rú lín èr
◎儒林二
hú dàn jiǎ tóng liú yán gāo biàn sūn fù shí jiè hú yuàn liú xī sǒu lín gài lǐ gòu hé shè wáng huí dì xiàng zhōu yáo qīng wáng dāng chén yáng
○胡旦 贾同 刘颜 高弁 孙复 石介 胡瑗 刘羲叟 林概 李覯 何涉 王回(弟向) 周尧卿 王当 陈旸
hú dàn zì zhōu fù, bīn zhōu bó hǎi rén. shǎo yǒu juàn cái, bó xué néng wén cí. jǔ jìn shì dì yī, wèi jiāng zuò jiān chéng tōng pàn shēng zhōu. shí jiāng nán chū píng, tài lǐ shì shí suǒ dù sēng, shí jiǎn liù qī. dàn yuē:" bǐ wú tián lú kě guī, jiāng jù ér wèi dào." xī qíng wèi bīng. qiān zuǒ shí yí zhí shǐ guǎn, shù shàng shū yán shí zhèng lì bìng. chū wèi huái nán dōng lù zhuǎn yùn fù shǐ zhī hǎi zhōu. yú nián, zhào guī.
胡旦字周父,滨州渤海人。少有隽才,博学能文辞。举进士第一,为将作监丞、通判升州。时江南初平,汰李氏时所度僧,十减六七。旦曰:"彼无田庐可归,将聚而为盗。"悉黥为兵。迁左拾遗、直史馆,数上书言时政利病。出为淮南东路转运副使、知海州。逾年,召归。
xiān shì, lú duō xùn biǎn, zhào pǔ bà xiāng. qí xià, hé jué hán cūn, xún fù sāi. dàn xiàn hé píng sòng yuē:" tiān zuò wǒ sòng, yǐ jūn zhào mín. pèi tiān chéng xiū, wéi yáo yǔ lín. yuè yǒu dà shuǐ, hūn diàn xià rén. fēi yuē shèng zuò, shú jiū shú dù. bì xián zhě tuì, yōng zé zhě zuì. wǒ fáng dà huàn, hé qǐ yún bài. nì xùn yuǎn tóu, jiān pǔ píng wài. shèng dào rú dī, chóng chóng hǎi nèi. dì yuē shǒu wén, shì sāi shì qīn. diào ěr wèi bīng, chéng shì zhēng mín. mín yǐ jìn lì, chén yǐ qín zhí. yì yún qí zhōng, hé yǐ zhī sāi. táng yáo huái shān, shí jǐng shén dé. hàn wǔ xuān fáng, shí zhāng lìng shì. wǒ sāi cháng hé, róng liú huì zé. míng míng shèng gōng, wàn dài chéng zé." tài zōng lǎn sòng yǒu" nì xùn jiān pǔ" zhī yǔ, zhào zǎi xiàng wèi yuē:" hú dàn xiàn sòng, cí yì bèi lì. zhèn zì zhuó yú jiǎ kē, lì shì wài rèn, suǒ zhì wú shàn zhuàng. zhī hǎi zhōu rì wèi bù xià suǒ sòng, yóu yǐ jù, shì huì dà shè, zhèn lù qí cái ér shě qí guò, shàng lìng zài jìn liè, yòu lǐng shǐ zhí, nǎi gǎn zì xiōng yì kuáng zào rú cǐ, qí jí zhú zhī!" jí biǎn diàn zhōng chéng shāng zhōu tuán liàn fù shǐ.
先是,卢多逊贬,赵普罢相。其夏,河决韩村,寻复塞。旦献《河平颂》曰:"天祚我宋,以君兆民。配天成休,惟尧与邻。粤有大水,昏垫下人。非曰圣作,孰究孰度。蔽贤者退,壅泽者罪。我防大患,河岂云败。逆逊远投,奸普屏外。圣道如堤,崇崇海内。帝曰守文,是塞是亲。调尔卫兵,程是烝民。民以尽力,臣以勤职。役云其终,河以之塞。唐尧怀山,实警神德。汉武宣防,实彰令式。我塞长河,融流惠泽。明明圣功,万代成则。"太宗览颂有"逆逊、奸普"之语,召宰相谓曰:"胡旦献颂,词意悖戾。朕自擢于甲科,历试外任,所至无善状。知海州日为部下所讼,犹已具,适会大赦,朕录其材而舍其过,尚令在近列,又领史职,乃敢恣胸臆狂躁如此,其亟逐之!"即贬殿中丞、商州团练副使。
shàng píng yàn yì yuē:
上《平燕议》曰:
jīn yōu zhōu zài běi mén zhī wài, dōng fēng fēi guó jiā suǒ jí, yuàn yí qí zī yǐ shì běi fá. qiě tiān shí dì lì rén shì jiē yǒu kě fá zhī yì. suì zhī suǒ lín, qí dì shòu fú. jīn nián chūn mò zhì lái nián, suì zài sòng fēn, jīn nián chū qiū zhì liù nián, zhèn zài yàn fēn. cóng jīn nián wèi bèi, zhì lái chūn xīng shī. běi bīng zhī yù chūn xià, zé zhān qiú pí lǚ yáng gōng sāi mǎ bù wéi yòng, ér zhōng yuán shì zú sù bù néng hán, wǎng běi féng xuān, jīn lì yǒng jiàn. yǐ yǒng jiàn zhī shì qū bù yòng zhī dí, chéng fú qìng zhī shí tǎo zāi yāng zhī chéng, chéng gōng lì shì, zài yú cǐ yǐ.
今幽州在北门之外,东封非国家所急,愿移其资以事北伐。且天时、地利、人事皆有可伐之意。岁之所临,其地受福。今年春末至来年,岁在宋分,今年初秋至六年,镇在燕分。从今年为备,至来春兴师。北兵之遇春夏,则毡裘、皮履、羊弓、塞马不为用,而中原士卒素不能寒,往北逢暄,筋力勇健。以勇健之士驱不用之敌,承福庆之时讨灾殃之城,成功立事,在于此矣。
zhǎng huái yǐ běi, tài xíng yǐ dōng, hé shuǐ bà zāi, tǔ dì shén wò. yīn qí fēng shí, qǔ qí gǔ bó, jiǎn jià yǐ zhé nà, jiàn qián yǐ guì dí, guān fǔ duō jī, bīng yì wú yú, yòng bīng fēng cái, kě jì dà shì.
长淮以北,太行以东,河水罢灾,土地甚沃。因其丰实,取其谷帛,减价以折纳,见钱以贵籴,官府多积,兵役无虞,用兵丰财,可济大事。
tài yuán kè fù yǐ lái, yú jīn qī zài, bīng jiǎ shén lì, shì zú shén xióng, yè qǐn chén xīng, hán qiú jī sù. ruò yǐ cù zhuāng zhī cì, fā jūn ér yòng zhī, ēn shǎng zhī zī, chéng gōng ér lài zhī, kě yǐ qí xīn píng dí, huī tà jiù jìng.
太原克复以来,于今七载,兵甲甚利,士卒甚雄,夜寝晨兴,寒裘饥粟。若以促装之赐,发军而用之,恩赏之赀,成功而赉之,可以齐心平敌,恢拓旧境。
yōu zhōu píng tǔ ér fù dí, wèi shì bì zé sì rén, fēn zhī fāng miàn, yǐ gāng duàn yǒng yì zhě zhǔ zhī, xuǎn hé píng gōng shèn zhě yī rén bù zhī. yōu zhōu zhī běi, jiē shì shān gǔ, tōng rén mǎ zhě bù guò shí chù, lǐng jiàng shì zhě yì zé shí rén, tóng háng zé gòng yì bīng jī, fèn chū zé gè sī jūn shì, kòu lái zé tóng zhàn yǐ qū zhú, kòu guī zé huà jiāng yǐ gǎn bì. gǒu sāi duàn shān lù, yú kòu zài yàn yǔ dà jūn xiāng chí, zé qiān yán qí shí yǐ dù chūn xià, kòu bù néng rè, yǒu tuì wú qián. shǐ shì zhī gāng yǒng cái lì zhě gè wèi yī jiāng, duō zé fēn bù gǎn dí gōng chéng, liǎng jǐn qí lì. dìng qí jūn míng, shí qí jūn shù. wǒ guǎ bǐ duō zé lì bù shèng, wǒ shí bǐ xū zé shèng yǒu yú. lì jūn zé jiào qí dì xíng, dì jūn zé zhēng qí móu lüè, fēn míng yǒng qiè, gè zhì qí yòng.
幽州平土而负敌,为势必择四人,分之方面,以刚断勇毅者主之,选和平恭慎者一人部之。幽州之北,皆是山谷,通人马者不过十处,领将士者亦择十人,同行则共议兵机,分出则各司军事,寇来则同战以驱逐,寇归则画疆以扞蔽。苟塞断山路,余寇在燕与大军相持,则迁延其时以度春夏,寇不能热,有退无前。使士之刚勇才力者各为一将,多则分部扞敌攻城,两尽其力。定其军名,实其军数。我寡彼多则力不胜,我实彼虚则胜有余。力均则较其地形,地均则争其谋略,分明勇怯,各致其用。
yǐ chá yán xiāng yào zhī jià shí fēn jiǎn èr, cóng xīn zhě xiān mài yú biān chéng yào lù jūn mǎ tún suǒ. yǐ chú sù qián bó zhī jià shí fēn zēng èr, nà huò yǐ chū quàn zhě yì běn chǎng yǐ jiāo huò, dé huò zhě yuán zhú lù yǐ nà shuì. chū wǎng lái sì fāng zhī ráo, wèi liǎng dì fèi yòng zhī hào, zì rán shāng dé qí lì, zé mǎi zhī yú rén, rén dé qí zī, zé qín zhī yú sè. gù bì mín xiào jiān bèi zhī lì, guó zhù jiǔ nián zhī jī, kē bō bù jiǎ yú dù zhī, zhuǎn bān hé láo yú cáo wǎn. chú sù zhī gěi, gōng jù zhī yòng, wěi shū fā yùn, yǐ wéi hòu jì.
以茶盐香药之价十分减二,从新者先卖于边城要路、军马屯所。以刍粟钱帛之价十分增二,纳货以出券者诣本场以交货,得货者缘逐路以纳税。出往来四方之饶,为两地费用之耗,自然商得其利,则买之于人,人得其资,则勤之于穑。故必民效兼倍之力,国贮九年之积,科拨不假于度支,转般何劳于漕挽。刍粟之给,攻具之用,委输发运,以为后继。
jīn jiāng yòng èr shí wàn zhī zhòng, yì sān shí zhōu zhī mín, yuàn bì xià míng jiàng rì yuè zhī xìn, xiān shì yǔ lù zhī zé. mín zhī xìn shǎng zé yuè ér wàng sǐ, shì dé yǎng jǐ zé sǐ ér lì zhàn. rú cǐ zé nì lěi bù zú xià, huá kòu bù zú tiǎn yě.
今将用二十万之众,役三十州之民,愿陛下明降日月之信,先示雨露之泽。民知信赏则悦而忘死,士得仰给则死而力战。如此则逆垒不足下,猾寇不足殄也。
qǐ wèi zuǒ bǔ quē, fù zhí shǐ guǎn. qiān xiū zhuàn, yù xiū guó shǐ, yǐ shàng shū hù bù yuán wài láng zhī zhì gào, qiān sī fēng yuán wài láng.
