rú lín èr
◎儒林二
hú dàn jiǎ tóng liú yán gāo biàn sūn fù shí jiè hú yuàn liú xī sǒu lín gài lǐ gòu hé shè wáng huí dì xiàng zhōu yáo qīng wáng dāng chén yáng
○胡旦 賈同 劉顏 高弁 孫復 石介 胡瑗 劉羲叟 林概 李覯 何涉 王回(弟向) 周堯卿 王當 陳暘
hú dàn zì zhōu fù, bīn zhōu bó hǎi rén. shǎo yǒu juàn cái, bó xué néng wén cí. jǔ jìn shì dì yī, wèi jiāng zuò jiān chéng tōng pàn shēng zhōu. shí jiāng nán chū píng, tài lǐ shì shí suǒ dù sēng, shí jiǎn liù qī. dàn yuē:" bǐ wú tián lú kě guī, jiāng jù ér wèi dào." xī qíng wèi bīng. qiān zuǒ shí yí zhí shǐ guǎn, shù shàng shū yán shí zhèng lì bìng. chū wèi huái nán dōng lù zhuǎn yùn fù shǐ zhī hǎi zhōu. yú nián, zhào guī.
胡旦字周父,濱州渤海人。少有雋才,博學能文辭。舉進士第一,為將作監丞、通判昇州。時江南初平,汰李氏時所度僧,十減六七。旦曰:"彼無田廬可歸,將聚而為盜。"悉黥為兵。遷左拾遺、直史館,數上書言時政利病。出為淮南東路轉運副使、知海州。逾年,召歸。
xiān shì, lú duō xùn biǎn, zhào pǔ bà xiāng. qí xià, hé jué hán cūn, xún fù sāi. dàn xiàn hé píng sòng yuē:" tiān zuò wǒ sòng, yǐ jūn zhào mín. pèi tiān chéng xiū, wéi yáo yǔ lín. yuè yǒu dà shuǐ, hūn diàn xià rén. fēi yuē shèng zuò, shú jiū shú dù. bì xián zhě tuì, yōng zé zhě zuì. wǒ fáng dà huàn, hé qǐ yún bài. nì xùn yuǎn tóu, jiān pǔ píng wài. shèng dào rú dī, chóng chóng hǎi nèi. dì yuē shǒu wén, shì sāi shì qīn. diào ěr wèi bīng, chéng shì zhēng mín. mín yǐ jǐn lì, chén yǐ qín zhí. yì yún qí zhōng, hé yǐ zhī sāi. táng yáo huái shān, shí jǐng shén dé. hàn wǔ xuān fáng, shí zhāng lìng shì. wǒ sāi zhǎng hé, róng liú huì zé. míng míng shèng gōng, wàn dài chéng zé." tài zōng lǎn sòng yǒu" nì xùn jiān pǔ" zhī yǔ, zhào zǎi xiàng wèi yuē:" hú dàn xiàn sòng, cí yì bèi lì. zhèn zì zhuó yú jiǎ kē, lì shì wài rèn, suǒ zhì wú shàn zhuàng. zhī hǎi zhōu rì wèi bù xià suǒ sòng, yóu yǐ jù, shì huì dà shè, zhèn lù qí cái ér shě qí guò, shàng lìng zài jìn liè, yòu lǐng shǐ zhí, nǎi gǎn zì xiōng yì kuáng zào rú cǐ, qí jí zhú zhī!" jí biǎn diàn zhōng chéng shāng zhōu tuán liàn fù shǐ.
先是,盧多遜貶,趙普罷相。其夏,河決韓村,尋復塞。旦獻《河平頌》曰:"天祚我宋,以君兆民。配天成休,惟堯與鄰。粵有大水,昏墊下人。非曰聖作,孰究孰度。蔽賢者退,壅澤者罪。我防大患,河豈雲敗。逆遜遠投,奸普屏外。聖道如堤,崇崇海內。帝曰守文,是塞是親。調爾衛兵,程是烝民。民以盡力,臣以勤職。役雲其終,河以之塞。唐堯懷山,實警神德。漢武宣防,實彰令式。我塞長河,融流惠澤。明明聖功,萬代成則。"太宗覽頌有"逆遜、奸普"之語,召宰相謂曰:"胡旦獻頌,詞意悖戾。朕自擢於甲科,歷試外任,所至無善狀。知海州日為部下所訟,猶已具,適會大赦,朕錄其材而舍其過,尚令在近列,又領史職,乃敢恣胸臆狂躁如此,其亟逐之!"即貶殿中丞、商州團練副使。
shàng píng yàn yì yuē:
上《平燕議》曰:
jīn yōu zhōu zài běi mén zhī wài, dōng fēng fēi guó jiā suǒ jí, yuàn yí qí zī yǐ shì běi fá. qiě tiān shí dì lì rén shì jiē yǒu kě fá zhī yì. suì zhī suǒ lín, qí dì shòu fú. jīn nián chūn mò zhì lái nián, suì zài sòng fēn, jīn nián chū qiū zhì liù nián, zhèn zài yàn fēn. cóng jīn nián wèi bèi, zhì lái chūn xìng shī. běi bīng zhī yù chūn xià, zé zhān qiú pí lǚ yáng gōng sāi mǎ bù wèi yòng, ér zhōng yuán shì zú sù bù néng hán, wǎng běi féng xuān, jīn lì yǒng jiàn. yǐ yǒng jiàn zhī shì qū bù yòng zhī dí, chéng fú qìng zhī shí tǎo zāi yāng zhī chéng, chéng gōng lì shì, zài yú cǐ yǐ.
今幽州在北門之外,東封非國家所急,願移其資以事北伐。且天時、地利、人事皆有可伐之意。歲之所臨,其地受福。今年春末至來年,歲在宋分,今年初秋至六年,鎮在燕分。從今年為備,至來春興師。北兵之遇春夏,則氈裘、皮履、羊弓、塞馬不為用,而中原士卒素不能寒,往北逢暄,筋力勇健。以勇健之士驅不用之敵,承福慶之時討災殃之城,成功立事,在於此矣。
zhǎng huái yǐ běi, tài xíng yǐ dōng, hé shuǐ bà zāi, tǔ dì shén wò. yīn qí fēng shí, qǔ qí gǔ bó, jiǎn jià yǐ zhé nà, jiàn qián yǐ guì dí, guān fǔ duō jī, bīng yì wú yú, yòng bīng fēng cái, kě jì dà shì.
長淮以北,太行以東,河水罷災,土地甚沃。因其豐實,取其谷帛,減價以折納,見錢以貴糴,官府多積,兵役無虞,用兵豐財,可濟大事。
tài yuán kè fù yǐ lái, yú jīn qī zài, bīng jiǎ shén lì, shì zú shén xióng, yè qǐn chén xìng, hán qiú jī sù. ruò yǐ cù zhuāng zhī cì, fā jūn ér yòng zhī, ēn shǎng zhī zī, chéng gōng ér lài zhī, kě yǐ qí xīn píng dí, huī tà jiù jìng.
太原克復以來,於今七載,兵甲甚利,士卒甚雄,夜寢晨興,寒裘飢粟。若以促裝之賜,發軍而用之,恩賞之貲,成功而賚之,可以齊心平敵,恢拓舊境。
yōu zhōu píng tǔ ér fù dí, wèi shì bì zé sì rén, fēn zhī fāng miàn, yǐ gāng duàn yǒng yì zhě zhǔ zhī, xuǎn hé píng gōng shèn zhě yī rén bù zhī. yōu zhōu zhī běi, jiē shì shān gǔ, tōng rén mǎ zhě bù guò shí chù, lǐng jiāng shì zhě yì zé shí rén, tóng háng zé gòng yì bīng jī, fèn chū zé gè sī jūn shì, kòu lái zé tóng zhàn yǐ qū zhú, kòu guī zé huà jiāng yǐ gǎn bì. gǒu sāi duàn shān lù, yú kòu zài yàn yǔ dà jūn xiāng chí, zé qiān yán qí shí yǐ dù chūn xià, kòu bù néng rè, yǒu tuì wú qián. shǐ shì zhī gāng yǒng cái lì zhě gè wèi yī jiāng, duō zé fēn bù gǎn dí gōng chéng, liǎng jǐn qí lì. dìng qí jūn míng, shí qí jūn shù. wǒ guǎ bǐ duō zé lì bù shèng, wǒ shí bǐ xū zé shèng yǒu yú. lì jūn zé jiào qí dì xíng, dì jūn zé zhēng qí móu lüè, fēn míng yǒng qiè, gè zhì qí yòng.
幽州平土而負敵,為勢必擇四人,分之方面,以剛斷勇毅者主之,選和平恭慎者一人部之。幽州之北,皆是山谷,通人馬者不過十處,領將士者亦擇十人,同行則共議兵機,分出則各司軍事,寇來則同戰以驅逐,寇歸則畫疆以扞蔽。苟塞斷山路,余寇在燕與大軍相持,則遷延其時以度春夏,寇不能熱,有退無前。使士之剛勇才力者各為一將,多則分部扞敵攻城,兩盡其力。定其軍名,實其軍數。我寡彼多則力不勝,我實彼虛則勝有餘。力均則較其地形,地均則爭其謀略,分明勇怯,各致其用。
yǐ chá yán xiāng yào zhī jià shí fēn jiǎn èr, cóng xīn zhě xiān mài yú biān chéng yào lù jūn mǎ tún suǒ. yǐ chú sù qián bó zhī jià shí fēn zēng èr, nà huò yǐ chū quàn zhě yì běn chǎng yǐ jiāo huò, dé huò zhě yuán zhú lù yǐ nà shuì. chū wǎng lái sì fāng zhī ráo, wèi liǎng dì fèi yòng zhī hào, zì rán shāng dé qí lì, zé mǎi zhī yú rén, rén dé qí zī, zé qín zhī yú sè. gù bì mín xiào jiān bèi zhī lì, guó zhù jiǔ nián zhī jī, kē bō bù jiǎ yú dù zhī, zhuǎn bān hé láo yú cáo wǎn. chú sù zhī gěi, gōng jù zhī yòng, wěi shū fā yùn, yǐ wèi hòu jì.
以茶鹽香藥之價十分減二,從新者先賣於邊城要路、軍馬屯所。以芻粟錢帛之價十分增二,納貨以出券者詣本場以交貨,得貨者緣逐路以納稅。出往來四方之饒,為兩地費用之耗,自然商得其利,則買之於人,人得其資,則勤之於穡。故必民效兼倍之力,國貯九年之積,科撥不假於度支,轉般何勞於漕輓。芻粟之給,攻具之用,委輸發運,以為後繼。
jīn jiāng yòng èr shí wàn zhī zhòng, yì sān shí zhōu zhī mín, yuàn bì xià míng jiàng rì yuè zhī xìn, xiān shì yǔ lù zhī zé. mín zhī xìn shǎng zé yuè ér wàng sǐ, shì dé yǎng gěi zé sǐ ér lì zhàn. rú cǐ zé nì lěi bù zú xià, huá kòu bù zú tiǎn yě.
今將用二十萬之眾,役三十州之民,願陛下明降日月之信,先示雨露之澤。民知信賞則悅而忘死,士得仰給則死而力戰。如此則逆壘不足下,猾寇不足殄也。
qǐ wèi zuǒ bǔ què, fù zhí shǐ guǎn. qiān xiū zhuàn, yù xiū guó shǐ, yǐ shàng shū hù bù yuán wài láng zhī zhì gào, qiān sī fēng yuán wài láng.
