yú fú yī
◎輿服一
wǔ hé dà hé dà niǎn fāng tíng niǎn fèng niǎn xiāo yáo niǎn píng niǎn qī bǎo niǎn xiǎo yú yāo yú gēng gēn chē jìn xián chē míng yuǎn chē yáng chē zhǐ nán chē jì lǐ gǔ chē bái lù chē luán qí chē chóng dé chē pí xuān chē huáng yuè chē bào wěi chē shǔ chē wǔ chē liáng chē xiāng fēng wū yú xíng lòu yú shí èr shén yú zhēng gǔ yú zhōng gǔ lóu yú
○五輅 大輅 大輦 芳亭輦 鳳輦 逍遙輦 平輦 七寶輦 小輿 腰輿耕根車 進賢車 明遠車 羊車 指南車 記里鼓車 白鷺車 鸞旗車 崇德車 皮軒車 黃鉞車 豹尾車 屬車 五車 涼車 相風烏輿 行漏輿 十二神輿 鉦鼓輿 鐘鼓樓輿
xī zhě shèng rén zuò yú, zhěn zhī fāng yǐ xiàng dì, gài zhī yuán yǐ xiàng tiān. yì chuán yán:" huáng dì yáo shùn, chuí yī shang ér tiān xià zhì, gài qǔ zhū qián kūn." fū yú fú zhī zhì, qǔ fǎ tiān dì, zé shèng rén chuàng wù zhī zhì, bié zūn bēi, dìng shàng xià, yǒu dà yú sī èr zhě hū! shùn mìng yǔ yuē:" yǔ yù guān gǔ rén zhī xiàng, rì yuè xīng chén shān lóng huá chóng zuò huì, zōng yí zǎo huǒ fěn mǐ fǔ fú chī xiù, yǐ wǔ cǎi zhāng shī yú wǔ sè, zuò fú, rǔ míng." zhōu guān zhī shǔ, yǒu jīn chē diǎn lù sī cháng, yǒu sī fú sī qiú nèi sī fú děng zhí. yǐ shì zhī yú fú shǐ yú huáng dì, chéng yú táng yú, lì xià jí shāng, ér dà bèi yú zhōu. zhōu shuāi, liè guó sì wèi chǐ tài. qín bìng zhī, lǎn shàng xuǎn yǐ gōng fú yù, qí cì yǐ cì bǎi guān, shǐ yǒu dà jià fǎ jià zhī zhì yòu zì tiān zǐ yǐ zhì mù shǒu, gè yǒu lǔ bù yān. hàn xìng, nǎi bù néng jiān gǔ chéng xiàn, ér xiào qín suǒ wèi. zì shì dài yǒu biàn gèng, zhì yǒu xiáng lüè. dōng hàn zhì jiù táng shū jiē chēng yú fú, xīn táng shū gǎi wèi chē fú, zhèng qiáo hé zhū dài wèi tōng zhì yòu wèi qì fú. qí wén suī shū, ér kǎo gǔ zhì zuò, wú yǐ shàng yú sān dài yǐ.
昔者聖人作輿,軫之方以象地,蓋之圓以象天。《易·傳》言:"黃帝、堯、舜,垂衣裳而天下治,蓋取諸乾坤。"夫輿服之制,取法天地,則聖人創物之智,別尊卑,定上下,有大於斯二者乎!舜命禹曰:"予欲觀古人之象,日、月、星辰、山、龍、華蟲作會,宗彝、藻、火、粉米、黼、黻絺繡,以五采彰施於五色,作服,汝明。"《周官》之屬,有巾車、典路、司常,有司服、司裘、內司服等職。以是知輿服始於黃帝,成於唐、虞,歷夏及商,而大備於周。周衰,列國肆為侈汰。秦並之,攬上選以供服御,其次以賜百官,始有大駕、法駕之制;又自天子以至牧守,各有鹵簿焉。漢興,乃不能監古成憲,而效秦所為。自是代有變更,志有詳略。《東漢》至《舊唐書》皆稱《輿服》,《新唐書》改為《車服》,鄭樵合諸代為《通志》又為《器服》。其文雖殊,而考古製作,無以尚於三代矣。
fū sān dài zhì qì, suǒ yǐ wèi bǎi shì fǎ zhě, yǐ qí huá zhì shì zhōng yě. kǒng zǐ dá yán yuān wèi bāng zhī wèn yuē:" chéng yīn zhī hé, fú zhōu zhī miǎn." qiě lǐ wèi" zhōu rén shàng yú", ér kǒng zǐ dú qǔ yīn hé, shì yīn zhī zhì shèng yú zhōu yě. yòu yán yǔ" zhì měi hū fú miǎn". ér lùn miǎn yǐ zhōu wèi guì, shì zhōu zhī wén shèng yú xià yě. gài yǐ bù néng wú sǔn yì yú qí jiān yān. bù zhī lì dài yú qín yǐ hái, hé suǒ sǔn yì hū?
夫三代制器,所以為百世法者,以其華質適中也。孔子答顏淵為邦之問曰:"乘殷之輅,服周之冕。"且《禮》謂"周人上輿",而孔子獨取殷輅,是殷之質勝於周也。又言禹"致美乎黻冕"。而論冕以周為貴,是周之文勝於夏也。蓋已不能無損益於其間焉。不知歷代於秦已還,何所損益乎?
sòng zhī jūn chén, yú èr dì sān wáng zhōu gōng kǒng zǐ zhī dào, jiǎng zhī shén míng. zhì qí guī mó zhì dù, shì wèi shēng míng, yǐ zú càn rán, suī bù néng jǐn hé gǔ zhì, ér yú hòu dài shù wú kuì yān. sòng chū, gǔn miǎn zhuì shì bù yòng zhū yù, gài cún jiǎn jiǎn zhī fēng, jí wèi lǔ bù, yòu chì yǐ qí zhì, huá yǐ xiù yī, xiè yǐ qiú zhàng, qǐ fēi xún xí táng wǔ jì zhī xí, yóu wèi néng jǐn qù qí lòu xié? yí zhī zǐ sūn, dài yǒu shèn yān zhě yǐ. qì yú huī zōng, fèng shēn zhī yù, shē dàng mí jí, suī yù bù wáng dé hū? jìng kāng zhī mò, lèi cháo fǎ wù, lún méi yú jīn. zhōng xìng, duō shí sàn yì, cān zhuó shí yí, wù cóng shěng yuē. fán fú yòng jǐn xiù, jiē yì yǐ xié yǐ luó qí zhàng yòng jīn yín shì zhě, jiē yì yǐ huì yǐ xiū. jiàn yán chū, yǒu shì jiāo bào, zhàng nèi fú shàn dāng yòng zhū shì. gāo zōng yuē:" shì tiān guì zhì, ruò shàng huá lì, fēi yīn sì běn yì yě." shì yǐ zi sūn shì shǒu qí xùn, suī jiāng jiè yī yú, ér huá zhì shì shí, shàng zú wèi yī dài zhī fǎ. qí rú chén míng wù dù shù zhī xué, jiàn zhū lùn yì, yòu yǒu kě guān zhě yān. jīn qǔ jiù shǐ suǒ zài, zhe yú piān, zuò yú fú zhì.
宋之君臣,於二帝、三王、周公、孔子之道,講之甚明。至其規模製度,飾為聲明,已足粲然,雖不能盡合古制,而於後代庶無愧焉。宋初,袞冕綴飾不用珠玉,蓋存簡儉之風,及為鹵簿,又熾以旗幟,華以繡衣,褻以球杖,豈非循襲唐、五季之習,猶未能盡去其陋邪?詒之子孫,殆有甚焉者矣。迄於徽宗,奉身之欲,奢盪靡極,雖欲不亡得乎?靖康之末,累朝法物,淪沒於金。中興,掇拾散逸,參酌時宜,務從省約。凡服用錦繡,皆易以纈、以羅;旗仗用金銀飾者,皆易以繪、以髹。建炎初,有事郊報,仗內拂扇當用珠飾。高宗曰:"事天貴質,若尚華麗,非禋祀本意也。"是以子孫世守其訓,雖江介一隅,而華質適時,尚足為一代之法。其儒臣名物度數之學,見諸論議,又有可觀者焉。今取舊史所載,著於篇,作《輿服志》。
wǔ hé. sòng zì shén zōng yǐ jiàng, ruì yì jī gǔ, lǐ wén zhī shì, zhāo yán rú shì, shé zhōng tóng yì. yuán fēng yǒu xiáng dìng lǐ wén suǒ, huī zōng dà guān jiān yǒu yì lǐ jú, zhèng hé yòu yǒu lǐ zhì jú. xiān shì, yuán fēng suī zhì jú zào hé, ér wǔ hé jí fù hé, duō réng táng jiù.
五輅。宋自神宗以降,銳意稽古,禮文之事,招延儒士,折衷同異。元豐有詳定禮文所,徽宗大觀間有議禮局,政和又有禮制局。先是,元豐雖置局造輅,而五輅及副輅,多仍唐舊。
yù hé, zì táng xiǎn qìng zhōng chuán zhī, zhì sòng yuē xiǎn qìng hé, qīn jiāo zé chéng zhī. zhì zuò jīng qiǎo, xíng zhǐ ān zhòng, hòu zài tài cháng yú xì jǐ, fēn zuǒ yòu yǐ jūn qīng zhòng, shì zhī liáng gōng, mò néng wèi zhī. qí zhì: xiāng shàng zhì píng pán huáng wū, sì zhù jiē yóu huà kè lòu. zuǒ qīng lóng, yòu bái hǔ, guī wén, jīn fèng chì, zá huā, lóng fèng, jīn tú yín zhuāng, jiān yǐ yù shì. dǐng lún sān céng, wài shī yín yào yè, lún yī xiǎo dài luò dài bìng qīng luó xiù yún lóng, zhōu zhuì sī wèi dài luó wén pèi yín suì qiú xiǎo líng. píng pán shàng bù huáng rù, sì jiǎo gōu lán shè yuán jiàn dí yǔ. xū guì nèi tiē yín lòu xiāng yǎn, shì guì yín lóng èr, xián xiāng náng, yín xiāng lú, xiāng bǎo, jǐn dài, xià yǒu zhàng chén. qīng huà lún yuán, yín gǔ chéng yè, sān yuán, yín lóng tóu, héng mù shàng yǒu yín fèng shí èr. zuǒ jiàn qīng qí, shí yǒu èr liú, jiē xiù shēng lóng yòu zài xì jǐ, xiù fú wén, bìng qīng xiù chóu gàng. yòu shè qīng xiù mén lián, yín shì tī yī, tà chā èr, tuī gān yī, yín tà tóu, yín zhuāng xíng mǎ, qīng zēng guǒ wǎn suǒ. jià liù qīng mǎ, mǎ yǒu jīn miàn, chā diāo yǔ, pán yīng, pān xiōng líng fú, qīng xiù tì, jǐn bāo wěi. yòu dàn mǎ èr, zài hé qián, shì tóng jià mǎ. yú hé jí fù hé jiē yǒu zhī. jià shì liù shí sì rén. jīn hé sè yǐ chì, jià liù chì mǎ, jiàn dà qí, jià shì liù shí sì rén. xiàng hé sè yǐ qiǎn huáng, jià liù zhě bái mǎ, jiàn dà chì, jià shì sì shí rén. gé hé sè yǐ huáng, jià liù guā mǎ, jiàn dà bái, jià shì sì shí rén. mù hé sè yǐ hēi, jià liù hēi liú mǎ, jiàn dà huī, jià shì sì shí rén. zì jīn hé ér xià, qí zhì jiē tóng yù hé, wéi wú yù shì. wǔ fù hé bìng jià liù mǎ, jià shì sì shí rén, dāng yòng yín shì zhě, jiē yǐ tóng, yú zhì rú zhèng hé.