起为左补阙,复直史馆。迁修撰,预修国史,以尚书户部员外郎知制诰,迁司封员外郎。
yǒu yōng shū rén dí yǐng zhě, dàn cháng yǔ zhī shàn, yīn wèi gǎi xìng míng mǎ zhōu, yǐ wéi táng mǎ zhōu fù chū, shàng shū dǐ shí zhèng, qiě zì jiàn kě wèi dà chén. yòu jǔ cái rèn fǔ zhě shí rén, qí cí pō zhuàng. dāng shí jiē wèi dàn suǒ wéi. mǎ zhōu zuò liú hǎi dǎo, dàn yì biǎn fāng zhōu tuán liàn fù shǐ. zuò shàn lí suǒ bù yè sòng bái yú fū zhōu, jì bèi hé, tè shì zhī. xǐ jiàng zhōu. shāo fù gōng bù yuán wài láng zhí jí xián yuàn, qiān běn cáo láng zhōng zhī zhì gào shǐ guǎn xiū zhuàn.
有佣书人翟颖者,旦尝与之善,因为改姓名马周,以为唐马周复出,上书诋时政,且自荐可为大臣。又举材任辅者十人,其辞颇壮。当时皆谓旦所为。马周坐流海岛,旦亦贬坊州团练副使。坐擅离所部谒宋白于鄜州,既被劾,特释之。徙绛州。稍复工部员外郎、直集贤院,迁本曹郎中、知制诰、史馆修撰。
sù shàn zhōng guān wáng jì ēn, wèi jì ēn cǎo zhì cí guò měi. jì ēn bài, zhēn zōng wén ér è zhī, biǎn ān yuǎn jūn xíng jūn sī mǎ, yòu xuē jí liú xún zhōu. xián píng chū, yí tōng zhōu tuán liàn fù shǐ, xǐ xú zhōu, yǐ cí bù yuán wài láng fēn sī xī jīng, yòu wèi bǎo xìn jūn jié dù fù shǐ. jiǔ zhī, yǐ sī fēng yuán wài láng tōng pàn xiāng zhōu. fēng tài shān, gǎi cí bù láng zhōng, fú mǔ sāng, jì chú, nǎi yán fù zú shí cháng zhào duó āi cóng shì, qǐng zhuī xíng fú sān nián. yǐ ér shī míng, yǐ mì shū shěng shǎo jiān zhì shì, jū xiāng zhōu. zài qiān mì shū jiān, zú.
素善中官王继恩,为继恩草制辞过美。继恩败,真宗闻而恶之,贬安远军行军司马,又削籍流浔州。咸平初,移通州团练副使,徙徐州,以祠部员外郎分司西京,又为保信军节度副使。久之,以司封员外郎通判襄州。封泰山,改祠部郎中,服母丧,既除,乃言父卒时尝诏夺哀从事,请追行服三年。已而失明,以秘书省少监致仕,居襄州。再迁秘书监,卒。
dàn xǐ dú shū, jì sàng míng, yóu lìng rén sòng jīng shǐ, yǐn jǐ tīng zhī bù shǎo chuò. zhe hàn chūn qiū wǔ dài shǐ lüè jiàng shuài yào lüè yǎn shèng tōng lùn táng chéng jiā chuán sān bǎi yú juǎn. zhuó dà yàn, fāng wǔ liù chǐ, kè ér yì zhī, yuē" hú dàn xiū hàn chūn qiū yàn." wǎn yóu dú huò, gān rǎo zhōu xiàn, chí lì duǎn cháng, wéi shí lùn suǒ báo. jì sǐ, zǐ sūn pín shén, yù jiù mín jiān. huáng yòu mò, zhī xiāng zhōu wáng tián wèi yán yú cháo, dé qián èr shí wàn yǐ zàng.
旦喜读书,既丧明,犹令人诵经史,隐几听之不少辍。著《汉春秋》、《五代史略》、《将帅要略》、《演圣通论》、《唐乘》、《家传》三百余卷。斫大砚,方五六尺,刻而瘗之,曰"胡旦修《汉春秋》砚。"晚尤黩货,干扰州县,持吏短长,为时论所薄。既死,子孙贫甚,寓柩民间。皇祐末,知襄州王田为言于朝,得钱二十万以葬。
jiǎ tóng zì xī dé, qīng zhōu lín zī rén. wǔ dài shí, yáng guāng yuǎn fǎn, tóng zǔ chóng lǜ xiāng lǐ sì bǎi yú jiā bǎo yú gǔ shān, quán huó zhě èr qiān rén. tóng chū míng wǎng, zì gōng shū, dǔ xué hào gǔ, yǒu shí míng, zhe shān dōng yě lù qī piān. nián sì shí yú, tóng jìn shì chū shēn, zhēn zōng mìng gǎi jīn míng. wáng qīn ruò fāng guì shèng, wén tóng míng, yù zhì zhī, gù xiè bù wǎng. jū bā jiǔ nián, shǐ bǔ lì chéng zhǔ bù. zhāng zhī bái jiàn wèi dà lǐ píng shì, tōng pàn yǎn zhōu.
贾同字希得,青州临淄人。五代时,杨光远反,同祖崇率乡里四百余家保愚谷山,全活者二千人。同初名罔,字公疏,笃学好古,有时名,著《山东野录》七篇。年四十余,同进士出身,真宗命改今名。王钦若方贵盛,闻同名,欲致之,固谢不往。居八九年,始补历城主簿。张知白荐为大理评事,通判兖州。
tiān shèng chū, shàng shū yán:" zì xiáng fú yǐ lái, jiàn zhēng lù sāi, dīng wèi chéng jiàn zào fú ruì yǐ qī xiān dì. jīn wèi jiān jì bái, yí míng gào tiān xià, zhèng fú ruì zhī miù, bà gōng guàn chóng fèng, guī bù jí zhī wèi bīng, shōu wú míng zhī shí fèi, shǐ xiān dì miǎn hòu shì zhī yì, guó jiā wú yīn xún zhī shī." yòu yán:" kòu zhǔn zhōng guī liàng jié, jí è bìn xié. zì qí biǎn chù, tiān xià zhī rén fú jiàn qí zuì, yí hái zhī nèi dì, yǐ míng zhōng xié shàn è zhī fēn." shí zhāng xiàn tài hòu lín cháo, ér tóng yán rú cǐ, rén yǐ wéi nán.
天圣初,上书言:"自祥符以来,谏诤路塞,丁谓乘间造符瑞以欺先帝。今谓奸既白,宜明告天下,正符瑞之谬,罢宫观崇奉,归不急之卫兵,收无名之实费,使先帝免后世之议,国家无因循之失。"又言:"寇准忠规亮节,疾恶摈邪。自其贬黜,天下之人弗见其罪,宜还之内地,以明忠邪善恶之分。"时章献太后临朝,而同言如此,人以为难。
zài qiān diàn zhōng chéng zhī dì zhōu, zú. liú yán lǐ guān wáng wú jì jí qí mén rén shì tóng yuē cún dào xiān shēng.
再迁殿中丞、知棣州,卒。刘颜、李冠、王无忌及其门人谥同曰存道先生。
liú yán zì zi wàng, péng chéng rén. shǎo gū, hào gǔ, xué bù zhuān zhāng jù. shī shì gāo biàn. jǔ jìn shì dì, yǐ shì mì shū shěng jiào shū láng zhī lóng xīng xiàn, zuò fǎ miǎn. jiǔ zhī, shòu xú zhōu wén xué. jū xiāng lǐ, jiào shòu shù shí bǎi rén. cǎi hàn táng zòu yì wèi fǔ bì míng duì. féng yuán liú yún qián yì téng shè cài qí shàng qí shū, chú rèn chéng zhǔ bù. suì jī, fā dà xìng suǒ jī sù, huó shù qiān rén. lǐ dí zhī yǎn zhōu qīng zhōu, jiē pì wèi cóng shì, zú. zhe rú shù tōng yào jīng jì shū yán fù shù shí piān. shí jiè jiàn qí shū, tàn yuē:" hèn bù zài dì zǐ zhī liè." zi xiáng, zì yǒu chuán.
刘颜字子望,彭城人。少孤,好古,学不专章句。师事高弁。举进士第,以试秘书省校书郎知龙兴县,坐法免。久之,授徐州文学。居乡里,教授数十百人。采汉、唐奏议为《辅弼名对》。冯元、刘筠、钱易、滕涉、蔡齐上其书,除任城主簿。岁饥,发大姓所积粟,活数千人。李迪知兖州、青州,皆辟为从事,卒。著《儒术通要》、《经济枢言》复数十篇。石介见其书,叹曰:"恨不在弟子之列。"子庠,自有传。
gāo biàn zì gōng yí, pú zhōu léi zé rén. ruò guàn, tú bù cóng zhǒng fàng xué yú zhōng nán shān, yòu xué gǔ wén yú liǔ kāi, yǔ zhāng jǐng qí míng. zhì dào zhōng, yǐ wén yè wáng yǔ chēng, yǔ chēng qí zhī. jǔ jìn shì, lèi guān shì yù shǐ. jiàn xiū yù qīng zhāo yīng gōng, jiàng zhī guǎng jì jūn. xún yǐ hù bù pàn guān shì kāi fēng fǔ jìn shì, sī fā hú míng, duó èr guān. shāo fù zhī dān zhōu xíng zhōu yán tiě pàn guān. hé jué chán zhōu, qǐng chí dī fáng, zòng shuǐ suǒ zhī, kě shěng mín lì, qiě yǐ è qì dān nán xiàng. yì qǐn. zhī shǎn zhōu, zú.
高弁字公仪,濮州雷泽人。弱冠,徒步从种放学于终南山,又学古文于柳开,与张景齐名。至道中,以文谒王禹偁,禹偁奇之。举进士,累官侍御史。谏修玉清昭应宫,降知广济军。寻以户部判官试开封府进士,私发糊名,夺二官。稍复知单州、邢州、盐铁判官。河决澶州,请弛堤防,纵水所之,可省民力,且以扼契丹南向。议寝。知陕州,卒。
biàn xìng xiào yǒu. suǒ wéi wén zhāng duō zǔ liù jīng jí mèng zǐ, xǐ yán rén yì. yǒu dì zé sān piān, wèi shì suǒ chuán. yǔ lǐ dí jiǎ tóng lù cān zhū dí yī chún xiāng yǒu shàn. shí yán nián liú qián jiē qí mén rén yě.
弁性孝友。所为文章多祖《六经》及《孟子》,喜言仁义。有《帝则》三篇,为世所传。与李迪、贾同、陆参、朱頔、伊淳相友善。石延年、刘潜皆其门人也。
sūn fù, zì míng fù, jìn zhōu píng yáng rén. jǔ jìn shì bù dì, tuì jū tài shān. xué chūn qiū, zhe zūn wáng fā wēi shí èr piān, dà yuē běn yú lù chún, ér zēng xīn yì.
孙复,字明复,晋州平阳人。举进士不第,退居泰山。学《春秋》,著《尊王发微》十二篇,大约本于陆淳,而增新意。
shí jiè yǒu míng shān dōng, zì jiè ér xià jiē yǐ xiān shēng shì fù. nián sì shí bù qǔ. lǐ dí zhī qí xián, yǐ qí dì zhī zǐ qī zhī. fù chū yóu yù, shí jiè yǔ zhū dì zǐ qǐng yuē:" gōng qīng bù xià shì jiǔ yǐ, jīn chéng xiàng bù yǐ xiān shēng pín jiàn, yù tuō yǐ zi, yí yīn yǐ chéng chéng xiàng zhī xián míng." fù nǎi tīng. kǒng dào fǔ wén fù zhī xián, jiù jiàn zhī, jiè zhí zhàng jù lì shì fù zuǒ yòu, shēng jiàng bài zé fú zhī, qí wǎng xiè yì rán. jiè jì wéi xué guān, yǔ rén yuē:" sūn xiān shēng fēi yǐn zhě yě." yú shì fàn zhòng yān fù bì jiē yán fù yǒu jīng shù, yí zài cháo tíng. chú mì shū shěng jiào shū láng guó zǐ jiàn zhí jiǎng. chē jià xìng tài xué, cì fēi yī yín yú, zhào wèi ěr yīng gé zhī hòu shuō shū. yáng ān guó yán qí jiǎng shuō duō yì xiān rú, bà zhī.