起為左補闕,復直史館。遷修撰,預修國史,以尚書戶部員外郎知制誥,遷司封員外郎。
yǒu yōng shū rén dí yǐng zhě, dàn cháng yǔ zhī shàn, yīn wèi gǎi xìng míng mǎ zhōu, yǐ wèi táng mǎ zhōu fù chū, shàng shū dǐ shí zhèng, qiě zì jiàn kě wèi dà chén. yòu jǔ cái rèn fǔ zhě shí rén, qí cí pō zhuàng. dāng shí jiē wèi dàn suǒ wèi. mǎ zhōu zuò liú hǎi dǎo, dàn yì biǎn fāng zhōu tuán liàn fù shǐ. zuò shàn lí suǒ bù yè sòng bái yú fū zhōu, jì bèi hé, tè shì zhī. xǐ jiàng zhōu. shāo fù gōng bù yuán wài láng zhí jí xián yuàn, qiān běn cáo láng zhōng zhī zhì gào shǐ guǎn xiū zhuàn.
有傭書人翟穎者,旦嘗與之善,因為改姓名馬周,以為唐馬周復出,上書詆時政,且自薦可為大臣。又舉材任輔者十人,其辭頗壯。當時皆謂旦所為。馬周坐流海島,旦亦貶坊州團練副使。坐擅離所部謁宋白於鄜州,既被劾,特釋之。徙絳州。稍復工部員外郎、直集賢院,遷本曹郎中、知制誥、史館修撰。
sù shàn zhōng guān wáng jì ēn, wèi jì ēn cǎo zhì cí guò měi. jì ēn bài, zhēn zōng wén ér è zhī, biǎn ān yuǎn jūn xíng jūn sī mǎ, yòu xuē jí liú xún zhōu. xián píng chū, yí tōng zhōu tuán liàn fù shǐ, xǐ xú zhōu, yǐ cí bù yuán wài láng fēn sī xī jīng, yòu wèi bǎo xìn jūn jié dù fù shǐ. jiǔ zhī, yǐ sī fēng yuán wài láng tōng pàn xiāng zhōu. fēng tài shān, gǎi cí bù láng zhōng, fú mǔ sàng, jì chú, nǎi yán fù zú shí cháng zhào duó āi cóng shì, qǐng zhuī xíng fú sān nián. yǐ ér shī míng, yǐ mì shū shěng shǎo jiān zhì shì, jū xiāng zhōu. zài qiān mì shū jiān, zú.
素善中官王繼恩,為繼恩草制辭過美。繼恩敗,真宗聞而惡之,貶安遠軍行軍司馬,又削籍流潯州。咸平初,移通州團練副使,徙徐州,以祠部員外郎分司西京,又為保信軍節度副使。久之,以司封員外郎通判襄州。封泰山,改祠部郎中,服母喪,既除,乃言父卒時嘗詔奪哀從事,請追行服三年。已而失明,以秘書省少監致仕,居襄州。再遷秘書監,卒。
dàn xǐ dú shū, jì sàng míng, yóu lìng rén sòng jīng shǐ, yǐn jǐ tīng zhī bù shǎo chuò. zhe hàn chūn qiū wǔ dài shǐ lüè jiāng shuài yào lüè yǎn shèng tōng lùn táng chéng jiā chuán sān bǎi yú juǎn. zhuó dà yàn, fāng wǔ liù chǐ, kè ér yì zhī, yuē" hú dàn xiū hàn chūn qiū yàn." wǎn yóu dú huò, gàn rǎo zhōu xiàn, chí lì duǎn zhǎng, wèi shí lùn suǒ báo. jì sǐ, zi sūn pín shén, yù jiù mín jiān. huáng yòu mò, zhī xiāng zhōu wáng tián wèi yán yú cháo, dé qián èr shí wàn yǐ zàng.
旦喜讀書,既喪明,猶令人誦經史,隱几聽之不少輟。著《漢春秋》、《五代史略》、《將帥要略》、《演聖通論》、《唐乘》、《家傳》三百餘卷。斫大硯,方五六尺,刻而瘞之,曰"胡旦修《漢春秋》硯。"晚尤黷貨,干擾州縣,持吏短長,為時論所薄。既死,子孫貧甚,寓柩民間。皇祐末,知襄州王田為言於朝,得錢二十萬以葬。
jiǎ tóng zì xī dé, qīng zhōu lín zī rén. wǔ dài shí, yáng guāng yuǎn fǎn, tóng zǔ chóng lǜ xiāng lǐ sì bǎi yú jiā bǎo yú gǔ shān, quán huó zhě èr qiān rén. tóng chū míng wǎng, zì gōng shū, dǔ xué hào gǔ, yǒu shí míng, zhe shān dōng yě lù qī piān. nián sì shí yú, tóng jìn shì chū shēn, zhēn zōng mìng gǎi jīn míng. wáng qīn ruò fāng guì shèng, wén tóng míng, yù zhì zhī, gù xiè bù wǎng. jū bā jiǔ nián, shǐ bǔ lì chéng zhǔ bù. zhāng zhī bái jiàn wèi dà lǐ píng shì, tōng pàn yǎn zhōu.
賈同字希得,青州臨淄人。五代時,楊光遠反,同祖崇率鄉里四百餘家保愚谷山,全活者二千人。同初名罔,字公疏,篤學好古,有時名,著《山東野錄》七篇。年四十餘,同進士出身,真宗命改今名。王欽若方貴盛,聞同名,欲致之,固謝不往。居八九年,始補歷城主簿。張知白薦為大理評事,通判兗州。
tiān shèng chū, shàng shū yán:" zì xiáng fú yǐ lái, jiàn zhèng lù sāi, dīng wèi chéng jiān zào fú ruì yǐ qī xiān dì. jīn wèi jiān jì bái, yí míng gào tiān xià, zhèng fú ruì zhī miù, bà gōng guān chóng fèng, guī bù jí zhī wèi bīng, shōu wú míng zhī shí fèi, shǐ xiān dì miǎn hòu shì zhī yì, guó jiā wú yīn xún zhī shī." yòu yán:" kòu zhǔn zhōng guī liàng jié, jí è bìn xié. zì qí biǎn chù, tiān xià zhī rén fú jiàn qí zuì, yí hái zhī nèi dì, yǐ míng zhōng xié shàn è zhī fēn." shí zhāng xiàn tài hòu lín cháo, ér tóng yán rú cǐ, rén yǐ wèi nán.
天聖初,上書言:"自祥符以來,諫諍路塞,丁謂乘間造符瑞以欺先帝。今謂奸既白,宜明告天下,正符瑞之謬,罷宮觀崇奉,歸不急之衛兵,收無名之實費,使先帝免後世之議,國家無因循之失。"又言:"寇準忠規亮節,疾惡擯邪。自其貶黜,天下之人弗見其罪,宜還之內地,以明忠邪善惡之分。"時章獻太后臨朝,而同言如此,人以為難。
zài qiān diàn zhōng chéng zhī dì zhōu, zú. liú yán lǐ guān wáng wú jì jí qí mén rén shì tóng yuē cún dào xiān shēng.
再遷殿中丞、知棣州,卒。劉顏、李冠、王無忌及其門人諡同曰存道先生。
liú yán zì zi wàng, péng chéng rén. shǎo gū, hào gǔ, xué bù zhuān zhāng jù. shī shì gāo biàn. jǔ jìn shì dì, yǐ shì mì shū shěng xiào shū láng zhī lóng xìng xiàn, zuò fǎ miǎn. jiǔ zhī, shòu xú zhōu wén xué. jū xiāng lǐ, jiào shòu shù shí bǎi rén. cǎi hàn táng zòu yì wèi fǔ bì míng duì. féng yuán liú yún qián yì téng shè cài qí shàng qí shū, chú rèn chéng zhǔ bù. suì jī, fā dà xìng suǒ jī sù, huó shù qiān rén. lǐ dí zhī yǎn zhōu qīng zhōu, jiē pì wèi cóng shì, zú. zhe rú shù tōng yào jīng jì shū yán fù shù shí piān. shí jiè jiàn qí shū, tàn yuē:" hèn bù zài dì zǐ zhī liè." zi xiáng, zì yǒu chuán.
劉顏字子望,彭城人。少孤,好古,學不專章句。師事高弁。舉進士第,以試秘書省校書郎知龍興縣,坐法免。久之,授徐州文學。居鄉里,教授數十百人。采漢、唐奏議為《輔弼名對》。馮元、劉筠、錢易、滕涉、蔡齊上其書,除任城主簿。歲飢,發大姓所積粟,活數千人。李迪知兗州、青州,皆闢為從事,卒。著《儒術通要》、《經濟樞言》複數十篇。石介見其書,嘆曰:"恨不在弟子之列。"子庠,自有傳。
gāo biàn zì gōng yí, pú zhōu léi zé rén. ruò guàn, tú bù cóng zhǒng fàng xué yú zhōng nán shān, yòu xué gǔ wén yú liǔ kāi, yǔ zhāng jǐng qí míng. zhì dào zhōng, yǐ wén yè wáng yǔ chēng, yǔ chēng qí zhī. jǔ jìn shì, lèi guān shì yù shǐ. jiàn xiū yù qīng zhāo yīng gōng, jiàng zhī guǎng jì jūn. xún yǐ hù bù pàn guān shì kāi fēng fǔ jìn shì, sī fā hú míng, duó èr guān. shāo fù zhī dān zhōu xíng zhōu yán tiě pàn guān. hé jué chán zhōu, qǐng chí dī fáng, zòng shuǐ suǒ zhī, kě shěng mín lì, qiě yǐ è qì dān nán xiàng. yì qǐn. zhī shǎn zhōu, zú.
高弁字公儀,濮州雷澤人。弱冠,徒步從种放學於終南山,又學古文於柳開,與張景齊名。至道中,以文謁王禹偁,禹偁奇之。舉進士,累官侍御史。諫修玉清昭應宮,降知廣濟軍。尋以戶部判官試開封府進士,私發糊名,奪二官。稍復知單州、邢州、鹽鐵判官。河決澶州,請弛堤防,縱水所之,可省民力,且以扼契丹南向。議寢。知陝州,卒。
biàn xìng xiào yǒu. suǒ wèi wén zhāng duō zǔ liù jīng jí mèng zǐ, xǐ yán rén yì. yǒu dì zé sān piān, wèi shì suǒ chuán. yǔ lǐ dí jiǎ tóng lù cān zhū dí yī chún xiāng yǒu shàn. shí yán nián liú qián jiē qí mén rén yě.
弁性孝友。所為文章多祖《六經》及《孟子》,喜言仁義。有《帝則》三篇,為世所傳。與李迪、賈同、陸參、朱頔、伊淳相友善。石延年、劉潛皆其門人也。
sūn fù, zì míng fù, jìn zhōu píng yáng rén. jǔ jìn shì bù dì, tuì jū tài shān. xué chūn qiū, zhe zūn wáng fā wēi shí èr piān, dà yuē běn yú lù chún, ér zēng xīn yì.
孫復,字明復,晉州平陽人。舉進士不第,退居泰山。學《春秋》,著《尊王發微》十二篇,大約本於陸淳,而增新意。
shí jiè yǒu míng shān dōng, zì jiè ér xià jiē yǐ xiān shēng shì fù. nián sì shí bù qǔ. lǐ dí zhī qí xián, yǐ qí dì zhī zǐ qī zhī. fù chū yóu yù, shí jiè yǔ zhū dì zǐ qǐng yuē:" gōng qīng bù xià shì jiǔ yǐ, jīn chéng xiàng bù yǐ xiān shēng pín jiàn, yù tuō yǐ zi, yí yīn yǐ chéng chéng xiàng zhī xián míng." fù nǎi tīng. kǒng dào fǔ wén fù zhī xián, jiù jiàn zhī, jiè zhí zhàng jù lì shì fù zuǒ yòu, shēng jiàng bài zé fú zhī, qí wǎng xiè yì rán. jiè jì wèi xué guān, yǔ rén yuē:" sūn xiān shēng fēi yǐn zhě yě." yú shì fàn zhòng yān fù bì jiē yán fù yǒu jīng shù, yí zài cháo tíng. chú mì shū shěng xiào shū láng guó zi jiān zhí jiǎng. chē jià xìng tài xué, cì fēi yī yín yú, zhào wèi ěr yīng gé zhī hòu shuō shū. yáng ān guó yán qí jiǎng shuō duō yì xiān rú, bà zhī.