玉輅,自唐顯慶中傳之,至宋曰顯慶輅,親郊則乘之。製作精巧,行止安重,後載太常輿闟戟,分左右以均輕重,世之良工,莫能為之。其制:箱上置平盤、黃屋,四柱皆油畫刻鏤。左青龍,右白虎,龜文,金鳳翅,雜花,龍鳳,金塗銀裝,間以玉飾。頂輪三層,外施銀耀葉,輪衣、小帶、絡帶並青羅繡雲龍,周綴糹畏帶、羅文佩、銀穗球、小鈴。平盤上布黃褥,四角勾闌設圓鑒、翟羽。虛匱內貼銀鏤香罨,軾匱銀龍二,銜香囊,銀香爐,香寶,錦帶,下有障塵。青畫輪轅,銀轂乘葉,三轅,銀龍頭,橫木上有銀鳳十二。左建青旗,十有二旒,皆繡升龍;右載闟戟,繡黻文,並青繡綢槓。又設青繡門帘,銀飾梯一,拓叉二,推竿一,銀錔頭,銀裝行馬,青繒裹輓索。駕六青馬,馬有金面,插雕羽,鞶纓,攀胸鈴拂,青繡屜,錦包尾。又誕馬二,在輅前,飾同駕馬。(余輅及副輅皆有之。)駕士六十四人。金輅色以赤,駕六赤馬,建大旂,駕士六十四人。象輅色以淺黃,駕六赭白馬,建大赤,駕士四十人。革輅色以黃,駕六騧馬,建大白,駕士四十人。木輅色以黑,駕六黑騮馬,建大麾,駕士四十人。自金輅而下,其制皆同玉輅,惟無玉飾。五副輅並駕六馬,駕士四十人,當用銀飾者,皆以銅,余制如正輅。
zhèng hé sān nián, yì lǐ jú gèng shàng huáng dì chē hé zhī zhì, zhào bān xíng. yù hé, xiāng shàng píng pán huáng wū yǐ xià jiē rú jiù. dǐng lún sān céng, nèi yī céng sù, lún dǐng shàng shī jīn tú yín shān huā yè jí dí yǔ, qīng sī xiù yún lóng luò dài èr, zhōu zhuì zá sè sī wèi dài bā tóng pèi bā yín suì qiú èr. píng pán shàng bù hóng luó xiù yún lóng rù, qū jǐ fú jǐ, shàng xià shè yín chī shǒu èr shí sì. sì jiǎo gōu lán shè yuán jiàn yī shí liù, qīng luó xiù bǎo xiāng huā dài, huǒ zhū èr shí bā. xiāng guì shè xiāng lú, hóng luó xiù bǎo xiāng huā dài xiāng náng, xiāng bǎo, yín jié shòu èr, hóng luó xiù yún lóng jié shòu yī, hóng jǐn zhì lóng fèng mén lián yī. qīng huà lún yuán, yín gǔ chéng yè. shì guì héng yuán qián yuán bìng shì yǐ jīn tú yín chī shǒu, héng yuán shàng shī yín lì fèng yī shí èr. zuǒ jiàn tài cháng, shí yǒu èr liú yòu zài xì jǐ, xiù fú wén. gàng kù yī, yǐ qīng xiù, gàng shǒu shì yǐ yín chī shǒu. jīn tú tóng bó, qīng máo niú wěi fú, qīng zēng guǒ suǒ. jià qīng mǎ liù, mǎ yǒu tóng miàn, chā diāo yǔ, pán yīng, pān xiōng líng fú, qīng xiàn zhī tì, hóng jǐn bāo wěi. yòu tà lù mǎ èr, zài hé qián, shì tóng jià mǎ. fán dà jì sì chéng zhī.
政和三年,議禮局更上皇帝車輅之制,詔頒行。玉輅,箱上平盤、黃屋以下皆如舊。頂輪三層,內一層素,輪頂上施金塗銀山花葉及翟羽,青絲繡雲龍絡帶二,周綴雜色糹畏帶八、銅佩八、銀穗球二。平盤上布紅羅繡雲龍褥,曲幾、扶幾,上下設銀螭首二十四。四角勾闌設圓鑒一十六,青羅繡寶相花帶,火珠二十八。香匱設香爐,紅羅繡寶相花帶香囊,香寶,銀結綬二,紅羅繡雲龍結綬一,紅錦幟龍鳳門帘一。青畫輪轅,銀轂乘葉。軾匱、橫轅、前轅並飾以金塗銀螭首,橫轅上施銀立鳳一十二。左建太常,十有二旒;右載闟戟,繡黻文。槓絝一,以青繡,槓首飾以銀螭首。金塗銅鈸,青犛牛尾拂,青繒裹索。駕青馬六,馬有銅面,插雕羽,鞶纓,攀胸鈴拂,青線織屜,紅錦包尾。又踏路馬二,在輅前,飾同駕馬。凡大祭祀乘之。
jīn hé yǐ xià, bìng yǐ cì liè qí hòu. ruò dà cháo huì cè mìng huáng tài zǐ zhū wáng dà chén, zé shè wǔ hé yú dà qìng diàn tíng, wèi chōng tíng zhī yí. jīn hé chì zhì, yǐ jīn shì zhū mò, jiàn dà qí, yú tóng yù hé, jià chì mǎ liù fán yù hé zhī shì yǐ qīng zhě, jīn hé yǐ fēi. xiàng hé qiǎn huáng zhì, jīn tú tóng zhuāng, yǐ xiàng shì zhū mò, jiàn dà chì, yú tóng yù hé, jià zhě bái mǎ liù fán yù hé zhī shì yǐ qīng zhě, xiàng hé yǐ yín hè. gé hé huáng zhì, mán zhī yǐ gé, jiàn dà bái, yú tóng yù hé, jià guā mǎ liù fán yù hé zhī shì yǐ qīng zhě, gé hé yǐ huáng. mù hé hēi zhì qī zhī, jiàn dà huī, yú tóng yù hé, jià hēi liú liù fán yù hé zhī shì yǐ qīng zhě, mù hé yǐ zào. fán yù hé yòng jīn tú yín zhuāng zhě, xiàng hé gé hé mù hé jí wǔ fù hé, bìng jīn tú tóng zhuāng.
金輅以下,並以次列其後。若大朝會、冊命皇太子諸王大臣,則設五輅於大慶殿庭,為充庭之儀。金輅赤質,以金飾諸末,建大旂,余同玉輅,駕赤馬六;凡玉輅之飾以青者,金輅以緋。象輅淺黃質,金塗銅裝,以象飾諸末,建大赤,余同玉輅,駕赭白馬六;凡玉輅之飾以青者,象輅以銀褐。革輅黃質,鞔之以革,建大白,余同玉輅,駕騧馬六;凡玉輅之飾以青者,革輅以黃。木輅黑質漆之,建大麾,余同玉輅,駕黑騮六;凡玉輅之飾以青者,木輅以皂。凡玉輅用金塗銀裝者,象輅、革輅、木輅及五副輅,並金塗銅裝。
yòu lǐ zhì jú yán:" yù hé mǎ yīng shí èr ér wú cǎi, bù yīng gǔ zhì, yù yǐ wǔ cǎi jì shì fán yīng shí yǒu èr jiù. hé héng shì bìng wú luán hé, qǐ tiān zhì. gài gōng èr shí yǒu èr, bù yīng gǔ zhì, qǐ zēng wèi èr shí bā, yǐ xiàng xīng. yòu jīn chē yán' yù hé jiàn tài cháng' ér bù yán sè, sī cháng zhù yún:' jiǔ qí zhī bó jiē yòng jiàng, yǐ zhōu shàng chì gù yě.' lǐ jì yuè lìng zhōng yāng' tiān zǐ chéng dà hé, zài huáng qí', yǐ jīn xiàng mù gé sì hé jí suǒ jiàn zhī qí, yǔ sì shí suǒ chéng suǒ zài jiē hé. jīn yù hé suǒ jiàn zhī qí, yǐ qīng bó shí èr fú lián shǔ wèi zhī, yǒu shēng lóng ér fēi jiāo lóng, yòu wú sān chén, jiē fēi gǔ zhì. rú yī chéng zhōu yǐ suǒ shàng zhī sè zé yòng chì, yī yuè lìng jiān sì dài zhī zhì zé dāng yòng huáng, réng fēn shān yóu zhī zhì jí xiù huà sān chén yú qí shàng. jīn gǎi zhì, tài cháng qí yóu yè dì, dāng yī zhōu guān yǐ liù rén wéi zhī. yòu zuǒ chuán yán:' chán luán hé líng, zhāo qí shēng yě.' zhù:' xī zài mǎ é, líng zài qí shǒu.' jīn qí shǒu wú líng, qǐ zēng zhì. yòu chē gài zhōu yǐ liú sū jí pèi gè bā, wú suǒ fǎ xiàng, yù gè zēng wèi shí èr, yǐ yīng tiān shù. yòu hé zhī zhū mò, jǐn shì yǐ yù, wèi chēng qí shí, ér luó wén zá pèi nǎi yòng tú jīn, qǐ gǎi wèi yù. yòu chē xiāng liǎng fān yǒu jīn tú guī wén jí kūn chì, zuǒ lóng yòu hǔ, nǎi hòu dài zhī zhì, yù gǎi yòng liú lóng, jiā yù wèi shì." yòu yán:" jì jiàn tài cháng dāng chē zhī hòu, zé zì hòu dēng chē yǒu fáng. qū lǐ yán:' jūn chē jiāng jià, zé pū zhí cè lì yú mǎ qián, yǐ jià, pū zhǎn líng, xiào jià, fèn yī yóu yòu shàng, qǔ èr suī guì chéng, zhí cè fēn pèi, qū zhī, wǔ bù ér lì, jūn chū jiù chē.' zé jūn shēng chē yì dāng zì yòu, yóu qián ér rù. jīn yù hé qián yǒu shì guì, bù yīng gǔ zhì, kǒng dāng gēng yì, yǐ biàn dēng chē jí gǎi shì zhī zhì. yòu lǐ jì yán' chē dé qí shì', zhōu guān yú rén:' sān fēn qí suì, yī zài qián, èr zài hòu, yǐ róu qí shì, yǐ qí guǎng zhī bàn wèi zhī shì chóng. sān fēn zhěn wéi, qù yī yǐ wèi shì wéi. sān fēn zhǐ wéi, qù yī yǐ wèi zhuì wéi.' zhù:' lì zhě wèi zhuì, héng zhě wèi zhǐ.' jīn yù hé wú shì."
