yí kàng jiàn, zhōng chéng lǐ wén huì chéng guì zhǐ hé kàng, chū zhī yún zhōu, bù fù, zú. chū, qín dì cháng shǐ yáo fú qǐng hūn, kàng cí zhī. qí zhù shù yǒu chūn qiū jí chuán xíng yú shì.
閌少宗程頤學。宣和末,楊時為祭酒,閌為諸生。胡安國至京師,訪士於時,以閌為首稱,由是知名。閌除禮部侍郎,帝因問閌張九成安否,明日,復以問秦檜,檜疑閌薦,中丞李文會承檜旨劾閌,出知筠州,不赴,卒。初,秦棣嘗使姚孚請婚,閌辭之。其著述有《春秋集傳》行於世。
chéng dà chāng, zì tài zhī, huī zhōu xiū níng rén. shí suì néng shǔ wén, dēng shào xìng èr shí yī nián jìn shì dì. zhǔ wú xiàn bù, wèi shàng, dīng fù yōu. fú chú, zhe shí lùn yán dāng shì shì, xiàn yú cháo, zǎi xiàng tāng sī tuì qí zhī, zhuó tài píng zhōu jiào shòu. míng nián, zhào wèi tài xué zhèng, shì guǎn zhí, wèi mì shū shěng zhèng zì.
程大昌,字泰之,徽州休寧人。十歲能屬文,登紹興二十一年進士第。主吳縣簿,未上,丁父憂。服除,著十論言當世事,獻於朝,宰相湯思退奇之,擢太平州教授。明年,召為太學正,試館職,為秘書省正字。
xiào zōng jí wèi, qiān zhù zuò zuǒ láng. dāng shì shí, dì chū zhèng, ruì yì shì gōng, mìng lìng sì chū, guì jìn huò yù mì yì. huì zhào bǎi guān yán shì, dà chāng zòu yuē:" hàn shí xiǎn zhī yuán dì xìn jǐ, xiān qǐng yè kāi gōng mén zhī zhào. tā rì, gù yè hái, chēng zhào qǐ guān, huò yán jiǎo zhì, dì xiào yǐ qián zhào shì zhī. zì shì xiǎn zhēn jiǎo zhì, rén bù fù yán. guó cháo mìng lìng bì yóu sān xǐng, fáng cǐ bì yě. qǐng zì jīn bèi yù qián zhí jiàng wén shū, jiē shēn shěng shěn zòu nǎi de xíng, yǐ hé zǔ zōng zhī guī, yǐ fáng shí xiǎn zhī jiān." yòu yán:" qù suì wán yán liàng rù kòu, wú yī shì sǐ shǒu, ér bīng jiāng zhì jīn cè xūn wèi yǐ. wéi lǐ bǎo jié jiāo xī, yú yǔn wén zhàn cǎi shí, shí tú liàng zhī jiē. jīn bǎo bà bīng, yǔn wén shǒu kuí, cǐ gōng lùn suǒ wèi bù píng yě." dì chēng shàn, xuǎn wèi gōng wáng fǔ zàn dú. qiān guó zi sī yè jiān quán lǐ bù shì láng zhí xué shì yuàn. dì wèn dà chāng yuē:" zhèn zhì dào bù jìn, nài hé?" dà chāng duì yuē:" bì xià qín jiǎn guò gǔ dì wáng, zì nǚ zhēn tōng hé, zhī zūn zhōng guó, bù kě wèi wú xiào. dàn dāng qiú xián nà jiàn, xiū zhèng shì, zé dà yǒu wèi zhī yè zài qí zhōng, bù bì tā qiú qí cè, yǐ xìng sù chéng." yòu yán:" huái shàng zhú chéng tài duō, huǎn jí hé rén kě shǒu? shè xiǎn mò rú liàn zú, liàn zú mò rú zé jiāng." dì chēng shàn.
孝宗即位,遷著作佐郎。當是時,帝初政,銳意事功,命令四出,貴近或預密議。會詔百官言事,大昌奏曰:"漢石顯知元帝信己,先請夜開宮門之詔。他日,故夜還,稱詔啟關,或言矯制,帝笑以前詔示之。自是顯真矯制,人不復言。國朝命令必由三省,防此弊也。請自今被御前直降文書,皆申省審奏乃得行,以合祖宗之規,以防石顯之奸。"又言:"去歲完顏亮入寇,無一士死守,而兵將至今策勛未已。惟李寶捷膠西,虞允文戰採石,實屠亮之階。今寶罷兵,允文守夔,此公論所謂不平也。"帝稱善,選為恭王府贊讀。遷國子司業兼權禮部侍郎、直學士院。帝問大昌曰:"朕治道不進,奈何?"大昌對曰:"陛下勤儉過古帝王,自女真通和,知尊中國,不可謂無效。但當求賢納諫,修政事,則大有為之業在其中,不必他求奇策,以幸速成。"又言:"淮上築城太多,緩急何人可守?設險莫如練卒,練卒莫如擇將。"帝稱善。
chú zhè dōng tí diǎn xíng yù. huì suì fēng, jiǔ shuì yú é, yǒu xié cháo mìng qǐng zēng é zhě, dà chāng lì jù zhī, yuē:" dà chāng níng zuì qù, bù kě zēng yě." xǐ jiāng xī zhuǎn yùn fù shǐ, dà chāng yuē:" kě yǐ xìng lì qù hài, xíng wú zhì yǐ." huì suì qiàn, chū qián shí yú wàn mín, dài shū jí gàn lín jiāng nán ān xià shuì zhé bó. qīng jiāng xiàn jiù yǒu pò kēng tóng táng èr yàn, yǐ hàn jiāng hù tián jí mín jū, dì jǐ èr qiān qǐng. hòu yàn huài, suì lí shuǐ huàn qiě sì shí nián, dà chāng lì fù qí jiù.