石介有名山東,自介而下皆以先生事復。年四十不娶。李迪知其賢,以其弟之子妻之。復初猶豫,石介與諸弟子請曰:"公卿不下士久矣,今丞相不以先生貧賤,欲托以子,宜因以成丞相之賢名。"復乃聽。孔道輔聞復之賢,就見之,介執杖屨立侍復左右,升降拜則扶之,其往謝亦然。介既為學官,語人曰:"孫先生非隱者也。"於是范仲淹、富弼皆言復有經術,宜在朝廷。除秘書省校書郎、國子監直講。車駕幸太學,賜緋衣銀魚,召為邇英閣祗候說書。楊安國言其講說多異先儒,罷之。
kǒng zhí wēn bài, dé suǒ yí fù shī, zuò biǎn qián zhōu jiān shuì, xǐ sì zhōu, yòu zhī zhǎng shuǐ xiàn, qiān shū yīng tiān fǔ pàn guān shì. tōng pàn líng zhōu, wèi xíng, hàn lín xué shì zhào gài děng shí yú rén yán fù jīng wèi rén shī, bù yí shǐ zuǒ zhōu xiàn. liú wèi zhí jiǎng, shāo qiān diàn zhōng chéng, zú, cì qián shí wàn.
孔直溫敗,得所遺復詩,坐貶虔州監稅,徙泗州,又知長水縣,簽書應天府判官事。通判陵州,未行,翰林學士趙概等十餘人言復經為人師,不宜使佐州縣。留為直講,稍遷殿中丞,卒,賜錢十萬。
fù yǔ hú yuàn bù hé, zài tài xué cháng xiāng bì. yuàn zhì jīng bù rú fù, ér jiào yǎng zhū shēng guò zhī. fù jì bìng, hán qí yán yú rén zōng, xuǎn shū lì, gěi zhǐ bǐ, mìng qí mén rén zǔ wú zé jiù fù jiā dé shū shí wǔ wàn yán, lù cáng mì gé. tè guān qí yī zi.
復與胡瑗不合,在太學常相避。瑗治經不如復,而教養諸生過之。復既病,韓琦言於仁宗,選書吏,給紙筆,命其門人祖無擇就復家得書十五萬言,錄藏秘閣。特官其一子。
shí jiè, zì shǒu dào, yǎn zhōu fèng fú rén. jìn shì jí dì, lì yùn zhōu nán jīng tuī guān. dǔ xué yǒu zhì shàng, lè shàn jí è, xǐ shēng míng, yù shì fèn rán gǎn wèi. yù shǐ tái pì wèi zhǔ bù, wèi zhì, yǐ lùn shè shū bù dāng qiú wǔ dài jí zhū wěi guó hòu, bà wèi zhèn nán zhǎng shū jì. dài fù bǐng yuǎn guān, wèi jiā zhōu jūn shì pàn guān. dīng fù mǔ yōu, gēng cú lái shān xià, zàng wǔ shì zhī wèi zàng zhě qī shí sàng. yǐ yì jiào shòu yú jiā, lǔ rén hào jiè cú lái xiān shēng. rù wèi guó zi jiān zhí jiǎng, xué zhě cóng zhī shén zhòng, tài xué yáo cǐ yì shèng.
石介,字守道,兗州奉符人。進士及第,歷鄆州、南京推官。篤學有志尚,樂善疾惡,喜聲名,遇事奮然敢為。御史台闢為主簿,未至,以論赦書不當求五代及諸偽國後,罷為鎮南掌書記。代父丙遠官,為嘉州軍事判官。丁父母憂,耕徂徠山下,葬五世之未葬者七十喪。以《易》教授於家,魯人號介徂徠先生。入為國子監直講,學者從之甚眾,太學繇此益盛。
jiè wèi wén yǒu qì, cháng huàn wén zhāng zhī bì, fó lǎo wèi dù, zhe guài shuō zhōng guó lùn, yán qù cǐ sān zhě, nǎi kě yǐ yǒu wèi. yòu zhe táng jiàn yǐ jiè jiān chén huàn guān gōng nǚ, zhǐ qiè dāng shí, wú suǒ huì jì. dù yǎn hán qí jiàn, zhuó tài zǐ zhōng yǔn zhí jí xián yuàn. huì lǚ yí jiǎn bà xiāng, xià sǒng jì chú shū mì shǐ, fù duó zhī, yǐ yǎn dài. zhāng dé xiàng yàn shū jiǎ chāng cháo fàn zhòng yān fù bì jí qí tóng shí zhí zhèng, ōu yáng xiū yú jìng wáng sù cài xiāng bìng wèi jiàn guān, jiè xǐ yuē:" cǐ shèng shì yě, gē sòng wú zhí, qí kě yǐ hū" zuò qìng lì shèng dé shī, yuē:
介為文有氣,嘗患文章之弊,佛、老為蠹,著《怪說》、《中國論》,言去此三者,乃可以有為。又著《唐鑒》以戒奸臣、宦官、宮女,指切當時,無所諱忌。杜衍、韓琦薦,擢太子中允、直集賢院。會呂夷簡罷相,夏竦既除樞密使,復奪之,以衍代。章得象、晏殊、賈昌朝、范仲淹、富弼及琦同時執政,歐陽修、余靖、王素、蔡襄並為諫官,介喜曰:"此盛事也,歌頌吾職,其可已乎"作《慶曆聖德詩》,曰:
yú wéi qìng lì sān nián sān yuè, huáng dì lóng xìng, xú chū wéi tà. chén zuò tài jí, zhòu kāi chāng hé. gōng lǎn yīng xián, shǒu chú jiān niè. dà shēng fán々, zhèn yáo liù hé. rú gān zhī dòng, rú léi zhī fā. kūn chóng zhí zhú, guài yāo cáng miè. tóng míng dào chū, tiān dì jiā jí.
於惟慶曆三年三月,皇帝龍興,徐出闈闥。晨坐太極,晝開閶闔。躬覽英賢,手鉏奸枿。大聲渢々,震搖六合。如乾之動,如雷之發。昆蟲躑躅,怪妖藏滅。同明道初,天地嘉吉。
chū wén huáng dì, cù rán yán yuē:" yǔ zǔ yǔ fù, fù yǔ dà yè, yǔ kǒng shī zhuì, shí lài fǔ bì. rǔ dé xiàng shū, zhòng shèn wēi mì. jūn xiāng yǔ jiǔ, yǔ jiā jūn fá. jūn réng xiāng yǔ, zhú yōng sī xié. chāng cháo rú zhě, xué wèn gāi qià. yǔ yǔ lùn zhèng, fù yǐ jīng shù. rǔ èr èr xiāng, shù jī xián zhì.
初聞皇帝,蹙然言曰:"予祖予父,付予大業,予恐失墜,實賴輔弼。汝得象、殊,重慎微密。君相予久,予嘉君伐。君仍相予,竹鏞斯協。昌朝儒者,學問該洽。與予論政,傅以經術。汝貳二相,庶績咸秩。
wéi rǔ zhòng yān, rǔ chéng yǔ chá. tài hòu chéng shì, tāng fèi huǒ rè. rǔ shí xiǎo chén, wēi yán yè yè. wèi yǔ sī jiàn, zhèng yǔ mén niè. wèi yǔ jīng zhào, cí yǔ chán shuō. zéi pàn yǔ xià, wǎng yǔ shì è. liù yuè kù rì, dà dōng jī xuě. rǔ hán rǔ shǔ, tóng yǔ shì zú. yǔ wén xīn suān, rǔ bù gào fá. yǔ wǎn dé bì, yǔ xīn bì yuè. bì měi jiàn yǔ, wú yǒu sī yè. yǐ dào fǔ yǔ, bì yán shēn qiè. yǔ bù yáo shùn, bì zì chī fá. jiàn guān yī nián, shū zòu mǎn qiè. shì cóng zhōu suì, zhōng lì jǐn jié. qì dān wàng yì, táo wù tāo tiè. gǎn wǔ dà guó, qí cí màn bèi. bì jiāng yǔ mìng, bù wèi bù qiè. zú fù jiù hǎo, mín dé shí hè. shā qì wàn lǐ, sǐ shēng yī jié. shì bì zhī fū, shuāng bō fēng liè. guān bì zhī xīn, liàn jīn duàn tiě. chǒng míng dà guān, yǐ chóu láo kě. bì cí bù shòu, qí zhì mò duó. wéi zhòng yān bì, yī kuí yī qì. tiān shí lài yǔ, yǔ qí gǎn hū. bìng lái bì yǔ, mín wú chài zhá.
惟汝仲淹,汝誠予察。太后乘勢,湯沸火熱。汝時小臣,危言嶪嶪。為予司諫,正予門闑。為予京兆,堲予讒說。賊叛予夏,往予式遏。六月酷日,大冬積雪。汝寒汝暑,同予士卒。予聞辛酸,汝不告乏。予晚得弼,予心弼悅。弼每見予,無有私謁。以道輔予,弼言深切。予不堯、舜,弼自笞罰。諫官一年,疏奏滿篋。侍從周歲,忠力廑竭。契丹忘義,檮杌饕餮。敢侮大國,其辭慢悖。弼將予命,不畏不怯。卒復舊好,民得食褐。沙磧萬里,死生一節。視弼之膚,霜剝風裂。觀弼之心,煉金鍛鐵。寵名大官,以酬勞渴。弼辭不受,其志莫奪。惟仲淹、弼,一夔一契。天實賚予,予其敢忽。並來弼予,民無瘥札。
yuē yǎn rǔ lái, rǔ yǔ huáng fà. shì yǔ èr jì, máo tū chǐ huō. xīn rú yī xī, lǜ lǚ fú yuè. suì zhǎng shū fǔ, bīng zhèng wú jué. yǔ zǎo shí qí, qí yǒu qí gǔ. qí qì kuí luò, qǐ shì quē xiē. qí rén hún pǔ, bù shī jī jué. kě shǔ dà shì, dūn hòu rú bó. qí rǔ fù yǎn, zhī rén yǔ zhé.
曰衍汝來,汝予黃髮。事予二紀,毛禿齒豁。心如一兮,率履弗越。遂長樞府,兵政無蹶。予早識琦,琦有奇骨。其器魁落,豈視(缺)楔。其人渾樸,不施剞劂。可屬大事,敦厚如勃。琦汝副衍,知人予哲。
wéi xiū wéi jìng, lì cháo chē xiàn chē xiàn. yán lùn lěi kē, zhōng chéng tè dá. lù wēi shēn jiàn, qí zhì bù qiè. cháng dǐ dà guān, jí zāo biǎn chù. wàn lǐ guī lái, gāng qì bù zhé. lǚ jìn zhí yán, yǐ bǔ yǔ què. sù xiāng zhī hòu, hán zhōng lǚ jié. xī wèi yù shǐ, jǐ kòu yǔ tà. xiāng suī xiǎo guān, míng wén yǔ chè. yì cháng xiàn yán, zhēn yǔ zhī shī. gāng shǒu cuì què, yǔ xiū chóu pǐ. bìng wèi jiàn guān, zhèng sè zài liè. yǔ guò rǔ yán, wú qián rǔ shé."