又禮制局言:"玉輅馬纓十二而無采,不應古制,欲以五采罽飾樊纓十有二就。輅衡、軾並無鸞和,乞添置。蓋弓二十有二,不應古制,乞增為二十八,以象星。又《巾車》言'玉輅建太常'而不言色,《司常》注云:'九旗之帛皆用絳,以周尚赤故也。'《禮記·月令》中央'天子乘大輅,載黃旂',以金、象、木、革四輅及所建之旂,與四時所乘所載皆合。今玉輅所建之旂,以青帛十二幅連屬為之,有升龍而非交龍,又無三辰,皆非古制。如依成周以所尚之色則用赤,依《月令》兼四代之制則當用黃,仍分縿、斿之制及繡畫三辰於其上。今改制,太常其斿曳地,當依《周官》以六人維之。又《左傳》言:'毚、鸞、和、鈴,昭其聲也。'註:'錫在馬額,鈴在旂首。'今旂首無鈴,乞增置。又車蓋周以流蘇及佩各八,無所法象,欲各增為十二,以應天數。又輅之諸末,盡飾以玉,為稱其實,而羅紋雜佩乃用塗金,乞改為玉。又車箱兩轓有金塗龜文及鵾翅,左龍右虎,乃後代之制,欲改用蟉龍,加玉為飾。"又言:"既建太常當車之後,則自後登車有妨。《曲禮》言:'君車將駕,則仆執策立於馬前,已駕,仆展軨,效駕,奮衣由右上,取貳綏跪乘,執策分轡,驅之,五步而立,君出就車。'則君升車亦當自右,由前而入。今玉輅前有式匱,不應古制,恐當更易,以便登車及改式之制。又《禮記》言'車得其式',《周官·輿人》:'三分其隧,一在前,二在後,以揉其式,以其廣之半為之式崇。三分軫圍,去一以為式圍。三分軹圍,去一以為轛圍。'註:'立者為轛,橫者為軹。'今玉輅無式。"
zhào:" yù hé yòng qīng zhì, lún zhōu luò dài, qí sè rú zhī. sì zhù píng pán xū guì zé yòng chì, zēng gài gōng zhī shù wèi èr shí bā, zuǒ yòu jiàn qí cháng, bìng qīng. tài cháng xiù rì yuè wǔ xīng èr shí bā xiù, qí shàng zé xiù yǐ yún lóng. zhū gàng, qīng tāo, líng chuí shí yǒu èr jiù, liú sū jí pèi gè zēng shí èr zhī shù. fán yīng shì yǐ wǔ cǎi zhī jì, héng shì zhī shàng yòu jiā luán hé. hé zhī zhū mò, yào yè chī tóu yún lóng chuí yá chuí jiǎo huā bǎn jié shòu luó wén zá pèi yǔ tái cōng tái má lú xiāng bǎo yā tiē pái zì, jiē shì yǐ yù. zì hòu ér shēng, shì guì bù qù. jì chéng, gāo èr zhàng qī cùn wǔ fēn, kuò yī zhàng wǔ chǐ. fù yù hé, yì yòng qīng sè, jiù jià mǎ sì, zēng wèi liù, sè yì yǐ qīng."
詔:"玉輅用青質,輪輈絡帶,其色如之。四柱、平盤、虛匱則用赤,增蓋弓之數為二十八,左右建旂、常,並青。太常繡日月、五星、二十八宿,旂上則繡以雲龍。朱槓,青縚,鈴垂十有二就,流蘇及佩各增十二之數。樊纓飾以五采之罽,衡式之上又加鸞和。輅之諸末,耀葉、螭頭、雲龍、垂牙、鎚腳、花版、結綬、羅紋雜佩、羽台、蔥台、麻爐、香寶、壓貼牌字,皆飾以玉。自後而升,式匱不去。既成,高二丈七寸五分,闊一丈五尺。副玉輅,亦用青色,舊駕馬四,增為六,色亦以青。"
zhèng hé sì nián, zhào gǎi xiū zhèng fù hé, tǎo lùn zhì zào jīn xiàng gé mù sì hé, bìng yī xīn xiū yù hé zhì dù. qí cháng bìng jiàn, gè yǔ hé yī sè. chú qù xì jǐ, gǎi chē xiāng liǎng fān guī wén kūn chì zuǒ lóng yòu hǔ zhī shì, bìng yòng liú lóng. zēng gài gōng bó shān liú sū děng shù, shì héng jiā hé luán, yǐ hé yú gǔ. jīn hé zhū zhì, shì yǐ jīn tú yín zuǒ yòu jiàn tài cháng dà qí jí lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ huáng lóng qí jiǔ yóu, rú zhōu guān jīn hé jiàn dà qí zhī zhì jià mǎ yǐ guā, shì fán yīng wǔ cǎi jiǔ jiù. xiàng hé zhū zhì, fán zhì dù zhuāng zhuì míng wù bìng tóng jīn hé, shì yǐ xiàng jí jīn tú yín tóng tōu shí zuǒ yòu jiàn tài cháng dà chì, lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ hóng dà chì xiù niǎo sǔn qī yóu, rú zhōu guān xiàng hé jiàn dà chì zhī zhì jià mǎ yǐ chì, shì fán yīng qī jiù. gé hé zhū zhì, fán zhì dù zhuāng zhuì míng wù bìng tóng jīn hé, shì yǐ jīn tú tóng tōu shí zuǒ yòu jiàn tài cháng dà bái jí lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ qiǎn huáng dà bái xiù xióng hǔ liù yóu, rú zhōu guān gé hé jiàn dà bái zhī zhì jià mǎ yǐ zhě bái, shì fán yīng wǔ jiù. mù hé zhū zhì, fán zhì dù zhuāng zhuì míng wù jiē tóng jīn hé, shì yǐ jīn tú tōu shí zuǒ yòu jiàn tài cháng dà huī jí lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ zào dà huī xiù guī shé sì yóu, rú zhōu guān mù hé jiàn dà huī zhī zhì jià mǎ yǐ wū, shì fán yīng sān jiù. sì hé jià mǎ gè liù. yù hé jià shì liù shí sì rén, yú jiē sì shí rén.
政和四年,詔改修正副輅,討論製造金、象、革、木四輅,並依新修玉輅制度。旂、常並建,各與輅一色。除去闟戟,改車箱兩轓龜文、鵾翅、左龍、右虎之飾,並用蟉龍。增蓋弓、博山、流蘇等數,軾衡加和鸞,以合於古。金輅朱質,飾以金塗銀;左右建太常、大旂及輪衣、絡帶等,色皆以黃;龍旂九斿,如《周官》金輅建大旂之制;駕馬以騧,飾樊纓五采九就。象輅朱質,凡制度、裝綴、名物並同金輅,飾以象及金塗銀銅鍮石;左右建太常、大赤,輪衣、絡帶等,色皆以紅;大赤繡鳥隼七斿,如《周官》象輅建大赤之制;駕馬以赤,飾樊纓七就。革輅朱質,凡制度、裝綴、名物並同金輅,飾以金塗銅鍮石;左右建太常、大白及輪衣、絡帶等,色皆以淺黃;大白繡熊虎六斿,如《周官》革輅建大白之制;駕馬以赭白,飾樊纓五就。木輅朱質,凡制度、裝綴、名物皆同金輅,飾以金塗鍮石;左右建太常、大麾及輪衣、絡帶等,色皆以皂;大麾繡龜蛇四斿,如《周官》木輅建大麾之制;駕馬以烏,飾樊纓三就。四輅駕馬各六。玉輅駕士六十四人,余皆四十人。
yòu lǐ zhì jú zēng gǎi yǎ shì zhū hé: jiù fù yù hé sè qīng, shì yǐ jīn, gǎi yòng huáng ér shì yǐ yù fán yīng rú zhèng hé zhī zhì jiàn tài cháng, sè huáng, shì yǐ zǔ, xiàng rì yuè yú shān xīng chén yú yóu, qí zhǎng yè dì. jiù jīn hé gǎi yòng qīng, shì yǐ jīn fán yīng yǐ wǔ cǎi jì ér jiǔ jiù jiàn dà qí, sè qīng, shì yǐ zǔ, xiàng jiāo lóng yú sī cān shēng lóng yú yóu, qí zhǎng qí zhěn. xiàng hé gǎi yòng chì, shì yǐ xiàng fán yīng yǐ wǔ cǎi jì ér qī jiù jiàn dà chì, sè chì, shì yǐ zǔ, xiàng niǎo sǔn yú shān yóu, qí zhǎng qí jiào. gé hé gǎi yòng bái, shì yǐ gé lóng lēi tāo yīng, jiàn dà bái, sè bái, shì yǐ zǔ, xiàng xióng hǔ yú shān yóu, qí zhǎng qí jiān. sān hé jiē wéi yǐ lǚ, xuē fú wèi zhī. mù hé yī jiù sè, ér shì yǐ qī, qí sè hēi qián fán hú yīng, jiàn dà huī, sè hēi, shì yǐ zǔ, xiàng guī shé yú shān yóu, qí zhǎng qí shǒu wéi yǐ lǚ, chōng fú wèi zhī. yòu zhào yù hé shēn réng yòng hóng, tài cháng qí luò dài děng yòng huáng, yú cháng qí luò dài, yì suí qí hé sè.
又禮制局增改雅飾諸輅:舊副玉輅色青,飾以金,改用黃而飾以玉;樊纓如正輅之制;建太常,色黃,飾以組,象日月於縿、星辰於斿,其長曳地。舊金輅改用青,飾以金;樊纓以五采罽而九就;建大旂,色青,飾以組,象交龍於糹參、升龍於斿,其長齊軫。象輅改用赤,飾以象;樊纓以五采罽而七就;建大赤,色赤,飾以組,象鳥隼於縿、斿,其長齊較。革輅改用白,飾以革;龍勒絛纓,建大白,色白,飾以組,象熊虎於縿、斿,其長齊肩。三輅皆維以縷,削幅為之。木輅依舊色,而飾以漆,其色黑;前樊鵠纓,建大麾,色黑,飾以組,象龜蛇於縿、斿,其長齊首;維以縷,充幅為之。又詔玉輅身仍用紅,太常、旂、絡帶等用黃,余常、旂、絡帶,亦隨其輅色。
gāo zōng dù jiāng, lǔ bù yí zhàng xī huǐ yú bīng. shào xìng shí èr nián, shǐ mìng gōng bù shàng shū mò jiāng hù bù shì láng zhāng chéng děng yǐ tiān xǐ xuān hé lǔ bù tú kǎo jiū zhì dù, jí gù nèi shì gōng jiàng shěng jì zhǐ shuō, cān zhuó zhì dù. shì nián jiǔ yuè, yù hé chéng míng nián, suì zuò jīn xiàng gé mù sì hé, fù hé bù shè. yù hé zhī zhì, qīng sè, shì yǐ yù, tōng gāo shí jiǔ chǐ, lún gāo liù shí sān cùn, fú jìng sān shí jiǔ cùn, zhóu zhǎng shí wǔ chǐ sān cùn. dǐng shàng shàn wèi lún sān céng, xiàng tiān huán yě. wài shī qīng yù bó shān bā shí yī, yī míng yào yè. lòu yǐ jīn tú lóng wén, fù yǐ qīng luó, yuē lún yī. zhuì chuí yù pèi, jiān yǐ wǔ sè chuí máo wěi, yuē liú sū. yī míng sī wèi dài. dǐng sì jiǎo fēn chuí qīng luó yuē luò dài, biǎo lǐ xiù yún lóng. yù yǔ, zé yóu huáng zēng fù zhī.
高宗渡江,鹵簿、儀仗悉毀於兵。紹興十二年,始命工部尚書莫將、戶部侍郎張澄等以天禧、宣和《鹵簿圖》考究制度,及故內侍工匠省記指說,參酌制度。是年九月,玉輅成;明年,遂作金、象、革、木四輅,副輅不設。玉輅之制,青色,飾以玉,通高十九尺,輪高六十三寸,輻徑三十九寸,軸長十五尺三寸。頂上剡為輪三層,象天圜也。外施青玉博山八十一,(一名耀葉。)鏤以金塗龍文,覆以青羅,曰輪衣。綴垂玉佩,間以五色垂氂尾,曰流蘇。(一名糹畏帶。)頂四角分垂青羅曰絡帶,表里繡雲龍。遇雨,則油黃繒覆之。
hé zhī zhōng sì zhù, xiàng dì fāng yě, qián zhù juǎn lóng. píng pán shàng bù jǐn rù, qián yǒu héng shì, hòu chuí jǐn ruǎn lián. dēng chē zé zì hòu juǎn lián tī jí yǐ dēng. sì miàn zhōu yǐ lán ér què qí zhōng, yǐ bèi dēng jiàng. zhí suī guān xiān zì yòu shēng, lì yú yòu zhù xià, yǐ bèi gù wèn. lán zhù tóu yǒu yù dūn lóng. shì qián yǒu pái, lòu yuē" yù hé", yǐ yù zhuàn zhī, shàng yǒu yù lóng èr. zhōng shè yù zuò, chún yǐ huáng xiāng mù wèi zhī, qǔ qí huáng zhōng zhī zhèng sè yě. xià yǒu tú jīn dūn lóng shí liù. zài píng pán sì wéi xià, yòu yǒu tà jiǎo yún lóng, jīn cǎi shì zhī, qián hòu zuǒ yòu gè èr. qián yǒu yuán mù sān, lín tǐ áng shǒu lóng xíng. yuán mù shàng shù liǎng héng gān, zài qián zhě míng yuē fèng yuán, mǎ fù zhī yǐ xíng cì yuē tuī yuán, bān zhí tuī zhī yǐ zhù mǎ lì. héng yú yuán hòu zhě míng yuē yā yuán, yǐ rén yā yú hòu, yù qǔ qí píng. chē lún sān suì yī yì, xīn yòng yú, huán shù chǐ, quān yǐ tiě, yǐ fáng zhé liè. héng guàn dà mù yǐ wèi zhóu, jiā yǐ liǎng lún, lún jiē cǎi huà, cǐ hé xià shì yě. měi xīn lún chéng, zài tiě wàn jīn shì zhī.