石介有名山东,自介而下皆以先生事复。年四十不娶。李迪知其贤,以其弟之子妻之。复初犹豫,石介与诸弟子请曰:"公卿不下士久矣,今丞相不以先生贫贱,欲托以子,宜因以成丞相之贤名。"复乃听。孔道辅闻复之贤,就见之,介执杖屦立侍复左右,升降拜则扶之,其往谢亦然。介既为学官,语人曰:"孙先生非隐者也。"于是范仲淹、富弼皆言复有经术,宜在朝廷。除秘书省校书郎、国子监直讲。车驾幸太学,赐绯衣银鱼,召为迩英阁祗候说书。杨安国言其讲说多异先儒,罢之。
kǒng zhí wēn bài, dé suǒ yí fù shī, zuò biǎn qián zhōu jiān shuì, xǐ sì zhōu, yòu zhī zhǎng shuǐ xiàn, qiān shū yìng tiān fǔ pàn guān shì. tōng pàn líng zhōu, wèi xíng, hàn lín xué shì zhào gài děng shí yú rén yán fù jīng wéi rén shī, bù yí shǐ zuǒ zhōu xiàn. liú wèi zhí jiǎng, shāo qiān diàn zhōng chéng, zú, cì qián shí wàn.
孔直温败,得所遗复诗,坐贬虔州监税,徙泗州,又知长水县,签书应天府判官事。通判陵州,未行,翰林学士赵概等十余人言复经为人师,不宜使佐州县。留为直讲,稍迁殿中丞,卒,赐钱十万。
fù yǔ hú yuàn bù hé, zài tài xué cháng xiāng bì. yuàn zhì jīng bù rú fù, ér jiào yǎng zhū shēng guò zhī. fù jì bìng, hán qí yán yú rén zōng, xuǎn shū lì, gěi zhǐ bǐ, mìng qí mén rén zǔ wú zé jiù fù jiā dé shū shí wǔ wàn yán, lù cáng mì gé. tè guān qí yī zi.
复与胡瑗不合,在太学常相避。瑗治经不如复,而教养诸生过之。复既病,韩琦言于仁宗,选书吏,给纸笔,命其门人祖无择就复家得书十五万言,录藏秘阁。特官其一子。
shí jiè, zì shǒu dào, yǎn zhōu fèng fú rén. jìn shì jí dì, lì yùn zhōu nán jīng tuī guān. dǔ xué yǒu zhì shàng, lè shàn jí è, xǐ shēng míng, yù shì fèn rán gǎn wéi. yù shǐ tái pì wéi zhǔ bù, wèi zhì, yǐ lùn shè shū bù dàng qiú wǔ dài jí zhū wěi guó hòu, bà wèi zhèn nán zhǎng shū jì. dài fù bǐng yuǎn guān, wèi jiā zhōu jūn shì pàn guān. dīng fù mǔ yōu, gēng cú lái shān xià, zàng wǔ shì zhī wèi zàng zhě qī shí sàng. yǐ yì jiào shòu yú jiā, lǔ rén hào jiè cú lái xiān shēng. rù wèi guó zǐ jiàn zhí jiǎng, xué zhě cóng zhī shén zhòng, tài xué yáo cǐ yì shèng.
石介,字守道,兖州奉符人。进士及第,历郓州、南京推官。笃学有志尚,乐善疾恶,喜声名,遇事奋然敢为。御史台辟为主簿,未至,以论赦书不当求五代及诸伪国后,罢为镇南掌书记。代父丙远官,为嘉州军事判官。丁父母忧,耕徂徕山下,葬五世之未葬者七十丧。以《易》教授于家,鲁人号介徂徕先生。入为国子监直讲,学者从之甚众,太学繇此益盛。
jiè wéi wén yǒu qì, cháng huàn wén zhāng zhī bì, fó lǎo wèi dù, zhe guài shuō zhōng guó lùn, yán qù cǐ sān zhě, nǎi kě yǐ yǒu wéi. yòu zhe táng jiàn yǐ jiè jiān chén huàn guān gōng nǚ, zhǐ qiē dāng shí, wú suǒ huì jì. dù yǎn hán qí jiàn, zhuó tài zǐ zhōng yǔn zhí jí xián yuàn. huì lǚ yí jiǎn bà xiāng, xià sǒng jì chú shū mì shǐ, fù duó zhī, yǐ yǎn dài. zhāng dé xiàng yàn shū jiǎ chāng cháo fàn zhòng yān fù bì jí qí tóng shí zhí zhèng, ōu yáng xiū yú jìng wáng sù cài xiāng bìng wèi jiàn guān, jiè xǐ yuē:" cǐ shèng shì yě, gē sòng wú zhí, qí kě yǐ hū" zuò qìng lì shèng dé shī, yuē:
介为文有气,尝患文章之弊,佛、老为蠹,著《怪说》、《中国论》,言去此三者,乃可以有为。又著《唐鉴》以戒奸臣、宦官、宫女,指切当时,无所讳忌。杜衍、韩琦荐,擢太子中允、直集贤院。会吕夷简罢相,夏竦既除枢密使,复夺之,以衍代。章得象、晏殊、贾昌朝、范仲淹、富弼及琦同时执政,欧阳修、余靖、王素、蔡襄并为谏官,介喜曰:"此盛事也,歌颂吾职,其可已乎"作《庆历圣德诗》,曰:
yú wéi qìng lì sān nián sān yuè, huáng dì lóng xīng, xú chū wéi tà. chén zuò tài jí, zhòu kāi chāng hé. gōng lǎn yīng xián, shǒu chú jiān niè. dà shēng fēng々, zhèn yáo liù hé. rú gān zhī dòng, rú léi zhī fā. kūn chóng zhí zhú, guài yāo cáng miè. tóng míng dào chū, tiān dì jiā jí.
于惟庆历三年三月,皇帝龙兴,徐出闱闼。晨坐太极,昼开阊阖。躬览英贤,手鉏奸枿。大声沨々,震摇六合。如乾之动,如雷之发。昆虫踯躅,怪妖藏灭。同明道初,天地嘉吉。
chū wén huáng dì, cù rán yán yuē:" yǔ zǔ yǔ fù, fù yǔ dà yè, yǔ kǒng shī zhuì, shí lài fǔ bì. rǔ dé xiàng shū, zhòng shèn wēi mì. jūn xiāng yǔ jiǔ, yǔ jiā jūn fá. jūn réng xiāng yǔ, zhú yōng sī xié. chāng cháo rú zhě, xué wèn gāi qià. yǔ yǔ lùn zhèng, fù yǐ jīng shù. rǔ èr èr xiāng, shù jī xián zhì.
初闻皇帝,蹙然言曰:"予祖予父,付予大业,予恐失坠,实赖辅弼。汝得象、殊,重慎微密。君相予久,予嘉君伐。君仍相予,竹镛斯协。昌朝儒者,学问该洽。与予论政,傅以经术。汝贰二相,庶绩咸秩。
wéi rǔ zhòng yān, rǔ chéng yǔ chá. tài hòu chéng shì, tāng fèi huǒ rè. rǔ shí xiǎo chén, wēi yán yè yè. wèi yǔ sī jiàn, zhèng yǔ mén niè. wèi yǔ jīng zhào, cí yǔ chán shuō. zéi pàn yǔ xià, wǎng yǔ shì è. liù yuè kù rì, dà dōng jī xuě. rǔ hán rǔ shǔ, tóng yǔ shì zú. yǔ wén xīn suān, rǔ bù gào fá. yǔ wǎn dé bì, yǔ xīn bì yuè. bì měi jiàn yǔ, wú yǒu sī yè. yǐ dào fǔ yǔ, bì yán shēn qiè. yǔ bù yáo shùn, bì zì chī fá. jiàn guān yī nián, shū zòu mǎn qiè. shì cóng zhōu suì, zhōng lì jǐn jié. qì dān wàng yì, táo wù tāo tiè. gǎn wǔ dà guó, qí cí màn bèi. bì jiāng yǔ mìng, bù wèi bù qiè. zú fù jiù hǎo, mín dé shí hè. shā qì wàn lǐ, sǐ shēng yī jié. shì bì zhī fū, shuāng bō fēng liè. guān bì zhī xīn, liàn jīn duàn tiě. chǒng míng dà guān, yǐ chóu láo kě. bì cí bù shòu, qí zhì mò duó. wéi zhòng yān bì, yī kuí yī qì. tiān shí lài yǔ, yǔ qí gǎn hū. bìng lái bì yǔ, mín wú chài zhá.
惟汝仲淹,汝诚予察。太后乘势,汤沸火热。汝时小臣,危言嶪嶪。为予司谏,正予门闑。为予京兆,堲予谗说。贼叛予夏,往予式遏。六月酷日,大冬积雪。汝寒汝暑,同予士卒。予闻辛酸,汝不告乏。予晚得弼,予心弼悦。弼每见予,无有私谒。以道辅予,弼言深切。予不尧、舜,弼自笞罚。谏官一年,疏奏满箧。侍从周岁,忠力廑竭。契丹忘义,梼杌饕餮。敢侮大国,其辞慢悖。弼将予命,不畏不怯。卒复旧好,民得食褐。沙碛万里,死生一节。视弼之肤,霜剥风裂。观弼之心,炼金锻铁。宠名大官,以酬劳渴。弼辞不受,其志莫夺。惟仲淹、弼,一夔一契。天实赉予,予其敢忽。并来弼予,民无瘥札。
yuē yǎn rǔ lái, rǔ yǔ huáng fà. shì yǔ èr jì, máo tū chǐ huō. xīn rú yī xī, lǜ lǚ fú yuè. suì zhǎng shū fǔ, bīng zhèng wú jué. yǔ zǎo shí qí, qí yǒu qí gǔ. qí qì kuí luò, qǐ shì quē xiē. qí rén hún piáo, bù shī jī jué. kě shǔ dà shì, dūn hòu rú bó. qí rǔ fù yǎn, zhī rén yǔ zhé.
曰衍汝来,汝予黄发。事予二纪,毛秃齿豁。心如一兮,率履弗越。遂长枢府,兵政无蹶。予早识琦,琦有奇骨。其器魁落,岂视(缺)楔。其人浑朴,不施剞劂。可属大事,敦厚如勃。琦汝副衍,知人予哲。
wéi xiū wéi jìng, lì cháo chē xiàn chē xiàn. yán lùn lěi kē, zhōng chéng tè dá. lù wēi shēn jiàn, qí zhì bù qiè. cháng dǐ dà guān, jí zāo biǎn chù. wàn lǐ guī lái, gāng qì bù zhé. lǚ jìn zhí yán, yǐ bǔ yǔ quē. sù xiāng zhī hòu, hán zhōng lǚ jié. xī wèi yù shǐ, jǐ kòu yǔ tà. xiāng suī xiǎo guān, míng wén yǔ chè. yì cháng xiàn yán, zhēn yǔ zhī shī. gāng shǒu cuì què, yǔ xiū chóu pǐ. bìng wèi jiàn guān, zhèng sè zài liè. yǔ guò rǔ yán, wú qián rǔ shé."
