yú fú yī
◎舆服一
wǔ lù dà lù dà niǎn fāng tíng niǎn fèng niǎn xiāo yáo niǎn píng niǎn qī bǎo niǎn xiǎo yú yāo yú gēng gēn chē jìn xián chē míng yuǎn chē yáng chē zhǐ nán chē jì lǐ gǔ chē bái lù chē luán qí chē chóng dé chē pí xuān chē huáng yuè chē bào wěi chē shǔ chē wǔ chē liáng chē xiāng fēng wū yú xíng lòu yú shí èr shén yú zhēng gǔ yú zhōng gǔ lóu yú
○五辂 大辂 大辇 芳亭辇 凤辇 逍遥辇 平辇 七宝辇 小舆 腰舆耕根车 进贤车 明远车 羊车 指南车 记里鼓车 白鹭车 鸾旗车 崇德车 皮轩车 黄钺车 豹尾车 属车 五车 凉车 相风乌舆 行漏舆 十二神舆 钲鼓舆 钟鼓楼舆
xī zhě shèng rén zuò yú, zhěn zhī fāng yǐ xiàng dì, gài zhī yuán yǐ xiàng tiān. yì zhuàn yán:" huáng dì yáo shùn, chuí yī shang ér tiān xià zhì, gài qǔ zhū qián kūn." fū yú fú zhī zhì, qǔ fǎ tiān dì, zé shèng rén chuàng wù zhī zhì, bié zūn bēi, dìng shàng xià, yǒu dà yú sī èr zhě hū! shùn mìng yǔ yuē:" yǔ yù guān gǔ rén zhī xiàng, rì yuè xīng chén shān lóng huá chóng zuò huì, zōng yí zǎo huǒ fěn mǐ fǔ fú chī xiù, yǐ wǔ cǎi zhāng shī yú wǔ sè, zuò fú, rǔ míng." zhōu guān zhī shǔ, yǒu jīn chē diǎn lù sī cháng, yǒu sī fú sī qiú nèi sī fú děng zhí. yǐ shì zhī yú fú shǐ yú huáng dì, chéng yú táng yú, lì xià jí shāng, ér dà bèi yú zhōu. zhōu shuāi, liè guó sì wèi chǐ tài. qín bìng zhī, lǎn shàng xuǎn yǐ gōng fú yù, qí cì yǐ cì bǎi guān, shǐ yǒu dà jià fǎ jià zhī zhì yòu zì tiān zǐ yǐ zhì mù shǒu, gè yǒu lǔ bù yān. hàn xìng, nǎi bù néng jiān gǔ chéng xiàn, ér xiào qín suǒ wéi. zì shì dài yǒu biàn gēng, zhì yǒu xiáng lüè. dōng hàn zhì jiù táng shū jiē chēng yú fú, xīn táng shū gǎi wéi chē fú, zhèng qiáo hé zhū dài wéi tōng zhì yòu wèi qì fú. qí wén suī shū, ér kǎo gǔ zhì zuò, wú yǐ shàng yú sān dài yǐ.
昔者圣人作舆,轸之方以象地,盖之圆以象天。《易·传》言:"黄帝、尧、舜,垂衣裳而天下治,盖取诸乾坤。"夫舆服之制,取法天地,则圣人创物之智,别尊卑,定上下,有大于斯二者乎!舜命禹曰:"予欲观古人之象,日、月、星辰、山、龙、华虫作会,宗彝、藻、火、粉米、黼、黻絺绣,以五采彰施于五色,作服,汝明。"《周官》之属,有巾车、典路、司常,有司服、司裘、内司服等职。以是知舆服始于黄帝,成于唐、虞,历夏及商,而大备于周。周衰,列国肆为侈汰。秦并之,揽上选以供服御,其次以赐百官,始有大驾、法驾之制;又自天子以至牧守,各有卤簿焉。汉兴,乃不能监古成宪,而效秦所为。自是代有变更,志有详略。《东汉》至《旧唐书》皆称《舆服》,《新唐书》改为《车服》,郑樵合诸代为《通志》又为《器服》。其文虽殊,而考古制作,无以尚于三代矣。
fū sān dài zhì qì, suǒ yǐ wéi bǎi shì fǎ zhě, yǐ qí huá zhì shì zhōng yě. kǒng zǐ dá yán yuān wèi bāng zhī wèn yuē:" chéng yīn zhī lù, fú zhōu zhī miǎn." qiě lǐ wèi" zhōu rén shàng yú", ér kǒng zǐ dú qǔ yīn lù, shì yīn zhī zhì shèng yú zhōu yě. yòu yán yǔ" zhì měi hū fú miǎn". ér lùn miǎn yǐ zhōu wèi guì, shì zhōu zhī wén shèng yú xià yě. gài yǐ bù néng wú sǔn yì yú qí jiān yān. bù zhī lì dài yú qín yǐ hái, hé suǒ sǔn yì hū?
夫三代制器,所以为百世法者,以其华质适中也。孔子答颜渊为邦之问曰:"乘殷之辂,服周之冕。"且《礼》谓"周人上舆",而孔子独取殷辂,是殷之质胜于周也。又言禹"致美乎黻冕"。而论冕以周为贵,是周之文胜于夏也。盖已不能无损益于其间焉。不知历代于秦已还,何所损益乎?
sòng zhī jūn chén, yú èr dì sān wáng zhōu gōng kǒng zǐ zhī dào, jiǎng zhī shén míng. zhì qí guī mó zhì dù, shì wèi shēng míng, yǐ zú càn rán, suī bù néng jǐn hé gǔ zhì, ér yú hòu dài shù wú kuì yān. sòng chū, gǔn miǎn zhuì shì bù yòng zhū yù, gài cún jiǎn jiǎn zhī fēng, jí wèi lǔ bù, yòu chì yǐ qí zhì, huá yǐ xiù yī, xiè yǐ qiú zhàng, qǐ fēi xún xí táng wǔ jì zhī xí, yóu wèi néng jǐn qù qí lòu xié? yí zhī zǐ sūn, dài yǒu shèn yān zhě yǐ. qì yú huī zōng, fèng shēn zhī yù, shē dàng mí jí, suī yù bù wáng dé hū? jìng kāng zhī mò, lèi cháo fǎ wù, lún mò yú jīn. zhōng xīng, duō shí sàn yì, cān zhuó shí yí, wù cóng shěng yuē. fán fú yòng jǐn xiù, jiē yì yǐ xié yǐ luó qí zhàng yòng jīn yín shì zhě, jiē yì yǐ huì yǐ xiū. jiàn yán chū, yǒu shì jiāo bào, zhàng nèi fú shàn dāng yòng zhū shì. gāo zōng yuē:" shì tiān guì zhì, ruò shàng huá lì, fēi yīn sì běn yì yě." shì yǐ zǐ sūn shì shǒu qí xùn, suī jiāng jiè yī yú, ér huá zhì shì shí, shàng zú wèi yī dài zhī fǎ. qí rú chén míng wù dù shù zhī xué, jiàn zhū lùn yì, yòu yǒu kě guān zhě yān. jīn qǔ jiù shǐ suǒ zài, zhe yú piān, zuò yú fú zhì.
宋之君臣,于二帝、三王、周公、孔子之道,讲之甚明。至其规模制度,饰为声明,已足粲然,虽不能尽合古制,而于后代庶无愧焉。宋初,衮冕缀饰不用珠玉,盖存简俭之风,及为卤簿,又炽以旗帜,华以绣衣,亵以球杖,岂非循袭唐、五季之习,犹未能尽去其陋邪?诒之子孙,殆有甚焉者矣。迄于徽宗,奉身之欲,奢荡靡极,虽欲不亡得乎?靖康之末,累朝法物,沦没于金。中兴,掇拾散逸,参酌时宜,务从省约。凡服用锦绣,皆易以缬、以罗;旗仗用金银饰者,皆易以绘、以髹。建炎初,有事郊报,仗内拂扇当用珠饰。高宗曰:"事天贵质,若尚华丽,非禋祀本意也。"是以子孙世守其训,虽江介一隅,而华质适时,尚足为一代之法。其儒臣名物度数之学,见诸论议,又有可观者焉。今取旧史所载,著于篇,作《舆服志》。
wǔ lù. sòng zì shén zōng yǐ jiàng, ruì yì jī gǔ, lǐ wén zhī shì, zhāo yán rú shì, shé zhōng tóng yì. yuán fēng yǒu xiáng dìng lǐ wén suǒ, huī zōng dà guān jiān yǒu yì lǐ jú, zhèng hé yòu yǒu lǐ zhì jú. xiān shì, yuán fēng suī zhì jú zào lù, ér wǔ lù jí fù lù, duō réng táng jiù.