除浙東提點刑獄。會歲豐,酒稅逾額,有挾朝命請增額者,大昌力拒之,曰:"大昌寧罪去,不可增也。"徙江西轉運副使,大昌曰:"可以興利去害,行吾志矣。"會歲歉,出錢十餘萬緡,代輸吉、贛、臨江、南安夏稅折帛。清江縣舊有破坑、桐塘二堰,以捍江護田及民居,地幾二千頃。後堰壞,歲罹水患且四十年,大昌力復其舊。
jìn mì gé xiū zhuàn, zhào wèi mì shū shǎo jiān, dì láo zhī yuē:" qīng, zhèn suǒ jiǎn jì. jiān sī ruò rén rén rú qīng, zhèn hé yōu?" jiān zhōng shū shè rén. liù hé tǎ sì sēng yǐ zhèn cháo wèi gōng, qiú nèi jiàng gěi cì suǒ zhì tián chǎn réng miǎn kē yáo, dà chāng zòu:" sēng sì jì wéi fǎ zhì tián, yòu yí kē yáo yú mín, nài hé xǔ zhī! kuàng zì xiū tǎ zhī hòu, cháo guǒ bù niè àn hū?" qǐn qí mìng. quán xíng bù shì láng, shēng shì jiǎng jiān guó zi jì jiǔ. dà chāng yán:" pì yǐ zhǐ pì, wèi wén zòng yǒu zuì wèi rén yě. jīn sì fāng yàn yù lì nǐ dài sǐ, chén wèi yǒu sī dāng shǒu fǎ, rén zhǔ chá qí kě dài zé dài zhī. rú cǐ, zé fǎ shēn hū xià, rén guī hū shàng yǐ." dì yǐ wèi rán. jiān gěi shì zhōng. jiāng líng dōu tǒng zhì lǜ féng yuán zòng bù qǔ ōu bǎi xìng, shǒu shuài xīn qì jí yǐ yán zhuàng xǐ shuài jiāng xī. dà chāng yīn jí lùn" zì cǐ tún shù zhōu jùn, bù kě wèi yǐ"! féng yuán yóu shì zuò xuē liǎng guān, jiàng běn jūn fù jiāng. lèi qiān quán lì bù shàng shū. yán:" jīn rì zhū jūn, xī běi jiù rén rì shǎo, qí zi sūn kàng jiàn zhě, dāng jiào zhī zhàn zhèn. bù yí qīng tīng lí jūn. qiě jìn wèi zhī shì, zǔ zōng fēi dú yǐ bèi sù wèi ér yǐ, nán zhēng běi fá, shì cháng wèi xiān fēng. jīn lǜ sān nián zhé bǔ wài, yòng wéi qí zhǎng, jì yǒu zhēng xíng, wú rén zài xuǎn. nài hé shǐ yǐ cái wǔ zé zhī, ér zhōng yǐ yōng cháng qì zhī hū? yuàn liú sān yá wù qiǎn."
進秘閣修撰,召為秘書少監,帝勞之曰:"卿,朕所簡記。監司若人人如卿,朕何憂?"兼中書舍人。六和塔寺僧以鎮潮為功,求內降給賜所置田產仍免科徭,大昌奏:"僧寺既違法置田,又移科徭於民,奈何許之!況自修塔之後,潮果不齧岸乎?"寢其命。權刑部侍郎,升侍講兼國子祭酒。大昌言:"辟以止辟,未聞縱有罪為仁也。今四方讞獄例擬貸死,臣謂有司當守法,人主察其可貸則貸之。如此,則法伸乎下,仁歸乎上矣。"帝以為然。兼給事中。江陵都統制率逢原縱部曲毆百姓,守帥辛棄疾以言狀徙帥江西。大昌因極論"自此屯戍州郡,不可為矣"!逢原由是坐削兩官,降本軍副將。累遷權吏部尚書。言:"今日諸軍,西北舊人日少,其子孫伉健者,當教之戰陣。不宜輕聽離軍。且禁衛之士,祖宗非獨以備宿衛而已,南征北伐,是嘗為先鋒。今率三年輒補外,用違其長,既有徵行,無人在選。奈何始以材武擇之,而終以庸常棄之乎?願留三衙勿遣。"
huì xíng zhōng wài gēng dié zhī zhì, lì qǐng jùn, suì chū zhī quán zhōu. tīng zhōu zéi shěn shī zuò luàn, shù jiāng xiāo tǒng lǐng yǔ zhàn sǐ, mǐn bù dà zhèn. cáo xí tǒng zhì péi shī wǔ tǎo zhī. shī wǔ yǐ wèi dé shuài fú bù xíng, dà chāng shǒu shū qù zhī yuē:" shì jí yǐ, yǒu rú shuài zé jūn, kě chí wú shū zì jiě." dāng shì shí, zéi móu gōng chéng, ér xiān shǐ dié zhě zhōng jiǎ zòng huǒ wèi nèi yīng. huì shī wǔ jūn zhì, fù dé dié zhě, zéi suì sàn qù. qiān zhī jiàn níng fǔ. guāng zōng sì wèi, xǐ zhī míng zhōu, xún fèng cí. shào xī wǔ nián, qǐng lǎo, yǐ lóng tú gé xué shì zhì shì. qìng yuán yuán nián zú, nián qī shí sān, shì wén jiǎn.
會行中外更迭之制,力請郡,遂出知泉州。汀州賊沈師作亂,戍將蕭統領與戰死,閩部大震。漕檄統制裴師武討之。師武以未得帥符不行,大昌手書趣之曰:"事急矣,有如帥責君,可持吾書自解。"當是時,賊謀攻城,而先使諜者衷甲縱火為內應。會師武軍至,復得諜者,賊遂散去。遷知建寧府。光宗嗣位,徙知明州,尋奉祠。紹熙五年,請老,以龍圖閣學士致仕。慶元元年卒,年七十三,諡文簡。
dà chāng dǔ xué, yú gǔ jīn shì mí bù kǎo jiū. yǒu yǔ gòng lùn yì yuán yōng lù yì lǎo tōng yán kǎo gǔ biān yǎn fán lù běi biān bèi duì xíng yú shì.
大昌篤學,於古今事靡不考究。有《禹貢論》、《易原》、《雍錄》、《易老通言》、《考古編》、《演繁露》、《北邊備對》行於世。
lín zhī qí, zì shǎo yǐng, fú zhōu hòu guān rén. zǐ wēi shè rén lǚ běn zhōng rù mǐn, zhī qí fǔ guān, cóng běn zhōng xué. shí jiāng shì lǐ bù, xíng cì qú zhōu, yǐ bù dé shì qīn ér fǎn. xué yì lì, běn zhōng qí zhī, yóu shì xué zhě zhǒng zhì. zhōng shào xìng èr shí yī nián jìn shì dì, diào pú tián bù, gǎi wèi zhǎng tīng, zhào wèi mì shū shěng zhèng zì, zhuǎn xiào shū láng.
林之奇,字少穎,福州候官人。紫微舍人呂本中入閩,之奇甫冠,從本中學。時將試禮部,行次衢州,以不得事親而反。學益力,本中奇之,由是學者踵至。中紹興二十一年進士第,調莆田簿,改尉長汀,召為秘書省正字,轉校書郎。
huì cháo tíng yù lìng xué zhě cān yòng wáng ān shí sān jīng yì zhī shuō, zhī qí shàng yán:" wáng shì sān jīng, lǜ wèi xīn fǎ dì. jìn rén yǐ wáng hé qīng tán zhī zuì, shēn yú jié zhòu. běn cháo jìng kāng huò luàn, kǎo qí duān ní, wáng shì shí fù wáng hé zhī zé. zài kǒng mèng shū, zhèng suǒ wèi xié shuō bì xíng yín cí zhī bù kě xùn zhě." huò chuán jīn rén yù nán qīn, zhī qí zuò shū dǐ dāng lù, yǐ wèi" jiǔ hé wèi zhàn, rén qíng zhī cháng. jīn zhī wú zhòng yú hé, gù cháng yǐ xū shēng hē wǒ, ér shì wǒ yǐ yù zhàn zhī yì, fēi guǒ yù zhàn, suǒ yǐ jiān wú hé. yù yǔ zhī hé, yí wú dàn yú zhàn, zé qí quán zài wǒ". yòu yán:" zhàn zhī suǒ xū bù yī, ér rén cái wèi xiān. bì qiú kě yǔ gòng huàn nán zhě, fēi děi rú páng shì yuán suǒ wèi jùn jié zhě bù kě yě."