惟修惟靖,立朝〈车献〉〈车献〉。言论磥砢,忠诚特达。禄微身贱,其志不怯。尝诋大官,亟遭贬黜。万里归来,刚气不折。屡进直言,以补予阙。素相之后,含忠履洁。昔为御史,几叩予榻。襄虽小官,名闻予彻。亦尝献言,箴予之失。刚守粹悫,与修俦匹。并为谏官,正色在列。予过汝言,毋钳汝舌。"
huáng dì shèng míng, zhōng xié biàn bié. jǔ zhuó jùn liáng, sǎo chú yāo bá. zhòng xián zhī jìn, rú máo sī bá. dà jiān zhī qù, rú jù sī tuō. shàng yǐ fǔ bì, sī yǔ diào xiè. xià lài jiàn zhēng, wéi yǔ jì fǎ. zuǒ yòu zhèng rén, wú yǒu xié niè. yǔ wàng tài píng, rì bù yú jiā.
皇帝圣明,忠邪辨别。举擢俊良,扫除妖魃。众贤之进,如茅斯拔。大奸之去,如距斯脱。上倚辅弼,司予调燮。下赖谏诤,维予纪法。左右正人,无有邪孽。予望太平,日不逾浃。
huáng dì sì wèi, èr shí èr nián. shén wǔ bù shā, qí mò rú yuān. shèng rén bù cè, qí dòng rú tiān. shǎng fá zài yǔ, bù shī qí quán. gōng jǐ nán miàn, tuì jiān jìn xián. zhī xián bù yì, fēi míng fú dé. qù xié wéi jiān, wéi duàn nǎi kè. míng zé bù èr, duàn zé bù huò. jì míng qiě duàn, wéi huáng dì zhī dé.
皇帝嗣位,二十二年。神武不杀,其默如渊。圣人不测,其动如天。赏罚在予,不失其权。恭己南面,退奸进贤。知贤不易,非明弗得。去邪惟艰,惟断乃克。明则不贰,断则不惑。既明且断,惟皇帝之德。
qún chén cù jí, zhòng bǐng xī, jiāo xiāng jiào yǔ: yuē wéi zhèng zhí, wú zuò cè pì, huáng dì rǔ jí. zhū hóu wēi lì, zhuì yù shī xì, jiāo xiāng gào yǔ: huáng dì shén míng, sì shí cháo jìn, jǐn xiū chén zhí. sì yí zǒu mǎ, zhuì dèng yí cè, jiāo xiāng gào yǔ: huáng dì yīng wǔ, jiě bīng xiū gòng, yǒng wèi shǔ guó. huáng dì yī jǔ, qún chén shè yān, zhū hóu wèi yān, sì yí fú yān.
群臣踧踖,重屏息,交相教语:曰惟正直,毋作侧僻,皇帝汝殛。诸侯危栗,坠玉失舄,交相告语:皇帝神明,四时朝觐,谨修臣职。四夷走马,坠镫遗策,交相告语:皇帝英武,解兵修贡,永为属国。皇帝一举,群臣慑焉,诸侯畏焉,四夷服焉。
chén yuàn huáng dì, shòu wàn qiān nián.
臣愿皇帝,寿万千年。
shī suǒ chèn duō yī shí míng chén, qí yán dà jiān, gài chì sǒng yě. shī qiě chū, sūn fù yuē:" zi huò shǐ yú cǐ yǐ."
诗所称多一时名臣,其言大奸,盖斥竦也。诗且出,孙复曰:"子祸始于此矣。"
jiè bù chù mǎ, jiè mǎ ér chéng, chū rù dà chén zhī mén, pō zhāo bīn kè, yù zhèng shì, rén duō zhǐ mù. bù zì ān, qiú chū, tōng pàn pú zhōu, wèi fù, zú.
介不畜马,借马而乘,出入大臣之门,颇招宾客,预政事,人多指目。不自安,求出,通判濮州,未赴,卒。
huì xú kuáng rén kǒng zhí wēn móu fǎn, sōu qí jiā, dé jiè shū. xià sǒng xián jiè shén, qiě yù zhòng shāng dù yǎn děng, yīn yán jiè zhà sǐ, běi zǒu qì dān, qǐng fā guān yǐ yàn. zhào xià jīng dōng fǎng qí cún wáng. yǎn shí zài yǎn zhōu, yǐ yàn jiè shì yǔ guān shǔ, zhòng bù gǎn dá, zhǎng shū jì gōng dǐng chén yuàn yǐ hé zú bǎo jiè bì sǐ, yǎn tàn huái chū zòu gǎo shì zhī, yuē:" lǎo fū yǐ bǎo jiè yǐ. jūn nián shào, jiàn yì bì wéi, qǐ kě liàng zāi." tí diǎn xíng yù lǚ jū jiǎn yì yuē:" fā guān kōng, jiè guǒ zǒu běi, nú lù fēi kù. bù rán, shì guó jiā wú gù pōu rén zhǒng mù, hé yǐ shì hòu shì? qiě jiè sǐ bì yǒu qīn zú mén shēng huì zàng jí guān liǎn zhī rén, gǒu zhào wèn wú yì, jí lìng jù jūn lìng zhuàng bǎo zhī, yì zú yìng zhào." yú shì zhòng shù bǎi bǎo jiè yǐ sǐ, nǎi miǎn zhuó guān. zǐ dì jī guǎn tā zhōu, jiǔ zhī dé hái.
会徐狂人孔直温谋反,搜其家,得介书。夏竦衔介甚,且欲中伤杜衍等,因言介诈死,北走契丹,请发棺以验。诏下京东访其存亡。衍时在兖州,以验介事语官属,众不敢答,掌书记龚鼎臣愿以阖族保介必死,衍探怀出奏稿示之,曰:"老夫已保介矣。君年少,见义必为,岂可量哉。"提点刑狱吕居简亦曰:"发棺空,介果走北,孥戮非酷。不然,是国家无故剖人冢墓,何以示后世?且介死必有亲族门生会葬及棺敛之人,苟召问无异,即令具军令状保之,亦足应诏。"于是众数百保介已死,乃免斫棺。子弟羁管他州,久之得还。
jiè jiā gù pín, qī zǐ jǐ dòng něi, fù bì hán qí gòng fēn fèng mǎi tián yǐ shàn yǎng zhī. yǒu cú lái jí xíng yú shì.
介家故贫,妻子几冻馁,富弼、韩琦共分奉买田以赡养之。有《徂徕集》行于世。
hú yuàn, zì yì zhī, tài zhōu hǎi líng rén. yǐ jīng shù jiào shòu wú zhōng, nián sì shí yú. jǐng yòu chū, gēng dìng yǎ yuè, zhào qiú zhī yīn zhě. fàn zhòng yān jiàn yuàn, bái yī duì chóng zhèng diàn. yǔ zhèn dōng jūn jié dù tuī guān ruǎn yì tóng jiào zhōng lǜ, fēn zào zhōng qìng gè yī jù. yǐ yī shǔ zhī guǎng wéi fēn, yǐ zhì chǐ, lǜ jìng sān fēn sì lí liù háo sì sī, wéi shí fēn sān lí jiǔ háo sān sī. yòu yǐ dà shǔ lèi chǐ, xiǎo shǔ shí yuè. dīng dù děng yǐ wéi fēi gǔ zhì, bà zhī, shòu yuàn shì mì shū shěng jiào shū láng. fàn zhòng yān jīng lüè shǎn xī, pì dān zhōu tuī guān. yǐ bǎo níng jié dù tuī guān jiào shòu hú zhōu. yuàn jiào rén yǒu fǎ, kē tiáo xiān xī bèi jù, yǐ shēn xiān zhī. suī shèng shǔ, bì gōng fú zuò táng shàng, yán shī dì zǐ zhī lǐ. shì zhū shēng rú qí zǐ dì, zhū shēng yì xìn ài rú qí fù xiōng, cóng zhī yóu zhě cháng shù bǎi rén. qìng lì zhōng, xìng tài xué, xià hú zhōu qǔ qí fǎ, zhe wèi lìng. zhào wèi zhū wáng gōng jiào shòu, cí jí bù xíng. wèi tài zǐ zhōng shè, yǐ diàn zhōng chéng zhì shì.
胡瑗,字翼之,泰州海陵人。以经术教授吴中,年四十余。景祐初,更定雅乐,诏求知音者。范仲淹荐瑗,白衣对崇政殿。与镇东军节度推官阮逸同较钟律,分造钟磬各一虡。以一黍之广为分,以制尺,律径三分四厘六毫四丝,围十分三厘九毫三丝。又以大黍累尺,小黍实龠。丁度等以为非古制,罢之,授瑗试秘书省校书郎。范仲淹经略陕西,辟丹州推官。以保宁节度推官教授湖州。瑗教人有法,科条纤悉备具,以身先之。虽盛暑,必公服坐堂上,严师弟子之礼。视诸生如其子弟,诸生亦信爱如其父兄,从之游者常数百人。庆历中,兴太学,下湖州取其法,著为令。召为诸王宫教授,辞疾不行。为太子中舍,以殿中丞致仕。
huáng yòu zhōng, gèng zhù tài cháng zhōng qìng, yì zhào yuàn yì, yǔ jìn chén tài cháng guān yì yú mì gé, suì diǎn zuò yuè shì. fù yǐ dà lǐ píng shì jiān tài cháng sì zhǔ bù, cí bù jiù. suì yú, shòu guāng lù sì chéng guó zǐ jiàn zhí jiǎng. lè chéng, qiān dà lǐ sì chéng, cì fēi yī yín yú. yuàn jì jū tài xué, qí tú yì zhòng, tài xué zhì bù néng róng, qǔ páng guān shě chù zhī. lǐ bù suǒ de shì, yuàn dì zǐ shí cháng jū sì wǔ, suí cái gāo xià, xǐ zì xiū chì, yī fú róng zhǐ, wǎng wǎng xiāng lèi, rén yù zhī suī bù shí, jiē zhī qí yuàn dì zǐ yě. jiā yòu chū, zhuó tài zǐ zhōng yǔn tiān zhāng gé shì jiǎng, réng zhì tài xué. jì ér jí bù néng cháo, yǐ tài cháng bó shì zhì shì, guī lǎo yú jiā. zhū shēng yǔ cháo shì zǔ jiàn dōng mén wài, shí yǐ wéi róng. jì zú, zhào fù qí jiā.
皇祐中,更铸太常钟磬,驿召瑗、逸,与近臣、太常官议于秘阁,遂典作乐事。复以大理评事兼太常寺主簿,辞不就。岁余,授光禄寺丞、国子监直讲。乐成,迁大理寺丞,赐绯衣银鱼。瑗既居太学,其徒益众,太学至不能容,取旁官舍处之。礼部所得士,瑗弟子十常居四五,随材高下,喜自修饬,衣服容止,往往相类,人遇之虽不识,皆知其瑗弟子也。嘉祐初,擢太子中允、天章阁侍讲,仍治太学。既而疾不能朝,以太常博士致仕,归老于家。诸生与朝士祖饯东门外,时以为荣。既卒,诏赙其家。
liú xī sǒu, zì zhòng gèng, zé zhōu jìn chéng rén. ōu yáng xiū shǐ hé dōng, jiàn qí xué shù. shì dà lǐ píng shì, quán zhào zhōu jūn shì pàn guān. jīng suàn shù, jiān tōng dà yǎn zhū lì. jí xiū táng shǐ, lìng zhuān xiū lǜ lì tiān wén wǔ xíng zhì. xún wèi biān xiū guān, gǎi mì shū shěng zhù zuò zuǒ láng. yǐ mǔ sāng qù, zhào lìng jiā jū biān xiū. shū chéng, zhuó chóng wén yuàn jiǎn tǎo, wèi rù xiè, jū fā bèi zú.