輅之中四柱,象地方也,前柱卷龍。平盤上布錦褥,前有橫軾,後垂錦軟簾。登車則自後捲簾梯級以登。四面周以闌而闕其中,以備登降。執綏官先自右升,立於右柱下,以備顧問。闌柱頭有玉蹲龍。軾前有牌,鏤曰"玉輅",以玉篆之,上有玉龍二。中設御坐,純以黃香木為之,取其黃中之正色也。下有塗金蹲龍十六。在平盤四圍下,又有拓角雲龍,金彩飾之,前後左右各二。前有轅木三,鱗體昂首龍形。轅木上束兩橫竿,在前者名曰鳳轅,馬負之以行;次曰推轅,班直推之以助馬力。橫於轅後者名曰壓轅,以人壓於後,欲取其平。車輪三歲一易,心用榆,圜數尺,圈以鐵,以防折裂。橫貫大木以為軸,夾以兩輪,輪皆彩畫,此輅下飾也。每新輪成,載鐵萬斤試之。
zuǒ jiàn tài cháng, yòu jiàn lóng qí, chā yú hé hòu liǎng zhù zhī jīn huán qián. jià qīng mǎ liù, mǎ yǒu lòu xī, pán yīng, jīn líng, hóng máo xiù tì, jīn bāo zōng, jǐn bāo wěi, qīng zēng guǒ suǒ yǐn zhī. jià shì èr bǎi sān shí èr rén. dàn mǎ shí èr rén, zuǒ yòu suǒ bǎi èr shí bā rén, rù yuán mǎ shí èr rén, lóng tóu zi èr rén, qián hòu bào yuán gè liù rén, tuī gān sì rén, pěng lún sì rén, tà chā sì rén, jìng xí sì rén, qián lán rén yuán yī rén, hòu lán rén yuán yī rén, qián lán mǎ bā rén, hòu lán mǎ bā rén, tà dào rén yuán èr rén, tà dào èr shí rén, xiǎo tà chā sì rén, xiǎo tī zi èr rén, zhú tái èr rén, xiāng shi jiǎn zi èr rén, zuǒ yòu suǒ rén yuán èr rén. fú yòu yǒu hē hè rén yuán èr rén, jiào mǎ guān èr rén, pěng lún jiāng jūn sì rén, qiān niú wèi jiāng jūn èr rén, tuī lún zhóu guān jiàn bā rén, bào tài cháng lóng qí guān liù rén, zhí zhǎng wǔ rén, zhuān zhī guān yī rén, shǒu fēn yī rén, kù zi bā rén, zhuāng guà gōng jiàng èr rén, zhū zuò gōng jiàng shí wǔ rén, gài fù yí luán sī shí yī rén, jiān guān sān yuán.
左建太常,右建龍旂,插於輅後兩柱之金環前。駕青馬六,馬有鏤錫,鞶纓,金鈴,紅旄繡屜,金包騣,錦包尾,青繒裹索引之。駕士二百三十二人。(誕馬十二人,左右索百二十八人,入轅馬十二人,龍頭子二人,前後抱轅各六人,推竿四人,捧輪四人,拓叉四人,淨席四人,前攔人員一人,後攔人員一人,前攔馬八人,後攔馬八人,踏道人員二人,踏道二十人,小拓叉四人,小梯子二人,燭台二人,香匙剪子二人,左右索人員二人。鵩又有呵喝人員二人,教馬官二人,捧輪將軍四人,千牛衛將軍二人,推輪軸官健八人,抱太常龍旗官六人,職掌五人,專知官一人,手分一人,庫子八人,裝掛工匠二人,諸作工匠十五人,蓋覆儀鸞司十一人,監官三員。)
jīn hé huáng sè, shì yǐ jīn tú yín, zhì rú yù hé, ér gāo jiǎn wǔ cùn bó shān lún yī luò dài yuán fú zhóu bìng yǐ huáng, jiàn dà qí jiǔ yóu jià huáng mǎ liù, jià shì yī bǎi wǔ shí sì rén. xiàng hé zhū sè, shì yǐ xiàng jí jīn tú tóng, zhì rú jīn hé bó shān lún yī luò dài bìng yǐ zhū, jiàn dà chì qī yóu jià chì mǎ liù, jià shì yī bǎi wǔ shí sì rén. gé hé qiǎn huáng bái sè, shì yǐ jīn tú tóng, zhì rú xiàng hé bó shān lún yī luò dài bìng yǐ qiǎn huáng bái, jiàn dà bái liù yóu jià huáng bái mǎ liù, jià shì bǎi wǔ shí sì rén. mù hé hēi sè, shì yǐ jīn tú yín, zhì rú gé hé bó shān lún yī luò dài bìng yǐ hēi, jiàn dà huī sì yóu jià hēi mǎ liù, jià shì yī bǎi wǔ shí sì rén. wǔ hé jià shì fú sè: píng jīn zé qīng juàn mǒ é xié juàn duì huā fèng páo fēi xié juàn duì huā kuān xiù ǎo luó wà juàn kù yī miè má xié, qí sè gè cóng qí hé.
金輅黃色,飾以金塗銀,制如玉輅,而高減五寸;博山、輪衣、絡帶、轅輻、軸並以黃,建大旂九斿;駕黃馬六,駕士一百五十四人。象輅朱色,飾以象及金塗銅,制如金輅;博山、輪衣、絡帶並以朱,建大赤七斿;駕赤馬六,駕士一百五十四人。革輅淺黃白色,飾以金塗銅,制如象輅;博山、輪衣、絡帶並以淺黃白,建大白六斿;駕黃白馬六,駕士百五十四人。木輅黑色,飾以金塗銀,制如革輅;博山、輪衣、絡帶並以黑,建大麾四斿;駕黑馬六,駕士一百五十四人。五輅駕士服色:平巾幘、青絹抹額、纈絹對花鳳袍、緋纈絹對花寬袖襖、羅襪絹袴、衤蔑、麻鞋,其色各從其輅。
dà hé. zhèng hé liù nián, xú bǐng zhé yán:" nán běi jiāo, huáng dì chéng yù hé yǐ fù zhāi gōng. zì zhāi gōng fù tán, zhèng dāng sì tiān jì dì, nǎi chéng dà niǎn, yí fēi lǐ yì." xià lǐ zhì jú tǎo lùn. lǐ zhì jú qǐng:" zào dà hé rú yù hé zhī zhì, wéi bù shì yǐ yù. suǒ jià zhī mǎ, qí shù rú zhī, wéi fán yīng yī jiù, yǐ chēng shàng zhì zhī yì. réng jiàn dà qí shí yǒu èr liú, lóng zhāng rì yuè, yǐ xié xiàng tiān zhī yì. zhì lǐ bì hái zhāi gōng, zé yù dà niǎn, yú lǐ wú xián." cóng zhī.
大輅。政和六年,徐秉哲言:"南北郊,皇帝乘玉輅以赴齋宮。自齋宮赴壇,正當祀天祭地,乃乘大輦,疑非禮意。"下禮制局討論。禮制局請:"造大輅如玉輅之制,唯不飾以玉。所駕之馬,其數如之,唯樊纓一就,以稱尚質之義。仍建大旂十有二旒,龍章日月,以協象天之義。至禮畢還齋宮,則御大輦,於禮無嫌。"從之。
dà niǎn. zhōu guān jīn chē shì yǒu niǎn chē, yǐ rén zǔ wǎn zhī, gōng zhōng cóng róng suǒ chéng. táng zhì, niǎn yǒu qī: yī yuē dà fèng niǎn, èr yuē dà fāng niǎn, sān yuē xiān yóu niǎn, sì yuē xiǎo qīng niǎn, wǔ yuē fāng tíng niǎn, liù yuē dà yù niǎn, qī yuē xiǎo yù niǎn.
大輦。《周官》巾車氏有輦車,以人組挽之,宮中從容所乘。唐制,輦有七:一曰大鳳輦,二曰大芳輦,三曰仙遊輦,四曰小輕輦,五曰芳亭輦,六曰大玉輦,七曰小玉輦。
tài zǔ jiàn lóng sì nián, hàn lín xué shì chéng zhǐ táo gǔ wèi lǐ yí shǐ, chuàng yì zào wèi dà niǎn: chì zhì, zhèng fāng, yóu huà, jīn tú yín yè, lóng fèng zhuāng. qí shàng sì miàn xíng lóng yún duǒ, huǒ zhū fāng jiàn, yín sī náng wǎng, zhū cuì jié tāo, yún lóng tián kē xiá zi. sì jiǎo lóng tóu xián xiāng náng, dǐng lún shī yào yè. zhōng yǒu yín lián huā zuò lóng, hóng líng lǐ, bì yá yā tiē. nèi shè yuán jiàn, yín sī xiāng náng, yín shì gōu lán tái zuò, hóng sī tāo wǎng, fēn tà. zhōng shī huáng rù, shàng zhì yù zuò, fú jǐ, xiāng lú, jǐn jié shòu. jǐ yī lún yī luò dài bìng fēi xiù yā jīn yín xiàn. zhǎng gān sì, yín guǒ tiě jū lóng tóu, yú gōu, jǐn bó rù, yín zhuāng huà tī, tà chā, huáng luó yuán xí rù pà, tī zhàng rù, zhū suǒ, fēi zēng yóu pà. zhǔ niǎn liù shí sì rén. qīn sì nán jiāo yè tài miào hái jí jù luán jià huáng huī zhàng xǐng fāng hái dōu, zé chéng zhī.
太祖建隆四年,翰林學士承旨陶谷為禮儀使,創意造為大輦:赤質,正方,油畫,金塗銀葉,龍鳳裝。其上四面行龍雲朵,火珠方鑒,銀絲囊網,珠翠結絛,雲龍鈿窠霞子。四角龍頭銜香囊,頂輪施耀葉。中有銀蓮花坐龍,紅綾里,碧牙壓帖。內設圓鑒,銀絲香囊,銀飾勾闌、台坐,紅絲絛網,帉錔。中施黃褥,上置御坐,扶幾,香爐,錦結綬。幾衣、輪衣、絡帶並緋繡壓金銀線。長竿四,銀裹鐵鋦龍頭,魚鈎,錦膊褥,銀裝畫梯,拓叉,黃羅緣席、褥、帊,梯杖褥,朱索,緋繒油帊。主輦六十四人。親祀南郊、謁太廟還及具鸞駕黃麾仗、省方還都,則乘之。
zhēn zōng dōng fēng, yǐ jiù niǎn tài zhòng, suì mìng bié zào, fán jiǎn qī bǎi yú jīn, hòu cháng yòng yān. shén zōng yǐ hòu, qí zhì: chì zhì, zhèng fāng, yóu huà, jīn tú yín lóng fèng zhuāng, zhū qī tiān lún yī, jīn tú yín dǐng lóng yī. sì miàn shī xíng lóng yī shí liù, huǒ zhū sì. sì jiǎo lóng tóu sì, suì qiú yī shí èr. dǐng lún shī yào yè, hóng luó lún yī yī, zhuì yín líng, hóng luó luò dài èr. zhōng shè yù zuò qū jǐ jǐn rù děng, shī píng fēng, xiāng lú, jié shòu. zhǎng gān sì, shì yǐ jīn tú yín lóng tóu. sì bì, chē jià hái nèi, ruò bù jìn hé, zé chéng dà niǎn.