五辂。宋自神宗以降,锐意稽古,礼文之事,招延儒士,折衷同异。元丰有详定礼文所,徽宗大观间有议礼局,政和又有礼制局。先是,元丰虽置局造辂,而五辂及副辂,多仍唐旧。
yù lù, zì táng xiǎn qìng zhōng chuán zhī, zhì sòng yuē xiǎn qìng lù, qīn jiāo zé chéng zhī. zhì zuò jīng qiǎo, xíng zhǐ ān zhòng, hòu zài tài cháng yú xì jǐ, fēn zuǒ yòu yǐ jūn qīng zhòng, shì zhī liáng gōng, mò néng wéi zhī. qí zhì: xiāng shàng zhì píng pán huáng wū, sì zhù jiē yóu huà kè lòu. zuǒ qīng lóng, yòu bái hǔ, guī wén, jīn fèng chì, zá huā, lóng fèng, jīn tú yín zhuāng, jiān yǐ yù shì. dǐng lún sān céng, wài shī yín yào yè, lún yī xiǎo dài luò dài bìng qīng luó xiù yún lóng, zhōu zhuì sī wèi dài luó wén pèi yín suì qiú xiǎo líng. píng pán shàng bù huáng rù, sì jiǎo gōu lán shè yuán jiàn dí yǔ. xū kuì nèi tiē yín lòu xiāng yǎn, shì kuì yín lóng èr, xián xiāng náng, yín xiāng lú, xiāng bǎo, jǐn dài, xià yǒu zhàng chén. qīng huà lún yuán, yín gǔ chéng yè, sān yuán, yín lóng tóu, héng mù shàng yǒu yín fèng shí èr. zuǒ jiàn qīng qí, shí yǒu èr liú, jiē xiù shēng lóng yòu zài xì jǐ, xiù fú wén, bìng qīng xiù chóu gāng. yòu shè qīng xiù mén lián, yín shì tī yī, tà chā èr, tuī gān yī, yín tà tóu, yín zhuāng xíng mǎ, qīng zēng guǒ wǎn suǒ. jià liù qīng mǎ, mǎ yǒu jīn miàn, chā diāo yǔ, pán yīng, pān xiōng líng fú, qīng xiù tì, jǐn bāo wěi. yòu dàn mǎ èr, zài lù qián, shì tóng jià mǎ. yú lù jí fù lù jiē yǒu zhī. jià shì liù shí sì rén. jīn lù sè yǐ chì, jià liù chì mǎ, jiàn dà qí, jià shì liù shí sì rén. xiàng lù sè yǐ qiǎn huáng, jià liù zhě bái mǎ, jiàn dà chì, jià shì sì shí rén. gé lù sè yǐ huáng, jià liù guā mǎ, jiàn dà bái, jià shì sì shí rén. mù lù sè yǐ hēi, jià liù hēi liú mǎ, jiàn dà huī, jià shì sì shí rén. zì jīn lù ér xià, qí zhì jiē tóng yù lù, wéi wú yù shì. wǔ fù lù bìng jià liù mǎ, jià shì sì shí rén, dāng yòng yín shì zhě, jiē yǐ tóng, yú zhì rú zhèng lù.
玉辂,自唐显庆中传之,至宋曰显庆辂,亲郊则乘之。制作精巧,行止安重,后载太常舆闟戟,分左右以均轻重,世之良工,莫能为之。其制:箱上置平盘、黄屋,四柱皆油画刻镂。左青龙,右白虎,龟文,金凤翅,杂花,龙凤,金涂银装,间以玉饰。顶轮三层,外施银耀叶,轮衣、小带、络带并青罗绣云龙,周缀纟畏带、罗文佩、银穗球、小铃。平盘上布黄褥,四角勾阑设圆鉴、翟羽。虚匮内贴银镂香罨,轼匮银龙二,衔香囊,银香炉,香宝,锦带,下有障尘。青画轮辕,银毂乘叶,三辕,银龙头,横木上有银凤十二。左建青旗,十有二旒,皆绣升龙;右载闟戟,绣黻文,并青绣绸杠。又设青绣门帘,银饰梯一,拓叉二,推竿一,银錔头,银装行马,青缯裹輓索。驾六青马,马有金面,插雕羽,鞶缨,攀胸铃拂,青绣屉,锦包尾。又诞马二,在辂前,饰同驾马。(余辂及副辂皆有之。)驾士六十四人。金辂色以赤,驾六赤马,建大旂,驾士六十四人。象辂色以浅黄,驾六赭白马,建大赤,驾士四十人。革辂色以黄,驾六騧马,建大白,驾士四十人。木辂色以黑,驾六黑骝马,建大麾,驾士四十人。自金辂而下,其制皆同玉辂,惟无玉饰。五副辂并驾六马,驾士四十人,当用银饰者,皆以铜,余制如正辂。
zhèng hé sān nián, yì lǐ jú gèng shàng huáng dì chē lù zhī zhì, zhào bān xíng. yù lù, xiāng shàng píng pán huáng wū yǐ xià jiē rú jiù. dǐng lún sān céng, nèi yī céng sù, lún dǐng shàng shī jīn tú yín shān huā yè jí dí yǔ, qīng sī xiù yún lóng luò dài èr, zhōu zhuì zá sè sī wèi dài bā tóng pèi bā yín suì qiú èr. píng pán shàng bù hóng luó xiù yún lóng rù, qū jǐ fú jǐ, shàng xià shè yín chī shǒu èr shí sì. sì jiǎo gōu lán shè yuán jiàn yī shí liù, qīng luó xiù bǎo xiāng huā dài, huǒ zhū èr shí bā. xiāng kuì shè xiāng lú, hóng luó xiù bǎo xiāng huā dài xiāng náng, xiāng bǎo, yín jié shòu èr, hóng luó xiù yún lóng jié shòu yī, hóng jǐn zhì lóng fèng mén lián yī. qīng huà lún yuán, yín gǔ chéng yè. shì kuì héng yuán qián yuán bìng shì yǐ jīn tú yín chī shǒu, héng yuán shàng shī yín lì fèng yī shí èr. zuǒ jiàn tài cháng, shí yǒu èr liú yòu zài xì jǐ, xiù fú wén. gāng kù yī, yǐ qīng xiù, gāng shǒu shì yǐ yín chī shǒu. jīn tú tóng bó, qīng máo niú wěi fú, qīng zēng guǒ suǒ. jià qīng mǎ liù, mǎ yǒu tóng miàn, chā diāo yǔ, pán yīng, pān xiōng líng fú, qīng xiàn zhī tì, hóng jǐn bāo wěi. yòu tà lù mǎ èr, zài lù qián, shì tóng jià mǎ. fán dà jì sì chéng zhī.
政和三年,议礼局更上皇帝车辂之制,诏颁行。玉辂,箱上平盘、黄屋以下皆如旧。顶轮三层,内一层素,轮顶上施金涂银山花叶及翟羽,青丝绣云龙络带二,周缀杂色纟畏带八、铜佩八、银穗球二。平盘上布红罗绣云龙褥,曲几、扶几,上下设银螭首二十四。四角勾阑设圆鉴一十六,青罗绣宝相花带,火珠二十八。香匮设香炉,红罗绣宝相花带香囊,香宝,银结绶二,红罗绣云龙结绶一,红锦帜龙凤门帘一。青画轮辕,银毂乘叶。轼匮、横辕、前辕并饰以金涂银螭首,横辕上施银立凤一十二。左建太常,十有二旒;右载闟戟,绣黻文。杠绔一,以青绣,杠首饰以银螭首。金涂铜钹,青犛牛尾拂,青缯裹索。驾青马六,马有铜面,插雕羽,鞶缨,攀胸铃拂,青线织屉,红锦包尾。又踏路马二,在辂前,饰同驾马。凡大祭祀乘之。
jīn lù yǐ xià, bìng yǐ cì liè qí hòu. ruò dà cháo huì cè mìng huáng tài zǐ zhū wáng dà chén, zé shè wǔ lù yú dà qìng diàn tíng, wèi chōng tíng zhī yí. jīn lù chì zhì, yǐ jīn shì zhū mò, jiàn dà qí, yú tóng yù lù, jià chì mǎ liù fán yù lù zhī shì yǐ qīng zhě, jīn lù yǐ fēi. xiàng lù qiǎn huáng zhì, jīn tú tóng zhuāng, yǐ xiàng shì zhū mò, jiàn dà chì, yú tóng yù lù, jià zhě bái mǎ liù fán yù lù zhī shì yǐ qīng zhě, xiàng lù yǐ yín hè. gé lù huáng zhì, mán zhī yǐ gé, jiàn dà bái, yú tóng yù lù, jià guā mǎ liù fán yù lù zhī shì yǐ qīng zhě, gé lù yǐ huáng. mù lù hēi zhì qī zhī, jiàn dà huī, yú tóng yù lù, jià hēi liú liù fán yù lù zhī shì yǐ qīng zhě, mù lù yǐ zào. fán yù lù yòng jīn tú yín zhuāng zhě, xiàng lù gé lù mù lù jí wǔ fù lù, bìng jīn tú tóng zhuāng.
金辂以下,并以次列其后。若大朝会、册命皇太子诸王大臣,则设五辂于大庆殿庭,为充庭之仪。金辂赤质,以金饰诸末,建大旂,余同玉辂,驾赤马六;凡玉辂之饰以青者,金辂以绯。象辂浅黄质,金涂铜装,以象饰诸末,建大赤,余同玉辂,驾赭白马六;凡玉辂之饰以青者,象辂以银褐。革辂黄质,鞔之以革,建大白,余同玉辂,驾騧马六;凡玉辂之饰以青者,革辂以黄。木辂黑质漆之,建大麾,余同玉辂,驾黑骝六;凡玉辂之饰以青者,木辂以皂。凡玉辂用金涂银装者,象辂、革辂、木辂及五副辂,并金涂铜装。
yòu lǐ zhì jú yán:" yù lù mǎ yīng shí èr ér wú cǎi, bù yīng gǔ zhì, yù yǐ wǔ cǎi jì shì fán yīng shí yǒu èr jiù. lù héng shì bìng wú luán hé, qǐ tiān zhì. gài gōng èr shí yǒu èr, bù yīng gǔ zhì, qǐ zēng wèi èr shí bā, yǐ xiàng xīng. yòu jīn chē yán' yù lù jiàn tài cháng' ér bù yán sè, sī cháng zhù yún:' jiǔ qí zhī bó jiē yòng jiàng, yǐ zhōu shàng chì gù yě.' lǐ jì yuè lìng zhōng yāng' tiān zǐ chéng dà lù, zài huáng qí', yǐ jīn xiàng mù gé sì lù jí suǒ jiàn zhī qí, yǔ sì shí suǒ chéng suǒ zài jiē hé. jīn yù lù suǒ jiàn zhī qí, yǐ qīng bó shí èr fú lián shǔ wèi zhī, yǒu shēng lóng ér fēi jiāo lóng, yòu wú sān chén, jiē fēi gǔ zhì. rú yī chéng zhōu yǐ suǒ shàng zhī sè zé yòng chì, yī yuè lìng jiān sì dài zhī zhì zé dāng yòng huáng, réng fēn shān yóu zhī zhì jí xiù huà sān chén yú qí shàng. jīn gǎi zhì, tài cháng qí yóu yè dì, dāng yī zhōu guān yǐ liù rén wéi zhī. yòu zuǒ zhuàn yán:' chán luán hé líng, zhāo qí shēng yě.' zhù:' xī zài mǎ é, líng zài qí shǒu.' jīn qí shǒu wú líng, qǐ zēng zhì. yòu chē gài zhōu yǐ liú sū jí pèi gè bā, wú suǒ fǎ xiàng, yù gè zēng wèi shí èr, yǐ yìng tiān shù. yòu lù zhī zhū mò, jǐn shì yǐ yù, wèi chēng qí shí, ér luó wén zá pèi nǎi yòng tú jīn, qǐ gǎi wéi yù. yòu chē xiāng liǎng fān yǒu jīn tú guī wén jí kūn chì, zuǒ lóng yòu hǔ, nǎi hòu dài zhī zhì, yù gǎi yòng liú lóng, jiā yù wèi shì." yòu yán:" jì jiàn tài cháng dāng chē zhī hòu, zé zì hòu dēng chē yǒu fáng. qū lǐ yán:' jūn chē jiāng jià, zé pū zhí cè lì yú mǎ qián, yǐ jià, pū zhǎn líng, xiào jià, fèn yī yóu yòu shàng, qǔ èr suí guì chéng, zhí cè fēn pèi, qū zhī, wǔ bù ér lì, jūn chū jiù chē.' zé jūn shēng chē yì dāng zì yòu, yóu qián ér rù. jīn yù lù qián yǒu shì kuì, bù yīng gǔ zhì, kǒng dāng gēng yì, yǐ biàn dēng chē jí gǎi shì zhī zhì. yòu lǐ jì yán' chē dé qí shì', zhōu guān yú rén:' sān fēn qí suì, yī zài qián, èr zài hòu, yǐ róu qí shì, yǐ qí guǎng zhī bàn wèi zhī shì chóng. sān fēn zhěn wéi, qù yī yǐ wéi shì wéi. sān fēn zhǐ wéi, qù yī yǐ wéi zhuì wéi.' zhù:' lì zhě wèi zhuì, héng zhě wèi zhǐ.' jīn yù lù wú shì."