會朝廷欲令學者參用王安石《三經義》之說,之奇上言:"王氏三經,率為新法地。晉人以王、何清談之罪,深於桀、紂。本朝靖康禍亂,考其端倪,王氏實負王、何之責。在孔、孟書,正所謂邪說、詖行、淫辭之不可訓者。"或傳金人慾南侵,之奇作書抵當路,以為"久和畏戰,人情之常。金知吾重於和,故常以虛聲喝我,而示我以欲戰之意,非果欲戰,所以堅吾和。欲與之和,宜無憚於戰,則其權在我"。又言:"戰之所須不一,而人才為先。必求可與共患難者,非得如龐士元所謂俊傑者不可也。"
yǐ bì jí qǐ wài, yóu zōng zhèng chéng tí jǔ mǐn bó, cān shuài yì, suì yǐ cí lù jiā jū, zì chēng zhuō zhāi. dōng lái lǚ zǔ qiān cháng shòu xué yān. chún xī sān nián zú, nián liù shí yǒu wǔ.
以痹疾乞外,由宗正丞提舉閩舶,參帥議,遂以祠祿家居,自稱拙齋。東萊呂祖謙嘗受學焉。淳熙三年卒,年六十有五。
yǒu shū chūn qiū zhōu lǐ shuō lùn mèng yáng zi jiǎng yì dào shān jì wén děng shū xíng yú shì.
有《書》《春秋》《周禮說》、《論》、《孟》《楊子講義》、《道山記聞》等書行於世。
lín guāng cháo, zì qiān zhī, xìng huà jūn pú tián rén. zài shì lǐ bù bù dì, wén wú zhōng lù zi zhèng cháng cóng yǐn tūn xué, yīn wǎng cóng zhī yóu. zì shì zhuān xīn shèng xián jiàn lǚ zhī xué, tōng liù jīng, guàn bǎi shì, yán dòng bì yǐ lǐ, sì fāng lái xué zhě wáng lǜ shù bǎi rén. nán dù hòu, yǐ yī luò zhī xué chàng dōng nán zhě, zì guāng cháo shǐ. rán wèi cháng zhe shū, wéi kǒu shòu xué zhě, shǐ zhī xīn tōng lǐ jiě. cháng yuē:" dào zhī quán tǐ, quán hū tài xū. liù jīng jì fā míng zhī, hòu shì zhù jiě gù yǐ zhī lí, ruò fù zēng jiā, dào yù yuǎn yǐ."
林光朝,字謙之,興化軍莆田人。再試禮部不第,聞吳中陸子正嘗從尹焞學,因往從之游。自是專心聖賢踐履之學,通《六經》,貫百氏,言動必以禮,四方來學者亡慮數百人。南渡後,以伊、洛之學倡東南者,自光朝始。然未嘗著書,惟口授學者,使之心通理解。嘗曰:"道之全體,全乎太虛。《六經》既發明之,後世註解固已支離,若復增加,道愈遠矣。"
xiào zōng lóng xìng yuán nián, guāng cháo nián wǔ shí, yǐ jìn shì jí dì. diào yuán zhōu sī hù cān jūn. qián dào sān nián, lóng dà yuān céng dí yǐ qián dǐ ēn xìng jìn, tái jiàn gěi shě lùn bó bù xíng. zhāng chǎn zì wài zhào wèi zhí zhèng, ruì yù qù zhī, jué qí bù kě zhuō, suì yǐ lǎo jí lì cí bù bài. ér guāng cháo jí liú shuò fāng yǐ míng rú jiàn duì, pō jí èr rén zuì, yóu shì guāng cháo gǎi zuǒ chéng fèng láng zhī yǒng fú xiàn. ér dà chén lùn jiàn bù yǐ, zhào shì guǎn zhí, wèi mì shū shěng zhèng zì jiān guó shǐ biān xiū shí lù jiǎn tǎo guān, lì zhù zuò zuǒ láng jiān lǐ bù láng guān. bā nián, jìn guó zi sī yè jiān tài zǐ shì dú, shǐ zhí rú gù. shì shí, zhāng shuō zài chú qiān shū shū mì yuàn shì, guāng cháo bù wǎng hè, suì chū wèi guǎng xī tí diǎn xíng yù, yí guǎng dōng.
孝宗隆興元年,光朝年五十,以進士及第。調袁州司戶參軍。乾道三年,龍大淵、曾覿以潛邸恩幸進,台諫、給舍論駁不行。張闡自外召為執政,銳欲去之,覺其不可拙,遂以老疾力辭不拜。而光朝及劉朔方以名儒薦對,頗及二人罪,由是光朝改左承奉郎、知永福縣。而大臣論薦不已,召試館職,為秘書省正字兼國史編修、實錄檢討官,歷著作佐郎兼禮部郎官。八年,進國子司業兼太子侍讀,史職如故。是時,張說再除簽書樞密院事,光朝不往賀,遂出為廣西提點刑獄,移廣東。
chá kòu zì jīng xiāng piāo jiāng xī, báo lǐng nán, qí fēng ruì shén. guāng cháo zì jiāng jùn bīng, xí cuī fēng tǒng zhì lù hǎi běn lù qián xiá huáng jìn gè yǐ jūn fēn kòng yào hài. huì yǒu zhào xǐ guāng cháo zhuǎn yùn fù shǐ, guāng cháo wèi zéi shì fāng zhāng, liú tún bù qù, dū èr jiāng zhē jī, lián bài zhī, zéi jīng jù xiāo dùn. dì wén zhī, xǐ yuē:" lín guāng cháo rú shēng, nǎi zhī bīng yé." jiā zhí bǎo mó gé, zhào bài guó zi jì jiǔ jiān tài zǐ zuǒ yù dé. sì nián, dì xìng guó zi jiān, mìng jiǎng zhōng yōng, dì dà chēng shàn, miàn cì jīn zǐ. bù shù rì, chú zhōng shū shè rén. shì shí, lì bù láng xiè kuò rán yóu céng dí jiàn, cì chū shēn, chú diàn zhōng shì yù shǐ, mìng cóng zhōng chū. guāng cháo è yuē:" shì qīng tái jiàn xiū kē mù yě." lì fēng hái cí tóu. tiān zǐ dù guāng cháo jué bù fèng zhào, gǎi shòu gōng bù shì láng, bù bài, suì yǐ jí yīng diàn xiū zhuàn chū zhī wù zhōu. guāng cháo lǎo rú, sù yǒu shì wàng. zài hòu shěng wèi yǒu jiàn míng, huò yí zhī, jí wén jiǎo bó kuò rán, shì lùn shǐ fú. guāng cháo yīn yǐn jí tí jǔ xìng guó gōng, zú, nián liù shí wǔ.