真宗東封,以舊輦太重,遂命別造,凡減七百餘斤,後常用焉。神宗已後,其制:赤質,正方,油畫,金塗銀龍鳳裝,朱漆天輪一,金塗銀頂龍一。四面施行龍一十六,火珠四。四角龍頭四,穗球一十二。頂輪施耀葉,紅羅輪衣一,綴銀鈴,紅羅絡帶二。中設御坐、曲幾、錦褥等,施屏風,香爐,結綬。長竿四,飾以金塗銀龍頭。祀畢,車駕還內,若不進輅,則乘大輦。
zhèng hé zhī zhì: huáng zhì, mào yǐ huáng yī, hóng yǐ huáng dài. chē xiāng sì wéi, yú tīng zhī wài, gāo èr chǐ èr cùn. shè shì yú qián yíng, shì gāo sān chǐ èr cùn. jiàn dà qí yú hòu yíng, qí shí èr yóu, qí zhǎng yè dì, qí sè huáng, huì yǐ jiāo lóng sù bó wèi shān, huì yǐ rì yuè, yǐ hú zhāng fú, yǐ dú tāo hú gàng yǐ qīng jǐn chóu zhī, zhù máo yú gān shǒu, xì yǐ líng.
政和之制:黃質,冒以黃衣,紘以黃帶。車箱四圍,於桯之外,高二尺二寸。設軾於前楹,軾高三尺二寸。建大旂於後楹,旂十二斿,其長曳地,其色黃,繪以交龍;素帛為縿,繪以日月,以弧張幅,以韣韜弧;槓以青錦綢之,注旄於竿首,系以鈴。
guó cháo zhī niǎn yǒu qī, zhōng xìng hòu, wéi cún dà niǎn píng niǎn xiāo yáo sān niǎn ér yǐ. dà niǎn yòu yuē dà ān niǎn, qí zhì: chì zhì, zhèng fāng, gāo shí wǔ chǐ sān cùn, fāng shí yī chǐ liù cùn. sì zhù, píng pán, shàng fù qīng lǜ jǐn. shàng yǒu tiān lún sān céng, wài shī jīn tú yín bó shān bā shí yī. nèi yǒu yuán jìng, jīn tú yín dǐng lóng yī, sì miàn xíng lóng shí liù, huǒ zhū sì. lún yī yǐ qīng, zhuì yǐ jīn líng, dǐng yǒu qīng luó shí zì fēn chuí sì jiǎo, yuē luò dài. sì jiǎo chū lóng shǒu, xián máo niú wǔ sè wěi, yuē liú suī. sì miàn gǒng dòu, wài shī fāng jìng, jiǔ zhù wéi yǐ zhū lán, zhōng shè yù zuò qū jǐ píng fēng jǐn rù. xià jǔ yǐ zhǎng gān sì, zǎn zhú jīn jiāo dān qī zhī, gān wèi lóng shǒu. píng pán xià, sì wéi jié hóng sī wǎng. niǎn guān fú sè: wǔ biàn, huáng xié duì fèng páo, huáng juàn lēi bó, zǐ shēng sè tǎn dài, zǐ juàn xíng téng.
國朝之輦有七,中興後,唯存大輦、平輦、逍遙三輦而已。大輦又曰大安輦,其制:赤質,正方,高十五尺三寸,方十一尺六寸。四柱,平盤,上覆青綠錦。上有天輪三層,外施金塗銀博山八十一。內有圓鏡,金塗銀頂龍一,四面行龍十六,火珠四。輪衣以青,墜以金鈴,頂有青羅十字分垂四角,曰絡帶。四角出龍首,銜氂牛五色尾,曰旒綏。四面拱斗,外施方鏡,九柱圍以朱闌,中設御坐、曲幾、屏風、錦褥。下舉以長竿四,攢竹筋膠丹漆之,竿為龍首。平盤下,四圍結紅絲網。輦官服色:武弁,黃纈對鳳袍,黃絹勒帛,紫生色袒帶,紫絹行縢。
fāng tíng niǎn, hēi zhì, dǐng rú mù wū, fēi luó yī, qún lán luò dài jiē xiù yún fèng. liǎng miàn zhū lǜ chuāng huā bǎn, wài shī hóng sī wǎng chóu, jīn tóng fēn tà, qián hòu chuí lián, xià shè yá chuáng gōu lán. zhǎng gān sì, yín lóng tóu, yín shì tī, xíng mǎ. zhǔ niǎn yī bǎi èr shí rén. zhèng hé zhī zhì, lián yǐ hóng luó xiù é wèi é, nèi shè yù zuò, zhǎng gān shì yǐ jīn tú tóng chī shǒu, héng gān èr.
芳亭輦,黑質,頂如幕屋,緋羅衣,裙襴、絡帶皆繡雲鳳。兩面朱綠窗花版,外施紅絲網綢,金銅帉錔,前後垂簾,下設牙床、勾闌。長竿四,銀龍頭,銀飾梯,行馬。主輦一百二十人。政和之制,簾以紅羅繡鵝為額,內設御坐,長竿飾以金塗銅螭首,橫竿二。
fèng niǎn, chì zhì, dǐng lún xià yǒu èr zhù, fēi luó lún yī, luò dài mén lián jiē xiù yún fèng. dǐng yǒu jīn fèng yī, liǎng bì kè huà guī wén jīn fèng chì. qián yǒu shì guì xiāng lú xiāng bǎo jié dài, xià yǒu gōu lán èr chóng, nèi shè hóng jǐn rù. zhǎng gān èr, yín shì tī, xíng mǎ. zhǔ niǎn bā shí rén. fǎ jià lǔ bù, bù shè fèng niǎn.
鳳輦,赤質,頂輪下有二柱,緋羅輪衣,絡帶、門帘皆繡雲鳳。頂有金鳳一,兩壁刻畫龜文、金鳳翅。前有軾匱、香爐、香寶、結帶,下有勾闌二重,內設紅錦褥。長竿二,銀飾梯,行馬。主輦八十人。法駕鹵簿,不設鳳輦。
xiāo yáo niǎn, yǐ zōng lú wèi wū, chì zhì, jīn tú yín zhuāng, zhū qī fú bǎn èr, yún bǎn yī, zhǎng gān èr, shì yǐ jīn tú yín lóng tóu. cháng xíng xìng suǒ yù. yòu yú gōu, fēn tà, méi hóng tāo. niǎn guān shí èr rén, chūn xià fú fēi luó shān, qiū dōng fú bái shī zi jǐn ǎo. dōng fēng, bié zào pì chén xiāo yáo niǎn, jiā chuāng gé, huáng zēng wèi lǐ, cì míng xǐng fāng xiāo yáo niǎn. zhōng xìng zhī zhì, chì zhì, jīn tú sì zhù, zōng wū shàng yǒu zǒu jí jīn lóng sì, zhōng qǐ huǒ zhū tū dǐng, sì miàn bù shè chuāng zhàng, zhōng yǒu yù tà zi, zhì shén jiǎn sù. zhī yīng rén yuán fú mào zi yí nán fāng shèng xié shān.
逍遙輦,以棕櫚為屋,赤質,金塗銀裝,朱漆扶版二,雲版一,長竿二,飾以金塗銀龍頭。常行幸所御。又魚鈎,帉錔,梅紅絛。輦官十二人,春夏服緋羅衫,秋冬服白師子錦襖。東封,別造辟塵逍遙輦,加窗隔,黃繒為里,賜名省方逍遙輦。中興之制,赤質,金塗四柱,棕屋上有走脊金龍四,中起火珠凸頂,四面不設窗障,中有御踏子,制甚簡素。祗應人員服帽子、宜男方勝纈衫。
píng niǎn, yòu míng píng tóu niǎn, yì yuē tài píng niǎn, shì rú xiāo yáo niǎn ér wú wū. niǎn guān shí èr rén, fú tóng xiāo yáo niǎn. cháng xíng xìng suǒ yù. dōng fēng, bié zào shēng shān tiān píng niǎn, shī jī guān, cì míng yuē dēng fēng niǎn. zhōng xìng zhī zhì, chì zhì, zhèng fāng, xíng rú yī zhū lóng yǐ ér jiā zhǎng gān èr, shì rú xiāo yáo niǎn ér bù shī zōng wū, zhì yóu jiǎn sù, zhǐ shī huà yún bǎn ér yǐ.
平輦,又名平頭輦,亦曰太平輦,飾如逍遙輦而無屋。輦官十二人,服同逍遙輦。常行幸所御。東封,別造升山天平輦,施機關,賜名曰登封輦。中興之制,赤質,正方,形如一朱龍椅而加長竿二,飾如逍遙輦而不施棕屋,制尤簡素,止施畫雲版而已。
yòu yǒu qī bǎo niǎn, lóng xìng èr nián, wèi dé shòu gōng suǒ zhì yě. gāo wǔ shí yī cùn, kuò èr shí qī cùn, shēn sān shí liù cùn. bǐ fù dà niǎn píng niǎn zhì dù wèi zhī. shàng shī dǐng lún yào yè jiǎo lóng dǐng lóng dī zi duó zi jié suì qiú. xià shī méi hóng sī qún wǎng, jiā zhuì qī bǎo, zhōng shè xiāng mù yù zuò, yǐn shǒu wèi zhuǎn shēn lóng, gào bèi wèi lóng shǒu, gào píng zi zhī yǐ hóng huáng téng. yú yǐ zhǎng gān èr, gān wèi chī shǒu, jīn tú yín shì yān. chū, yǒu sī yán:" dōng dōu jiù zhì, niǎn shì yǐ yù, qún wǎng yòng qī bǎo, ér dī zi yòng zhēn zhū." dì yuē:" shàng huáng yì bù rán, zhǐ yù jiǎn sù." suì yǐ tú jīn yì yù, méi hóng sī jié qún wǎng, jiān zhuì qī bǎo, ér jiǎo yá yì zhēn zhū. jì ér shàng huáng què bù shòu, měi zhì dà nèi, duō chéng mǎ, ér jiān yǒu xíng xìng, zé yòng jiān yú. zì shì, zhòng huá shòu kāng liǎng gōng bìng bù bié zào.