又礼制局言:"玉辂马缨十二而无采,不应古制,欲以五采罽饰樊缨十有二就。辂衡、轼并无鸾和,乞添置。盖弓二十有二,不应古制,乞增为二十八,以象星。又《巾车》言'玉辂建太常'而不言色,《司常》注云:'九旗之帛皆用绛,以周尚赤故也。'《礼记·月令》中央'天子乘大辂,载黄旂',以金、象、木、革四辂及所建之旂,与四时所乘所载皆合。今玉辂所建之旂,以青帛十二幅连属为之,有升龙而非交龙,又无三辰,皆非古制。如依成周以所尚之色则用赤,依《月令》兼四代之制则当用黄,仍分縿、斿之制及绣画三辰于其上。今改制,太常其斿曳地,当依《周官》以六人维之。又《左传》言:'毚、鸾、和、铃,昭其声也。'注:'锡在马额,铃在旂首。'今旂首无铃,乞增置。又车盖周以流苏及佩各八,无所法象,欲各增为十二,以应天数。又辂之诸末,尽饰以玉,为称其实,而罗纹杂佩乃用涂金,乞改为玉。又车箱两轓有金涂龟文及鹍翅,左龙右虎,乃后代之制,欲改用蟉龙,加玉为饰。"又言:"既建太常当车之后,则自后登车有妨。《曲礼》言:'君车将驾,则仆执策立于马前,已驾,仆展軨,效驾,奋衣由右上,取贰绥跪乘,执策分辔,驱之,五步而立,君出就车。'则君升车亦当自右,由前而入。今玉辂前有式匮,不应古制,恐当更易,以便登车及改式之制。又《礼记》言'车得其式',《周官·舆人》:'三分其隧,一在前,二在后,以揉其式,以其广之半为之式崇。三分轸围,去一以为式围。三分轵围,去一以为轛围。'注:'立者为轛,横者为轵。'今玉辂无式。"
zhào:" yù lù yòng qīng zhì, lún zhōu luò dài, qí sè rú zhī. sì zhù píng pán xū kuì zé yòng chì, zēng gài gōng zhī shù wèi èr shí bā, zuǒ yòu jiàn qí cháng, bìng qīng. tài cháng xiù rì yuè wǔ xīng èr shí bā xiù, qí shàng zé xiù yǐ yún lóng. zhū gāng, qīng tāo, líng chuí shí yǒu èr jiù, liú sū jí pèi gè zēng shí èr zhī shù. fán yīng shì yǐ wǔ cǎi zhī jì, héng shì zhī shàng yòu jiā luán hé. lù zhī zhū mò, yào yè chī tóu yún lóng chuí yá chuí jiǎo huā bǎn jié shòu luó wén zá pèi yǔ tái cōng tái má lú xiāng bǎo yā tiē pái zì, jiē shì yǐ yù. zì hòu ér shēng, shì kuì bù qù. jì chéng, gāo èr zhàng qī cùn wǔ fēn, kuò yī zhàng wǔ chǐ. fù yù lù, yì yòng qīng sè, jiù jià mǎ sì, zēng wèi liù, sè yì yǐ qīng."
诏:"玉辂用青质,轮辀络带,其色如之。四柱、平盘、虚匮则用赤,增盖弓之数为二十八,左右建旂、常,并青。太常绣日月、五星、二十八宿,旂上则绣以云龙。朱杠,青縚,铃垂十有二就,流苏及佩各增十二之数。樊缨饰以五采之罽,衡式之上又加鸾和。辂之诸末,耀叶、螭头、云龙、垂牙、鎚脚、花版、结绶、罗纹杂佩、羽台、葱台、麻炉、香宝、压贴牌字,皆饰以玉。自后而升,式匮不去。既成,高二丈七寸五分,阔一丈五尺。副玉辂,亦用青色,旧驾马四,增为六,色亦以青。"
zhèng hé sì nián, zhào gǎi xiū zhèng fù lù, tǎo lùn zhì zào jīn xiàng gé mù sì lù, bìng yī xīn xiū yù lù zhì dù. qí cháng bìng jiàn, gè yǔ lù yī sè. chú qù xì jǐ, gǎi chē xiāng liǎng fān guī wén kūn chì zuǒ lóng yòu hǔ zhī shì, bìng yòng liú lóng. zēng gài gōng bó shān liú sū děng shù, shì héng jiā hé luán, yǐ hé yú gǔ. jīn lù zhū zhì, shì yǐ jīn tú yín zuǒ yòu jiàn tài cháng dà qí jí lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ huáng lóng qí jiǔ yóu, rú zhōu guān jīn lù jiàn dà qí zhī zhì jià mǎ yǐ guā, shì fán yīng wǔ cǎi jiǔ jiù. xiàng lù zhū zhì, fán zhì dù zhuāng zhuì míng wù bìng tóng jīn lù, shì yǐ xiàng jí jīn tú yín tóng tōu shí zuǒ yòu jiàn tài cháng dà chì, lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ hóng dà chì xiù niǎo sǔn qī yóu, rú zhōu guān xiàng lù jiàn dà chì zhī zhì jià mǎ yǐ chì, shì fán yīng qī jiù. gé lù zhū zhì, fán zhì dù zhuāng zhuì míng wù bìng tóng jīn lù, shì yǐ jīn tú tóng tōu shí zuǒ yòu jiàn tài cháng dà bái jí lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ qiǎn huáng dà bái xiù xióng hǔ liù yóu, rú zhōu guān gé lù jiàn dà bái zhī zhì jià mǎ yǐ zhě bái, shì fán yīng wǔ jiù. mù lù zhū zhì, fán zhì dù zhuāng zhuì míng wù jiē tóng jīn lù, shì yǐ jīn tú tōu shí zuǒ yòu jiàn tài cháng dà huī jí lún yī luò dài děng, sè jiē yǐ zào dà huī xiù guī shé sì yóu, rú zhōu guān mù lù jiàn dà huī zhī zhì jià mǎ yǐ wū, shì fán yīng sān jiù. sì lù jià mǎ gè liù. yù lù jià shì liù shí sì rén, yú jiē sì shí rén.
政和四年,诏改修正副辂,讨论制造金、象、革、木四辂,并依新修玉辂制度。旂、常并建,各与辂一色。除去闟戟,改车箱两轓龟文、鹍翅、左龙、右虎之饰,并用蟉龙。增盖弓、博山、流苏等数,轼衡加和鸾,以合于古。金辂朱质,饰以金涂银;左右建太常、大旂及轮衣、络带等,色皆以黄;龙旂九斿,如《周官》金辂建大旂之制;驾马以騧,饰樊缨五采九就。象辂朱质,凡制度、装缀、名物并同金辂,饰以象及金涂银铜鍮石;左右建太常、大赤,轮衣、络带等,色皆以红;大赤绣鸟隼七斿,如《周官》象辂建大赤之制;驾马以赤,饰樊缨七就。革辂朱质,凡制度、装缀、名物并同金辂,饰以金涂铜鍮石;左右建太常、大白及轮衣、络带等,色皆以浅黄;大白绣熊虎六斿,如《周官》革辂建大白之制;驾马以赭白,饰樊缨五就。木辂朱质,凡制度、装缀、名物皆同金辂,饰以金涂鍮石;左右建太常、大麾及轮衣、络带等,色皆以皂;大麾绣龟蛇四斿,如《周官》木辂建大麾之制;驾马以乌,饰樊缨三就。四辂驾马各六。玉辂驾士六十四人,余皆四十人。
yòu lǐ zhì jú zēng gǎi yǎ shì zhū lù: jiù fù yù lù sè qīng, shì yǐ jīn, gǎi yòng huáng ér shì yǐ yù fán yīng rú zhèng lù zhī zhì jiàn tài cháng, sè huáng, shì yǐ zǔ, xiàng rì yuè yú shān xīng chén yú yóu, qí zhǎng yè dì. jiù jīn lù gǎi yòng qīng, shì yǐ jīn fán yīng yǐ wǔ cǎi jì ér jiǔ jiù jiàn dà qí, sè qīng, shì yǐ zǔ, xiàng jiāo lóng yú sī cān shēng lóng yú yóu, qí zhǎng qí zhěn. xiàng lù gǎi yòng chì, shì yǐ xiàng fán yīng yǐ wǔ cǎi jì ér qī jiù jiàn dà chì, sè chì, shì yǐ zǔ, xiàng niǎo sǔn yú shān yóu, qí zhǎng qí jiào. gé lù gǎi yòng bái, shì yǐ gé lóng lēi tāo yīng, jiàn dà bái, sè bái, shì yǐ zǔ, xiàng xióng hǔ yú shān yóu, qí zhǎng qí jiān. sān lù jiē wéi yǐ lǚ, xuē fú wèi zhī. mù lù yī jiù sè, ér shì yǐ qī, qí sè hēi qián fán gǔ yīng, jiàn dà huī, sè hēi, shì yǐ zǔ, xiàng guī shé yú shān yóu, qí zhǎng qí shǒu wéi yǐ lǚ, chōng fú wèi zhī. yòu zhào yù lù shēn réng yòng hóng, tài cháng qí luò dài děng yòng huáng, yú cháng qí luò dài, yì suí qí lù sè.