茶寇自荊、湘剽江西,薄嶺南,其鋒銳甚。光朝自將郡兵,檄摧鋒統制路海、本路鈐轄黃進各以軍分控要害。會有詔徙光朝轉運副使,光朝謂賊勢方張,留屯不去,督二將遮擊,連敗之,賊驚懼宵遁。帝聞之,喜曰:"林光朝儒生,乃知兵耶。"加直寶謨閣,召拜國子祭酒兼太子左諭德。四年,帝幸國子監,命講《中庸》,帝大稱善,面賜金紫。不數日,除中書舍人。是時,吏部郎謝廓然由曾覿薦,賜出身,除殿中侍御史,命從中出。光朝愕曰:"是輕台諫、羞科目也。"立封還詞頭。天子度光朝決不奉詔,改授工部侍郎,不拜,遂以集英殿修撰出知婺州。光朝老儒,素有士望。在後省未有建明,或疑之,及聞繳駁廓然,士論始服。光朝因引疾提舉興國宮,卒,年六十五。
yáng wàn lǐ, zì tíng xiù, jí zhōu jí shuǐ rén. zhōng shào xìng èr shí sì nián jìn shì dì, wèi gàn zhōu sī hù, diào yǒng zhōu líng líng chéng. shí zhāng jùn zhé yǒng, dù mén xiè kè, wàn lǐ sān wǎng bù dé jiàn, yǐ shū lì qǐng, shǐ jiàn zhī. jùn miǎn yǐ zhèng xīn chéng yì zhī xué, wàn lǐ fú qí jiào zhōng shēn, nǎi míng dú shū zhī shì yuē chéng zhāi.
楊萬里,字廷秀,吉州吉水人。中紹興二十四年進士第,為贛州司戶,調永州零陵丞。時張浚謫永,杜門謝客,萬里三往不得見,以書力請,始見之。浚勉以正心誠意之學,萬里服其教終身,乃名讀書之室曰誠齋。
jùn rù xiàng, jiàn zhī cháo. chú lín ān fǔ jiào shòu, wèi fù, dīng fù yōu. gǎi zhī lóng xìng fǔ fèng xīn xiàn, jí zhuī xū bù rù xiāng, mín bū fù zhě jiē qí míng shì zhōng, mín huān qū zhī, fù bù rǎo ér zú, xiàn yǐ dà zhì, huì chén jùn qīng yú yǔn wén wèi xiāng, jiāo jiàn zhī, zhào wèi guó zi bó shì. shì jiǎng zhāng shì yǐ lùn zhāng shuō chū shǒu yuán, wàn lǐ kàng shū liú shì, yòu yí yǔn wén shū, yǐ hé tóng zhī shuō guī zhī, shì suī bù guǒ liú, ér gōng lùn wěi zhī. qiān tài cháng bó shì, xún shēng chéng jiān lì bù shì yòu láng guān, zhuǎn jiāng zuò shǎo jiān chū zhī zhāng zhōu, gǎi cháng zhōu, xún tí jǔ guǎng dōng cháng píng chá yán. dào shěn shī fàn nán yuè, shuài shī wǎng píng zhī. xiào zōng chēng zhī yuē" rén zhě zhī yǒng", suì yǒu dà yòng yì, jiù chú tí diǎn xíng yù. qǐng yú cháo huì èr zhōu zhú wài zhài, cháo yǐ zhèn zéi zhī cháo, huì yǐ è zéi zhī lù. é yǐ yōu qù. miǎn sàng, zhào wèi shàng zuǒ láng guān.
浚入相,薦之朝。除臨安府教授,未赴,丁父憂。改知隆興府奉新縣,戢追胥不入鄉,民逋賦者揭其名市中,民讙趨之,賦不擾而足,縣以大治,會陳俊卿、虞允文為相,交薦之,召為國子博士。侍講張栻以論張說出守袁,萬里抗疏留栻,又遺允文書,以和同之說規之,栻雖不果留,而公論偉之。遷太常博士,尋升丞兼吏部侍右郎官,轉將作少監、出知漳州,改常州,尋提舉廣東常平茶鹽。盜沈師犯南粵,帥師往平之。孝宗稱之曰"仁者之勇",遂有大用意,就除提點刑獄。請於潮、惠二州築外砦,潮以鎮賊之巢,惠以扼賊之路。俄以憂去。免喪,召為尚左郎官。
chún xī shí èr nián wǔ yuè, yǐ dì zhèn, yīng zhào shàng shū yuē:
淳熙十二年五月,以地震,應詔上書曰:
chén wén: yán yǒu shì yú wú shì zhī shí, bù hài qí wèi zhōng yán wú shì yú yǒu shì zhī shí, qí wèi jiān yě dà yǐ. nán běi hé hǎo yú èr shí nián, yī dàn jué shǐ, dí qíng bù cè. ér huò zhě yuē: bǐ yǒu wǔ dān yú zhēng lì zhī huò. yòu yuē: bǐ yǒu xiōng nú kùn yú dōng hú zhī huò, jì ér jiē bù yàn. dào tú xiāng chuán, shàn biàn jīng chéng chí, kāi hǎi zhōu cáo qú, yòu yú hé nán běi qiān mín bīng, zēng yì qí, zhì mǎ lì, jí jǐng quán, ér wú zhī jiān dié bù dé yǐ rù, cǐ hé wèi zhě yé? chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě yī yě.
臣聞:言有事於無事之時,不害其為忠;言無事於有事之時,其為奸也大矣。南北和好逾二十年,一旦絕使,敵情不測。而或者曰:彼有五單于爭立之禍。又曰:彼有匈奴困於東胡之禍,既而皆不驗。道塗相傳,繕汴京城池,開海州漕渠,又於河南、北簽民兵,增驛騎,制馬櫪,籍井泉,而吾之間諜不得以入,此何為者耶?臣所謂言有事於無事之時者一也。
huò wèi jīn zhǔ běi guī, kě wèi zhōng guó zhī hè. chén yǐ zhōng guó zhī yōu, zhèng zài hu cǐ. cǐ rén běi guī, gài chéng chuàng yú nì liàng zhī kōng guó ér nán qīn yě. jiāng yù nán zhī, bì gù běi zhī. huò zhě yǐ shēn tián fǔ qí běi, ér yǐ qí zi yǔ xù jīng yíng qí nán yě. chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě èr yě.