惟修惟靖,立朝〈車獻〉〈車獻〉。言論磥砢,忠誠特達。祿微身賤,其志不怯。嘗詆大官,亟遭貶黜。萬里歸來,剛氣不折。屢進直言,以補予闕。素相之後,含忠履潔。昔為御史,幾叩予榻。襄雖小官,名聞予徹。亦嘗獻言,箴予之失。剛守粹愨,與修儔匹。並為諫官,正色在列。予過汝言,毋鉗汝舌。"
huáng dì shèng míng, zhōng xié biàn bié. jǔ zhuó jùn liáng, sǎo chú yāo bá. zhòng xián zhī jìn, rú máo sī bá. dà jiān zhī qù, rú jù sī tuō. shàng yǐ fǔ bì, sī yǔ diào xiè. xià lài jiàn zhèng, wéi yǔ jì fǎ. zuǒ yòu zhèng rén, wú yǒu xié niè. yǔ wàng tài píng, rì bù yú jiā.
皇帝聖明,忠邪辨別。舉擢俊良,掃除妖魃。眾賢之進,如茅斯拔。大奸之去,如距斯脫。上倚輔弼,司予調燮。下賴諫諍,維予紀法。左右正人,無有邪孽。予望太平,日不逾浹。
huáng dì sì wèi, èr shí èr nián. shén wǔ bù shā, qí mò rú yuān. shèng rén bù cè, qí dòng rú tiān. shǎng fá zài yǔ, bù shī qí quán. gōng jǐ nán miàn, tuì jiān jìn xián. zhī xián bù yì, fēi míng fú dé. qù xié wéi jiān, wéi duàn nǎi kè. míng zé bù èr, duàn zé bù huò. jì míng qiě duàn, wéi huáng dì zhī dé.
皇帝嗣位,二十二年。神武不殺,其默如淵。聖人不測,其動如天。賞罰在予,不失其權。恭己南面,退奸進賢。知賢不易,非明弗得。去邪惟艱,惟斷乃克。明則不貳,斷則不惑。既明且斷,惟皇帝之德。
qún chén cù jí, zhòng bǐng xī, jiāo xiāng jiào yǔ: yuē wéi zhèng zhí, wú zuò cè pì, huáng dì rǔ jí. zhū hóu wēi lì, zhuì yù shī xì, jiāo xiāng gào yǔ: huáng dì shén míng, sì shí cháo jìn, jǐn xiū chén zhí. sì yí zǒu mǎ, zhuì dèng yí cè, jiāo xiāng gào yǔ: huáng dì yīng wǔ, jiě bīng xiū gòng, yǒng wèi shǔ guó. huáng dì yī jǔ, qún chén shè yān, zhū hóu wèi yān, sì yí fú yān.
群臣踧踖,重屏息,交相教語:曰惟正直,毋作側僻,皇帝汝殛。諸侯危栗,墜玉失舄,交相告語:皇帝神明,四時朝覲,謹修臣職。四夷走馬,墜鐙遺策,交相告語:皇帝英武,解兵修貢,永為屬國。皇帝一舉,群臣懾焉,諸侯畏焉,四夷服焉。
chén yuàn huáng dì, shòu wàn qiān nián.
臣願皇帝,壽萬千年。
shī suǒ chēng duō yī shí míng chén, qí yán dà jiān, gài chì sǒng yě. shī qiě chū, sūn fù yuē:" zi huò shǐ yú cǐ yǐ."
詩所稱多一時名臣,其言大奸,蓋斥竦也。詩且出,孫復曰:"子禍始於此矣。"
jiè bù chù mǎ, jiè mǎ ér chéng, chū rù dà chén zhī mén, pō zhāo bīn kè, yù zhèng shì, rén duō zhǐ mù. bù zì ān, qiú chū, tōng pàn pú zhōu, wèi fù, zú.
介不畜馬,借馬而乘,出入大臣之門,頗招賓客,預政事,人多指目。不自安,求出,通判濮州,未赴,卒。
huì xú kuáng rén kǒng zhí wēn móu fǎn, sōu qí jiā, dé jiè shū. xià sǒng xián jiè shén, qiě yù zhōng shāng dù yǎn děng, yīn yán jiè zhà sǐ, běi zǒu qì dān, qǐng fā guān yǐ yàn. zhào xià jīng dōng fǎng qí cún wáng. yǎn shí zài yǎn zhōu, yǐ yàn jiè shì yǔ guān shǔ, zhòng bù gǎn dá, zhǎng shū jì gōng dǐng chén yuàn yǐ hé zú bǎo jiè bì sǐ, yǎn tàn huái chū zòu gǎo shì zhī, yuē:" lǎo fū yǐ bǎo jiè yǐ. jūn nián shào, jiàn yì bì wèi, qǐ kě liàng zāi." tí diǎn xíng yù lǚ jū jiǎn yì yuē:" fā guān kōng, jiè guǒ zǒu běi, nú lù fēi kù. bù rán, shì guó jiā wú gù pōu rén zhǒng mù, hé yǐ shì hòu shì? qiě jiè sǐ bì yǒu qīn zú mén shēng huì zàng jí guān liǎn zhī rén, gǒu zhào wèn wú yì, jí lìng jù jūn lìng zhuàng bǎo zhī, yì zú yīng zhào." yú shì zhòng shù bǎi bǎo jiè yǐ sǐ, nǎi miǎn zhuó guān. zǐ dì jī guǎn tā zhōu, jiǔ zhī dé hái.
會徐狂人孔直溫謀反,搜其家,得介書。夏竦銜介甚,且欲中傷杜衍等,因言介詐死,北走契丹,請發棺以驗。詔下京東訪其存亡。衍時在兗州,以驗介事語官屬,眾不敢答,掌書記龔鼎臣願以闔族保介必死,衍探懷出奏稿示之,曰:"老夫已保介矣。君年少,見義必為,豈可量哉。"提點刑獄呂居簡亦曰:"發棺空,介果走北,孥戮非酷。不然,是國家無故剖人冢墓,何以示後世?且介死必有親族門生會葬及棺斂之人,苟召問無異,即令具軍令狀保之,亦足應詔。"於是眾數百保介已死,乃免斫棺。子弟羈管他州,久之得還。
jiè jiā gù pín, qī zǐ jǐ dòng něi, fù bì hán qí gòng fēn fèng mǎi tián yǐ shàn yǎng zhī. yǒu cú lái jí xíng yú shì.
介家故貧,妻子幾凍餒,富弼、韓琦共分奉買田以贍養之。有《徂徠集》行於世。
hú yuàn, zì yì zhī, tài zhōu hǎi líng rén. yǐ jīng shù jiào shòu wú zhōng, nián sì shí yú. jǐng yòu chū, gēng dìng yǎ lè, zhào qiú zhī yīn zhě. fàn zhòng yān jiàn yuàn, bái yī duì chóng zhèng diàn. yǔ zhèn dōng jūn jié dù tuī guān ruǎn yì tóng jiào zhōng lǜ, fēn zào zhōng qìng gè yī jù. yǐ yī shǔ zhī guǎng wèi fēn, yǐ zhì chǐ, lǜ jìng sān fēn sì lí liù háo sì sī, wéi shí fēn sān lí jiǔ háo sān sī. yòu yǐ dà shǔ lèi chǐ, xiǎo shǔ shí yuè. dīng dù děng yǐ wèi fēi gǔ zhì, bà zhī, shòu yuàn shì mì shū shěng xiào shū láng. fàn zhòng yān jīng lüè shǎn xī, pì dān zhōu tuī guān. yǐ bǎo níng jié dù tuī guān jiào shòu hú zhōu. yuàn jiào rén yǒu fǎ, kē tiáo xiān xī bèi jù, yǐ shēn xiān zhī. suī shèng shǔ, bì gōng fú zuò táng shàng, yán shī dì zǐ zhī lǐ. shì zhū shēng rú qí zǐ dì, zhū shēng yì xìn ài rú qí fù xiōng, cóng zhī yóu zhě cháng shù bǎi rén. qìng lì zhōng, xìng tài xué, xià hú zhōu qǔ qí fǎ, zhe wèi lìng. zhào wèi zhū wáng gōng jiào shòu, cí jí bù xíng. wèi tài zǐ zhōng shè, yǐ diàn zhōng chéng zhì shì.
胡瑗,字翼之,泰州海陵人。以經術教授吳中,年四十餘。景祐初,更定雅樂,詔求知音者。范仲淹薦瑗,白衣對崇政殿。與鎮東軍節度推官阮逸同較鐘律,分造鐘磬各一虡。以一黍之廣為分,以制尺,律徑三分四厘六毫四絲,圍十分三厘九毫三絲。又以大黍累尺,小黍實龠。丁度等以為非古制,罷之,授瑗試秘書省校書郎。范仲淹經略陝西,辟丹州推官。以保寧節度推官教授湖州。瑗教人有法,科條纖悉備具,以身先之。雖盛暑,必公服坐堂上,嚴師弟子之禮。視諸生如其子弟,諸生亦信愛如其父兄,從之游者常數百人。慶曆中,興太學,下湖州取其法,著為令。召為諸王宮教授,辭疾不行。為太子中舍,以殿中丞致仕。
huáng yòu zhōng, gèng zhù tài cháng zhōng qìng, yì zhào yuàn yì, yǔ jìn chén tài cháng guān yì yú mì gé, suì diǎn zuò lè shì. fù yǐ dà lǐ píng shì jiān tài cháng sì zhǔ bù, cí bù jiù. suì yú, shòu guāng lù sì chéng guó zi jiān zhí jiǎng. lè chéng, qiān dà lǐ sì chéng, cì fēi yī yín yú. yuàn jì jū tài xué, qí tú yì zhòng, tài xué zhì bù néng róng, qǔ páng guān shě chù zhī. lǐ bù suǒ de shì, yuàn dì zǐ shí cháng jū sì wǔ, suí cái gāo xià, xǐ zì xiū chì, yī fú róng zhǐ, wǎng wǎng xiāng lèi, rén yù zhī suī bù shí, jiē zhī qí yuàn dì zǐ yě. jiā yòu chū, zhuó tài zǐ zhōng yǔn tiān zhāng gé shì jiǎng, réng zhì tài xué. jì ér jí bù néng cháo, yǐ tài cháng bó shì zhì shì, guī lǎo yú jiā. zhū shēng yǔ cháo shì zǔ jiàn dōng mén wài, shí yǐ wèi róng. jì zú, zhào fù qí jiā.
皇祐中,更鑄太常鐘磬,驛召瑗、逸,與近臣、太常官議於秘閣,遂典作樂事。復以大理評事兼太常寺主簿,辭不就。歲余,授光祿寺丞、國子監直講。樂成,遷大理寺丞,賜緋衣銀魚。瑗既居太學,其徒益眾,太學至不能容,取旁官舍處之。禮部所得士,瑗弟子十常居四五,隨材高下,喜自修飭,衣服容止,往往相類,人遇之雖不識,皆知其瑗弟子也。嘉祐初,擢太子中允、天章閣侍講,仍治太學。既而疾不能朝,以太常博士致仕,歸老於家。諸生與朝士祖餞東門外,時以為榮。既卒,詔賻其家。
liú xī sǒu, zì zhòng gèng, zé zhōu jìn chéng rén. ōu yáng xiū shǐ hé dōng, jiàn qí xué shù. shì dà lǐ píng shì, quán zhào zhōu jūn shì pàn guān. jīng suàn shù, jiān tōng dà yǎn zhū lì. jí xiū táng shǐ, lìng zhuān xiū lǜ lì tiān wén wǔ xíng zhì. xún wèi biān xiū guān, gǎi mì shū shěng zhù zuò zuǒ láng. yǐ mǔ sàng qù, zhào lìng jiā jū biān xiū. shū chéng, zhuó chóng wén yuàn jiǎn tǎo, wèi rù xiè, jū fā bèi zú.