又有七寶輦,隆興二年,為德壽宮所制也。高五十一寸,闊二十七寸,深三十六寸。比附大輦、平輦制度為之。上施頂輪、耀葉、角龍、頂龍、滴子、鐸子、結穗球。下施梅紅絲裙網,加綴七寶,中設香木御坐,引手為轉身龍,告背為龍首,告枰子織以紅黃藤。舁以長竿二,竿為螭首,金塗銀飾焉。初,有司言:"東都舊制,輦飾以玉,裙網用七寶,而滴子用真珠。"帝曰:"上皇意不然,止欲簡素。"遂以塗金易玉,梅紅絲結裙網,間綴七寶,而角牙易真珠。既而上皇卻不受,每至大內,多乘馬,而間有行幸,則用肩輿。自是,重華、壽康兩宮並不別造。
xiǎo yú, chì zhì, dǐng lún xià shī qū bǐng rú gài, fēi xiù lún yī luò dài, zhì rú fèng niǎn ér xiǎo. xià yǒu gōu lán, yá chuáng, xiù lì shuǐ. zhōng shè fāng chuáng, fēi xiù luó yī, jǐn rù. shàng yǒu xiǎo àn zuò chuáng, jiē xiù yī. tà chuáng fēi yī. qián hòu zhǎng gān èr, yín shì tī, xíng mǎ. fèng yú èr shí sì rén. zhōng xìng hòu, qù qí lún gài, fāng sì shí jiǔ cùn, gāo sān shí yī cùn. yú shàng zhōu yǐ gōu lán, shī dí yǔ, yù zhào zi, zhōng wèi fāng chuáng sān jí. shàng shè yù zuò qū jǐ tà zi, qū bǐng fēi luó xiù gài, yú xià hóng sī jié wǔ sè huā qún wǎng. yú yǐ zhǎng gān èr, gān wèi chī shǒu. gōng diàn cóng róng suǒ chéng, shè lǔ bù zé chén zhī.
小輿,赤質,頂輪下施曲柄如蓋,緋繡輪衣、絡帶,制如鳳輦而小。下有勾闌,牙床,繡瀝水。中設方床,緋繡羅衣,錦褥。上有小案、坐床,皆繡衣。踏床緋衣。前後長竿二,銀飾梯,行馬。奉輿二十四人。中興後,去其輪蓋,方四十九寸,高三十一寸。輿上周以勾闌,施翟羽,玉照子,中為方床三級。上設御坐、曲幾、踏子,曲柄緋羅繡蓋,輿下紅絲結五色花裙網。舁以長竿二,竿為螭首。宮殿從容所乘,設鹵簿則陳之。
yāo yú, qián hòu zhǎng gān gè èr, jīn tóng chī tóu, fēi xiù fèng qún lán, shàng shī jǐn rù, bié shè xiǎo chuáng, fēi xiù huā lóng yī. fèng yú shí liù rén. zhōng xìng zhì, chì zhì, fāng xíng, sì miàn qū lán, xià jié xiù qún wǎng. zhì rú xiǎo yú, wéi wú dí wěi yù zhào zi sān jí chuáng qū bǐng gài, ér shàng shè fāng yù chuáng qū jǐ, yú gān wú chī shǒu, yòng yì tóng xiǎo yú.
腰輿,前後長竿各二,金銅螭頭,緋繡鳳裙襴,上施錦褥,別設小床,緋繡花龍衣。奉輿十六人。中興制,赤質,方形,四面曲闌,下結繡裙網。制如小輿,惟無翟尾、玉照子、三級床、曲柄蓋,而上設方御床、曲幾,舁竿無螭首,用亦同小輿。
gēng gēn chē zhì, qīng zhì, gài sān céng, yú rú wǔ hé zhī fù. jià liù qīng mǎ, jià shì sì shí rén. qīn cí jù dà jià fǎ jià lǔ bù, bìng liè yú zhàng nèi ruò gēng jí zé chéng zhī. guó cháo zhī chē, zì gēng gēn ér xià, fán shí yǒu wǔ. nán dù suǒ cún, wéi gēng gēn chē yī ér yǐ, qí zhì dù bìng tóng, wéi jià shì qī shí wǔ rén.
耕根車制,青質,蓋三層,余如五輅之副。駕六青馬,駕士四十人。親祠具大駕、法駕鹵簿,並列於仗內;若耕籍則乘之。國朝之車,自耕根而下,凡十有五。南渡所存,惟耕根車一而已,其制度並同,惟駕士七十五人。
jìn xián chē, gǔ ān chē yě. tài zǔ qián dé yuán nián gǎi chì zhì, liǎng bì shā chuāng, qíng ěr, xū guì, yī yuán, fēi xiǎn yī, luò dài mén lián jiē xiù fèng, hóng sī wǎng. zhōng shè zhū qī chuáng, xiāng àn, zǐ líng àn yī, fēi zēng guǒ wǎn suǒ, zhū qī xíng mǎ. fán chē jiē yǒu wǎn suǒ xíng mǎ. jià sì mǎ, jià shì èr shí sì rén.
進賢車,古安車也。太祖乾德元年改赤質,兩壁紗窗,擎耳,虛匱,一轅,緋幰衣,絡帶、門帘皆繡鳳,紅絲網。中設朱漆床,香案,紫綾案衣,緋繒裹輓索,朱漆行馬。(凡車皆有輓索、行馬。)駕四馬,駕士二十四人。
míng yuǎn chē, gǔ sì wàng chē yě, jià yǐ niú. tài zǔ qián dé yuán nián gǎi, réng jiù sì mǎ. chì zhì, zhì rú wū, zhòng yán gōu lán, shàng yǒu jīn lóng, sì jiǎo chuí tóng duó, shàng céng sì miàn chuí lián, xià céng zhōu yǐ huā bǎn, sān yuán. jià shì sì shí rén, fú xiù duì fèng.
明遠車,古四望車也,駕以牛。太祖乾德元年改,仍舊四馬。赤質,制如屋,重檐勾闌,上有金龍,四角垂銅鐸,上層四面垂簾,下層周以花版,三轅。駕士四十人,服繡對鳳。
yáng chē, gǔ niǎn chē yě, yì wèi huà lún chē, jià yǐ niú. suí jià yǐ guǒ xià mǎ, jīn yì jià yǐ èr xiǎo mǎ. chì zhì, liǎng bì huà guī wén jīn fèng chì, fēi xiǎn yī luò dài mén lián jiē xiù ruì yáng. tóng zǐ shí bā rén.
羊車,古輦車也,亦為畫輪車,駕以牛。隋駕以果下馬,今亦駕以二小馬。赤質,兩壁畫龜文、金鳳翅,緋幰衣、絡帶、門帘皆繡瑞羊。童子十八人。
zhǐ nán chē, yī yuē sī nán chē. chì zhì, liǎng xiāng huà qīng lóng bái hǔ, sì miàn huà huā niǎo, zhòng tái, gōu lán, lòu gǒng, sì jiǎo chuí xiāng náng. shàng yǒu xiān rén, chē suī zhuǎn ér shǒu cháng nán zhǐ. yī yuán. fèng shǒu, jià sì mǎ. jià shì jiù shí bā rén, tài zōng yōng xī sì nián, zēng wèi sān shí rén. rén zōng tiān shèng wǔ nián, gōng bù láng zhōng yàn sù shǐ zào zhǐ nán chē, sù shàng zòu yuē:
指南車,一曰司南車。赤質,兩箱畫青龍、白虎,四面畫花鳥,重台,勾闌,鏤拱,四角垂香囊。上有仙人,車雖轉而手常南指。一轅。鳳首,駕四馬。駕士舊十八人,太宗雍熙四年,增為三十人。仁宗天聖五年,工部郎中燕肅始造指南車,肅上奏曰:
huáng dì yǔ chī yóu zhàn yú zhuō lù zhī yě, chī yóu qǐ dà wù, jūn shì bù zhī suǒ xiàng, dì suì zuò zhǐ nán chē. zhōu chéng wáng shí, yuè shang shì zhòng yì lái xiàn, shǐ zhě huò shī dào, zhōu gōng cì píng chē yǐ zhǐ nán. qí hòu, fǎ jù wáng. hàn zhāng héng wèi mǎ jūn jì zuò zhī, shǔ shì luàn lí, qí qì bù cún. sòng wǔ dì píng zhǎng ān, cháng wèi cǐ chē, ér zhì bù jīng. zǔ chōng zhī yì fù zào zhī. hòu wèi tài wǔ dì shǐ guō shàn míng zào, mí nián bù jiù, mìng fú fēng mǎ yuè zào, chuí chéng ér wèi shàn míng zhèn sǐ, qí fǎ suì jué. táng yuán hé zhōng, diǎn zuò guān jīn gōng lì yǐ qí chē jí jì lǐ gǔ shàng zhī, xiàn zōng yuè yú lín dé diàn, yǐ bèi fǎ jià, lì wǔ dài zhì guó cháo, bù wén dé qí zhì zhě, jīn chuàng yì chéng zhī.
黃帝與蚩尤戰於涿鹿之野,蚩尤起大霧,軍士不知所向,帝遂作指南車。周成王時,越裳氏重譯來獻,使者惑失道,周公賜軿車以指南。其後,法俱亡。漢張衡、魏馬鈞繼作之,屬世亂離,其器不存。宋武帝平長安,嘗為此車,而制不精。祖沖之亦復造之。後魏太武帝使郭善明造,彌年不就,命扶風馬岳造,垂成而為善明鴆死,其法遂絕。唐元和中,典作官金公立以其車及記里鼓上之,憲宗閱於麟德殿,以備法駕,歷五代至國朝,不聞得其制者,今創意成之。
qí fǎ: yòng dú yuán chē, chē xiāng wài lóng shàng yǒu zhòng gòu, lì mù xiān rén yú shàng, yǐn bì nán zhǐ. yòng dà xiǎo lún jiǔ, hé chǐ yī bǎi èr shí. zú lún èr, gāo liù chǐ, wéi yī zhàng bā chǐ. fù zú lì zi lún èr, jìng èr chǐ sì cùn, wéi qī chǐ èr cùn, chū chǐ gè èr shí sì, chǐ jiān xiāng qù sān cùn. yuán duān héng mù xià lì xiǎo lún èr, qí jìng sān cùn, tiě zhóu guàn zhī. zuǒ xiǎo píng lún yī, qí jìng yī chǐ èr cùn, chū chǐ shí èr yòu xiǎo píng lún yī, qí jìng yī chǐ èr cùn, chū chǐ shí èr. zhōng xīn dà píng lún yī, qí jìng sì chǐ bā cùn, wéi yī zhàng sì chǐ sì cùn, chū chǐ sì shí bā, chǐ jiān xiāng qù sān cùn. zhōng lì guàn xīn zhóu yī, gāo bā chǐ, jìng sān cùn.
其法:用獨轅車,車箱外籠上有重構,立木仙人於上,引臂南指。用大小輪九,合齒一百二十。足輪二,高六尺,圍一丈八尺。附足立子輪二,徑二尺四寸,圍七尺二寸,出齒各二十四,齒間相去三寸。轅端橫木下立小輪二,其徑三寸,鐵軸貫之。左小平輪一,其徑一尺二寸,出齒十二;右小平輪一,其徑一尺二寸,出齒十二。中心大平輪一,其徑四尺八寸,圍一丈四尺四寸,出齒四十八,齒間相去三寸。中立貫心軸一,高八尺,徑三寸。
shàng kè mù wèi xiān rén, qí chē xíng, mù rén zhǐ nán. ruò zhé ér dōng, tuī yuán yòu xuán, fù yòu zú zi lún shùn zhuǎn shí èr chǐ, jī yòu xiǎo píng lún yī zā, chù zhōng xīn dà píng lún zuǒ xuán sì fēn zhī yī, zhuǎn shí èr chǐ, chē dōng xíng, mù rén jiāo ér nán zhǐ. ruò zhé ér xī, tuī yuán zuǒ xuán, fù zuǒ zú zi lún suí lún shùn zhuǎn shí èr chǐ, jī zuǒ xiǎo píng lún yī zā, chù zhōng xīn dà píng lún yòu zhuǎn sì fēn zhī yī, zhuǎn shí èr chǐ, chē zhèng xī xíng, mù rén jiāo ér nán zhǐ. ruò yù běi xíng, huò dōng, huò xī, zhuǎn yì rú zhī.
上刻木為仙人,其車行,木人指南。若折而東,推轅右旋,附右足子輪順轉十二齒,擊右小平輪一匝,觸中心大平輪左旋四分之一,轉十二齒,車東行,木人交而南指。若折而西,推轅左旋,附左足子輪隨輪順轉十二齒,擊左小平輪一匝,觸中心大平輪右轉四分之一,轉十二齒,車正西行,木人交而南指。若欲北行,或東,或西,轉亦如之。
zhào yǐ qí fǎ xià yǒu sī zhì zhī.