又礼制局增改雅饰诸辂:旧副玉辂色青,饰以金,改用黄而饰以玉;樊缨如正辂之制;建太常,色黄,饰以组,象日月于縿、星辰于斿,其长曳地。旧金辂改用青,饰以金;樊缨以五采罽而九就;建大旂,色青,饰以组,象交龙于纟参、升龙于斿,其长齐轸。象辂改用赤,饰以象;樊缨以五采罽而七就;建大赤,色赤,饰以组,象鸟隼于縿、斿,其长齐较。革辂改用白,饰以革;龙勒绦缨,建大白,色白,饰以组,象熊虎于縿、斿,其长齐肩。三辂皆维以缕,削幅为之。木辂依旧色,而饰以漆,其色黑;前樊鹄缨,建大麾,色黑,饰以组,象龟蛇于縿、斿,其长齐首;维以缕,充幅为之。又诏玉辂身仍用红,太常、旂、络带等用黄,余常、旂、络带,亦随其辂色。
gāo zōng dù jiāng, lǔ bù yí zhàng xī huǐ yú bīng. shào xīng shí èr nián, shǐ mìng gōng bù shàng shū mò jiāng hù bù shì láng zhāng chéng děng yǐ tiān xǐ xuān hé lǔ bù tú kǎo jiū zhì dù, jí gù nèi shì gōng jiàng shěng jì zhǐ shuō, cān zhuó zhì dù. shì nián jiǔ yuè, yù lù chéng míng nián, suì zuò jīn xiàng gé mù sì lù, fù lù bù shè. yù lù zhī zhì, qīng sè, shì yǐ yù, tōng gāo shí jiǔ chǐ, lún gāo liù shí sān cùn, fú jìng sān shí jiǔ cùn, zhóu zhǎng shí wǔ chǐ sān cùn. dǐng shàng shàn wèi lún sān céng, xiàng tiān huán yě. wài shī qīng yù bó shān bā shí yī, yī míng yào yè. lòu yǐ jīn tú lóng wén, fù yǐ qīng luó, yuē lún yī. zhuì chuí yù pèi, jiān yǐ wǔ sè chuí máo wěi, yuē liú sū. yī míng sī wèi dài. dǐng sì jiǎo fēn chuí qīng luó yuē luò dài, biǎo lǐ xiù yún lóng. yù yǔ, zé yóu huáng zēng fù zhī.
高宗渡江,卤簿、仪仗悉毁于兵。绍兴十二年,始命工部尚书莫将、户部侍郎张澄等以天禧、宣和《卤簿图》考究制度,及故内侍工匠省记指说,参酌制度。是年九月,玉辂成;明年,遂作金、象、革、木四辂,副辂不设。玉辂之制,青色,饰以玉,通高十九尺,轮高六十三寸,辐径三十九寸,轴长十五尺三寸。顶上剡为轮三层,象天圜也。外施青玉博山八十一,(一名耀叶。)镂以金涂龙文,覆以青罗,曰轮衣。缀垂玉佩,间以五色垂氂尾,曰流苏。(一名纟畏带。)顶四角分垂青罗曰络带,表里绣云龙。遇雨,则油黄缯覆之。
lù zhī zhōng sì zhù, xiàng dì fāng yě, qián zhù juǎn lóng. píng pán shàng bù jǐn rù, qián yǒu héng shì, hòu chuí jǐn ruǎn lián. dēng chē zé zì hòu juàn lián tī jí yǐ dēng. sì miàn zhōu yǐ lán ér quē qí zhōng, yǐ bèi dēng jiàng. zhí suí guān xiān zì yòu shēng, lì yú yòu zhù xià, yǐ bèi gù wèn. lán zhù tóu yǒu yù dūn lóng. shì qián yǒu pái, lòu yuē" yù lù", yǐ yù zhuàn zhī, shàng yǒu yù lóng èr. zhōng shè yù zuò, chún yǐ huáng xiāng mù wèi zhī, qǔ qí huáng zhōng zhī zhèng sè yě. xià yǒu tú jīn dūn lóng shí liù. zài píng pán sì wéi xià, yòu yǒu tà jiǎo yún lóng, jīn cǎi shì zhī, qián hòu zuǒ yòu gè èr. qián yǒu yuán mù sān, lín tǐ áng shǒu lóng xíng. yuán mù shàng shù liǎng héng gān, zài qián zhě míng yuē fèng yuán, mǎ fù zhī yǐ xíng cì yuē tuī yuán, bān zhí tuī zhī yǐ zhù mǎ lì. héng yú yuán hòu zhě míng yuē yā yuán, yǐ rén yā yú hòu, yù qǔ qí píng. chē lún sān suì yī yì, xīn yòng yú, huán shù chǐ, quān yǐ tiě, yǐ fáng zhé liè. héng guàn dà mù yǐ wéi zhóu, jiā yǐ liǎng lún, lún jiē cǎi huà, cǐ lù xià shì yě. měi xīn lún chéng, zài tiě wàn jīn shì zhī.
辂之中四柱,象地方也,前柱卷龙。平盘上布锦褥,前有横轼,后垂锦软帘。登车则自后卷帘梯级以登。四面周以阑而阙其中,以备登降。执绥官先自右升,立于右柱下,以备顾问。阑柱头有玉蹲龙。轼前有牌,镂曰"玉辂",以玉篆之,上有玉龙二。中设御坐,纯以黄香木为之,取其黄中之正色也。下有涂金蹲龙十六。在平盘四围下,又有拓角云龙,金彩饰之,前后左右各二。前有辕木三,鳞体昂首龙形。辕木上束两横竿,在前者名曰凤辕,马负之以行;次曰推辕,班直推之以助马力。横于辕后者名曰压辕,以人压于后,欲取其平。车轮三岁一易,心用榆,圜数尺,圈以铁,以防折裂。横贯大木以为轴,夹以两轮,轮皆彩画,此辂下饰也。每新轮成,载铁万斤试之。
zuǒ jiàn tài cháng, yòu jiàn lóng qí, chā yú lù hòu liǎng zhù zhī jīn huán qián. jià qīng mǎ liù, mǎ yǒu lòu xī, pán yīng, jīn líng, hóng máo xiù tì, jīn bāo zōng, jǐn bāo wěi, qīng zēng guǒ suǒ yǐn zhī. jià shì èr bǎi sān shí èr rén. dàn mǎ shí èr rén, zuǒ yòu suǒ bǎi èr shí bā rén, rù yuán mǎ shí èr rén, lóng tóu zi èr rén, qián hòu bào yuán gè liù rén, tuī gān sì rén, pěng lún sì rén, tà chā sì rén, jìng xí sì rén, qián lán rén yuán yī rén, hòu lán rén yuán yī rén, qián lán mǎ bā rén, hòu lán mǎ bā rén, tà dào rén yuán èr rén, tà dào èr shí rén, xiǎo tà chā sì rén, xiǎo tī zi èr rén, zhú tái èr rén, xiāng shi jiǎn zi èr rén, zuǒ yòu suǒ rén yuán èr rén. fú yòu yǒu hē hè rén yuán èr rén, jiào mǎ guān èr rén, pěng lún jiāng jūn sì rén, qiān niú wèi jiāng jūn èr rén, tuī lún zhóu guān jiàn bā rén, bào tài cháng lóng qí guān liù rén, zhí zhǎng wǔ rén, zhuān zhī guān yī rén, shǒu fēn yī rén, kù zi bā rén, zhuāng guà gōng jiàng èr rén, zhū zuò gōng jiàng shí wǔ rén, gài fù yí luán sī shí yī rén, jiān guān sān yuán.
左建太常,右建龙旂,插于辂后两柱之金环前。驾青马六,马有镂锡,鞶缨,金铃,红旄绣屉,金包騣,锦包尾,青缯裹索引之。驾士二百三十二人。(诞马十二人,左右索百二十八人,入辕马十二人,龙头子二人,前后抱辕各六人,推竿四人,捧轮四人,拓叉四人,净席四人,前拦人员一人,后拦人员一人,前拦马八人,后拦马八人,踏道人员二人,踏道二十人,小拓叉四人,小梯子二人,烛台二人,香匙剪子二人,左右索人员二人。鵩又有呵喝人员二人,教马官二人,捧轮将军四人,千牛卫将军二人,推轮轴官健八人,抱太常龙旗官六人,职掌五人,专知官一人,手分一人,库子八人,装挂工匠二人,诸作工匠十五人,盖覆仪鸾司十一人,监官三员。)
jīn lù huáng sè, shì yǐ jīn tú yín, zhì rú yù lù, ér gāo jiǎn wǔ cùn bó shān lún yī luò dài yuán fú zhóu bìng yǐ huáng, jiàn dà qí jiǔ yóu jià huáng mǎ liù, jià shì yī bǎi wǔ shí sì rén. xiàng lù zhū sè, shì yǐ xiàng jí jīn tú tóng, zhì rú jīn lù bó shān lún yī luò dài bìng yǐ zhū, jiàn dà chì qī yóu jià chì mǎ liù, jià shì yī bǎi wǔ shí sì rén. gé lù qiǎn huáng bái sè, shì yǐ jīn tú tóng, zhì rú xiàng lù bó shān lún yī luò dài bìng yǐ qiǎn huáng bái, jiàn dà bái liù yóu jià huáng bái mǎ liù, jià shì bǎi wǔ shí sì rén. mù lù hēi sè, shì yǐ jīn tú yín, zhì rú gé lù bó shān lún yī luò dài bìng yǐ hēi, jiàn dà huī sì yóu jià hēi mǎ liù, jià shì yī bǎi wǔ shí sì rén. wǔ lù jià shì fú sè: píng jīn zé qīng juàn mò é xié juàn duì huā fèng páo fēi xié juàn duì huā kuān xiù ǎo luó wà juàn kù yī miè má xié, qí sè gè cóng qí lù.