劉羲叟,字仲更,澤州晉城人。歐陽修使河東,薦其學術。試大理評事,權趙州軍事判官。精算術,兼通《大衍》諸歷。及修唐史,令專修《律歷》、《天文》、《五行志》。尋為編修官,改秘書省著作佐郎。以母喪去,詔令家居編修。書成,擢崇文院檢討,未入謝,疽發背卒。
xī sǒu qiáng jì duō shí, yóu zhǎng yú xīng lì shù shù. huáng yòu wǔ nián, rì shí xīn, shí hú yuàn zhù zhōng yǎn ér zhí, shēng yù bù fā. yòu shǎn xī zhù dà qián, xī sǒu yuē:" cǐ suǒ wèi hài jīn zài xìng, yǔ zhōu jǐng wáng tóng zhàn, shàng jiāng gǎn xīn fù zhī jí." qí hòu rén zōng guǒ bù yù. yòu yuè rù tài wēi, yuē:" hòu gōng dāng yǒu sàng." yǐ ér zhāng guì fēi hōng. zhì hé yuán nián, rì shí zhèng yáng, kè xīng chū yú mǎo, yuē:" qì dān zōng zhēn qí sǐ hū?" shì jiē yàn. xī sǒu wèi bìng, cháng yuē:" wú jí qiū bì sǐ." zì zé dì yú fù zhǒng páng, zhàn gēng xué, yǐ yǔ qí qī, rú qí yán zàng zhī. zhe shí sān dài shǐ zhì liú shì jí lì chūn qiū zāi yì zhū shū.
羲叟強記多識,尤長於星曆、術數。皇祐五年,日食心,時胡瑗鑄鐘弇而直,聲郁不發。又陝西鑄大錢,羲叟曰:"此所謂害金再興,與周景王同占,上將感心腹之疾。"其後仁宗果不豫。又月入太微,曰:"後宮當有喪。"已而張貴妃薨。至和元年,日食正陽,客星出於昴,曰:"契丹宗真其死乎?"事皆驗。羲叟未病,嘗曰:"吾及秋必死。"自擇地於父冢旁,占庚穴,以語其妻,如其言葬之。著《十三代史志》、《劉氏輯歷》、《春秋災異》諸書。
lín gài, zì duān fù, fú zhōu fú qīng rén. fù gāo, tài cháng bó shì, yǒu zhì xíng. gài yòu jǐng wù, jǔ jìn shì, yǐ mì shū shěng xiào shū láng zhī zhǎng xìng xiàn. suì dà jī, fù rén bì dí yǐ yāo jià, gài chū fèng sù tíng xià, yòu shì háo shū shù qiān dàn yǐ sì jī zhě.
林概,字端父,福州福清人。父高,太常博士,有治行。概幼警悟,舉進士,以秘書省校書郎知長興縣。歲大飢,富人閉糴以邀價,概出奉粟庭下,誘士豪輸數千石以飼飢者。
zhī lián zhōu. kāng dìng chū, shàng fēng shì yuē:" gǔ zhě mín wèi bīng, ér jīn bīng shí mín. gǔ mǎ yù yú mín, ér jīn bù xí mǎ. cǐ bīng yǔ mǎ zhī dà huàn yě. qǐng fù táng fǔ bīng zhī fǎ, sì liǎn yī mín, bù yǐ wèi jūn, xián gēng tián lǐ, bèi jiǎ jiē bīng. yīn mìng qí jiā xián dé chù mǎ, sī chéng xiū xiá, guān wèi diào xí. zé rén biàn gān gē, mǎ shí háng liè. yòu xíng zhèn wú fǎ, ér chū yú lín shí jiāng wú sù bèi, ér qǔ yú cāng zú jūn bù yǔ quán, ér jiān yǐ huàn shì: ruò shì zhě, suī dé gǔ zhī cái, shǐ xún jīn zhī fǎ, yì bì lǚ zhàn ér lǚ bài." yòu qǐng bèi mán, jí tǔ mín wèi bīng, shān yào chōng, gòu yáo rén shǐ shǒu yù. xǐ huái ān jūn.
知連州。康定初,上封事曰:"古者民為兵,而今兵食民。古馬寓於民,而今不習馬。此兵與馬之大患也。請附唐府兵之法,四斂一民,部以為軍,閒耕田裡,被甲皆兵。因命其家鹹得畜馬,私乘休暇,官為調習。則人便干戈,馬識行列。又行陣無法,而出於臨時;將無素備,而取於倉卒;軍不予權,而監以宦侍:若是者,雖得古之材,使循今之法,亦必屢戰而屢敗。"又請備蠻,籍土民為兵,柵要衝,購徭人使守御。徙淮安軍。
chéng lín cháng jìn shǔ rén bù dé zì wèi qú yàn, gài zòu bà zhī. yòu yán shǔ jī, yuàn bà chuān xiá cáo, fā cháng píng sù dài mín zū, mù fù rén qīng sù jià, chú shāng lǚ zhī jìn, shǐ tōng huò xiāng zī. guān zhì tài cháng bó shì jí xián xiào lǐ, zú. zhe shǐ lùn biàn guó yǔ. zi xī, zì yǒu chuán.
程琳嘗禁蜀人不得自為渠堰,概奏罷之。又言蜀飢,願罷川峽漕,發常平粟貸民租,募富人輕粟價,除商旅之禁,使通貨相資。官至太常博士、集賢校理,卒。著《史論》、《辨國語》。子希,自有傳。
lǐ gòu, zì tài bó, jiàn chāng jūn nán chéng rén. jùn biàn néng wén, jǔ mào cái yì děng bù zhōng. qīn lǎo, yǐ jiào shòu zì zī, xué zhě cháng shù shí bǎi rén. huáng yòu chū, fàn zhòng yān jiàn wèi shì tài xué zhù jiào, shàng míng táng dìng zhì tú xù yuē:
李覯,字泰伯,建昌軍南城人。俊辯能文,舉茂才異等不中。親老,以教授自資,學者常數十百人。皇祐初,范仲淹薦為試太學助教,上《明堂定製圖序》曰:
kǎo gōng jì" zhōu rén míng táng, dù jiǔ chǐ zhī yán", shì yán táng jī xiū guǎng, fēi wèi lì shì zhī shù." dōng xī jiǔ yán, nán běi qī yán, táng chóng yī yán", shì yán táng shàng, fēi wèi shì zhōng. dōng xī zhī táng gè shēn sì yán bàn, nán běi zhī táng gè shēn sān yán bàn." wǔ shì, fán shì èr yán", shì yán sì táng zhōng yāng yǒu fāng shí yán zhī dì, zì dōng zhì xī kě yíng wǔ shì, zì nán zhì běi kě yíng wǔ shì. shí yán zhōng yāng fāng èr yán zhī dì, jì wèi tài shì, lián zuò yú shì, zé bù néng lìng shí èr wèi gè zhí qí chén, dāng yú dōng nán xī běi sì miàn jí sì jiǎo quē chù, gè xū fāng èr yán zhī dì, zhōu ér tōng zhī, yǐ wèi tài miào. tài shì zhèng jū zhōng, yuè lìng suǒ wèi" zhōng yāng tǔ"" jū tài miào tài shì" zhě, yán cǐ tài miào zhī zhōng yǒu tài shì yě. tài miào zhī wài, dāng zǐ wǔ mǎo yǒu sì wèi shàng gè huà fāng èr yán dì, yǐ yǔ tài miào xiāng tōng, wèi qīng yáng míng táng zǒng zhāng yuán táng sì tài miào dāng yín shēn sì hài chén xū chǒu wèi bā wèi shàng gè huà fāng èr yán dì, yǐ wèi zuǒ gè yòu gè yě.
《考工記》"周人明堂,度九尺之筵",是言堂基修廣,非謂立室之數。"東西九筵,南北七筵,堂崇一筵",是言堂上,非謂室中。東西之堂各深四筵半,南北之堂各深三筵半。"五室,凡室二筵",是言四堂中央有方十筵之地,自東至西可營五室,自南至北可營五室。十筵中央方二筵之地,既為太室,連作余室,則不能令十二位各直其辰,當於東南西北四面及四角缺處,各虛方二筵之地,周而通之,以為太廟。太室正居中,《月令》所謂"中央土"、"居太廟太室"者,言此太廟之中有太室也。太廟之外,當子、午、卯、酉四位上各畫方二筵地,以與太廟相通,為青陽、明堂、總章、元堂四太廟;當寅、申、巳、亥、辰、戌、丑、未八位上各畫方二筵地,以為左個、右個也。
dà dài lǐ shèng dé jì:" míng táng fán jiǔ shì, shì sì hù bā yǒu, gòng sān shí liù hù qī shí èr yǒu." bā gè zhī shì, bìng tài shì ér jiǔ, shì sì miàn gè yǒu hù, hù páng jiā liǎng yǒu yě.
《大戴禮·盛德記》:"明堂凡九室,室四戶八牖,共三十六戶、七十二牖。"八個之室,並太室而九,室四面各有戶,戶旁夾兩牖也。
bái hǔ tōng:" míng táng shàng yuán xià fāng, bā chuāng sì tà jiǔ shì shí èr zuò." sì tài miào qián gè wèi yī mén, chū yú táng shàng, mén páng jiā liǎng chuāng yě. zuǒ yòu zhī gè qí shí jiē shì, dàn yǐ fēn chù zuǒ yòu, xíng rú jiā fáng, gù yǒu gè míng. tài miào zhī nèi yǐ jí tài shì, qí shí sì wén wáng pèi shàng dì zhī wèi, wèi zhī miào zhě, yì dāng rán yǐ. tǔ zhě fēn wáng sì shí, yú wǔ xíng zuì zūn, gù tiān zǐ dāng qí shí jū tài shì, yòng jì tiān dì zhī wèi yǐ zūn yán zhī yě. sì zhòng zhī yuè, gè dé yī shí zhī zhōng, yǔ yú yuè yǒu yì. gù fù yú zǐ wǔ mǎo yǒu zhī fāng, qǔ èr yán dì, jiǎ tài miào zhī míng yǐ tīng shuò yě.
《白虎通》:"明堂上圓下方,八窗、四闥、九室、十二坐。"四太廟前各為一門,出於堂上,門旁夾兩窗也。左右之個其實皆室,但以分處左右,形如夾房,故有個名。太廟之內以及太室,其實祀文王配上帝之位,謂之廟者,義當然矣。土者分王四時,於五行最尊,故天子當其時居太室,用祭天地之位以尊嚴之也。四仲之月,各得一時之中,與余月有異。故復於子、午、卯、酉之方,取二筵地,假太廟之名以聽朔也。
zhōu lǐ yán jī ér bù jí shì, dà dài yán shì ér bù jí miào, jī zhī yuè lìng zé bèi yǐ, rán fēi bái hǔ tōng, yì wú yǐ zhī chuāng tà zhī zhì yě. niè chóng yì suǒ wèi qín rén míng táng tú zhě, qí zhì yǒu shí èr jiē, gǔ zhī yí fǎ, dāng yì qǔ zhī.