或謂金主北歸,可為中國之賀。臣以中國之憂,正在乎此。此人北歸,蓋懲創於逆亮之空國而南侵也。將欲南之,必固北之。或者以身填撫其北,而以其子與婿經營其南也。臣所謂言有事於無事之時者二也。
chén qiè wén lùn zhě huò wèi huǎn jí, huái bù kě shǒu, zé qì huái ér shǒu jiāng, shì dà bù rán. xī zhě wú yǔ wèi lì zhēng ér dé hé féi, rán hòu wú shǐ ān. lǐ yù shī chú yáng èr zhōu, zì cǐ nán táng shǐ cù. jīn yuē qì huái ér bǎo jiāng, jì wú huái yǐ, jiāng kě dé ér bǎo hū? chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě sān yě.
臣竊聞論者或謂緩急,淮不可守,則棄淮而守江,是大不然。昔者吳與魏力爭而得合肥,然後吳始安。李煜失滁、揚二州,自此南唐始蹙。今曰棄淮而保江,既無淮矣,江可得而保乎?臣所謂言有事於無事之時者三也。
jīn huái dōng xī fán shí wǔ jùn, suǒ wèi shǒu shuài, bù zhī bì xià shǐ zǎi xiàng zé zhī hū, shǐ shū tíng zé zhī hū? shǐ zǎi xiàng zé zhī, zǎi xiàng wèi bì wèi shū tíng lǜ yě shǐ shū tíng zé zhī, zé chú shòu bù zì jǐ chū yě. yī zé bù wèi zhī lǜ, yī zé bù zì jǐ chū, huǎn jí bài shì, zé jiē yuē: fēi wǒ yě. bì xià jiāng zé zhī shuí hū? chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě sì yě.
今淮東、西凡十五郡,所謂守帥,不知陛下使宰相擇之乎,使樞廷擇之乎?使宰相擇之,宰相未必為樞廷慮也;使樞廷擇之,則除授不自己出也。一則不為之慮,一則不自己出,緩急敗事,則皆曰:非我也。陛下將責之誰乎?臣所謂言有事於無事之時者四也。
qiě nán běi gè yǒu zhǎng jì, ruò qí ruò shè, běi zhī zhǎng jì yě ruò zhōu ruò bù, nán zhī zhǎng jì yě. jīn wèi běi zhī jì zhě, rì shàn zhì qí hǎi zhōu, ér nán zhī hǎi zhōu zé bù wén shàn zhì yān. huò yuē: wú zhōu sù jù yě, huò yuē: zhōu suī wèi jù ér dàn yú rǎo yě. shào xìng xīn sì zhī zhàn, shān dōng cǎi shí zhī gōng, bù yǐ qí yě, bù yǐ shè yě, bù yǐ bù yě, zhōu yān ér yǐ. dāng shí zhī zhōu, jīn kě fù yòng hū? qiě fú sī mín yī rì zhī rǎo, yǔ shè jì bǎi shì zhī ān wēi, shú qīng shú zhòng? shì gù yǒu dà yú rǎo zhě yě. chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě wǔ yě.
且南北各有長技,若騎若射,北之長技也;若舟若步,南之長技也。今為北之計者,日繕治其海舟,而南之海舟則不聞繕治焉。或曰:吾舟素具也,或曰:舟雖未具而憚於擾也。紹興辛巳之戰,山東、採石之功,不以騎也,不以射也,不以步也,舟焉而已。當時之舟,今可復用乎?且夫斯民一日之擾,與社稷百世之安危,孰輕孰重?事固有大於擾者也。臣所謂言有事於無事之時者五也。
bì xià yǐ jīn rì wèi hé děng shí yé? jīn rén rì bī, jiāng chǎng rì rǎo, ér wèi wén fáng jīn rén zhě hé cè, bǎo jiāng chǎng zhě hé dào? dàn wén mǒu rì xiū mǒu lǐ wén yě, mǒu rì jìn mǒu shū shǐ yě, shì yǐ xiāng yǐn lǐ jūn, yǐ gàn yǔ jiě wéi yě. chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě liù yě.
陛下以今日為何等時耶?金人日逼,疆場日擾,而未聞防金人者何策,保疆場者何道?但聞某日修某禮文也,某日進某書史也,是以鄉飲理軍,以干羽解圍也。臣所謂言有事於無事之時者六也。
chén wén gǔ zhě rén jūn, rén bù néng wù zhī, zé tiān dì néng wù zhī. jīn yě guó jiā zhī shì, dí qíng bù cè rú cǐ, ér jūn chén shàng xià chù zhī rú tài píng wú shì zhī shí, shì rén bù néng wù zhī yǐ. gù shàng tiān jiàn zāi yì, yì shí yíng huò fàn nán dòu, ěr rì zhèn xīng fàn duān mén, yíng huò shǒu yǔ lín. chén shū shēng, bù xiǎo tiān wén, wèi gǎn yǐ wèi bì rán yě. zhì yú chūn zhēng yuè rì qīng wú guāng, ruò yǒu liǎng rì xiāng mó zhě, zī bù yuē dà yì hū? rán tiān yóu kǒng bì xià bù xìn yě, zhì yú chūn rì zài yáng, fù yǒu yǔ xuě shā wù, zī bù yuē dà yì hū? rán tiān yóu kǒng bì xià yòu bù xìn yě, nǎi wǔ yuè gēng yín, yòu yǒu dì zhèn, zī yòu bù yuē dà yì hū? qiě fú tiān biàn zài yuǎn, chén zǐ bù gǎn zòu yě, bù xìn kě yě dì zhèn zài wài, zhōu jùn bù gǎn wén yě, bù xìn kě yě. jīn yě tiān biàn pín réng, dì zhèn niǎn gǔ, ér jūn chén bù wén jǐng jù, cháo tíng bù wén zī fǎng, rén bù néng wù zhī, zé tiān dì néng wù zhī. chén bù zhī bì xià yú cǐ wù hū, fǒu hū? chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě qī yě.
臣聞古者人君,人不能悟之,則天地能悟之。今也國家之事,敵情不測如此,而君臣上下處之如太平無事之時,是人不能悟之矣。故上天見災異,異時熒惑犯南斗,邇日鎮星犯端門,熒惑守羽林。臣書生,不曉天文,未敢以為必然也。至於春正月日青無光,若有兩日相摩者,茲不曰大異乎?然天猶恐陛下不信也,至於春日載陽,復有雨雪殺物,茲不曰大異乎?然天猶恐陛下又不信也,乃五月庚寅,又有地震,茲又不曰大異乎?且夫天變在遠,臣子不敢奏也,不信可也;地震在外,州郡不敢聞也,不信可也。今也天變頻仍,地震輦轂,而君臣不聞警懼,朝廷不聞咨訪,人不能悟之,則天地能悟之。臣不知陛下於此悟乎,否乎?臣所謂言有事於無事之時者七也。
zì pín nián yǐ lái, liǎng zhè zuì jìn zé xiān hàn, jiāng huái zé yòu hàn, hú guǎng zé yòu hàn, liú xǐ zhě xiāng xù, dào jìn xiāng zhěn. ér cháng píng zhī jī, míng cún ér shí wáng rù sù zhī lìng, shàng xíng ér xià màn. jìng ér wú shì, wèi zhī suǒ yǐ zhèn jiù zhī dòng ér yǒu shì, jiāng hé yǐ yǎng yǐ wèi zī yé? chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě bā yě.