金辂黄色,饰以金涂银,制如玉辂,而高减五寸;博山、轮衣、络带、辕辐、轴并以黄,建大旂九斿;驾黄马六,驾士一百五十四人。象辂朱色,饰以象及金涂铜,制如金辂;博山、轮衣、络带并以朱,建大赤七斿;驾赤马六,驾士一百五十四人。革辂浅黄白色,饰以金涂铜,制如象辂;博山、轮衣、络带并以浅黄白,建大白六斿;驾黄白马六,驾士百五十四人。木辂黑色,饰以金涂银,制如革辂;博山、轮衣、络带并以黑,建大麾四斿;驾黑马六,驾士一百五十四人。五辂驾士服色:平巾帻、青绢抹额、缬绢对花凤袍、绯缬绢对花宽袖袄、罗袜绢袴、衤蔑、麻鞋,其色各从其辂。
dà lù. zhèng hé liù nián, xú bǐng zhé yán:" nán běi jiāo, huáng dì chéng yù lù yǐ fù zhāi gōng. zì zhāi gōng fù tán, zhèng dāng sì tiān jì dì, nǎi chéng dà niǎn, yí fēi lǐ yì." xià lǐ zhì jú tǎo lùn. lǐ zhì jú qǐng:" zào dà lù rú yù lù zhī zhì, wéi bù shì yǐ yù. suǒ jià zhī mǎ, qí shù rú zhī, wéi fán yīng yī jiù, yǐ chēng shàng zhì zhī yì. réng jiàn dà qí shí yǒu èr liú, lóng zhāng rì yuè, yǐ xié xiàng tiān zhī yì. zhì lǐ bì hái zhāi gōng, zé yù dà niǎn, yú lǐ wú xián." cóng zhī.
大辂。政和六年,徐秉哲言:"南北郊,皇帝乘玉辂以赴斋宫。自斋宫赴坛,正当祀天祭地,乃乘大辇,疑非礼意。"下礼制局讨论。礼制局请:"造大辂如玉辂之制,唯不饰以玉。所驾之马,其数如之,唯樊缨一就,以称尚质之义。仍建大旂十有二旒,龙章日月,以协象天之义。至礼毕还斋宫,则御大辇,于礼无嫌。"从之。
dà niǎn. zhōu guān jīn chē shì yǒu niǎn chē, yǐ rén zǔ wǎn zhī, gōng zhōng cóng róng suǒ chéng. táng zhì, niǎn yǒu qī: yī yuē dà fèng niǎn, èr yuē dà fāng niǎn, sān yuē xiān yóu niǎn, sì yuē xiǎo qīng niǎn, wǔ yuē fāng tíng niǎn, liù yuē dà yù niǎn, qī yuē xiǎo yù niǎn.
大辇。《周官》巾车氏有辇车,以人组挽之,宫中从容所乘。唐制,辇有七:一曰大凤辇,二曰大芳辇,三曰仙游辇,四曰小轻辇,五曰芳亭辇,六曰大玉辇,七曰小玉辇。
tài zǔ jiàn lóng sì nián, hàn lín xué shì chéng zhǐ táo gǔ wèi lǐ yí shǐ, chuàng yì zào wèi dà niǎn: chì zhì, zhèng fāng, yóu huà, jīn tú yín yè, lóng fèng zhuāng. qí shàng sì miàn xíng lóng yún duǒ, huǒ zhū fāng jiàn, yín sī náng wǎng, zhū cuì jié tāo, yún lóng diàn kē xiá zi. sì jiǎo lóng tóu xián xiāng náng, dǐng lún shī yào yè. zhōng yǒu yín lián huā zuò lóng, hóng líng lǐ, bì yá yā tiē. nèi shè yuán jiàn, yín sī xiāng náng, yín shì gōu lán tái zuò, hóng sī tāo wǎng, fēn tà. zhōng shī huáng rù, shàng zhì yù zuò, fú jǐ, xiāng lú, jǐn jié shòu. jǐ yī lún yī luò dài bìng fēi xiù yā jīn yín xiàn. zhǎng gān sì, yín guǒ tiě jū lóng tóu, yú gōu, jǐn bó rù, yín zhuāng huà tī, tà chā, huáng luó yuán xí rù pà, tī zhàng rù, zhū suǒ, fēi zēng yóu pà. zhǔ niǎn liù shí sì rén. qīn sì nán jiāo yè tài miào hái jí jù luán jià huáng huī zhàng xǐng fāng hái dōu, zé chéng zhī.
太祖建隆四年,翰林学士承旨陶谷为礼仪使,创意造为大辇:赤质,正方,油画,金涂银叶,龙凤装。其上四面行龙云朵,火珠方鉴,银丝囊网,珠翠结绦,云龙钿窠霞子。四角龙头衔香囊,顶轮施耀叶。中有银莲花坐龙,红绫里,碧牙压帖。内设圆鉴,银丝香囊,银饰勾阑、台坐,红丝绦网,帉錔。中施黄褥,上置御坐,扶几,香炉,锦结绶。几衣、轮衣、络带并绯绣压金银线。长竿四,银裹铁锔龙头,鱼钩,锦膊褥,银装画梯,拓叉,黄罗缘席、褥、帊,梯杖褥,朱索,绯缯油帊。主辇六十四人。亲祀南郊、谒太庙还及具鸾驾黄麾仗、省方还都,则乘之。
zhēn zōng dōng fēng, yǐ jiù niǎn tài zhòng, suì mìng bié zào, fán jiǎn qī bǎi yú jīn, hòu cháng yòng yān. shén zōng yǐ hòu, qí zhì: chì zhì, zhèng fāng, yóu huà, jīn tú yín lóng fèng zhuāng, zhū qī tiān lún yī, jīn tú yín dǐng lóng yī. sì miàn shī xíng lóng yī shí liù, huǒ zhū sì. sì jiǎo lóng tóu sì, suì qiú yī shí èr. dǐng lún shī yào yè, hóng luó lún yī yī, zhuì yín líng, hóng luó luò dài èr. zhōng shè yù zuò qū jǐ jǐn rù děng, shī píng fēng, xiāng lú, jié shòu. zhǎng gān sì, shì yǐ jīn tú yín lóng tóu. sì bì, chē jià hái nèi, ruò bù jìn lù, zé chéng dà niǎn.
真宗东封,以旧辇太重,遂命别造,凡减七百余斤,后常用焉。神宗已后,其制:赤质,正方,油画,金涂银龙凤装,朱漆天轮一,金涂银顶龙一。四面施行龙一十六,火珠四。四角龙头四,穗球一十二。顶轮施耀叶,红罗轮衣一,缀银铃,红罗络带二。中设御坐、曲几、锦褥等,施屏风,香炉,结绶。长竿四,饰以金涂银龙头。祀毕,车驾还内,若不进辂,则乘大辇。
zhèng hé zhī zhì: huáng zhì, mào yǐ huáng yī, hóng yǐ huáng dài. chē xiāng sì wéi, yú tīng zhī wài, gāo èr chǐ èr cùn. shè shì yú qián yíng, shì gāo sān chǐ èr cùn. jiàn dà qí yú hòu yíng, qí shí èr yóu, qí zhǎng yè dì, qí sè huáng, huì yǐ jiāo lóng sù bó wèi shān, huì yǐ rì yuè, yǐ hú zhāng fú, yǐ dú tāo hú gāng yǐ qīng jǐn chóu zhī, zhù máo yú gān shǒu, xì yǐ líng.
政和之制:黄质,冒以黄衣,纮以黄带。车箱四围,于桯之外,高二尺二寸。设轼于前楹,轼高三尺二寸。建大旂于后楹,旂十二斿,其长曳地,其色黄,绘以交龙;素帛为縿,绘以日月,以弧张幅,以韣韬弧;杠以青锦绸之,注旄于竿首,系以铃。
guó cháo zhī niǎn yǒu qī, zhōng xīng hòu, wéi cún dà niǎn píng niǎn xiāo yáo sān niǎn ér yǐ. dà niǎn yòu yuē dà ān niǎn, qí zhì: chì zhì, zhèng fāng, gāo shí wǔ chǐ sān cùn, fāng shí yī chǐ liù cùn. sì zhù, píng pán, shàng fù qīng lǜ jǐn. shàng yǒu tiān lún sān céng, wài shī jīn tú yín bó shān bā shí yī. nèi yǒu yuán jìng, jīn tú yín dǐng lóng yī, sì miàn xíng lóng shí liù, huǒ zhū sì. lún yī yǐ qīng, zhuì yǐ jīn líng, dǐng yǒu qīng luó shí zì fēn chuí sì jiǎo, yuē luò dài. sì jiǎo chū lóng shǒu, xián máo niú wǔ sè wěi, yuē liú suí. sì miàn gǒng dòu, wài shī fāng jìng, jiǔ zhù wéi yǐ zhū lán, zhōng shè yù zuò qū jǐ píng fēng jǐn rù. xià jǔ yǐ zhǎng gān sì, zǎn zhú jīn jiāo dān qī zhī, gān wèi lóng shǒu. píng pán xià, sì wéi jié hóng sī wǎng. niǎn guān fú sè: wǔ biàn, huáng xié duì fèng páo, huáng juàn lēi bó, zǐ shēng sè tǎn dài, zǐ juàn xíng téng.