刘羲叟,字仲更,泽州晋城人。欧阳修使河东,荐其学术。试大理评事,权赵州军事判官。精算术,兼通《大衍》诸历。及修唐史,令专修《律历》、《天文》、《五行志》。寻为编修官,改秘书省著作佐郎。以母丧去,诏令家居编修。书成,擢崇文院检讨,未入谢,疽发背卒。
xī sǒu qiáng jì duō shí, yóu cháng yú xīng lì shù shù. huáng yòu wǔ nián, rì shí xīn, shí hú yuàn zhù zhōng yǎn ér zhí, shēng yù bù fā. yòu shǎn xī zhù dà qián, xī sǒu yuē:" cǐ suǒ wèi hài jīn zài xīng, yǔ zhōu jǐng wáng tóng zhàn, shàng jiàng gǎn xīn fù zhī jí." qí hòu rén zōng guǒ bù yù. yòu yuè rù tài wēi, yuē:" hòu gōng dāng yǒu sàng." yǐ ér zhāng guì fēi hōng. zhì hé yuán nián, rì shí zhèng yáng, kè xīng chū yú mǎo, yuē:" qì dān zōng zhēn qí sǐ hū?" shì jiē yàn. xī sǒu wèi bìng, cháng yuē:" wú jí qiū bì sǐ." zì zé dì yú fù zhǒng páng, zhàn gēng xué, yǐ yǔ qí qī, rú qí yán zàng zhī. zhe shí sān dài shǐ zhì liú shì jí lì chūn qiū zāi yì zhū shū.
羲叟强记多识,尤长于星历、术数。皇祐五年,日食心,时胡瑗铸钟弇而直,声郁不发。又陕西铸大钱,羲叟曰:"此所谓害金再兴,与周景王同占,上将感心腹之疾。"其后仁宗果不豫。又月入太微,曰:"后宫当有丧。"已而张贵妃薨。至和元年,日食正阳,客星出于昴,曰:"契丹宗真其死乎?"事皆验。羲叟未病,尝曰:"吾及秋必死。"自择地于父冢旁,占庚穴,以语其妻,如其言葬之。著《十三代史志》、《刘氏辑历》、《春秋灾异》诸书。
lín gài, zì duān fù, fú zhōu fú qīng rén. fù gāo, tài cháng bó shì, yǒu zhì xíng. gài yòu jǐng wù, jǔ jìn shì, yǐ mì shū shěng jiào shū láng zhī cháng xīng xiàn. suì dà jī, fù rén bì dí yǐ yāo jià, gài chū fèng sù tíng xià, yòu shì háo shū shù qiān dàn yǐ sì jī zhě.
林概,字端父,福州福清人。父高,太常博士,有治行。概幼警悟,举进士,以秘书省校书郎知长兴县。岁大饥,富人闭籴以邀价,概出奉粟庭下,诱士豪输数千石以饲饥者。
zhī lián zhōu. kāng dìng chū, shàng fēng shì yuē:" gǔ zhě mín wèi bīng, ér jīn bīng shí mín. gǔ mǎ yù yú mín, ér jīn bù xí mǎ. cǐ bīng yǔ mǎ zhī dà huàn yě. qǐng fù táng fǔ bīng zhī fǎ, sì liǎn yī mín, bù yǐ wéi jūn, xián gēng tián lǐ, bèi jiǎ jiē bīng. yīn mìng qí jiā xián dé chù mǎ, sī chéng xiū xiá, guān wèi diào xí. zé rén biàn gān gē, mǎ shí háng liè. yòu xíng zhèn wú fǎ, ér chū yú lín shí jiāng wú sù bèi, ér qǔ yú cāng cù jūn bù yǔ quán, ér jiān yǐ huàn shì: ruò shì zhě, suī dé gǔ zhī cái, shǐ xún jīn zhī fǎ, yì bì lǚ zhàn ér lǚ bài." yòu qǐng bèi mán, jí tǔ mín wèi bīng, zhà yào chōng, gòu yáo rén shǐ shǒu yù. xǐ huái ān jūn.
知连州。康定初,上封事曰:"古者民为兵,而今兵食民。古马寓于民,而今不习马。此兵与马之大患也。请附唐府兵之法,四敛一民,部以为军,闲耕田里,被甲皆兵。因命其家咸得畜马,私乘休暇,官为调习。则人便干戈,马识行列。又行阵无法,而出于临时;将无素备,而取于仓卒;军不予权,而监以宦侍:若是者,虽得古之材,使循今之法,亦必屡战而屡败。"又请备蛮,籍土民为兵,栅要冲,购徭人使守御。徙淮安军。
chéng lín cháng jìn shǔ rén bù dé zì wèi qú yàn, gài zòu bà zhī. yòu yán shǔ jī, yuàn bà chuān xiá cáo, fā cháng píng sù dài mín zū, mù fù rén qīng sù jià, chú shāng lǚ zhī jìn, shǐ tōng huò xiāng zī. guān zhì tài cháng bó shì jí xián xiào lǐ, zú. zhe shǐ lùn biàn guó yǔ. zi xī, zì yǒu chuán.
程琳尝禁蜀人不得自为渠堰,概奏罢之。又言蜀饥,愿罢川峡漕,发常平粟贷民租,募富人轻粟价,除商旅之禁,使通货相资。官至太常博士、集贤校理,卒。著《史论》、《辨国语》。子希,自有传。
lǐ gòu, zì tài bó, jiàn chāng jūn nán chéng rén. jùn biàn néng wén, jǔ mào cái yì děng bù zhōng. qīn lǎo, yǐ jiào shòu zì zī, xué zhě cháng shù shí bǎi rén. huáng yòu chū, fàn zhòng yān jiàn wèi shì tài xué zhù jiào, shàng míng táng dìng zhì tú xù yuē:
李覯,字泰伯,建昌军南城人。俊辩能文,举茂才异等不中。亲老,以教授自资,学者常数十百人。皇祐初,范仲淹荐为试太学助教,上《明堂定制图序》曰:
kǎo gōng jì" zhōu rén míng táng, dù jiǔ chǐ zhī yán", shì yán táng jī xiū guǎng, fēi wèi lì shì zhī shù." dōng xī jiǔ yán, nán běi qī yán, táng chóng yī yán", shì yán táng shàng, fēi wèi shì zhōng. dōng xī zhī táng gè shēn sì yán bàn, nán běi zhī táng gè shēn sān yán bàn." wǔ shì, fán shì èr yán", shì yán sì táng zhōng yāng yǒu fāng shí yán zhī dì, zì dōng zhì xī kě yíng wǔ shì, zì nán zhì běi kě yíng wǔ shì. shí yán zhōng yāng fāng èr yán zhī dì, jì wèi tài shì, lián zuò yú shì, zé bù néng lìng shí èr wèi gè zhí qí chén, dāng yú dōng nán xī běi sì miàn jí sì jiǎo quē chù, gè xū fāng èr yán zhī dì, zhōu ér tōng zhī, yǐ wéi tài miào. tài shì zhèng jū zhōng, yuè lìng suǒ wèi" zhōng yāng tǔ"" jū tài miào tài shì" zhě, yán cǐ tài miào zhī zhōng yǒu tài shì yě. tài miào zhī wài, dāng zǐ wǔ mǎo yǒu sì wèi shàng gè huà fāng èr yán dì, yǐ yǔ tài miào xiāng tōng, wèi qīng yáng míng táng zǒng zhāng yuán táng sì tài miào dāng yín shēn sì hài chén xū chǒu wèi bā wèi shàng gè huà fāng èr yán dì, yǐ wéi zuǒ gè yòu gè yě.
《考工记》"周人明堂,度九尺之筵",是言堂基修广,非谓立室之数。"东西九筵,南北七筵,堂崇一筵",是言堂上,非谓室中。东西之堂各深四筵半,南北之堂各深三筵半。"五室,凡室二筵",是言四堂中央有方十筵之地,自东至西可营五室,自南至北可营五室。十筵中央方二筵之地,既为太室,连作余室,则不能令十二位各直其辰,当于东南西北四面及四角缺处,各虚方二筵之地,周而通之,以为太庙。太室正居中,《月令》所谓"中央土"、"居太庙太室"者,言此太庙之中有太室也。太庙之外,当子、午、卯、酉四位上各画方二筵地,以与太庙相通,为青阳、明堂、总章、元堂四太庙;当寅、申、巳、亥、辰、戌、丑、未八位上各画方二筵地,以为左个、右个也。
dà dài lǐ shèng dé jì:" míng táng fán jiǔ shì, shì sì hù bā yǒu, gòng sān shí liù hù qī shí èr yǒu." bā gè zhī shì, bìng tài shì ér jiǔ, shì sì miàn gè yǒu hù, hù páng jiā liǎng yǒu yě.
《大戴礼·盛德记》:"明堂凡九室,室四户八牖,共三十六户、七十二牖。"八个之室,并太室而九,室四面各有户,户旁夹两牖也。
bái hǔ tōng:" míng táng shàng yuán xià fāng, bā chuāng sì tà jiǔ shì shí èr zuò." sì tài miào qián gè wèi yī mén, chū yú táng shàng, mén páng jiā liǎng chuāng yě. zuǒ yòu zhī gè qí shí jiē shì, dàn yǐ fēn chǔ zuǒ yòu, xíng rú jiā fáng, gù yǒu gè míng. tài miào zhī nèi yǐ jí tài shì, qí shí sì wén wáng pèi shàng dì zhī wèi, wèi zhī miào zhě, yì dāng rán yǐ. tǔ zhě fēn wáng sì shí, yú wǔ xíng zuì zūn, gù tiān zǐ dāng qí shí jū tài shì, yòng jì tiān dì zhī wèi yǐ zūn yán zhī yě. sì zhòng zhī yuè, gè dé yī shí zhī zhōng, yǔ yú yuè yǒu yì. gù fù yú zǐ wǔ mǎo yǒu zhī fāng, qǔ èr yán dì, jiǎ tài miào zhī míng yǐ tīng shuò yě.
《白虎通》:"明堂上圆下方,八窗、四闼、九室、十二坐。"四太庙前各为一门,出于堂上,门旁夹两窗也。左右之个其实皆室,但以分处左右,形如夹房,故有个名。太庙之内以及太室,其实祀文王配上帝之位,谓之庙者,义当然矣。土者分王四时,于五行最尊,故天子当其时居太室,用祭天地之位以尊严之也。四仲之月,各得一时之中,与余月有异。故复于子、午、卯、酉之方,取二筵地,假太庙之名以听朔也。
zhōu lǐ yán jī ér bù jí shì, dà dài yán shì ér bù jí miào, jī zhī yuè lìng zé bèi yǐ, rán fēi bái hǔ tōng, yì wú yǐ zhī chuāng tà zhī zhì yě. niè chóng yì suǒ wèi qín rén míng táng tú zhě, qí zhì yǒu shí èr jiē, gǔ zhī yí fǎ, dāng yì qǔ zhī.