《周禮》言基而不及室,《大戴》言室而不及廟,稽之《月令》則備矣,然非《白虎通》,亦無以知窗闥之制也。聶崇義所謂秦人《明堂圖》者,其制有十二階,古之遺法,當亦取之。
lǐ jì wài chuán yuē:" míng táng sì miàn gè wǔ mén." jīn àn míng táng wèi: sì yí zhī guó, sì mén zhī wài. jiǔ cǎi zhī guó, yīng mén zhī wài. shí tiān zǐ fù fǔ yǐ nán xiàng ér lì. nán mén zhī wài zhě běi miàn dōng shàng, yīng mén zhī wài zhě yì běi miàn dōng shàng, shì nán mén zhī wài yǒu yīng mén yě. jì yǒu yīng mén, zé bù dé bù yǒu gāo kù zhì mén. míng táng zhě, sì shí suǒ jū, sì miàn rú yī, nán miàn jì yǒu wǔ mén, zé yú sān miàn jiē gè yǒu wǔ mén. zhèng zhù míng táng wèi zé yún" zhèng mén wèi zhī yīng mén", qí yì dāng wèi biàn nán mén zhī wén yǐ wèi yīng mén. yòu jiàn wáng gōng yǒu lù mén, qí cì nǎi yǒu yīng mén. jīn míng táng wú lù mén zhī míng, ér dàn yǒu yīng mén, biàn wèi gèng wú zhòng mén, ér nán mén jí shì yīng mén. qiě lù qǐn zhī qián zé míng lù mén, qí cì yǒu yīng mén. míng táng fēi lù qǐn, nǎi biàn qí nèi mén zhī míng wèi dōng mén nán mén, ér cì yǒu yīng mén, hé hài yú yì? sì yí zhī jūn, jì zài sì mén zhī wài, ér wài wú zhòng mén, zé shì liè yú jiāo yě dào lù zhī jiān, qǐ cháo huì zhī yí hū? wáng gōng cháng jū, yóu shè wǔ mén, yǐ xiàn zhōng wài. míng táng zhě, xiào tiān fǎ dì, zūn zǔ pèi dì, ér zhǐ yī mén yǐ biǎo zhī, qǐ wèi chēng zāi!
《禮記外傳》曰:"明堂四面各五門。"今按《明堂位》:四夷之國,四門之外。九采之國,應門之外。時天子負斧扆南向而立。南門之外者北面東上,應門之外者亦北面東上,是南門之外有應門也。既有應門,則不得不有皋、庫、雉門。明堂者,四時所居,四面如一,南面既有五門,則餘三面皆各有五門。鄭注《明堂位》則雲"正門謂之應門",其意當謂變南門之文以為應門。又見王宮有路門,其次乃有應門。今明堂無路門之名,而但有應門,便謂更無重門,而南門即是應門。且路寢之前則名路門,其次有應門。明堂非路寢,乃變其內門之名為東門南門,而次有應門,何害於義?四夷之君,既在四門之外,而外無重門,則是列於郊野道路之間,豈朝會之儀乎?王宮常居,猶設五門,以限中外。明堂者,效天法地,尊祖配帝,而止一門以表之,豈為稱哉!
ruò qí jiàn zhì zhī suǒ, zé chún yú dēng yún" zài guó zhī yáng, sān lǐ zhī wài, qī lǐ zhī nèi, bǐng sì zhī dì". yù zǎo" tīng shuò yú nán mén zhī wài", kāng chéng zhī zhù yì yǔ shì hé. fū chēng míng yě, yí zài guó zhī yáng. shì tiān shén yě, yí zài chéng mén zhī wài.
若其建置之所,則淳于登雲"在國之陽,三里之外,七里之內,丙巳之地"。《玉藻》"聽朔於南門之外",康成之注亦與是合。夫稱明也,宜在國之陽。事天神也,宜在城門之外。
jīn tú yǐ jiǔ fēn dāng jiǔ chǐ zhī yán, dōng xī zhī táng gòng jiǔ yán, nán běi zhī táng gòng qī yán. zhōng yāng zhī dì zì dōng zhì xī fán wǔ shì, zì nán zhì běi fán wǔ shì, měi shì èr yán, qǔ yú kǎo gōng jì yě. yī tài shì bā zuǒ yòu gè, gòng jiǔ shì, shì yǒu sì hù bā yǒu, gòng sān shí liù hù qī shí èr yǒu, xié yú dài dé jì yě. jiǔ shì sì miào, gòng shí sān wèi, běn yú yuè lìng yě. sì miào zhī miàn, gè wèi yī mén, mén jiā liǎng chuāng, shì wèi bā chuāng sì tà, jī yú bái hǔ tōng yě. shí èr jiē, cǎi yú sān lǐ tú yě. sì miàn gè wǔ mén, zhuó yú míng táng wèi lǐ jì wài chuán yě.
今圖以九分當九尺之筵,東西之堂共九筵,南北之堂共七筵。中央之地自東至西凡五室,自南至北凡五室,每室二筵,取於《考工記》也。一太室、八左右個,共九室,室有四戶、八牖,共三十六戶、七十二牖,協於戴德《記》也。九室四廟,共十三位,本於《月令》也。四廟之面,各為一門,門夾兩窗,是為八窗四闥,稽於《白虎通》也。十二階,采於《三禮圖》也。四面各五門,酌於《明堂位》、《禮記外傳》也。
jiā yòu zhōng, yòng guó zi jiān zòu, zhào wèi hǎi mén zhǔ bù tài xué shuō shū ér zú. gòu cháng zhe zhōu lǐ zhì tài píng lùn píng tǔ shū lǐ lùn. mén rén dèng rùn fǔ, xī níng zhōng, shàng qí tuì jū lèi gǎo huáng yòu xù gǎo bìng hòu jí, qǐng guān qí zi cān lǔ, zhào yǐ wèi jiāo shè zhāi láng.
嘉祐中,用國子監奏,召為海門主簿、太學說書而卒。覯嘗著《周禮致太平論》、《平土書》、《禮論》。門人鄧潤甫,熙寧中,上其《退居類稿》、《皇祐續稿》並《後集》,請官其子參魯,詔以為郊社齋郎。
hé shè, zì jì chuān, nán chōng rén. fù, zǔ jiē yè nóng, shè shǐ dú shū, zhòu yè kè kǔ, fàn lǎn bó gǔ. shàng zì liù jīng zhū zi bǎi jiā, páng jí shān jīng dì zhì yī bo zhī shù, wú suǒ bù xué, yī guò mù bù fù zài dú, ér zhōng shēn bù wàng. rén wèn shū chuán zhōng shì, bì zhǐ juàn dì cè yè suǒ zài, yàn zhī guǒ rán.
何涉,字濟川,南充人。父,祖皆業農,涉始讀書,晝夜刻苦,泛覽博古。上自《六經》、諸子百家,旁及山經、地誌、醫卜之術,無所不學,一過目不復再讀,而終身不忘。人問書傳中事,必指卷第冊葉所在,驗之果然。
dēng jìn shì dì, diào luò jiāo zhǔ bù, gǎi zhōng bù lìng. fàn zhòng yān yī jiàn qí zhī, pì zhāng wǔ jūn jié dù tuī guān. yòng páng jí zòu, qiān zhù zuò zuǒ láng guǎn gōu fū yán děng lù jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo sī jī yí wén zì. shí yuán hào rǎo biān, jūn zhōng jīng huà, shè yù yǒu lì. yuán hào nà kuǎn, jí zhào wèi shū mì shǐ, yù yǔ zhī jù, shè yuē:" qīn lǎo yǐ, fēi rén zǐ zì biàn zhī shí." bài zhāng yuàn dé guī yǎng, tè gǎi mì shū chéng tōng pàn méi zhōu, xǐ jiā zhōu. yòng wén yàn bó páng jí jiàn, zhào hái, chú jí xián xiào lǐ. jì yòu qiú guī shǔ, suì dé zhī hàn zhōu. suì mǎn, yí hé zhōu. lèi guān shàng shū sī fēng yuán wài láng. fù sàng, bà guī, zú. zhào xù qí jiā, bìng guān qí yī zi.
登進士第,調洛交主簿,改中部令。范仲淹一見奇之,辟彰武軍節度推官。用龐籍奏,遷著作佐郎、管勾鄜延等路經略安撫招討司機宜文字。時元昊擾邊,軍中經畫,涉預有力。元昊納款,籍召為樞密使,欲與之俱,涉曰:"親老矣,非人子自便之時。"拜章願得歸養,特改秘書丞、通判眉州,徙嘉州。用文彥博、龐籍薦,召還,除集賢校理。既又求歸蜀,遂得知漢州。歲滿,移合州。累官尚書司封員外郎。父喪,罷歸,卒。詔恤其家,並官其一子。
shè zhǎng hòu yǒu cāo xíng, shì qīn zhì xiào, píng jū wèi cháng tán rén guò è. suǒ zhì duō jiàn xué guǎn, quàn huì zhū shēng, cóng zhī yóu zhě shén zhòng. suī zài jūn zhōng, yì cháng wèi zhū jiāng jiǎng zuǒ shì chūn qiū, dí qīng zhī tú jiē héng jīng yǐ tīng. yǒu zhì dào zhōng shù chūn qiū běn zhǐ lú jiāng jí qī shí juǎn.
涉長厚有操行,事親至孝,平居未嘗談人過惡。所至多建學館,勸誨諸生,從之游者甚眾。雖在軍中,亦嘗為諸將講《左氏春秋》,狄青之徒皆橫經以聽。有《治道中術》、《春秋本旨》、《廬江集》七十卷。
wáng huí, zì shēn fù, fú zhōu hòu guān rén. fù píng yán, shì yù shǐ. huí dūn xíng xiào yǒu, zhì zhí píng shù, zào cì bì jī gǔ rén suǒ wèi, ér bù wèi xiǎo lián qū jǐn yǐ qiú míng yù. cháng jǔ jìn shì zhōng dì, wèi wèi zhēn bù, yǒu suǒ bù hé, chēng bìng zì miǎn.
王回,字深父,福州候官人。父平言,試御史。回敦行孝友,質直平恕,造次必稽古人所為,而不為小廉曲謹以求名譽。嘗舉進士中第,為衛真簿,有所不合,稱病自免。
zuò gào yǒu yuē:
作《告友》曰:
gǔ zhī yán tiān xià dá dào zhě, yuē jūn chén yě, fù zǐ yě. fū fù yě, xiōng dì yě, péng yǒu yě. wǔ zhě gè yǐ qí yì xíng ér rén lún lì, qí yì fèi zé rén lún yì cóng ér wáng yǐ.
古之言天下達道者,曰君臣也,父子也。夫婦也,兄弟也,朋友也。五者各以其義行而人倫立,其義廢則人倫亦從而亡矣。
rán ér fù zǐ xiōng dì zhī qīn, tiān xìng zhī zì rán zhě yě fū fù zhī hé, yǐ rén qíng ér rán zhě yě jūn chén zhī cóng, yǐ zhòng xīn ér rán zhě yě. shì suī yù zì fèi, ér lǐ shì chí zhī, hé néng zhǎn yě. wéi péng yǒu zhě, jǔ tiān xià zhī rén mò bù kě tóng, yì jǔ tiān xià zhī rén mò bù kě yì, tóng yì zài wǒ, zé yì ān suǒ zú guī hū? shì qí jiàn fèi zhī suǒ yáo yě.