自頻年以來,兩浙最近則先旱,江淮則又旱,湖廣則又旱,流徙者相續,道殣相枕。而常平之積,名存而實亡;入粟之令,上行而下慢。靜而無事,未知所以振救之;動而有事,將何以仰以為資耶?臣所謂言有事於無事之時者八也。
gǔ zhě zú guó yù mín, wéi shí yǔ huò. jīn zhī suǒ wèi qián zhě, fù shāng jù jiǎ yān huàn quán guì jiē yíng shì yǐ cáng zhī, zhì yú bǎi xìng sān jūn zhī yòng, wéi pò chǔ quàn ěr. wàn yī rú táng jīng yuán zhī shī, yīn nù lì shí, cù ér fù zhī, chū bù xùn yǔ, suì qǐ zhū cǐ zhī luàn, kě bù wèi hán xīn zāi! chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě jiǔ yě.
古者足國裕民,惟食與貨。今之所謂錢者,富商、巨賈、閹宦、權貴皆盈室以藏之,至於百姓三軍之用,惟破楮券爾。萬一如唐涇原之師,因怒糲食,蹴而覆之,出不遜語,遂起朱泚之亂,可不為寒心哉!臣所謂言有事於無事之時者九也。
gǔ zhě lì guó bì yǒu kě wèi, fēi wèi qí guó yě, wèi qí rén yě. gù fú jiān yù tú jìn, ér wáng měng yǐ wèi bù kě, wèi xiè ān huán chōng jiāng zuǒ zhī wàng, shì cún jìn zhě, èr rén ér yǐ. yì shí míng xiàng rú zhào dǐng zhāng jùn, míng jiāng rú yuè fēi hán shì zhōng, cǐ jīn rén suǒ dàn yě. jìn shí liú gǒng kě yòng zé zǎo sǐ, zhāng shì kě yòng zé jǔ sǐ, wàn yī yǒu huǎn jí, bù zhī kě yǐ dū zhū jūn zhě hé rén, kě yǐ dāng yī miàn zhě hé rén, ér jīn rén zhī suǒ sù dàn zhě yòu hé rén? ér huò zhě wèi rén zhī yǒu cái, yòng ér hòu jiàn. chén wén zhī jì yuē:" gǒu yǒu chē bì jiàn qí shì, gǒu yǒu yán bì wén qí shēng." jīn yuē yǒu qí rén ér wèi wén qí kě jiāng kě xiāng, shì yǒu chē ér wú shì, yǒu yán ér wú shēng yě. qiě fú yòng ér hòu jiàn, fēi lín zhī yǐ dà ān wēi, shì zhī yǐ dà shèng fù, zé mò jiàn qí yòng yě. píng jū wú yǐ zhī qí rén, bì dài dà ān wēi dà shèng fù ér hòu jiàn yān. chéng shì xìng yǐ, wàn yī bài shì, huǐ hé jí yé? xī zhě xiè xuán zhī běi yù fú jiān, ér xī chāo zhī qí bì shèng huán wēn zhī xī fá lǐ shì, ér liú tán zhī qí bì qǔ. gài xuán yú lǚ jī zhī jiān wú bù dāng qí rèn, wēn yú pú bó bù bì děi zé bù wèi, èr zi yú píng jū wú shì zhī rì, gài bì yǒu yǐ chá qí xiǎo ér hòu xìn qí dà yě, qǐ bì dà yòng ér hòu jiàn zāi? chén suǒ wèi yán yǒu shì yú wú shì zhī shí zhě shí yě.
古者立國必有可畏,非畏其國也,畏其人也。故苻堅欲圖晉,而王猛以為不可,謂謝安、桓沖江左之望,是存晉者,二人而已。異時名相如趙鼎、張浚,名將如岳飛、韓世忠,此金人所憚也。近時劉珙可用則早死,張栻可用則沮死,萬一有緩急,不知可以督諸軍者何人,可以當一面者何人,而金人之所素憚者又何人?而或者謂人之有才,用而後見。臣聞之《記》曰:"苟有車必見其式,苟有言必聞其聲。"今曰有其人而未聞其可將可相,是有車而無式,有言而無聲也。且夫用而後見,非臨之以大安危,試之以大勝負,則莫見其用也。平居無以知其人,必待大安危、大勝負而後見焉。成事幸矣,萬一敗事,悔何及耶?昔者謝玄之北御苻堅,而郗超知其必勝;桓溫之西伐李勢,而劉倓知其必取。蓋玄於履屐之間無不當其任,溫於蒱博不必得則不為,二子於平居無事之日,蓋必有以察其小而後信其大也,豈必大用而後見哉?臣所謂言有事於無事之時者十也。
yuàn bì xià chāo rán yuǎn lǎn, zhāo rán yuǎn wù. wù jīn shèng dé zhī chóng gāo, ér zēng qí suǒ wèi néng wù shì zhōng guó zhī shēng jù, ér yán qí suǒ wèi bèi. wù yǐ tiān dì zhī biàn yì wèi shì rán, ér fǎ xuān wáng zhī jù zāi wù yǐ chén xià zhī kǔ yán wèi nì ěr, ér tǐ tài zōng zhī dǎo jiàn. wù yǐ nǚ yè jìn xí zhī hài zhèng wèi xì gù, ér jiān hàn táng jì shì zhì luàn zhī yóu wù yǐ chóu chóu zhī bāo cáng wèi wú tā, ér chéng xuān zhèng wǎn nián shòu huò zhī kù. zé dà chén yǐ tōng zhī biān shì jūn wù rú fù bì zhī qǐng, wù yǐ dōng xī èr fǔ yì qí xīn wěi dà chén yǐ jiàn jìn móu chén liáng jiāng rú xiāo hé suǒ qí, wù yǐ wén wǔ liǎng tú ér shū qí zhé, wù shǐ lù huàn zhě ér dé máo jié rú táng dà lì zhī bì, wù shǐ huò jìn xìng ér dé zhāo tǎo rú liáng duàn níng zhī bài. yǐ zhòng shǔ zhī xīn ér zhòng jīng xiāng, shǐ dōng xī xíng shì zhī xiāng jiē yǐ bǎo jiāng zhī xīn ér bǎo liǎng huái, shǐ biǎo lǐ chún chǐ zhī xiāng yī. wù yǐ hǎi dào wèi wú yú, wù yǐ dà jiāng wèi kě shì. zēng tún jù liáng, zhì jiàn è xiǎn. jūn chén zhī suǒ zī fǎng, zhāo xī zhī suǒ jiǎng qiú, gū zhì bù jí zhī wù, jīng zhuān bèi dí zhī cè. shù jī shàng kě xiāo yú tiān biàn, xià bù duò yú dí jiān.