《周礼》言基而不及室,《大戴》言室而不及庙,稽之《月令》则备矣,然非《白虎通》,亦无以知窗闼之制也。聂崇义所谓秦人《明堂图》者,其制有十二阶,古之遗法,当亦取之。
lǐ jì wài zhuàn yuē:" míng táng sì miàn gè wǔ mén." jīn àn míng táng wèi: sì yí zhī guó, sì mén zhī wài. jiǔ cǎi zhī guó, yìng mén zhī wài. shí tiān zǐ fù fǔ yǐ nán xiàng ér lì. nán mén zhī wài zhě běi miàn dōng shàng, yìng mén zhī wài zhě yì běi miàn dōng shàng, shì nán mén zhī wài yǒu yìng mén yě. jì yǒu yìng mén, zé bù dé bù yǒu gāo kù zhì mén. míng táng zhě, sì shí suǒ jū, sì miàn rú yī, nán miàn jì yǒu wǔ mén, zé yú sān miàn jiē gè yǒu wǔ mén. zhèng zhù míng táng wèi zé yún" zhèng mén wèi zhī yìng mén", qí yì dāng wèi biàn nán mén zhī wén yǐ wéi yìng mén. yòu jiàn wáng gōng yǒu lù mén, qí cì nǎi yǒu yìng mén. jīn míng táng wú lù mén zhī míng, ér dàn yǒu yìng mén, biàn wèi gèng wú zhòng mén, ér nán mén jí shì yìng mén. qiě lù qǐn zhī qián zé míng lù mén, qí cì yǒu yìng mén. míng táng fēi lù qǐn, nǎi biàn qí nèi mén zhī míng wéi dōng mén nán mén, ér cì yǒu yìng mén, hé hài yú yì? sì yí zhī jūn, jì zài sì mén zhī wài, ér wài wú zhòng mén, zé shì liè yú jiāo yě dào lù zhī jiān, qǐ cháo huì zhī yí hū? wáng gōng cháng jū, yóu shè wǔ mén, yǐ xiàn zhōng wài. míng táng zhě, xiào tiān fǎ dì, zūn zǔ pèi dì, ér zhǐ yī mén yǐ biǎo zhī, qǐ wèi chēng zāi!
《礼记外传》曰:"明堂四面各五门。"今按《明堂位》:四夷之国,四门之外。九采之国,应门之外。时天子负斧扆南向而立。南门之外者北面东上,应门之外者亦北面东上,是南门之外有应门也。既有应门,则不得不有皋、库、雉门。明堂者,四时所居,四面如一,南面既有五门,则余三面皆各有五门。郑注《明堂位》则云"正门谓之应门",其意当谓变南门之文以为应门。又见王宫有路门,其次乃有应门。今明堂无路门之名,而但有应门,便谓更无重门,而南门即是应门。且路寝之前则名路门,其次有应门。明堂非路寝,乃变其内门之名为东门南门,而次有应门,何害于义?四夷之君,既在四门之外,而外无重门,则是列于郊野道路之间,岂朝会之仪乎?王宫常居,犹设五门,以限中外。明堂者,效天法地,尊祖配帝,而止一门以表之,岂为称哉!
ruò qí jiàn zhì zhī suǒ, zé chún yú dēng yún" zài guó zhī yáng, sān lǐ zhī wài, qī lǐ zhī nèi, bǐng sì zhī dì". yù zǎo" tīng shuò yú nán mén zhī wài", kāng chéng zhī zhù yì yǔ shì hé. fū chēng míng yě, yí zài guó zhī yáng. shì tiān shén yě, yí zài chéng mén zhī wài.
若其建置之所,则淳于登云"在国之阳,三里之外,七里之内,丙巳之地"。《玉藻》"听朔于南门之外",康成之注亦与是合。夫称明也,宜在国之阳。事天神也,宜在城门之外。
jīn tú yǐ jiǔ fèn dāng jiǔ chǐ zhī yán, dōng xī zhī táng gòng jiǔ yán, nán běi zhī táng gòng qī yán. zhōng yāng zhī dì zì dōng zhì xī fán wǔ shì, zì nán zhì běi fán wǔ shì, měi shì èr yán, qǔ yú kǎo gōng jì yě. yī tài shì bā zuǒ yòu gè, gòng jiǔ shì, shì yǒu sì hù bā yǒu, gòng sān shí liù hù qī shí èr yǒu, xié yú dài dé jì yě. jiǔ shì sì miào, gòng shí sān wèi, běn yú yuè lìng yě. sì miào zhī miàn, gè wèi yī mén, mén jiā liǎng chuāng, shì wèi bā chuāng sì tà, jī yú bái hǔ tōng yě. shí èr jiē, cǎi yú sān lǐ tú yě. sì miàn gè wǔ mén, zhuó yú míng táng wèi lǐ jì wài zhuàn yě.
今图以九分当九尺之筵,东西之堂共九筵,南北之堂共七筵。中央之地自东至西凡五室,自南至北凡五室,每室二筵,取于《考工记》也。一太室、八左右个,共九室,室有四户、八牖,共三十六户、七十二牖,协于戴德《记》也。九室四庙,共十三位,本于《月令》也。四庙之面,各为一门,门夹两窗,是为八窗四闼,稽于《白虎通》也。十二阶,采于《三礼图》也。四面各五门,酌于《明堂位》、《礼记外传》也。
jiā yòu zhōng, yòng guó zǐ jiàn zòu, zhào wèi hǎi mén zhǔ bù tài xué shuō shū ér zú. gòu cháng zhe zhōu lǐ zhì tài píng lùn píng tǔ shū lǐ lùn. mén rén dèng rùn fǔ, xī níng zhōng, shàng qí tuì jū lèi gǎo huáng yòu xù gǎo bìng hòu jí, qǐng guān qí zi cān lǔ, zhào yǐ wéi jiāo shè zhāi láng.
嘉祐中,用国子监奏,召为海门主簿、太学说书而卒。覯尝著《周礼致太平论》、《平土书》、《礼论》。门人邓润甫,熙宁中,上其《退居类稿》、《皇祐续稿》并《后集》,请官其子参鲁,诏以为郊社斋郎。
hé shè, zì jì chuān, nán chōng rén. fù, zǔ jiē yè nóng, shè shǐ dú shū, zhòu yè kè kǔ, fàn lǎn bó gǔ. shàng zì liù jīng zhū zǐ bǎi jiā, páng jí shān jīng dì zhì yī bǔ zhī shù, wú suǒ bù xué, yī guò mù bù fù zài dú, ér zhōng shēn bù wàng. rén wèn shū chuán zhōng shì, bì zhǐ juàn dì cè yè suǒ zài, yàn zhī guǒ rán.
何涉,字济川,南充人。父,祖皆业农,涉始读书,昼夜刻苦,泛览博古。上自《六经》、诸子百家,旁及山经、地志、医卜之术,无所不学,一过目不复再读,而终身不忘。人问书传中事,必指卷第册叶所在,验之果然。
dēng jìn shì dì, diào luò jiāo zhǔ bù, gǎi zhōng bù lìng. fàn zhòng yān yī jiàn qí zhī, pì zhāng wǔ jūn jié dù tuī guān. yòng páng jí zòu, qiān zhù zuò zuǒ láng guǎn gōu fū yán děng lù jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo sī jī yí wén zì. shí yuán hào rǎo biān, jūn zhōng jīng huà, shè yù yǒu lì. yuán hào nà kuǎn, jí zhào wèi shū mì shǐ, yù yǔ zhī jù, shè yuē:" qīn lǎo yǐ, fēi rén zǐ zì biàn zhī shí." bài zhāng yuàn dé guī yǎng, tè gǎi mì shū chéng tōng pàn méi zhōu, xǐ jiā zhōu. yòng wén yàn bó páng jí jiàn, zhào hái, chú jí xián xiào lǐ. jì yòu qiú guī shǔ, suì dé zhī hàn zhōu. suì mǎn, yí hé zhōu. lèi guān shàng shū sī fēng yuán wài láng. fù sāng, bà guī, zú. zhào xù qí jiā, bìng guān qí yī zi.
登进士第,调洛交主簿,改中部令。范仲淹一见奇之,辟彰武军节度推官。用庞籍奏,迁著作佐郎、管勾鄜延等路经略安抚招讨司机宜文字。时元昊扰边,军中经画,涉预有力。元昊纳款,籍召为枢密使,欲与之俱,涉曰:"亲老矣,非人子自便之时。"拜章愿得归养,特改秘书丞、通判眉州,徙嘉州。用文彦博、庞籍荐,召还,除集贤校理。既又求归蜀,遂得知汉州。岁满,移合州。累官尚书司封员外郎。父丧,罢归,卒。诏恤其家,并官其一子。
shè zhǎng hòu yǒu cāo xíng, shì qīn zhì xiào, píng jū wèi cháng tán rén guò è. suǒ zhì duō jiàn xué guǎn, quàn huì zhū shēng, cóng zhī yóu zhě shén zhòng. suī zài jūn zhōng, yì cháng wèi zhū jiàng jiǎng zuǒ shì chūn qiū, dí qīng zhī tú jiē héng jīng yǐ tīng. yǒu zhì dào zhōng shù chūn qiū běn zhǐ lú jiāng jí qī shí juǎn.
涉长厚有操行,事亲至孝,平居未尝谈人过恶。所至多建学馆,劝诲诸生,从之游者甚众。虽在军中,亦尝为诸将讲《左氏春秋》,狄青之徒皆横经以听。有《治道中术》、《春秋本旨》、《庐江集》七十卷。
wáng huí, zì shēn fù, fú zhōu hòu guān rén. fù píng yán, shì yù shǐ. huí dūn xíng xiào yǒu, zhì zhí píng shù, zào cì bì jī gǔ rén suǒ wéi, ér bù wéi xiǎo lián qǔ jǐn yǐ qiú míng yù. cháng jǔ jìn shì zhōng dì, wèi wèi zhēn bù, yǒu suǒ bù hé, chēng bìng zì miǎn.
王回,字深父,福州候官人。父平言,试御史。回敦行孝友,质直平恕,造次必稽古人所为,而不为小廉曲谨以求名誉。尝举进士中第,为卫真簿,有所不合,称病自免。
zuò gào yǒu yuē:
作《告友》曰:
gǔ zhī yán tiān xià dá dào zhě, yuē jūn chén yě, fù zǐ yě. fū fù yě, xiōng dì yě, péng yǒu yě. wǔ zhě gè yǐ qí yì xíng ér rén lún lì, qí yì fèi zé rén lún yì cóng ér wáng yǐ.
古之言天下达道者,曰君臣也,父子也。夫妇也,兄弟也,朋友也。五者各以其义行而人伦立,其义废则人伦亦从而亡矣。
rán ér fù zǐ xiōng dì zhī qīn, tiān xìng zhī zì rán zhě yě fū fù zhī hé, yǐ rén qíng ér rán zhě yě jūn chén zhī cóng, yǐ zhòng xīn ér rán zhě yě. shì suī yù zì fèi, ér lǐ shì chí zhī, hé néng zhǎn yě. wéi péng yǒu zhě, jǔ tiān xià zhī rén mò bù kě tóng, yì jǔ tiān xià zhī rén mò bù kě yì, tóng yì zài wǒ, zé yì ān suǒ zú guī hū? shì qí jiàn fèi zhī suǒ yáo yě.