然而父子兄弟之親,天性之自然者也;夫婦之合,以人情而然者也;君臣之從,以眾心而然者也。是雖欲自廢,而理勢持之,何能斬也。惟朋友者,舉天下之人莫不可同,亦舉天下之人莫不可異,同異在我,則義安所卒歸乎?是其漸廢之所繇也。
jūn zhī yú chén yě, fù zhī yú zi yě, fū zhī yú fù yě, xiōng zhī yú dì yě, guò qiě è, bì luàn bài qí guó jiā, guó jiā bài ér jiē shòu qí nán, bèi qí míng, ér zhōng shēn bù kě cí yě. gù qí wèi shàng zhě bù gǎn bù huì, wèi xià zhě bù gǎn bù jiàn. shì zhì dào héng, zé rén néng xún yì ér zì dé shì shuāi dào wēi, zé rén yóu gù yì ér zì quán. jiān yǒu bù ruò, zé yì wú hài yú zhòng yān ěr. cǐ suǒ wèi lǐ shì chí zhī, suī bǎi dài kě zhī yě.
君之於臣也,父之於子也,夫之於婦也,兄之於弟也,過且惡,必亂敗其國家,國家敗而皆受其難,被其名,而終身不可辭也。故其為上者不敢不誨,為下者不敢不諫。世治道行,則人能循義而自得;世衰道微,則人猶顧義而自全。間有不若,則亦無害於眾焉耳。此所謂理勢持之,雖百代可知也。
qīn fēi tiān xìng yě, hé fēi rén qíng yě, cóng fēi zhòng xīn yě, qún ér tóng, bié ér yì, yǒu shàn bù zú yǔ róng, yǒu è bù zú yǔ rǔ. dà dào zhī xíng, gōng yǔ yì zhě kě zhì yān, xià sī ér yán, qí néng jí zhě xiān yǐ. shì yǐ shèng rén chóng zhī, yǐ liè yú jūn chén fù zǐ fū fù xiōng dì ér yī wèi dá dào yě. shèng rén jì méi, ér qí yì yì fèi, yú jīn zé wáng yǐ.
親非天性也,合非人情也,從非眾心也,群而同,別而異,有善不足與榮,有惡不足與辱。大道之行,公與義者可至焉,下斯而言,其能及者鮮矣。是以聖人崇之,以列於君臣、父子、夫婦、兄弟而壹為達道也。聖人既沒,而其義益廢,於今則亡矣。
fū rén yǒu sì zhī, suǒ yǐ chéng shēn yī tǐ bù bèi, zé wèi zhī fèi jí. ér rén lún quē yān, hé yǐ wèi shì? wū hū, chù jīn zhī shí ér wàng gǔ zhī dào, nán yǐ. gū qiú qí kěn gào wú guò yě, ér lè wén qí guò zhě, yǔ zhī yǒu hū!
夫人有四肢,所以成身;一體不備,則謂之廢疾。而人倫缺焉,何以為世?嗚呼,處今之時而望古之道,難矣。姑求其肯告吾過也,而樂聞其過者,與之友乎!
tuì jū yǐng zhōu, jiǔ zhī bù kěn shì, zài tíng duō jiàn zhě. zhì píng zhōng, yǐ wèi zhōng wǔ jūn jié dù tuī guān zhī nán dùn xiàn, mìng xià ér zú. huí zài yǐng chuān, yǔ chù shì cháng zhì yǒu shàn. xī níng zhōng, zhì shàng qí wén jí, bǔ huí zi fén wèi jiāo shè zhāi láng. dì xiàng.
退居潁州,久之不肯仕,在廷多薦者。治平中,以為忠武軍節度推官、知南頓縣,命下而卒。回在潁川,與處士常秩友善。熙寧中,秩上其文集,補回子汾為郊社齋郎。弟向。
xiàng zì zi zhí, wèi wén zhǎng yú xù shì, xì zuò gōng mò xiān shēng chuán yuē:
向字子直,為文長於序事,戲作《公默先生傳》曰:
gōng yì xiān shēng gāng zhí rèn qì, hǎo yì lùn, qǔ dāng shì shì fēi biàn míng. yóu liáng sòng jiān, bù dé yì. qù jū yǐng, qí tú cóng zhě bǎi rén. jū èr nián, yǔ qí tú móu, yòu qù yǐng. dì zǐ rèn yì duì yuē:" xiān shēng wú fù niàn qù yě, dì zǐ cóng xiān shēng jiǔ yǐ, yì gè yàn xíng yì. xiān shēng shě yǐng wèi jū lú, shǎo yǒu shēng jì. zhǔ rén gōng xián, yù xiān shēng bù qiǎn báo, jīn yòu qù zhī, dì zǐ wèi jiàn xiān shēng zhǐ chù yě. xiān shēng qǐ báo yǐng xié?"
公議先生剛直任氣,好議論,取當世是非辨明。游梁、宋間,不得意。去居潁,其徒從者百人。居二年,與其徒謀,又去潁。弟子任意對曰:"先生無復念去也,弟子從先生久矣,亦各厭行役。先生舍潁為居廬,少有生計。主人公賢,遇先生不淺薄,今又去之,弟子未見先生止處也。先生豈薄潁邪?"
gōng yì xiān shēng yuē:" lái, wú yǔ ěr! jūn zǐ guì háng dào xìn yú shì, bù xìn guì róng, bù róng guì qù, gǔ zhī pì shì pì dì pì sè pì yán shì yě. wú xíng nián sān shí, lì jié xún míng, bèi fú xiān wáng, jiū qióng liù jīng. wán dùn wǎn chéng, suǒ de wú jǐ. zhāng luó dà gāng, lòu lüè líng xì. xiào qí suǒ jiàn, wèi wèi wán rén. qǐ gǎn zì wàng, jì yòng yú shì? yǔ suǒ yàn kǔ, zhèng wèi bù róng. yǔ xíng shì jiān, bō hùn liú tóng. yǔ yù bù zhì, yǔ huǐ rì lóng. xiǎo rén záo kōng, zào shì xíng jī qīn pái wàn duān, dì ài tiān cè. shī bù yún hū,' chán rén wǎng jí'. zhǔ rén míng shù, gù wèi jiàn yí. bù xìng qù wǒ, lái zhě wèi shuí? chán yī rì xiào, wǒ zhōng diān wēi. zhì zhě lì shēn, yuǎn hài quán dé, bù rú jí xíng, yǐ shì yì guó."
公議先生曰:"來,吾語爾!君子貴行道信於世,不信貴容,不容貴去,古之辟世、闢地、辟色、辟言是也。吾行年三十,立節循名,被服先王,究窮《六經》。頑鈍晚成,所得無幾。張羅大綱,漏略零細。校其所見,未為完人。豈敢自忘,冀用於世?予所厭苦,正謂不容。予行世間,波混流同。予譽不至,予毀日隆。小人鑿空,造事形跡;侵排萬端,地隘天側。《詩》不云乎,'讒人罔極'。主人明恕,故未見疑。不幸去我,來者謂誰?讒一日效,我終顛危。智者利身,遠害全德,不如亟行,以適異國。"
yǔ yǐ, rèn yì duì yuē:" xiān shēng wú yán yě. yì bèi dì zǐ cháng qiè lùn xiān shēng lè qǔ yuàn zēng, wèi rén suǒ nán, bù zhī bù lè yě. jīn dìng bù lè, xiān shēng zhī suǒ yǐ qǔ zhī hū? xiān shēng cōng míng cái néng, guò rén yuǎn shén, ér cì kǒu lùn shì shì, lì shì lì fēi, qí jiān bù róng háo fà. yòu yǐ gōng yì míng, cǐ rén zhī yuàn fǔ yě. chuán yuē:' yì rén zhě bù dé qí sǐ', xiān shēng yōu zhī shì yě, qí qù wèi shì. yì yǒu sān shì wèi xiān shēng jì, xiān shēng xìng tīng yì, bù bì xíng bù tīng, xiān shēng suī qù jué hǎi, wèi jiàn xiān shēng ān yě."
語已,任意對曰:"先生無言也。意輩弟子嘗竊論先生樂取怨憎,為人所難,不知不樂也。今定不樂,先生知所以取之乎?先生聰明才能,過人遠甚,而刺口論世事,立是立非,其間不容毫髮。又以公議名,此人之怨府也。《傳》曰:'議人者不得其死',先生憂之是也,其去未是。意有三事為先生計,先生幸聽意,不必行;不聽,先生雖去絕海,未見先生安也。"
gōng yì xiān shēng qiáng shé bù yǔ, xià shì rèn yì, mù bù zhuǎn yí shí, zú wèn rèn yì, duì yuē:" rén zhī fèi gān, ān dé kě shì, gāo chū zhòng quán, xiǎn bù zú bǐ. wén shàn yú bǐ, yáng yù yīn fēi, fǎn bèi fù zēng, dǐ xiào zòng héng. dé qí xì guò, shēng zhāng kǒu bō, yuán shì bǎi duān, dé bài xíng pò. zì rán shì rén, jiàn bǐ shàn wǒ. yì cè zhī sān, cǐ wèi zuì shàng zhě yě. xiān shēng néng yòng zhī hū?" gōng yì xiān shēng yuē:" bù néng, ěr shì yán qí cì zhě." duì yuē:" juān qì gǔ ròu, yáng kuáng ér qù, lìng shì rén bù fù gù jì. cǐ cè zhī cì zhě, xiān shēng néng yòng zhī hū?" gōng yì xiān shēng yuē:" bù néng, ěr shì yán qí yòu cì zhě." duì yuē:" xiān shēng zhī xíng jǐ, shì shì rén suǒ bù dǎi hé děng yě! céng wèi dé chēng gāo shì, ér dǐ hē fēng qǐ, jǐ bù dé yǔ wàng yōng rén wǔ zhě, liáng yǐ kǒu huò yě. xiān shēng néng bù hǎo yì ér hǎo mò, shì fēi bù jí kǒu ér xīn cún yān, hé jí yú bù róng? cǐ cè zhī zuì xià zhě yě, xiān shēng néng yòng zhī hū?" gōng yì xiān shēng kuì rán tàn yuē:" xū, wú wèi ěr yòng xià cè yě."
公議先生強舌不語,下視任意,目不轉移時,卒問任意,對曰:"人之肺肝,安得可視,高出重泉,險不足比。聞善於彼,陽譽陰非,反背復憎,詆笑縱橫。得其細過,聲張口播,緣飾百端,得敗行破。自然是人,賤彼善我。意策之三,此為最上者也。先生能用之乎?"公議先生曰:"不能,爾試言其次者。"對曰:"捐棄骨肉,佯狂而去,令世人不復顧忌。此策之次者,先生能用之乎?"公議先生曰:"不能,爾試言其又次者。"對曰:"先生之行己,視世人所不逮何等也!曾未得稱高世,而詆訶鋒起,幾不得與妄庸人伍者,良以口禍也。先生能不好議而好默,是非不及口而心存焉,何疾於不容?此策之最下者也,先生能用之乎?"公議先生喟然嘆曰:"吁,吾為爾用下策也。"
rèn yì nǎi dà xiào, gù qí tú yuē:" yí wú xiān shēng zhī bìng yú shì yě. wú sān cè zhī, zú qǔ qí xià zhě yǐ." dì zǐ yáng sī yuē:" jīn rì fēi rèn yì, xiān shēng bù kě dé liú." yǔ qí tú xiè yì, gèng yīn yì qǐng, qù gōng yì wèi gōng mò xiān shēng.
任意乃大笑,顧其徒曰:"宜吾先生之病於世也。吾三策之,卒取其下者矣。"弟子陽思曰:"今日非任意,先生不可得留。"與其徒謝意,更因意請,去公議為公默先生。
dì tóng, zì róng jì. xìng chún dǔ, yì shàn xù shì. jiē zǎo zú. shì zhǐ yú xiàn zhǔ bù.