願陛下超然遠覽,昭然遠寤。勿矜聖德之崇高,而增其所未能;勿恃中國之生聚,而嚴其所未備。勿以天地之變異為適然,而法宣王之懼災;勿以臣下之苦言為逆耳,而體太宗之導諫。勿以女謁近習之害政為細故,而監漢、唐季世致亂之由;勿以仇讎之包藏為無他,而懲宣、政晚年受禍之酷。責大臣以通知邊事軍務如富弼之請,勿以東西二府異其心;委大臣以薦進謀臣良將如蕭何所奇,勿以文武兩途而殊其轍,勿使賂宦者而得旄節如唐大曆之弊,勿使貨近幸而得招討如梁段凝之敗。以重蜀之心而重荊、襄,使東西形勢之相接;以保江之心而保兩淮,使表里唇齒之相依。勿以海道為無虞,勿以大江為可恃。增屯聚糧,治艦扼險。君臣之所咨訪,朝夕之所講求,姑置不急之務,精專備敵之策。庶几上可消於天變,下不墮於敵奸。
rán tiān xià zhī shì, yǒu běn gēn, yǒu zhī yè. chén qián suǒ chén, zhī yè ér yǐ. suǒ wèi běn gēn, zé rén zhǔ bù kě yǐ zì yòng. rén zhǔ zì yòng, zé rén chén bù rèn zé, rán yóu wèi hài yě. zhì yú jūn shì, ér yóu yuē" shuí dāng yōu cǐ, wú dāng zì yōu". jīn rì zhī shì, jiāng wú lèi cǐ? chuán yuē:" mù shuǐ yǒu běn yuán." shèng xué gāo míng, yuàn yì sī qí suǒ yǐ běn yuán zhě.
然天下之事,有本根,有枝葉。臣前所陳,枝葉而已。所謂本根,則人主不可以自用。人主自用,則人臣不任責,然猶未害也。至於軍事,而猶曰"誰當憂此,吾當自憂"。今日之事,將無類此?《傳》曰:"木水有本原。"聖學高明,願益思其所以本原者。
dōng gōng jiǎng guān què, dì qīn zhuó wàn lǐ wèi shì dú. gōng liáo yǐ dé duān rén xiāng hè. tā rì dú lù xuān gōng zòu yì děng shū, jiē suí shì guī jǐng, tài zǐ shēn jìng zhī. wáng huái wèi xiāng, yī rì wèn yuē:" zǎi xiàng xiān wù zhě hé shì?" yuē:" rén cái." yòu wèn:" shú wèi cái?" jí shū zhū xī yuán shū yǐ xià liù shí rén yǐ xiàn, huái cì dì zhuó yòng zhī. lì shū mì yuàn jiǎn xiáng, shǒu yòu sī láng zhōng, qiān zuǒ sī láng zhōng.
東宮講官闕,帝親擢萬里為侍讀。宮僚以得端人相賀。他日讀《陸宣公奏議》等書,皆隨事規警,太子深敬之。王淮為相,一日問曰:"宰相先務者何事?"曰:"人才。"又問:"孰為才?"即疏朱熹、袁樞以下六十人以獻,淮次第擢用之。歷樞密院檢詳,守右司郎中,遷左司郎中。
shí sì nián xià hàn, wàn lǐ fù yīng zhào, yán:" hàn jí liǎng yuè, rán hòu qiú yán, bù yuē chí hū? shàng zì shì cóng, xià zhǐ guǎn zhí, bù yuē ài hū? jīn zhī suǒ yǐ hàn zhě, yǐ shàng zé bù xià liú, xià qíng bù shàng dá, gù tiān dì zhī qì gé jué ér bù tōng." yīn shū sì shì yǐ xiàn, yán jiē kěn qiè. qiān mì shū shǎo jiān. huì gāo zōng bēng, xiào zōng yù xíng sān nián sàng, chuàng yì shì táng, mìng huáng tài zǐ cān jué shù wù. wàn lǐ shàng shū lì jiàn, qiě shàng tài zǐ shū, yán:" tiān wú èr rì, mín wú èr wáng. yī lǚ wēi jī, huǐ zhī hé jí? yǔ qí huǐ zhī ér wú jí, shú ruò cí zhī ér bù jū. yuàn diàn xià sān cí wǔ cí, ér bì bù jū yě." tài zǐ sǒng rán. gāo zōng wèi zàng, hàn lín xué shì hóng mài bù qí jí yì, pèi xiǎng dú yǐ lǚ yí hào děng xìng míng shàng. wàn lǐ shàng shū dǐ zhī, lì yán zhāng jùn dāng yù, qiě wèi mài wú yì zhǐ lù wèi mǎ. xiào zōng lǎn shū bù yuè, yuē:" wàn lǐ yǐ zhèn wèi hé rú zhǔ!" yóu shì yǐ zhí mì gé chū zhī yún zhōu.
十四年夏旱,萬里復應詔,言:"旱及兩月,然後求言,不曰遲乎?上自侍從,下止館職,不曰隘乎?今之所以旱者,以上澤不下流,下情不上達,故天地之氣隔絕而不通。"因疏四事以獻,言皆懇切。遷秘書少監。會高宗崩,孝宗欲行三年喪,創議事堂,命皇太子參決庶務。萬里上疏力諫,且上太子書,言:"天無二日,民無二王。一履危機,悔之何及?與其悔之而無及,孰若辭之而不居。願殿下三辭五辭,而必不居也。"太子悚然。高宗未葬,翰林學士洪邁不俟集議,配饗獨以呂頤浩等姓名上。萬里上疏詆之,力言張浚當預,且謂邁無異指鹿為馬。孝宗覽疏不悅,曰:"萬里以朕為何如主!"由是以直秘閣出知筠州。
guāng zōng jí wèi, zhào wèi mì shū jiān. rù duì, yán:" tiān xià yǒu wú xíng zhī huò, tiě fēi quán chén ér tiě yú quán chén, rǎo fēi dào zéi ér rǎo yú dào zéi, qí wéi péng dǎng zhī lùn hū! gài yù jī rén zhǔ zhī nù mò rú péng dǎng, kōng tiān xià rén cái mò rú péng dǎng. dǎng lùn yī xìng, qí duān fā yú shì dài fū, qí huò jí yú tiān xià. qián shì yǐ rán, yuàn bì xià jiàn huáng jí yú shèng xīn, gōng tīng bìng guān, huài zhí sàn qún, yuē jūn zǐ cóng ér yòng zhī, yuē xiǎo rén cóng ér fèi zhī, jiē wù wèn qí mǒu dǎng mǒu dǎng yě." yòu lùn:" gǔ zhī dì wáng, gù yǒu yǐ zhī yī jǐ lǎn qí quán, bù zhī chén xià qiè qí quán. dà chén qiè zhī zé quán zài dà chén, dà jiāng qiè zhī zé quán zài dà jiāng, wài qī qiè zhī zé quán zài wài qī, jìn xí qiè zhī zé quán zài jìn xí. qiè quán zhī zuì nán fáng zhě, qí wéi jìn xí hū! fēi gǎn gōng qiè yě, sī qiè zhī yě. shǐ yú sī qiè, qí zhōng bì zhì yú gōng qiè ér hòu yǐ. kě bù jù zāi!"