国朝之辇有七,中兴后,唯存大辇、平辇、逍遥三辇而已。大辇又曰大安辇,其制:赤质,正方,高十五尺三寸,方十一尺六寸。四柱,平盘,上覆青绿锦。上有天轮三层,外施金涂银博山八十一。内有圆镜,金涂银顶龙一,四面行龙十六,火珠四。轮衣以青,坠以金铃,顶有青罗十字分垂四角,曰络带。四角出龙首,衔氂牛五色尾,曰旒绥。四面拱斗,外施方镜,九柱围以朱阑,中设御坐、曲几、屏风、锦褥。下举以长竿四,攒竹筋胶丹漆之,竿为龙首。平盘下,四围结红丝网。辇官服色:武弁,黄缬对凤袍,黄绢勒帛,紫生色袒带,紫绢行縢。
fāng tíng niǎn, hēi zhì, dǐng rú mù wū, fēi luó yī, qún lán luò dài jiē xiù yún fèng. liǎng miàn zhū lǜ chuāng huā bǎn, wài shī hóng sī wǎng chóu, jīn tóng fēn tà, qián hòu chuí lián, xià shè yá chuáng gōu lán. zhǎng gān sì, yín lóng tóu, yín shì tī, xíng mǎ. zhǔ niǎn yī bǎi èr shí rén. zhèng hé zhī zhì, lián yǐ hóng luó xiù é wèi é, nèi shè yù zuò, zhǎng gān shì yǐ jīn tú tóng chī shǒu, héng gān èr.
芳亭辇,黑质,顶如幕屋,绯罗衣,裙襕、络带皆绣云凤。两面朱绿窗花版,外施红丝网绸,金铜帉錔,前后垂帘,下设牙床、勾阑。长竿四,银龙头,银饰梯,行马。主辇一百二十人。政和之制,帘以红罗绣鹅为额,内设御坐,长竿饰以金涂铜螭首,横竿二。
fèng niǎn, chì zhì, dǐng lún xià yǒu èr zhù, fēi luó lún yī, luò dài mén lián jiē xiù yún fèng. dǐng yǒu jīn fèng yī, liǎng bì kè huà guī wén jīn fèng chì. qián yǒu shì kuì xiāng lú xiāng bǎo jié dài, xià yǒu gōu lán èr chóng, nèi shè hóng jǐn rù. zhǎng gān èr, yín shì tī, xíng mǎ. zhǔ niǎn bā shí rén. fǎ jià lǔ bù, bù shè fèng niǎn.
凤辇,赤质,顶轮下有二柱,绯罗轮衣,络带、门帘皆绣云凤。顶有金凤一,两壁刻画龟文、金凤翅。前有轼匮、香炉、香宝、结带,下有勾阑二重,内设红锦褥。长竿二,银饰梯,行马。主辇八十人。法驾卤簿,不设凤辇。
xiāo yáo niǎn, yǐ zōng lǘ wèi wū, chì zhì, jīn tú yín zhuāng, zhū qī fú bǎn èr, yún bǎn yī, zhǎng gān èr, shì yǐ jīn tú yín lóng tóu. cháng xíng xìng suǒ yù. yòu yú gōu, fēn tà, méi hóng tāo. niǎn guān shí èr rén, chūn xià fú fēi luó shān, qiū dōng fú bái shī zi jǐn ǎo. dōng fēng, bié zào pì chén xiāo yáo niǎn, jiā chuāng gé, huáng zēng wèi lǐ, cì míng xǐng fāng xiāo yáo niǎn. zhōng xīng zhī zhì, chì zhì, jīn tú sì zhù, zōng wū shàng yǒu zǒu jí jīn lóng sì, zhōng qǐ huǒ zhū tū dǐng, sì miàn bù shè chuāng zhàng, zhōng yǒu yù tà zi, zhì shén jiǎn sù. zhī yīng rén yuán fú mào zi yí nán fāng shèng xié shān.
逍遥辇,以棕榈为屋,赤质,金涂银装,朱漆扶版二,云版一,长竿二,饰以金涂银龙头。常行幸所御。又鱼钩,帉錔,梅红绦。辇官十二人,春夏服绯罗衫,秋冬服白师子锦袄。东封,别造辟尘逍遥辇,加窗隔,黄缯为里,赐名省方逍遥辇。中兴之制,赤质,金涂四柱,棕屋上有走脊金龙四,中起火珠凸顶,四面不设窗障,中有御踏子,制甚简素。祗应人员服帽子、宜男方胜缬衫。
píng niǎn, yòu míng píng tóu niǎn, yì yuē tài píng niǎn, shì rú xiāo yáo niǎn ér wú wū. niǎn guān shí èr rén, fú tóng xiāo yáo niǎn. cháng xíng xìng suǒ yù. dōng fēng, bié zào shēng shān tiān píng niǎn, shī jī guān, cì míng yuē dēng fēng niǎn. zhōng xīng zhī zhì, chì zhì, zhèng fāng, xíng rú yī zhū lóng yǐ ér jiā cháng gān èr, shì rú xiāo yáo niǎn ér bù shī zōng wū, zhì yóu jiǎn sù, zhǐ shī huà yún bǎn ér yǐ.
平辇,又名平头辇,亦曰太平辇,饰如逍遥辇而无屋。辇官十二人,服同逍遥辇。常行幸所御。东封,别造升山天平辇,施机关,赐名曰登封辇。中兴之制,赤质,正方,形如一朱龙椅而加长竿二,饰如逍遥辇而不施棕屋,制尤简素,止施画云版而已。
yòu yǒu qī bǎo niǎn, lóng xīng èr nián, wèi dé shòu gōng suǒ zhì yě. gāo wǔ shí yī cùn, kuò èr shí qī cùn, shēn sān shí liù cùn. bǐ fù dà niǎn píng niǎn zhì dù wèi zhī. shàng shī dǐng lún yào yè jiǎo lóng dǐng lóng dī zi duó zi jié suì qiú. xià shī méi hóng sī qún wǎng, jiā zhuì qī bǎo, zhōng shè xiāng mù yù zuò, yǐn shǒu wèi zhuǎn shēn lóng, gào bèi wèi lóng shǒu, gào píng zi zhī yǐ hóng huáng téng. yú yǐ zhǎng gān èr, gān wèi chī shǒu, jīn tú yín shì yān. chū, yǒu sī yán:" dōng dōu jiù zhì, niǎn shì yǐ yù, qún wǎng yòng qī bǎo, ér dī zi yòng zhēn zhū." dì yuē:" shàng huáng yì bù rán, zhǐ yù jiǎn sù." suì yǐ tú jīn yì yù, méi hóng sī jié qún wǎng, jiān zhuì qī bǎo, ér jiǎo yá yì zhēn zhū. jì ér shàng huáng què bù shòu, měi zhì dà nèi, duō chéng mǎ, ér jiān yǒu xíng xìng, zé yòng jiān yú. zì shì, zhòng huá shòu kāng liǎng gōng bìng bù bié zào.
又有七宝辇,隆兴二年,为德寿宫所制也。高五十一寸,阔二十七寸,深三十六寸。比附大辇、平辇制度为之。上施顶轮、耀叶、角龙、顶龙、滴子、铎子、结穗球。下施梅红丝裙网,加缀七宝,中设香木御坐,引手为转身龙,告背为龙首,告枰子织以红黄藤。舁以长竿二,竿为螭首,金涂银饰焉。初,有司言:"东都旧制,辇饰以玉,裙网用七宝,而滴子用真珠。"帝曰:"上皇意不然,止欲简素。"遂以涂金易玉,梅红丝结裙网,间缀七宝,而角牙易真珠。既而上皇却不受,每至大内,多乘马,而间有行幸,则用肩舆。自是,重华、寿康两宫并不别造。
xiǎo yú, chì zhì, dǐng lún xià shī qū bǐng rú gài, fēi xiù lún yī luò dài, zhì rú fèng niǎn ér xiǎo. xià yǒu gōu lán, yá chuáng, xiù lì shuǐ. zhōng shè fāng chuáng, fēi xiù luó yī, jǐn rù. shàng yǒu xiǎo àn zuò chuáng, jiē xiù yī. tà chuáng fēi yī. qián hòu zhǎng gān èr, yín shì tī, xíng mǎ. fèng yú èr shí sì rén. zhōng xīng hòu, qù qí lún gài, fāng sì shí jiǔ cùn, gāo sān shí yī cùn. yú shàng zhōu yǐ gōu lán, shī dí yǔ, yù zhào zi, zhōng wèi fāng chuáng sān jí. shàng shè yù zuò qū jǐ tà zi, qū bǐng fēi luó xiù gài, yú xià hóng sī jié wǔ sè huā qún wǎng. yú yǐ zhǎng gān èr, gān wèi chī shǒu. gōng diàn cóng róng suǒ chéng, shè lǔ bù zé chén zhī.
小舆,赤质,顶轮下施曲柄如盖,绯绣轮衣、络带,制如凤辇而小。下有勾阑,牙床,绣沥水。中设方床,绯绣罗衣,锦褥。上有小案、坐床,皆绣衣。踏床绯衣。前后长竿二,银饰梯,行马。奉舆二十四人。中兴后,去其轮盖,方四十九寸,高三十一寸。舆上周以勾阑,施翟羽,玉照子,中为方床三级。上设御坐、曲几、踏子,曲柄绯罗绣盖,舆下红丝结五色花裙网。舁以长竿二,竿为螭首。宫殿从容所乘,设卤簿则陈之。
yāo yú, qián hòu zhǎng gān gè èr, jīn tóng chī tóu, fēi xiù fèng qún lán, shàng shī jǐn rù, bié shè xiǎo chuáng, fēi xiù huā lóng yī. fèng yú shí liù rén. zhōng xīng zhì, chì zhì, fāng xíng, sì miàn qū lán, xià jié xiù qún wǎng. zhì rú xiǎo yú, wéi wú dí wěi yù zhào zi sān jí chuáng qū bǐng gài, ér shàng shè fāng yù chuáng qū jǐ, yú gān wú chī shǒu, yòng yì tóng xiǎo yú.