然而父子兄弟之亲,天性之自然者也;夫妇之合,以人情而然者也;君臣之从,以众心而然者也。是虽欲自废,而理势持之,何能斩也。惟朋友者,举天下之人莫不可同,亦举天下之人莫不可异,同异在我,则义安所卒归乎?是其渐废之所繇也。
jūn zhī yú chén yě, fù zhī yú zi yě, fū zhī yú fù yě, xiōng zhī yú dì yě, guò qiě è, bì luàn bài qí guó jiā, guó jiā bài ér jiē shòu qí nán, bèi qí míng, ér zhōng shēn bù kě cí yě. gù qí wèi shàng zhě bù gǎn bù huì, wéi xià zhě bù gǎn bù jiàn. shì zhì dào héng, zé rén néng xún yì ér zì dé shì shuāi dào wēi, zé rén yóu gù yì ér zì quán. jiān yǒu bù ruò, zé yì wú hài yú zhòng yān ěr. cǐ suǒ wèi lǐ shì chí zhī, suī bǎi dài kě zhī yě.
君之于臣也,父之于子也,夫之于妇也,兄之于弟也,过且恶,必乱败其国家,国家败而皆受其难,被其名,而终身不可辞也。故其为上者不敢不诲,为下者不敢不谏。世治道行,则人能循义而自得;世衰道微,则人犹顾义而自全。间有不若,则亦无害于众焉耳。此所谓理势持之,虽百代可知也。
qīn fēi tiān xìng yě, hé fēi rén qíng yě, cóng fēi zhòng xīn yě, qún ér tóng, bié ér yì, yǒu shàn bù zú yǔ róng, yǒu è bù zú yǔ rǔ. dà dào zhī xíng, gōng yǔ yì zhě kě zhì yān, xià sī ér yán, qí néng jí zhě xiān yǐ. shì yǐ shèng rén chóng zhī, yǐ liè yú jūn chén fù zǐ fū fù xiōng dì ér yī wèi dá dào yě. shèng rén jì méi, ér qí yì yì fèi, yú jīn zé wáng yǐ.
亲非天性也,合非人情也,从非众心也,群而同,别而异,有善不足与荣,有恶不足与辱。大道之行,公与义者可至焉,下斯而言,其能及者鲜矣。是以圣人崇之,以列于君臣、父子、夫妇、兄弟而壹为达道也。圣人既没,而其义益废,于今则亡矣。
fū rén yǒu sì zhī, suǒ yǐ chéng shēn yī tǐ bù bèi, zé wèi zhī fèi jí. ér rén lún quē yān, hé yǐ wéi shì? wū hū, chù jīn zhī shí ér wàng gǔ zhī dào, nán yǐ. gū qiú qí kěn gào wú guò yě, ér lè wén qí guò zhě, yǔ zhī yǒu hū!
夫人有四肢,所以成身;一体不备,则谓之废疾。而人伦缺焉,何以为世?呜呼,处今之时而望古之道,难矣。姑求其肯告吾过也,而乐闻其过者,与之友乎!
tuì jū yǐng zhōu, jiǔ zhī bù kěn shì, zài tíng duō jiàn zhě. zhì píng zhōng, yǐ wéi zhōng wǔ jūn jié dù tuī guān zhī nán dùn xiàn, mìng xià ér zú. huí zài yǐng chuān, yǔ chǔ shì cháng zhì yǒu shàn. xī níng zhōng, zhì shàng qí wén jí, bǔ huí zi fén wèi jiāo shè zhāi láng. dì xiàng.
退居颍州,久之不肯仕,在廷多荐者。治平中,以为忠武军节度推官、知南顿县,命下而卒。回在颍川,与处士常秩友善。熙宁中,秩上其文集,补回子汾为郊社斋郎。弟向。
xiàng zì zi zhí, wéi wén cháng yú xù shì, xì zuò gōng mò xiān shēng chuán yuē:
向字子直,为文长于序事,戏作《公默先生传》曰:
gōng yì xiān shēng gāng zhí rèn qì, hǎo yì lùn, qǔ dāng shì shì fēi biàn míng. yóu liáng sòng jiān, bù dé yì. qù jū yǐng, qí tú cóng zhě bǎi rén. jū èr nián, yǔ qí tú móu, yòu qù yǐng. dì zǐ rèn yì duì yuē:" xiān shēng wú fù niàn qù yě, dì zǐ cóng xiān shēng jiǔ yǐ, yì gè yàn xíng yì. xiān shēng shě yǐng wèi jū lú, shǎo yǒu shēng jì. zhǔ rén gōng xián, yù xiān shēng bù qiǎn bó, jīn yòu qù zhī, dì zǐ wèi jiàn xiān shēng zhǐ chù yě. xiān shēng qǐ báo yǐng xié?"
公议先生刚直任气,好议论,取当世是非辨明。游梁、宋间,不得意。去居颍,其徒从者百人。居二年,与其徒谋,又去颍。弟子任意对曰:"先生无复念去也,弟子从先生久矣,亦各厌行役。先生舍颍为居庐,少有生计。主人公贤,遇先生不浅薄,今又去之,弟子未见先生止处也。先生岂薄颍邪?"
gōng yì xiān shēng yuē:" lái, wú yǔ ěr! jūn zǐ guì háng dào xìn yú shì, bù xìn guì róng, bù róng guì qù, gǔ zhī pì shì pì dì pì sè pì yán shì yě. wú xíng nián sān shí, lì jié xún míng, bèi fú xiān wáng, jiū qióng liù jīng. wán dùn wǎn chéng, suǒ de wú jǐ. zhāng luó dà gāng, lòu lüè líng xì. xiào qí suǒ jiàn, wèi wèi wán rén. qǐ gǎn zì wàng, jì yòng yú shì? yǔ suǒ yàn kǔ, zhèng wèi bù róng. yǔ xíng shì jiān, bō hùn liú tóng. yǔ yù bù zhì, yǔ huǐ rì lóng. xiǎo rén záo kōng, zào shì xíng jī qīn pái wàn duān, dì ài tiān cè. shī bù yún hū,' chán rén wǎng jí'. zhǔ rén míng shù, gù wèi jiàn yí. bù xìng qù wǒ, lái zhě wèi shuí? chán yī rì xiào, wǒ zhōng diān wēi. zhì zhě lì shēn, yuǎn hài quán dé, bù rú jí xíng, yǐ shì yì guó."
公议先生曰:"来,吾语尔!君子贵行道信于世,不信贵容,不容贵去,古之辟世、辟地、辟色、辟言是也。吾行年三十,立节循名,被服先王,究穷《六经》。顽钝晚成,所得无几。张罗大纲,漏略零细。校其所见,未为完人。岂敢自忘,冀用于世?予所厌苦,正谓不容。予行世间,波混流同。予誉不至,予毁日隆。小人凿空,造事形迹;侵排万端,地隘天侧。《诗》不云乎,'谗人罔极'。主人明恕,故未见疑。不幸去我,来者谓谁?谗一日效,我终颠危。智者利身,远害全德,不如亟行,以适异国。"
yǔ yǐ, rèn yì duì yuē:" xiān shēng wú yán yě. yì bèi dì zǐ cháng qiè lùn xiān shēng lè qǔ yuàn zēng, wéi rén suǒ nán, bù zhī bù lè yě. jīn dìng bù lè, xiān shēng zhī suǒ yǐ qǔ zhī hū? xiān shēng cōng míng cái néng, guò rén yuǎn shén, ér cì kǒu lùn shì shì, lì shì lì fēi, qí jiān bù róng háo fà. yòu yǐ gōng yì míng, cǐ rén zhī yuàn fǔ yě. chuán yuē:' yì rén zhě bù dé qí sǐ', xiān shēng yōu zhī shì yě, qí qù wèi shì. yì yǒu sān shì wèi xiān shēng jì, xiān shēng xìng tīng yì, bù bì xíng bù tīng, xiān shēng suī qù jué hǎi, wèi jiàn xiān shēng ān yě."
语已,任意对曰:"先生无言也。意辈弟子尝窃论先生乐取怨憎,为人所难,不知不乐也。今定不乐,先生知所以取之乎?先生聪明才能,过人远甚,而刺口论世事,立是立非,其间不容毫发。又以公议名,此人之怨府也。《传》曰:'议人者不得其死',先生忧之是也,其去未是。意有三事为先生计,先生幸听意,不必行;不听,先生虽去绝海,未见先生安也。"
gōng yì xiān shēng qiáng shé bù yǔ, xià shì rèn yì, mù bù zhuǎn yí shí, zú wèn rèn yì, duì yuē:" rén zhī fèi gān, ān dé kě shì, gāo chū zhòng quán, xiǎn bù zú bǐ. wén shàn yú bǐ, yáng yù yīn fēi, fǎn bèi fù zēng, dǐ xiào zòng héng. dé qí xì guò, shēng zhāng kǒu bō, yuán shì bǎi duān, dé bài xíng pò. zì rán shì rén, jiàn bǐ shàn wǒ. yì cè zhī sān, cǐ wèi zuì shàng zhě yě. xiān shēng néng yòng zhī hū?" gōng yì xiān shēng yuē:" bù néng, ěr shì yán qí cì zhě." duì yuē:" juān qì gǔ ròu, yáng kuáng ér qù, lìng shì rén bù fù gù jì. cǐ cè zhī cì zhě, xiān shēng néng yòng zhī hū?" gōng yì xiān shēng yuē:" bù néng, ěr shì yán qí yòu cì zhě." duì yuē:" xiān shēng zhī xíng jǐ, shì shì rén suǒ bù dǎi hé děng yě! céng wèi dé chēng gāo shì, ér dǐ hē fēng qǐ, jǐ bù dé yǔ wàng yōng rén wǔ zhě, liáng yǐ kǒu huò yě. xiān shēng néng bù hǎo yì ér hǎo mò, shì fēi bù jí kǒu ér xīn cún yān, hé jí yú bù róng? cǐ cè zhī zuì xià zhě yě, xiān shēng néng yòng zhī hū?" gōng yì xiān shēng kuì rán tàn yuē:" xū, wú wèi ěr yòng xià cè yě."
公议先生强舌不语,下视任意,目不转移时,卒问任意,对曰:"人之肺肝,安得可视,高出重泉,险不足比。闻善于彼,阳誉阴非,反背复憎,诋笑纵横。得其细过,声张口播,缘饰百端,得败行破。自然是人,贱彼善我。意策之三,此为最上者也。先生能用之乎?"公议先生曰:"不能,尔试言其次者。"对曰:"捐弃骨肉,佯狂而去,令世人不复顾忌。此策之次者,先生能用之乎?"公议先生曰:"不能,尔试言其又次者。"对曰:"先生之行己,视世人所不逮何等也!曾未得称高世,而诋诃锋起,几不得与妄庸人伍者,良以口祸也。先生能不好议而好默,是非不及口而心存焉,何疾于不容?此策之最下者也,先生能用之乎?"公议先生喟然叹曰:"吁,吾为尔用下策也。"
rèn yì nǎi dà xiào, gù qí tú yuē:" yí wú xiān shēng zhī bìng yú shì yě. wú sān cè zhī, zú qǔ qí xià zhě yǐ." dì zǐ yáng sī yuē:" jīn rì fēi rèn yì, xiān shēng bù kě dé liú." yǔ qí tú xiè yì, gèng yīn yì qǐng, qù gōng yì wèi gōng mò xiān shēng.
任意乃大笑,顾其徒曰:"宜吾先生之病于世也。吾三策之,卒取其下者矣。"弟子阳思曰:"今日非任意,先生不可得留。"与其徒谢意,更因意请,去公议为公默先生。
dì tóng, zì róng jì. xìng chún dǔ, yì shàn xù shì. jiē zǎo zú. shì zhǐ yú xiàn zhǔ bù.