詔以其法下有司制之。
dà guān yuán nián, nèi shì shěng wú dé rén yòu xiàn zhǐ nán chē jì lǐ gǔ chē zhī zhì, èr chē chéng, qí nián zōng sì dà lǐ shǐ yòng zhī. qí zhǐ nán chē shēn yī zhàng yī chǐ yī cùn wǔ fēn, kuò jiǔ chǐ wǔ cùn, shēn yī zhàng jiǔ cùn, chē lún zhí jìng wǔ chǐ qī cùn, chē yuán yī zhàng wǔ cùn. chē xiāng shàng xià wèi liǎng céng, zhōng shè píng fēng, shàng ān xiān rén yī zhí zhàng, zuǒ yòu guī hè gè yī, tóng zǐ sì gè zhí yīng lì sì jiǎo, shàng shè guān lì. wò lún yī shí sān, gè jìng yī chǐ bā cùn wǔ fēn, wéi wǔ chǐ wǔ cùn wǔ fēn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù yī cùn bā fēn. zhōng xīn lún zhóu suí píng fēng guàn xià, xià yǒu lún yī shí sān, zhōng zhì dà píng lún. qí lún jìng sān chǐ bā cùn, wéi yī zhàng yī chǐ sì cùn, chū chǐ yī bǎi, chǐ jiān xiāng qù yī cùn èr fēn wǔ lí, tōng shàng zuǒ yòu qǐ luò. èr xiǎo píng lún, gè yǒu tiě zhuì zi yī, jiē jìng yī chǐ yī cùn, wéi sān chǐ sān cùn, chū chǐ yī shí qī, chǐ jiān xiāng qù yī cùn jiǔ fēn. yòu zuǒ yòu fù lún gè yī, jìng yī chǐ wǔ cùn wǔ fēn, wéi sì chǐ liù cùn wǔ fēn, chū chǐ èr shí sì, chǐ jiān xiāng qù èr cùn yī fēn. zuǒ yòu dié lún gè èr, xià lún gè jìng èr chǐ yī cùn, wéi liù chǐ sān cùn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù èr cùn yī fēn shàng lún gè jìng yī chǐ èr cùn, wéi sān chǐ liù cùn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù yī cùn yī fēn. zuǒ yòu chē jiǎo shàng gè lì lún yī, jìng èr chǐ èr cùn, wéi liù chǐ liù cùn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù èr cùn èr fēn wǔ lí. zuǒ yòu hòu yuán gè xiǎo lún yī, wú chǐ, xì zhú dǎn bìng suǒ zài zuǒ yòu zhóu shàng, yù yòu zhuǎn shǐ yòu yuán xiǎo lún chù luò yòu lún, ruò zuǒ zhuǎn shǐ zuǒ yuán xiǎo lún chù luò zuǒ lún. xíng zé xiān tóng jiāo ér zhǐ nán. chē jià chì mǎ èr, tóng miàn, chā yǔ, pán yīng, pān xiōng líng fú, fēi juàn tì, jǐn bāo wěi.
大觀元年,內侍省吳德仁又獻指南車、記里鼓車之制,二車成,其年宗祀大禮始用之。其指南車身一丈一尺一寸五分,闊九尺五寸,深一丈九寸,車輪直徑五尺七寸,車轅一丈五寸。車箱上下為兩層,中設屏風,上安仙人一執仗,左右龜鶴各一,童子四各執纓立四角,上設關戾。臥輪一十三,各徑一尺八寸五分,圍五尺五寸五分,出齒三十二,齒間相去一寸八分。中心輪軸隨屏風貫下,下有輪一十三,中至大平輪。其輪徑三尺八寸,圍一丈一尺四寸,出齒一百,齒間相去一寸二分五厘,通上左右起落。二小平輪,各有鐵墜子一,皆徑一尺一寸,圍三尺三寸,出齒一十七,齒間相去一寸九分。又左右附輪各一,徑一尺五寸五分,圍四尺六寸五分,出齒二十四,齒間相去二寸一分。左右疊輪各二,下輪各徑二尺一寸,圍六尺三寸,出齒三十二,齒間相去二寸一分;上輪各徑一尺二寸,圍三尺六寸,出齒三十二,齒間相去一寸一分。左右車腳上各立輪一,徑二尺二寸,圍六尺六寸,出齒三十二,齒間相去二寸二分五厘。左右後轅各小輪一,無齒,系竹{亶}並索在左右軸上,遇右轉使右轅小輪觸落右輪,若左轉使左轅小輪觸落左輪。行則仙童交而指南。車駕赤馬二,銅面,插羽,鞶纓,攀胸鈴拂,緋絹屜,錦包尾。
jì lǐ gǔ chē, yī míng dà zhāng chē. chì zhì, sì miàn huà huā niǎo, zhòng tái, gōu lán, lòu gǒng. xíng yī lǐ, zé shàng céng mù rén jī gǔ shí lǐ, zé cì céng mù rén jī zhuó. yī yuán, fèng shǒu, jià sì mǎ. jià shì jiù shí bā rén, tài zōng yōng xī sì nián, zēng wèi sān shí rén.
記里鼓車,一名大章車。赤質,四面畫花鳥,重台,勾闌,鏤拱。行一里,則上層木人擊鼓;十里,則次層木人擊鐲。一轅,鳳首,駕四馬。駕士舊十八人,太宗雍熙四年,增為三十人。
rén zōng tiān shèng wǔ nián, nèi shì lú dào lóng shàng jì lǐ gǔ chē zhī zhì:" dú yuán shuāng lún, xiāng shàng wèi liǎng zhòng, gè kè mù wèi rén, zhí mù chuí. zú lún gè jìng liù chǐ, wéi yī zhàng bā chǐ. zú lún yī zhōu, ér xíng dì sān bù. yǐ gǔ fǎ liù chǐ wèi bù, sān bǎi bù wèi lǐ, yòng jiào jīn fǎ wǔ chǐ wèi bù, sān bǎi liù shí bù wèi lǐ. lì lún yī, fù yú zuǒ zú, jìng yī chǐ sān cùn bā fēn, wéi sì chǐ yī cùn sì fēn, chū chǐ shí bā, chǐ jiān xiāng qù èr cùn sān fēn. xià píng lún yī, qí jìng sì chǐ yī cùn sì fēn, wéi yī zhàng èr chǐ sì cùn èr fēn, chū chǐ wǔ shí sì, chǐ jiān xiāng qù yǔ fù lì lún tóng. lì guàn xīn zhóu yī, qí shàng shè tóng xuán fēng lún yī, chū chǐ sān, chǐ jiān xiāng qù yī cùn èr fēn. zhōng lì píng lún yī, qí jìng sì chǐ, wéi yī zhàng èr chǐ, chū chǐ bǎi, chǐ jiān xiāng qù yǔ xuán fēng děng. cì ān xiǎo píng lún yī, qí jìng sān cùn shǎo bàn cùn, wéi yī chǐ, chū chǐ shí, chǐ jiān xiāng qù yī cùn bàn. shàng píng lún yī, qí jìng sān chǐ shǎo bàn chǐ, wéi yī zhàng, chū chǐ bǎi, chǐ jiān xiāng qù yǔ xiǎo píng lún tóng. qí zhōng píng lún zhuǎn yī zhōu, chē xíng yī lǐ, xià yī céng mù rén jī gǔ shàng píng lún zhuǎn yī zhōu, chē xíng shí lǐ, shàng yī céng mù rén jī zhuó. fán yòng dà xiǎo lún bā, hé èr bǎi bā shí wǔ chǐ, dì xiāng gōu suǒ, quǎn yá xiāng zhì, zhōu ér fù shǐ." zhào yǐ qí fǎ xià yǒu sī zhì zhī.
仁宗天聖五年,內侍盧道隆上記里鼓車之制:"獨轅雙輪,箱上為兩重,各刻木為人,執木槌。足輪各徑六尺,圍一丈八尺。足輪一周,而行地三步。以古法六尺為步,三百步為里,用較今法五尺為步,三百六十步為里。立輪一,附於左足,徑一尺三寸八分,圍四尺一寸四分,出齒十八,齒間相去二寸三分。下平輪一,其徑四尺一寸四分,圍一丈二尺四寸二分,出齒五十四,齒間相去與附立輪同。立貫心軸一,其上設銅旋風輪一,出齒三,齒間相去一寸二分。中立平輪一,其徑四尺,圍一丈二尺,出齒百,齒間相去與旋風等。次安小平輪一,其徑三寸少半寸,圍一尺,出齒十,齒間相去一寸半。上平輪一,其徑三尺少半尺,圍一丈,出齒百,齒間相去與小平輪同。其中平輪轉一周,車行一里,下一層木人擊鼓;上平輪轉一周,車行十里,上一層木人擊鐲。凡用大小輪八,合二百八十五齒,遞相鈎鎖,犬牙相制,周而復始。"詔以其法下有司制之。
dà guān zhī zhì, chē xiāng shàng xià wèi liǎng céng, shàng ān mù rén èr, shēn gè shǒu zhí mù chuí. lún zhóu gòng sì. nèi zuǒ bì chē jiǎo shàng lì lún yī, ān zài chē xiāng nèi, jìng èr chǐ èr cùn wǔ fēn, wéi liù chǐ qī cùn wǔ fēn, èr shí chǐ, chǐ jiān xiāng qù sān cùn sān fēn wǔ lí. yòu píng lún yī, jìng sì chǐ liù cùn wǔ fēn, wéi yī zhàng sān chǐ jiǔ cùn wǔ fēn, chū chǐ liù shí, chǐ jiān xiāng qù èr cùn sì fēn. shàng dà píng lún yī, tōng zhóu guàn shàng, jìng sān chǐ bā cùn, wéi yī zhàng yī chǐ, chū chǐ yī bǎi, chǐ jiān xiāng qù yī cùn èr fēn. lì zhóu yī, jìng èr cùn èr fēn, wéi liù cùn liù fēn, chū chǐ sān, chǐ jiān xiāng qù èr cùn èr fēn. wài dà píng lún zhóu shàng yǒu tiě bō zi èr. yòu mù héng zhóu shàng guān lì bō zi gè yī. qí chē jiǎo zhuǎn yī bǎi zāo, tōng lún zhóu zhuǎn zhōu, mù rén gè yī jī zhēng gǔ.
大觀之制,車箱上下為兩層,上安木人二,身各手執木槌。輪軸共四。內左壁車腳上立輪一,安在車箱內,徑二尺二寸五分,圍六尺七寸五分,二十齒,齒間相去三寸三分五厘。又平輪一,徑四尺六寸五分,圍一丈三尺九寸五分,出齒六十,齒間相去二寸四分。上大平輪一,通軸貫上,徑三尺八寸,圍一丈一尺,出齒一百,齒間相去一寸二分。立軸一,徑二寸二分,圍六寸六分,出齒三,齒間相去二寸二分。外大平輪軸上有鐵撥子二。又木橫軸上關戾、撥子各一。其車腳轉一百遭,通輪軸轉周,木人各一擊鉦、鼓。
bái lù chē, suí suǒ zhì yě, yī míng gǔ chuī chē. chì zhì, zhōu shī huā bǎn, shàng yǒu zhū zhù, guàn wǔ lún xiāng zhòng, lún yī yǐ fēi, zào dǐng jí fēi luò dài, bìng xiù fēi lù. zhù miǎo kè mù wèi lù, xián é máo tǒng, hóng shòu dài. yī yuán. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén.