弟同,字容季。性純篤,亦善序事。皆早卒。仕止於縣主簿。
zhōu yáo qīng, zì zi yú, dào zhōu yǒng míng rén. jǐng wù qiáng jì, yǐ xué xíng zhī míng. tiān shèng èr nián jǔ jìn shì, lì lián héng èr zhōu sī lǐ cān jūn guì zhōu sī lù. zhī gāo ān níng huà èr xiàn, tí diǎn xíng yù hóng rù jìng, yǒu bèi xíng ér yún miáo zhě, hóng jiù xún qí gù, duì yuē:" pín yǐ lì gù, wèi rén zhí qí wǎng, lìng bù wǒ qī ér wǒ qī zhī, wǒ yòu hé yuàn?" hóng zhì xiàn, yǐ suǒ wén jiàn zhī. hòu tōng pàn ráo zhōu, jī guān zhì tài cháng bó shì. fàn zhòng yān jiàn jīng xíng kě wèi shī biǎo, wèi jí yòng, yǐ qìng lì wǔ nián zú, nián wǔ shí yī.
周堯卿,字子俞,道州永明人。警悟強記,以學行知名。天聖二年舉進士,歷連、衡二州司理參軍、桂州司錄。知高安、寧化二縣,提點刑獄紘入境,有被刑而耘苗者,紘就詢其故,對曰:"貧以利故,為人直其枉,令不我欺而我欺之,我又何怨?"紘至縣,以所聞薦之。後通判饒州,積官至太常博士。范仲淹薦經行可為師表,未及用,以慶曆五年卒,年五十一。
shǐ, yáo qīng nián shí èr sàng fù, yōu qī rú chéng rén, jiàn mǔ zé yì qíng rěn āi, bù yù shāng qí yì. mǔ zhī ér yì zhī, wèi zú rén yuē:" shì ér ài wǒ rú cǐ, duō zhī xiào yǎng yǐ." zú néng rú mǔ zhī yán. jí mǔ sàng, yǐ lú sān nián, xí xīn zhěn kuài, suī jí bìng, bù yǐn jiǔ shí ròu. jì zàng, cí wū bǎi shù xián tǔ jí lǒng shàng, rén yǐ wèi xiào gǎn suǒ zhì. qí yú kūn dì yóu dǔ yǒu ài. yòu wèi rén jiǎn zhòng bù xiào, yǒu màn jǐ zhě, bì hòu wèi lǐ yǐ kuì zhī. jū guān lù suī báo, bì yǐ zhōu zōng zú péng yǒu, qìng ér hòu yǐ.
始,堯卿年十二喪父,憂戚如成人,見母則抑情忍哀,不欲傷其意。母知而異之,謂族人曰:"是兒愛我如此,多知孝養矣。"卒能如母之言。及母喪,倚廬三年,席薪枕塊,雖疾病,不飲酒食肉。既葬,慈烏百數銜土集隴上,人以為孝感所致。其於昆弟尤篤友愛。又為人簡重不校,有慢己者,必厚為禮以愧之。居官祿雖薄,必以周宗族朋友,罄而後已。
wèi xué bù zhuān yú chuán zhù, wèn biàn sī suǒ, yǐ tōng wèi qī. zhǎng yú máo zhèng shī jí zuǒ shì chūn qiū. qí xué shī, yǐ kǒng zǐ suǒ wèi" shī sān bǎi, yī yán yǐ bì zhī yuē:' sī wú xié'", mèng zǐ suǒ wèi" shuō shī zhě yǐ yì nì zhì, shì wèi dé zhī", kǎo jīng zhǐ guī, ér jiàn máo zhèng zhī dé shī. yuē:" máo zhī chuán yù jiǎn, huò guǎ yú yì lǐ, fēi yī yán yǐ bì zhī yě. zhèng zhī jiān yù xiáng, huò yuǎn yú xìng qíng, fēi yǐ yì nì zhì yě. shì kě yǐ wú qù qǔ hū?" qí xué chūn qiū, yóu zuǒ shì jì zhī xiáng, dé jīng zhī suǒ yǐ shū zhě, zhì sān chuán zhī yì tóng, jūn yǒu suǒ bù qǔ. yuē:" shèng rén zhī yì qǐ èr zhì yé?" dú zhuāng zhōu mèng zǐ zhī shū, yuē:" zhōu shàn yán lǐ, wèi zhì yú qióng lǐ. qióng lǐ, zé hǎo è bù móu yú shèng rén, mèng kē shì yǐ. mèng shàn yán xìng, wèi zhì yú jǐn jǐ zhī xìng. néng jǐn jǐ zhī xìng, zé néng jǐn wù zhī xìng, ér kě yǔ tiān dì cān, qí wéi shèng rén hū. tiān hé yán zāi? xìng yǔ tiān dào, zi gòng suǒ yǐ bù kě dé ér wén yě. xī zǎi wǒ zi gòng shàn wèi shuō cí, rǎn niú mǐn zi yán yuān shàn yán dé xíng, kǒng zǐ yuē:' wǒ yú cí mìng, zé bù néng yě.' wéi bù yán, gù yuē bù néng ér yǐ, gài yán shēng yú bù zú zhě yě." qí jiǎng jiě yì lùn jiē ruò shì.
為學不專於傳注,問辨思索,以通為期。長於毛、鄭《詩》及《左氏春秋》。其學《詩》,以孔子所謂"《詩》三百,一言以蔽之曰:'思無邪'",孟子所謂"說《詩》者以意逆志,是為得之",考經指歸,而見毛、鄭之得失。曰:"毛之傳欲簡,或寡於義理,非一言以蔽之也。鄭之箋欲詳,或遠於性情,非以意逆志也。是可以無去取乎?"其學《春秋》,由左氏記之詳,得經之所以書者,至《三傳》之異同,均有所不取。曰:"聖人之意豈二致耶?"讀莊周、孟子之書,曰:"周善言理,未至於窮理。窮理,則好惡不繆於聖人,孟軻是已。孟善言性,未至於盡己之性。能盡己之性,則能盡物之性,而可與天地參,其唯聖人乎。天何言哉?性與天道,子貢所以不可得而聞也。昔宰我、子貢善為說辭,冉牛、閔子、顏淵善言德行,孔子曰:'我於辭命,則不能也。'惟不言,故曰不能而已,蓋言生於不足者也。"其講解議論皆若是。
yǒu shī chūn qiū shuō gè sān shí juǎn, wén jí èr shí juǎn. qī zǐ: yù, dǐng zhōu sī lǐ cān jūn shēn, hú zhōu guī ān zhǔ bù shì fěng yīn shuō yì.
有《詩》、《春秋說》各三十卷,文集二十卷。七子:諭,鼎州司理參軍;詵,湖州歸安主簿;諡、諷、諲、說、誼。
wáng dāng, zì zi sī, méi zhōu méi shān rén. yòu hǎo xué, bó lǎn gǔ jīn, suǒ qǔ wéi wáng zuǒ dà lüè. cháng wèi sān gōng lùn dào jīng bāng, xiè lǐ yīn yáng, tián fǔ sì fāng, qīn fù bǎi xìng, jiē chū yú yī dào, qí yán zhī suī dà, qí xíng zhī shén yì. cháng jǔ jìn shì bù zhōng, tuì jū tián yě, tàn yuē:" shì zhī jū shì, gǒu bù jiàn qí yòng, bì jiàn qí yán." suì zhe chūn qiū liè guó míng chén chuán wǔ shí juǎn, rén jìng chuán zhī.
王當,字子思,眉州眉山人。幼好學,博覽古今,所取惟王佐大略。嘗謂三公論道經邦,燮理陰陽,填撫四方,親附百姓,皆出於一道,其言之雖大,其行之甚易。嘗舉進士不中,退居田野,嘆曰:"士之居世,苟不見其用,必見其言。"遂著《春秋列國名臣傳》五十卷,人競傳之。
yuán yòu zhōng, sū zhé yǐ xián liáng fāng zhèng jiàn. tíng duì kāng kǎi, bù bì quán guì, cè rù sì děng. diào lóng yóu xiàn wèi. cài jīng zhī chéng dū, jǔ wèi xué guān, dāng bù jiù. qí hòu jīng xiāng, dāng suì bù fù shì, zú, nián qī shí èr. dāng yú jīng xué yóu suì yì yǔ chūn qiū, jiē wèi zhī chuán, dé shèng rén zhī zhǐ jū duō. yòu yǒu jīng zhǐ sān juǎn, shǐ lùn shí èr juǎn, bīng shū shí èr piān.
元祐中,蘇轍以賢良方正薦。廷對慷慨,不避權貴,策入四等。調龍游縣尉。蔡京知成都,舉為學官,當不就。其後京相,當遂不復仕,卒,年七十二。當於經學尤邃《易》與《春秋》,皆為之傳,得聖人之旨居多。又有《經旨》三卷,《史論》十二卷,《兵書》十二篇。
chén yáng zì jìn zhī, fú zhōu rén. zhōng shào shèng zhì kē, shòu shùn chāng jūn jié dù tuī guān. huī zōng chū, jìn yà héng jí yǐ quàn dǎo shào shù, dé tài xué bó shì mì shū shěng zhèng zì. lǐ bù shì láng zhào tǐng zhī yán, yáng suǒ zhe lè shū èr shí juǎn guàn chuān míng bèi, qǐ yuán qí xiōng xiáng dào jìn lǐ shū gù shì gěi zhá. jì shàng, qiān tài cháng chéng, jìn jià bù yuán wài láng, wèi jiǎng yì sī cān xiáng lǐ lè guān.
陳暘字晉之,福州人。中紹聖制科,授順昌軍節度推官。徽宗初,進《迓衡集》以勸導紹述,得太學博士、秘書省正字。禮部侍郎趙挺之言,暘所著《樂書》二十卷貫穿明備,乞援其兄祥道進《禮書》故事給札。既上,遷太常丞,進駕部員外郎,為講議司參詳禮樂官。
wèi hàn jīn yì lè, yòng jīng fáng èr biàn sì qīng. yáng yuē:" wǔ shēng shí èr lǜ, lè zhī zhèng yě. èr biàn sì qīng, lè zhī dù yě. èr biàn yǐ biàn gōng wèi jūn, sì qīng yǐ huáng zhōng qīng wèi jūn. shì yǐ shí zuò, gù kě biàn yě, ér jūn bù kě biàn. tài cù dà lǚ jiā zhōng, huò kě fēn yě, ér huáng zhōng bù kě fēn. qǐ gǔ rén suǒ wèi zūn wú èr shàng zhī zhǐ zāi?" shí lùn fāng yòu hàn jīn, chù yáng yì.
魏漢津議樂,用京房二變四清。暘曰:"五聲十二律,樂之正也。二變四清,樂之蠹也。二變以變宮為君,四清以黃鐘清為君。事以時作,固可變也,而君不可變。太簇、大呂、夾鍾,或可分也,而黃鐘不可分。豈古人所謂尊無二上之旨哉?"時論方右漢津,絀暘議。
jìn hóng lú tài cháng shǎo qīng lǐ bù shì láng, yǐ xiǎn mó gé dài zhì tí jǔ lǐ quán guān. cháng zuò shì duó, yǐ ér fù zhī. zú, nián liù shí bā.
進鴻臚太常少卿、禮部侍郎,以顯謨閣待制提舉醴泉觀。嘗坐事奪,已而復之。卒,年六十八。
xiáng dào zì yòng zhī. yuán yòu zhōng, wèi tài cháng bó shì, zhōng mì shū shěng zhèng zì. suǒ zhe lǐ shū yī bǎi wǔ shí juǎn, yǔ yáng lè shū bìng xíng yú shì.
祥道字用之。元祐中,為太常博士,終秘書省正字。所著《禮書》一百五十卷,與暘《樂書》並行於世。