腰舆,前后长竿各二,金铜螭头,绯绣凤裙襕,上施锦褥,别设小床,绯绣花龙衣。奉舆十六人。中兴制,赤质,方形,四面曲阑,下结绣裙网。制如小舆,惟无翟尾、玉照子、三级床、曲柄盖,而上设方御床、曲几,舁竿无螭首,用亦同小舆。
gēng gēn chē zhì, qīng zhì, gài sān céng, yú rú wǔ lù zhī fù. jià liù qīng mǎ, jià shì sì shí rén. qīn cí jù dà jià fǎ jià lǔ bù, bìng liè yú zhàng nèi ruò gēng jí zé chéng zhī. guó cháo zhī chē, zì gēng gēn ér xià, fán shí yǒu wǔ. nán dù suǒ cún, wéi gēng gēn chē yī ér yǐ, qí zhì dù bìng tóng, wéi jià shì qī shí wǔ rén.
耕根车制,青质,盖三层,余如五辂之副。驾六青马,驾士四十人。亲祠具大驾、法驾卤簿,并列于仗内;若耕籍则乘之。国朝之车,自耕根而下,凡十有五。南渡所存,惟耕根车一而已,其制度并同,惟驾士七十五人。
jìn xián chē, gǔ ān chē yě. tài zǔ qián dé yuán nián gǎi chì zhì, liǎng bì shā chuāng, qíng ěr, xū kuì, yī yuán, fēi xiǎn yī, luò dài mén lián jiē xiù fèng, hóng sī wǎng. zhōng shè zhū qī chuáng, xiāng àn, zǐ líng àn yī, fēi zēng guǒ wǎn suǒ, zhū qī xíng mǎ. fán chē jiē yǒu wǎn suǒ xíng mǎ. jià sì mǎ, jià shì èr shí sì rén.
进贤车,古安车也。太祖乾德元年改赤质,两壁纱窗,擎耳,虚匮,一辕,绯幰衣,络带、门帘皆绣凤,红丝网。中设朱漆床,香案,紫绫案衣,绯缯裹輓索,朱漆行马。(凡车皆有輓索、行马。)驾四马,驾士二十四人。
míng yuǎn chē, gǔ sì wàng chē yě, jià yǐ niú. tài zǔ qián dé yuán nián gǎi, réng jiù sì mǎ. chì zhì, zhì rú wū, zhòng yán gōu lán, shàng yǒu jīn lóng, sì jiǎo chuí tóng duó, shàng céng sì miàn chuí lián, xià céng zhōu yǐ huā bǎn, sān yuán. jià shì sì shí rén, fú xiù duì fèng.
明远车,古四望车也,驾以牛。太祖乾德元年改,仍旧四马。赤质,制如屋,重檐勾阑,上有金龙,四角垂铜铎,上层四面垂帘,下层周以花版,三辕。驾士四十人,服绣对凤。
yáng chē, gǔ niǎn chē yě, yì wèi huà lún chē, jià yǐ niú. suí jià yǐ guǒ xià mǎ, jīn yì jià yǐ èr xiǎo mǎ. chì zhì, liǎng bì huà guī wén jīn fèng chì, fēi xiǎn yī luò dài mén lián jiē xiù ruì yáng. tóng zǐ shí bā rén.
羊车,古辇车也,亦为画轮车,驾以牛。隋驾以果下马,今亦驾以二小马。赤质,两壁画龟文、金凤翅,绯幰衣、络带、门帘皆绣瑞羊。童子十八人。
zhǐ nán chē, yī yuē sī nán chē. chì zhì, liǎng xiāng huà qīng lóng bái hǔ, sì miàn huà huā niǎo, zhòng tái, gōu lán, lòu gǒng, sì jiǎo chuí xiāng náng. shàng yǒu xiān rén, chē suī zhuǎn ér shǒu cháng nán zhǐ. yī yuán. fèng shǒu, jià sì mǎ. jià shì jiù shí bā rén, tài zōng yōng xī sì nián, zēng wèi sān shí rén. rén zōng tiān shèng wǔ nián, gōng bù láng zhōng yàn sù shǐ zào zhǐ nán chē, sù shàng zòu yuē:
指南车,一曰司南车。赤质,两箱画青龙、白虎,四面画花鸟,重台,勾阑,镂拱,四角垂香囊。上有仙人,车虽转而手常南指。一辕。凤首,驾四马。驾士旧十八人,太宗雍熙四年,增为三十人。仁宗天圣五年,工部郎中燕肃始造指南车,肃上奏曰:
huáng dì yǔ chī yóu zhàn yú zhuō lù zhī yě, chī yóu qǐ dà wù, jūn shì bù zhī suǒ xiàng, dì suì zuò zhǐ nán chē. zhōu chéng wáng shí, yuè shang shì chóng yì lái xiàn, shǐ zhě huò shī dào, zhōu gōng cì píng chē yǐ zhǐ nán. qí hòu, fǎ jù wáng. hàn zhāng héng wèi mǎ jūn jì zuò zhī, shǔ shì luàn lí, qí qì bù cún. sòng wǔ dì píng cháng ān, cháng wèi cǐ chē, ér zhì bù jīng. zǔ chōng zhī yì fù zào zhī. hòu wèi tài wǔ dì shǐ guō shàn míng zào, mí nián bù jiù, mìng fú fēng mǎ yuè zào, chuí chéng ér wéi shàn míng zhèn sǐ, qí fǎ suì jué. táng yuán hé zhōng, diǎn zuò guān jīn gōng lì yǐ qí chē jí jì lǐ gǔ shàng zhī, xiàn zōng yuè yú lín dé diàn, yǐ bèi fǎ jià, lì wǔ dài zhì guó cháo, bù wén de qí zhì zhě, jīn chuàng yì chéng zhī.
黄帝与蚩尤战于涿鹿之野,蚩尤起大雾,军士不知所向,帝遂作指南车。周成王时,越裳氏重译来献,使者惑失道,周公赐軿车以指南。其后,法俱亡。汉张衡、魏马钧继作之,属世乱离,其器不存。宋武帝平长安,尝为此车,而制不精。祖冲之亦复造之。后魏太武帝使郭善明造,弥年不就,命扶风马岳造,垂成而为善明鸩死,其法遂绝。唐元和中,典作官金公立以其车及记里鼓上之,宪宗阅于麟德殿,以备法驾,历五代至国朝,不闻得其制者,今创意成之。
qí fǎ: yòng dú yuán chē, chē xiāng wài lóng shàng yǒu chóng gòu, lì mù xiān rén yú shàng, yǐn bì nán zhǐ. yòng dà xiǎo lún jiǔ, hé chǐ yī bǎi èr shí. zú lún èr, gāo liù chǐ, wéi yī zhàng bā chǐ. fù zú lì zi lún èr, jìng èr chǐ sì cùn, wéi qī chǐ èr cùn, chū chǐ gè èr shí sì, chǐ jiān xiāng qù sān cùn. yuán duān héng mù xià lì xiǎo lún èr, qí jìng sān cùn, tiě zhóu guàn zhī. zuǒ xiǎo píng lún yī, qí jìng yī chǐ èr cùn, chū chǐ shí èr yòu xiǎo píng lún yī, qí jìng yī chǐ èr cùn, chū chǐ shí èr. zhōng xīn dà píng lún yī, qí jìng sì chǐ bā cùn, wéi yī zhàng sì chǐ sì cùn, chū chǐ sì shí bā, chǐ jiān xiāng qù sān cùn. zhōng lì guàn xīn zhóu yī, gāo bā chǐ, jìng sān cùn.
其法:用独辕车,车箱外笼上有重构,立木仙人于上,引臂南指。用大小轮九,合齿一百二十。足轮二,高六尺,围一丈八尺。附足立子轮二,径二尺四寸,围七尺二寸,出齿各二十四,齿间相去三寸。辕端横木下立小轮二,其径三寸,铁轴贯之。左小平轮一,其径一尺二寸,出齿十二;右小平轮一,其径一尺二寸,出齿十二。中心大平轮一,其径四尺八寸,围一丈四尺四寸,出齿四十八,齿间相去三寸。中立贯心轴一,高八尺,径三寸。
shàng kè mù wèi xiān rén, qí chē xíng, mù rén zhǐ nán. ruò zhé ér dōng, tuī yuán yòu xuán, fù yòu zú zi lún shùn zhuǎn shí èr chǐ, jī yòu xiǎo píng lún yī zā, chù zhōng xīn dà píng lún zuǒ xuán sì fēn zhī yī, zhuǎn shí èr chǐ, chē dōng xíng, mù rén jiāo ér nán zhǐ. ruò zhé ér xī, tuī yuán zuǒ xuán, fù zuǒ zú zi lún suí lún shùn zhuǎn shí èr chǐ, jī zuǒ xiǎo píng lún yī zā, chù zhōng xīn dà píng lún yòu zhuǎn sì fēn zhī yī, zhuǎn shí èr chǐ, chē zhèng xī xíng, mù rén jiāo ér nán zhǐ. ruò yù běi xíng, huò dōng, huò xī, zhuǎn yì rú zhī.
上刻木为仙人,其车行,木人指南。若折而东,推辕右旋,附右足子轮顺转十二齿,击右小平轮一匝,触中心大平轮左旋四分之一,转十二齿,车东行,木人交而南指。若折而西,推辕左旋,附左足子轮随轮顺转十二齿,击左小平轮一匝,触中心大平轮右转四分之一,转十二齿,车正西行,木人交而南指。若欲北行,或东,或西,转亦如之。
zhào yǐ qí fǎ xià yǒu sī zhì zhī.