弟同,字容季。性纯笃,亦善序事。皆早卒。仕止于县主簿。
zhōu yáo qīng, zì zi yú, dào zhōu yǒng míng rén. jǐng wù qiáng jì, yǐ xué xíng zhī míng. tiān shèng èr nián jǔ jìn shì, lì lián héng èr zhōu sī lǐ cān jūn guì zhōu sī lù. zhī gāo ān níng huà èr xiàn, tí diǎn xíng yù hóng rù jìng, yǒu bèi xíng ér yún miáo zhě, hóng jiù xún qí gù, duì yuē:" pín yǐ lì gù, wéi rén zhí qí wǎng, lìng bù wǒ qī ér wǒ qī zhī, wǒ yòu hé yuàn?" hóng zhì xiàn, yǐ suǒ wén jiàn zhī. hòu tōng pàn ráo zhōu, jī guān zhì tài cháng bó shì. fàn zhòng yān jiàn jīng xíng kě wèi shī biǎo, wèi jí yòng, yǐ qìng lì wǔ nián zú, nián wǔ shí yī.
周尧卿,字子俞,道州永明人。警悟强记,以学行知名。天圣二年举进士,历连、衡二州司理参军、桂州司录。知高安、宁化二县,提点刑狱纮入境,有被刑而耘苗者,纮就询其故,对曰:"贫以利故,为人直其枉,令不我欺而我欺之,我又何怨?"纮至县,以所闻荐之。后通判饶州,积官至太常博士。范仲淹荐经行可为师表,未及用,以庆历五年卒,年五十一。
shǐ, yáo qīng nián shí èr sàng fù, yōu qī rú chéng rén, jiàn mǔ zé yì qíng rěn āi, bù yù shāng qí yì. mǔ zhī ér yì zhī, wèi zú rén yuē:" shì ér ài wǒ rú cǐ, duō zhī xiào yǎng yǐ." zú néng rú mǔ zhī yán. jí mǔ sāng, yǐ lú sān nián, xí xīn zhěn kuài, suī jí bìng, bù yǐn jiǔ shí ròu. jì zàng, cí wū bǎi shù xián tǔ jí lǒng shàng, rén yǐ wéi xiào gǎn suǒ zhì. qí yú kūn dì yóu dǔ yǒu ài. yòu wéi rén jiǎn zhòng bù xiào, yǒu màn jǐ zhě, bì hòu wèi lǐ yǐ kuì zhī. jū guān lù suī báo, bì yǐ zhōu zōng zú péng yǒu, qìng ér hòu yǐ.
始,尧卿年十二丧父,忧戚如成人,见母则抑情忍哀,不欲伤其意。母知而异之,谓族人曰:"是儿爱我如此,多知孝养矣。"卒能如母之言。及母丧,倚庐三年,席薪枕块,虽疾病,不饮酒食肉。既葬,慈乌百数衔土集陇上,人以为孝感所致。其于昆弟尤笃友爱。又为人简重不校,有慢己者,必厚为礼以愧之。居官禄虽薄,必以周宗族朋友,罄而后已。
wéi xué bù zhuān yú chuán zhù, wèn biàn sī suǒ, yǐ tōng wéi qī. cháng yú máo zhèng shī jí zuǒ shì chūn qiū. qí xué shī, yǐ kǒng zǐ suǒ wèi" shī sān bǎi, yī yán yǐ bì zhī yuē:' sī wú xié'", mèng zǐ suǒ wèi" shuō shī zhě yǐ yì nì zhì, shì wèi dé zhī", kǎo jīng zhǐ guī, ér jiàn máo zhèng zhī dé shī. yuē:" máo zhī chuán yù jiǎn, huò guǎ yú yì lǐ, fēi yī yán yǐ bì zhī yě. zhèng zhī jiān yù xiáng, huò yuǎn yú xìng qíng, fēi yǐ yì nì zhì yě. shì kě yǐ wú qù qǔ hū?" qí xué chūn qiū, yóu zuǒ shì jì zhī xiáng, dé jīng zhī suǒ yǐ shū zhě, zhì sān chuán zhī yì tóng, jūn yǒu suǒ bù qǔ. yuē:" shèng rén zhī yì qǐ èr zhì yé?" dú zhuāng zhōu mèng zǐ zhī shū, yuē:" zhōu shàn yán lǐ, wèi zhì yú qióng lǐ. qióng lǐ, zé hào wù bù móu yú shèng rén, mèng kē shì yǐ. mèng shàn yán xìng, wèi zhì yú jǐn jǐ zhī xìng. néng jǐn jǐ zhī xìng, zé néng jǐn wù zhī xìng, ér kě yǔ tiān dì cān, qí wéi shèng rén hū. tiān hé yán zāi? xìng yǔ tiān dào, zǐ gòng suǒ yǐ bù kě dé ér wén yě. xī zǎi wǒ zǐ gòng shàn wéi shuō cí, rǎn niú mǐn zi yán yuān shàn yán dé xíng, kǒng zǐ yuē:' wǒ yú cí mìng, zé bù néng yě.' wéi bù yán, gù yuē bù néng ér yǐ, gài yán shēng yú bù zú zhě yě." qí jiǎng jiě yì lùn jiē ruò shì.
为学不专于传注,问辨思索,以通为期。长于毛、郑《诗》及《左氏春秋》。其学《诗》,以孔子所谓"《诗》三百,一言以蔽之曰:'思无邪'",孟子所谓"说《诗》者以意逆志,是为得之",考经指归,而见毛、郑之得失。曰:"毛之传欲简,或寡于义理,非一言以蔽之也。郑之笺欲详,或远于性情,非以意逆志也。是可以无去取乎?"其学《春秋》,由左氏记之详,得经之所以书者,至《三传》之异同,均有所不取。曰:"圣人之意岂二致耶?"读庄周、孟子之书,曰:"周善言理,未至于穷理。穷理,则好恶不缪于圣人,孟轲是已。孟善言性,未至于尽己之性。能尽己之性,则能尽物之性,而可与天地参,其唯圣人乎。天何言哉?性与天道,子贡所以不可得而闻也。昔宰我、子贡善为说辞,冉牛、闵子、颜渊善言德行,孔子曰:'我于辞命,则不能也。'惟不言,故曰不能而已,盖言生于不足者也。"其讲解议论皆若是。
yǒu shī chūn qiū shuō gè sān shí juǎn, wén jí èr shí juǎn. qī zǐ: yù, dǐng zhōu sī lǐ cān jūn shēn, hú zhōu guī ān zhǔ bù shì fěng yīn shuō yì.
有《诗》、《春秋说》各三十卷,文集二十卷。七子:谕,鼎州司理参军;诜,湖州归安主簿;谥、讽、諲、说、谊。
wáng dāng, zì zi sī, méi zhōu méi shān rén. yòu hào xué, bó lǎn gǔ jīn, suǒ qǔ wéi wáng zuǒ dà lüè. cháng wèi sān gōng lùn dào jīng bāng, xiè lǐ yīn yáng, tián fǔ sì fāng, qīn fù bǎi xìng, jiē chū yú yī dào, qí yán zhī suī dà, qí xíng zhī shén yì. cháng jǔ jìn shì bù zhōng, tuì jū tián yě, tàn yuē:" shì zhī jū shì, gǒu bú jiàn qí yòng, bì jiàn qí yán." suì zhe chūn qiū liè guó míng chén chuán wǔ shí juǎn, rén jìng chuán zhī.
王当,字子思,眉州眉山人。幼好学,博览古今,所取惟王佐大略。尝谓三公论道经邦,燮理阴阳,填抚四方,亲附百姓,皆出于一道,其言之虽大,其行之甚易。尝举进士不中,退居田野,叹曰:"士之居世,苟不见其用,必见其言。"遂著《春秋列国名臣传》五十卷,人竞传之。
yuán yòu zhōng, sū zhé yǐ xián liáng fāng zhèng jiàn. tíng duì kāng kǎi, bù bì quán guì, cè rù sì děng. diào lóng yóu xiàn wèi. cài jīng zhī chéng dū, jǔ wéi xué guān, dāng bù jiù. qí hòu jīng xiāng, dāng suì bù fù shì, zú, nián qī shí èr. dāng yú jīng xué yóu suì yì yǔ chūn qiū, jiē wèi zhī chuán, dé shèng rén zhī zhǐ jū duō. yòu yǒu jīng zhǐ sān juǎn, shǐ lùn shí èr juǎn, bīng shū shí èr piān.
元祐中,苏辙以贤良方正荐。廷对慷慨,不避权贵,策入四等。调龙游县尉。蔡京知成都,举为学官,当不就。其后京相,当遂不复仕,卒,年七十二。当于经学尤邃《易》与《春秋》,皆为之传,得圣人之旨居多。又有《经旨》三卷,《史论》十二卷,《兵书》十二篇。
chén yáng zì jìn zhī, fú zhōu rén. zhōng shào shèng zhì kē, shòu shùn chāng jūn jié dù tuī guān. huī zōng chū, jìn yà héng jí yǐ quàn dǎo shào shù, dé tài xué bó shì mì shū shěng zhèng zì. lǐ bù shì láng zhào tǐng zhī yán, yáng suǒ zhe lè shū èr shí juǎn guàn chuān míng bèi, qǐ yuán qí xiōng xiáng dào jìn lǐ shū gù shì gěi zhá. jì shàng, qiān tài cháng chéng, jìn jià bù yuán wài láng, wèi jiǎng yì sī cān xiáng lǐ yuè guān.
陈旸字晋之,福州人。中绍圣制科,授顺昌军节度推官。徽宗初,进《迓衡集》以劝导绍述,得太学博士、秘书省正字。礼部侍郎赵挺之言,旸所著《乐书》二十卷贯穿明备,乞援其兄祥道进《礼书》故事给札。既上,迁太常丞,进驾部员外郎,为讲议司参详礼乐官。
wèi hàn jīn yì lè, yòng jīng fáng èr biàn sì qīng. yáng yuē:" wǔ shēng shí èr lǜ, lè zhī zhèng yě. èr biàn sì qīng, lè zhī dù yě. èr biàn yǐ biàn gōng wèi jūn, sì qīng yǐ huáng zhōng qīng wèi jūn. shì yǐ shí zuò, gù kě biàn yě, ér jūn bù kě biàn. tài cù dà lǚ jiā zhōng, huò kě fēn yě, ér huáng zhōng bù kě fēn. qǐ gǔ rén suǒ wèi zūn wú èr shàng zhī zhǐ zāi?" shí lùn fāng yòu hàn jīn, chù yáng yì.
魏汉津议乐,用京房二变四清。旸曰:"五声十二律,乐之正也。二变四清,乐之蠹也。二变以变宫为君,四清以黄钟清为君。事以时作,固可变也,而君不可变。太簇、大吕、夹钟,或可分也,而黄钟不可分。岂古人所谓尊无二上之旨哉?"时论方右汉津,绌旸议。
jìn hóng lú tài cháng shǎo qīng lǐ bù shì láng, yǐ xiǎn mó gé dài zhì tí jǔ lǐ quán guān. cháng zuò shì duó, yǐ ér fù zhī. zú, nián liù shí bā.
进鸿胪太常少卿、礼部侍郎,以显谟阁待制提举醴泉观。尝坐事夺,已而复之。卒,年六十八。
xiáng dào zì yòng zhī. yuán yòu zhōng, wèi tài cháng bó shì, zhōng mì shū shěng zhèng zì. suǒ zhe lǐ shū yī bǎi wǔ shí juǎn, yǔ yáng lè shū bìng xíng yú shì.
祥道字用之。元祐中,为太常博士,终秘书省正字。所著《礼书》一百五十卷,与旸《乐书》并行于世。