白鷺車,隋所制也,一名鼓吹車。赤質,周施花版,上有朱柱,貫五輪相重,輪衣以緋,皂頂及緋絡帶,並繡飛鷺。柱杪刻木為鷺,銜鵝毛筒,紅綬帶。一轅。駕四馬,駕士十八人。
luán qí chē, hàn zhì, wèi qián qū. chì zhì, qū bì, yī yuán. shàng zài chì qí, xiù luán niǎo. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén.
鸞旗車,漢制,為前驅。赤質,曲壁,一轅。上載赤旗,繡鸞鳥。駕四馬,駕士十八人。
chóng dé chē, běn qín pì è chē yě. shàng yǒu táo hú jí shǐ, suǒ yǐ ráng què bù xiáng. tài zǔ qián dé yuán nián, gǎi chì zhì, zhōu shī huā bǎn, sì jiǎo kè pì è shòu, zhōng zài huáng qí, yì xiù cǐ shòu. tài bo shǔ lìng yī rén, zài chē zhōng zhí qí. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén. zhèng hé zhī zhì, jiàn huáng luó xiù chóng dé qí yī, cǎi huà kè mù xiè zhì sì. xuān hé yuán nián, lǐ zhì jú yán:" chóng dé chē zài tài bo lìng yī yuán, huà pì è shòu yú qí. jì yuē' qián wū ér hòu shǐ', chuán yuē' táo hú jí shǐ, yǐ gōng yù wáng shì'. qǐng yǐ wū yì tài bo, hú shǐ yì pì è shòu." cóng zhī.
崇德車,本秦辟惡車也。上有桃弧棘矢,所以禳卻不祥。太祖乾德元年,改赤質,周施花版,四角刻辟惡獸,中載黃旗,亦繡此獸。太卜署令一人,在車中執旗。駕四馬,駕士十八人。政和之制,建黃羅繡崇德旗一,彩畫刻木獬豸四。宣和元年,禮制局言:"崇德車載太卜令一員,畫辟惡獸於旗。《記》曰'前巫而後史',《傳》曰'桃弧棘矢,以供御王事'。請以巫易太卜,弧矢易辟惡獸。"從之。
pí xuān chē, hàn qián qū chē yě. mào yǐ hǔ pí wèi xuān, qǔ qū lǐ" qián yǒu shì shī, zé zài hǔ pí" zhī yì, chì zhì, qū bì, shàng yǒu zhù, guàn wǔ lún xiāng zhòng, huà hǔ wén. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén. zhèng hé zhī zhì, yòng qī zhù, guàn zhū qī pí xuān wǔ.
皮軒車,漢前驅車也。冒以虎皮為軒,取《曲禮》"前有士師,則載虎皮"之義,赤質,曲壁,上有柱,貫五輪相重,畫虎文。駕四馬,駕士十八人。政和之制,用漆柱,貫朱漆皮軒五。
huáng yuè chē, hàn zhì, chéng yú jiàn zhī, zài dà jià hòu. jìn lǔ bù yǒu huáng yuè chē. táng chū wú zhī, zhēn guān hòu shǐ jiā. chì zhì, qū bì, zhōng shè jīn yuè yī, jǐn náng chóu gàng. zuǒ wǔ wèi duì zhèng yī rén, zài chē zhōng zhí yuè. jià liǎng mǎ, jià shì shí wǔ rén.
黃鉞車,漢制,乘輿建之,在大駕後。晉鹵簿有黃鉞車。唐初無之,貞觀後始加。赤質,曲壁,中設金鉞一,錦囊綢槓。左武衛隊正一人,在車中執鉞。駕兩馬,駕士十五人。
bào wěi chē. gǔ zhě jūn zhèng jiàn bào wěi. hàn zhì, zuì hòu chē yī chéng chuí bào wěi, bào wěi yǐ qián jí tóng jìn zhōng. táng zhēn guān hòu, shǐ jiā cǐ chē yú lǔ bù nèi, zhì tóng huáng yuè chē. shàng dài zhū qī gān, shǒu zhuì bào wěi, yòu wǔ wèi duì zhèng yī rén zhí zhī. jià liǎng mǎ, jià shì shí wǔ rén.
豹尾車。古者軍正建豹尾。漢制,最後車一乘垂豹尾,豹尾以前即同禁中。唐貞觀後,始加此車於鹵簿內,制同黃鉞車。上戴朱漆竿,首綴豹尾,右武衛隊正一人執之。駕兩馬,駕士十五人。
shǔ chē, yī yuē fù chē, yī yuē èr chē, yī yuē zuǒ chē. qín zhì, dà jià shǔ chē bā shí yī chéng, fǎ jià sān shí liù chéng. hàn fǎ jià yòng sān shí yī chéng, xiǎo jià yòng shí èr chéng. suí zhì, dà jià sān shí liù, fǎ jià shí èr, xiǎo jià bù yòng. táng dà jià wéi yòng shí èr chéng, sòng yīn zhī. hēi zhì, liǎng xiāng fàn zhuāng, qián yǒu qū lán, jīn tóng shì, shàng shī zǐ tōng xiǎn, luò dài mén lián jiē xiù yún hè, zǐ sī wǎng fēn tà. měi chéng jià sān niú, jià shì shí rén.
屬車,一曰副車,一曰貳車,一曰左車。秦制,大駕屬車八十一乘,法駕三十六乘。漢法駕用三十一乘,小駕用十二乘。隋制,大駕三十六,法駕十二,小駕不用。唐大駕唯用十二乘,宋因之。黑質,兩箱軬裝,前有曲闌,金銅飾,上施紫通幰,絡帶、門帘皆繡雲鶴,紫絲網帉錔。每乘駕三牛,駕士十人。
wǔ chē. huī zōng xuān hé yuán nián, lǐ zhì jú yán:" jiù lǔ bù jì yǒu bái lù luán qí pí xuān sān chē, qí zhì fēi gǔ. àn qū lǐ yuē:' qián yǒu shuǐ zé zài qīng jīng, qián yǒu chén āi zé zài míng yuān, qián yǒu chē qí zé zài fēi hóng, qián yǒu shì shī zé zài hǔ pí, qián yǒu zhì shòu zé zài pí xiū.' wàn chéng yī chū, wǔ chē bì zài, suǒ yǐ jǐng zhòng yě. qīng jīng míng yuān fēi hóng pí xiū nǎi yǐ bái lù luán qí zá chén qí jiān, wèi wèi hé lǐ. jīn yù gǎi wǔ chē xiāng cì yú zhōng dào, jì zhī yǐ chóng dé chē, yú shì wèi bèi." qīng jīng chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài qīng jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, shū qīng niǎo yú qí shàng. míng yuān chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài míng yuān jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, huà míng yuān yú qí shàng. fēi hóng chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài fēi hóng jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, huà fēi hóng yú qí shàng. hǔ pí chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài hǔ pí jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, yuán yǐ chì, huà hǔ pí yú shàng. pí xiū chē, chì zhì, qū bì, jīng yǐ jiàng bó wèi zhī, yuán yǐ chì, huà pí xiū yú shàng. qí yuán jiē yī.
五車。徽宗宣和元年,禮制局言:"舊鹵簿記有白鷺、鸞旗、皮軒三車,其制非古。按《曲禮》曰:'前有水則載青旌,前有塵埃則載鳴鳶,前有車騎則載飛鴻,前有士師則載虎皮,前有鷙獸則載貔貅。'萬乘一出,五車必載,所以警眾也。青旌、鳴鳶、飛鴻、貔貅乃以白鷺、鸞旗雜陳其間,未為合禮。今欲改五車相次於中道,繼之以崇德車,於是為備。"青旌車,赤質,曲壁,中載青旌,以絳帛為之,書青鳥於其上。鳴鳶車,赤質,曲壁,中載鳴鳶旌,以絳帛為之,畫鳴鳶於其上。飛鴻車,赤質,曲壁,中載飛鴻旌,以絳帛為之,畫飛鴻於其上。虎皮車,赤質,曲壁,中載虎皮旌,以絳帛為之,緣以赤,畫虎皮於上。貔貅車,赤質,曲壁,旌以絳帛為之,緣以赤,畫貔貅於上。其轅皆一。
liáng chē, chì zhì, jīn tú yín zhuāng, lóng fèng wǔ cǎi míng jīn, zhī yǐ hóng huáng téng, yóu bì, fēi sī tāo lóng tóu, méi hóng luó rù, yín chī tóu, suì qiú, yún duǒ tà tóu, lián huā zuò, yàn gōu, huǒ zhū, mén dá, jīn qū yuè, pín jiā, dà xiǎo huán, jià yǐ tuó tuó. xǐng fāng zài dào jí xiào liè huí zé chéng zhī.
涼車,赤質,金塗銀裝,龍鳳五采明金,織以紅黃藤,油壁,緋絲絛龍頭,梅紅羅褥,銀螭頭,穗球,雲朵踏頭,蓮花坐,雁鈎,火珠,門沓,釒屈鉞,頻伽,大小鐶,駕以橐駝。省方在道及校獵回則乘之。
xiāng fēng wū yú, shàng zài zhǎng gān, gān miǎo kè mù wèi wū, chuí é máo tǒng, hóng shòu dài, xià chéng yǐ xiǎo pán, zhōu yǐ fēi qún, xiù wū xíng. yú shì sì rén.
相風烏輿,上載長竿,竿杪刻木為烏,垂鵝毛筒,紅綬帶,下承以小盤,周以緋裙,繡烏形。輿士四人。
xíng lòu yú, suí dà yè xíng lòu chē yě. zhì tóng zhōng gǔ lóu ér dà, shè kè lòu rú chēng héng. shǒu chuí tóng bō, mò yǒu tóng xiàng, qī guì zhù shuǐ, kě wū zhù shuǐ rù bō zhōng. zhǎng gān sì, yú shì liù shí rén.
行漏輿,隋大業行漏車也。制同鍾、鼓樓而大,設刻漏如稱衡。首垂銅缽,末有銅象,漆匱貯水,渴烏注水入缽中。長竿四,輿士六十人。
shí èr shén yú, chì zhì, sì mén páng kè shí èr chén shén, fēi xiù lún yī luò dài. yú shì shí èr rén.
十二神輿,赤質,四門旁刻十二辰神,緋繡輪衣、絡帶。輿士十二人。
jiāo lóng zhēng gǔ yú gè yī, jiē kè mù wèi èr qīng lóng xiāng jiāo, xià yǒu mù tái zhǎng gān, yī chí huà gǔ, yī guà jīn zhēng, shàng jiē yǒu fēi gài, yì xiù jiāo lóng. yú shì gè èr rén. zhōng xìng hòu, xiāng fēng xíng lòu shí èr shén zhēng gǔ sì yú, xī shěng qù.
交龍鉦、鼓輿各一,皆刻木為二青龍相交,下有木台、長竿,一持畫鼓,一掛金鉦,上皆有緋蓋,亦繡交龍。輿士各二人。中興後,相風、行漏、十二神、鉦鼓四輿,悉省去。
zhōng gǔ lóu yú gè yī, běn suí dà jià zhōng chē gǔ chē yě. jiē kè mù wèi wū, zhōng zhì zhōng gǔ, xià shī mù tái zhǎng gān, rú zhēng gǔ yú. yú shì gè èr shí sì rén.
鍾、鼓樓輿各一,本隋大駕鍾車、鼓車也。皆刻木為屋,中置鍾、鼓,下施木台、長竿,如鉦、鼓輿。輿士各二十四人。
xíng lòu yú shí èr shén yú jiāo lóng zhēng gǔ yú zhōng gǔ lóu, jiù lǐ wú wén, jiē tài zǔ kāi bǎo dìng lǐ suǒ zēng.
行漏輿、十二神輿、交龍鉦鼓輿、鐘鼓樓,舊禮無文,皆太祖開寶定禮所增。