光宗即位,召為秘書監。入對,言:"天下有無形之禍,僣非權臣而僣於權臣,擾非盜賊而擾於盜賊,其惟朋黨之論乎!蓋欲激人主之怒莫如朋黨,空天下人才莫如朋黨。黨論一興,其端發於士大夫,其禍及於天下。前事已然,願陛下建皇極於聖心,公聽並觀,壞植散群,曰君子從而用之,曰小人從而廢之,皆勿問其某黨某黨也。"又論:"古之帝王,固有以知一己攬其權,不知臣下竊其權。大臣竊之則權在大臣,大將竊之則權在大將,外戚竊之則權在外戚,近習竊之則權在近習。竊權之最難防者,其惟近習乎!非敢公竊也,私竊之也。始於私竊,其終必至於公竊而後已。可不懼哉!"
shào xī yuán nián, jiè huàn zhāng gé xué shì wèi jiē bàn jīn guó hè zhēng dàn shǐ jiān shí lù yuàn jiǎn tǎo guān. huì xiào zōng rì lì chéng, cān zhī zhèng shì wáng lìn yǐ gù shì bǐ wàn lǐ xù zhī, ér zǎi chén shǔ zhī lǐ bù láng guān fù bó shòu. wàn lǐ yǐ shī zhí lì gài qù, dì xuān yù miǎn liú. huì jìn xiào zōng shèng zhèng, wàn lǐ dāng fèng jìn, xiào zōng yóu bù yuè, suì chū wèi jiāng dōng zhuǎn yùn fù shǐ, quán zǒng lǐng huái xī jiāng dōng jūn mǎ qián liáng. cháo yì yù xíng tiě qián yú jiāng nán zhū jùn, wàn lǐ shū qí bù biàn, bù fèng zhào, wǔ zǎi xiàng yì, gǎi zhī gàn zhōu, bù fù, qǐ cí, chú mì gé xiū zhuàn, tí jǔ wàn shòu gōng, zì shì bù fù chū yǐ.
紹熙元年,借煥章閣學士為接伴金國賀正旦使兼實錄院檢討官。會《孝宗日曆》成,參知政事王藺以故事俾萬里序之,而宰臣屬之禮部郎官傅伯壽。萬里以失職力丐去,帝宣諭勉留。會進《孝宗聖政》,萬里當奉進,孝宗猶不悅,遂出為江東轉運副使,權總領淮西、江東軍馬錢糧。朝議欲行鐵錢於江南諸郡,萬里疏其不便,不奉詔,忤宰相意,改知贛州,不赴,乞祠,除秘閣修撰,提舉萬壽宮,自是不復出矣。
níng zōng sì wèi, zhào fù xíng zài, cí. shēng huàn zhāng gé dài zhì tí jǔ xìng guó gōng. yǐn nián qǐ xiū zhì, jìn bǎo wén gé dài zhì zhì shì. jiā tài sān nián, zhào jìn bǎo mó gé zhí xué shì, gěi cì yī dài. kāi xǐ yuán nián zhào, fù cí. míng nián, shēng bǎo mó gé xué shì, zú, nián bā shí sān, zèng guāng lù dài fū.
寧宗嗣位,召赴行在,辭。升煥章閣待制、提舉興國宮。引年乞休致,進寶文閣待制致仕。嘉泰三年,詔進寶謨閣直學士,給賜衣帶。開禧元年召,復辭。明年,升寶謨閣學士,卒,年八十三,贈光祿大夫。
wàn lǐ wèi rén gāng ér biǎn. xiào zōng shǐ ài qí cái, yǐ wèn zhōu bì dà, bì dà wú shàn yǔ, yóu cǐ bù jiàn yòng. hán tuō zhòu yòng shì, yù wǎng luó sì fāng zhī míng shì xiāng yǔ yì, cháng zhú nán yuán, shǔ wàn lǐ wèi zhī jì, xǔ yǐ yè yuán. wàn lǐ yuē:" guān kě qì, jì bù kě zuò yě." tuō zhòu huì, gǎi mìng tā rén. wò jiā shí wǔ nián, jiē qí bǐng guó zhī rì yě. tuō zhòu zhuān tiě rì yì shén, wàn lǐ yōu fèn, yàng yàng chéng jí. jiā rén zhī qí yōu guó yě, fán dǐ lì zhī bào shí zhèng zhě jiē bù yǐ gào. hū zú zi zì wài zhì, jù yán tuō zhòu yòng bīng shì. wàn lǐ tòng kū shī shēng, jí hū zhǐ shū yuē:" hán tuō zhòu jiān chén, zhuān quán wú shàng, dòng bīng cán mín, móu wēi shè jì, wú tóu lú rú xǔ, bào guó wú lù, wéi yǒu gū fèn!" yòu shū shí sì yán bié qī zǐ, bǐ luò ér shì.
萬里為人剛而褊。孝宗始愛其才,以問周必大,必大無善語,由此不見用。韓侂胄用事,欲網羅四方知名士相羽翼,嘗築南園,屬萬里為之記,許以掖垣。萬里曰:"官可棄,記不可作也。"侂胄恚,改命他人。臥家十五年,皆其柄國之日也。侂胄專僣日益甚,萬里憂憤,怏怏成疾。家人知其憂國也,凡邸吏之報時政者皆不以告。忽族子自外至,遽言侂胄用兵事。萬里慟哭失聲,亟呼紙書曰:"韓侂胄奸臣,專權無上,動兵殘民,謀危社稷,吾頭顱如許,報國無路,惟有孤憤!"又書十四言別妻子,筆落而逝。
wàn lǐ jīng yú shī, cháng zhe yì chuán xíng yú shì. guāng zōng cháng wèi shū" chéng zhāi" èr zì, xué zhě chēng chéng zhāi xiān shēng, cì shì wén jié. zi zhǎng rú.
萬里精於詩,嘗著《易傳》行於世。光宗嘗為書"誠齋"二字,學者稱誠齋先生,賜諡文節。子長孺。