诏以其法下有司制之。
dà guān yuán nián, nèi shì shěng wú dé rén yòu xiàn zhǐ nán chē jì lǐ gǔ chē zhī zhì, èr chē chéng, qí nián zōng sì dà lǐ shǐ yòng zhī. qí zhǐ nán chē shēn yī zhàng yī chǐ yī cùn wǔ fēn, kuò jiǔ chǐ wǔ cùn, shēn yī zhàng jiǔ cùn, chē lún zhí jìng wǔ chǐ qī cùn, chē yuán yī zhàng wǔ cùn. chē xiāng shàng xià wèi liǎng céng, zhōng shè píng fēng, shàng ān xiān rén yī zhí zhàng, zuǒ yòu guī hè gè yī, tóng zǐ sì gè zhí yīng lì sì jiǎo, shàng shè guān lì. wò lún yī shí sān, gè jìng yī chǐ bā cùn wǔ fēn, wéi wǔ chǐ wǔ cùn wǔ fēn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù yī cùn bā fēn. zhōng xīn lún zhóu suí píng fēng guàn xià, xià yǒu lún yī shí sān, zhōng zhì dà píng lún. qí lún jìng sān chǐ bā cùn, wéi yī zhàng yī chǐ sì cùn, chū chǐ yī bǎi, chǐ jiān xiāng qù yī cùn èr fēn wǔ lí, tōng shàng zuǒ yòu qǐ luò. èr xiǎo píng lún, gè yǒu tiě zhuì zǐ yī, jiē jìng yī chǐ yī cùn, wéi sān chǐ sān cùn, chū chǐ yī shí qī, chǐ jiān xiāng qù yī cùn jiǔ fēn. yòu zuǒ yòu fù lún gè yī, jìng yī chǐ wǔ cùn wǔ fēn, wéi sì chǐ liù cùn wǔ fēn, chū chǐ èr shí sì, chǐ jiān xiāng qù èr cùn yī fēn. zuǒ yòu dié lún gè èr, xià lún gè jìng èr chǐ yī cùn, wéi liù chǐ sān cùn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù èr cùn yī fēn shàng lún gè jìng yī chǐ èr cùn, wéi sān chǐ liù cùn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù yī cùn yī fēn. zuǒ yòu chē jiǎo shàng gè lì lún yī, jìng èr chǐ èr cùn, wéi liù chǐ liù cùn, chū chǐ sān shí èr, chǐ jiān xiāng qù èr cùn èr fēn wǔ lí. zuǒ yòu hòu yuán gè xiǎo lún yī, wú chǐ, xì zhú dǎn bìng suǒ zài zuǒ yòu zhóu shàng, yù yòu zhuǎn shǐ yòu yuán xiǎo lún chù luò yòu lún, ruò zuǒ zhuǎn shǐ zuǒ yuán xiǎo lún chù luò zuǒ lún. xíng zé xiān tóng jiāo ér zhǐ nán. chē jià chì mǎ èr, tóng miàn, chā yǔ, pán yīng, pān xiōng líng fú, fēi juàn tì, jǐn bāo wěi.
大观元年,内侍省吴德仁又献指南车、记里鼓车之制,二车成,其年宗祀大礼始用之。其指南车身一丈一尺一寸五分,阔九尺五寸,深一丈九寸,车轮直径五尺七寸,车辕一丈五寸。车箱上下为两层,中设屏风,上安仙人一执仗,左右龟鹤各一,童子四各执缨立四角,上设关戾。卧轮一十三,各径一尺八寸五分,围五尺五寸五分,出齿三十二,齿间相去一寸八分。中心轮轴随屏风贯下,下有轮一十三,中至大平轮。其轮径三尺八寸,围一丈一尺四寸,出齿一百,齿间相去一寸二分五厘,通上左右起落。二小平轮,各有铁坠子一,皆径一尺一寸,围三尺三寸,出齿一十七,齿间相去一寸九分。又左右附轮各一,径一尺五寸五分,围四尺六寸五分,出齿二十四,齿间相去二寸一分。左右叠轮各二,下轮各径二尺一寸,围六尺三寸,出齿三十二,齿间相去二寸一分;上轮各径一尺二寸,围三尺六寸,出齿三十二,齿间相去一寸一分。左右车脚上各立轮一,径二尺二寸,围六尺六寸,出齿三十二,齿间相去二寸二分五厘。左右后辕各小轮一,无齿,系竹{亶}并索在左右轴上,遇右转使右辕小轮触落右轮,若左转使左辕小轮触落左轮。行则仙童交而指南。车驾赤马二,铜面,插羽,鞶缨,攀胸铃拂,绯绢屉,锦包尾。
jì lǐ gǔ chē, yī míng dà zhāng chē. chì zhì, sì miàn huà huā niǎo, zhòng tái, gōu lán, lòu gǒng. xíng yī lǐ, zé shàng céng mù rén jī gǔ shí lǐ, zé cì céng mù rén jī zhuó. yī yuán, fèng shǒu, jià sì mǎ. jià shì jiù shí bā rén, tài zōng yōng xī sì nián, zēng wèi sān shí rén.
记里鼓车,一名大章车。赤质,四面画花鸟,重台,勾阑,镂拱。行一里,则上层木人击鼓;十里,则次层木人击镯。一辕,凤首,驾四马。驾士旧十八人,太宗雍熙四年,增为三十人。
rén zōng tiān shèng wǔ nián, nèi shì lú dào lóng shàng jì lǐ gǔ chē zhī zhì:" dú yuán shuāng lún, xiāng shàng wèi liǎng chóng, gè kè mù wéi rén, zhí mù chuí. zú lún gè jìng liù chǐ, wéi yī zhàng bā chǐ. zú lún yī zhōu, ér xíng dì sān bù. yǐ gǔ fǎ liù chǐ wèi bù, sān bǎi bù wèi lǐ, yòng jiào jīn fǎ wǔ chǐ wèi bù, sān bǎi liù shí bù wèi lǐ. lì lún yī, fù yú zuǒ zú, jìng yī chǐ sān cùn bā fēn, wéi sì chǐ yī cùn sì fēn, chū chǐ shí bā, chǐ jiān xiāng qù èr cùn sān fēn. xià píng lún yī, qí jìng sì chǐ yī cùn sì fēn, wéi yī zhàng èr chǐ sì cùn èr fēn, chū chǐ wǔ shí sì, chǐ jiān xiāng qù yǔ fù lì lún tóng. lì guàn xīn zhóu yī, qí shàng shè tóng xuàn fēng lún yī, chū chǐ sān, chǐ jiān xiāng qù yī cùn èr fēn. zhōng lì píng lún yī, qí jìng sì chǐ, wéi yī zhàng èr chǐ, chū chǐ bǎi, chǐ jiān xiāng qù yǔ xuàn fēng děng. cì ān xiǎo píng lún yī, qí jìng sān cùn shǎo bàn cùn, wéi yī chǐ, chū chǐ shí, chǐ jiān xiāng qù yī cùn bàn. shàng píng lún yī, qí jìng sān chǐ shǎo bàn chǐ, wéi yī zhàng, chū chǐ bǎi, chǐ jiān xiāng qù yǔ xiǎo píng lún tóng. qí zhōng píng lún zhuàn yī zhōu, chē xíng yī lǐ, xià yī céng mù rén jī gǔ shàng píng lún zhuàn yī zhōu, chē xíng shí lǐ, shàng yī céng mù rén jī zhuó. fán yòng dà xiǎo lún bā, hé èr bǎi bā shí wǔ chǐ, dì xiāng gōu suǒ, quǎn yá xiāng zhì, zhōu ér fù shǐ." zhào yǐ qí fǎ xià yǒu sī zhì zhī.
仁宗天圣五年,内侍卢道隆上记里鼓车之制:"独辕双轮,箱上为两重,各刻木为人,执木槌。足轮各径六尺,围一丈八尺。足轮一周,而行地三步。以古法六尺为步,三百步为里,用较今法五尺为步,三百六十步为里。立轮一,附于左足,径一尺三寸八分,围四尺一寸四分,出齿十八,齿间相去二寸三分。下平轮一,其径四尺一寸四分,围一丈二尺四寸二分,出齿五十四,齿间相去与附立轮同。立贯心轴一,其上设铜旋风轮一,出齿三,齿间相去一寸二分。中立平轮一,其径四尺,围一丈二尺,出齿百,齿间相去与旋风等。次安小平轮一,其径三寸少半寸,围一尺,出齿十,齿间相去一寸半。上平轮一,其径三尺少半尺,围一丈,出齿百,齿间相去与小平轮同。其中平轮转一周,车行一里,下一层木人击鼓;上平轮转一周,车行十里,上一层木人击镯。凡用大小轮八,合二百八十五齿,递相钩锁,犬牙相制,周而复始。"诏以其法下有司制之。
dà guān zhī zhì, chē xiāng shàng xià wèi liǎng céng, shàng ān mù rén èr, shēn gè shǒu zhí mù chuí. lún zhóu gòng sì. nèi zuǒ bì chē jiǎo shàng lì lún yī, ān zài chē xiāng nèi, jìng èr chǐ èr cùn wǔ fēn, wéi liù chǐ qī cùn wǔ fēn, èr shí chǐ, chǐ jiān xiāng qù sān cùn sān fēn wǔ lí. yòu píng lún yī, jìng sì chǐ liù cùn wǔ fēn, wéi yī zhàng sān chǐ jiǔ cùn wǔ fēn, chū chǐ liù shí, chǐ jiān xiāng qù èr cùn sì fēn. shàng dà píng lún yī, tōng zhóu guàn shàng, jìng sān chǐ bā cùn, wéi yī zhàng yī chǐ, chū chǐ yī bǎi, chǐ jiān xiāng qù yī cùn èr fēn. lì zhóu yī, jìng èr cùn èr fēn, wéi liù cùn liù fēn, chū chǐ sān, chǐ jiān xiāng qù èr cùn èr fēn. wài dà píng lún zhóu shàng yǒu tiě bō zǐ èr. yòu mù héng zhóu shàng guān lì bō zǐ gè yī. qí chē jiǎo zhuǎn yī bǎi zāo, tōng lún zhóu zhuǎn zhōu, mù rén gè yī jī zhēng gǔ.
大观之制,车箱上下为两层,上安木人二,身各手执木槌。轮轴共四。内左壁车脚上立轮一,安在车箱内,径二尺二寸五分,围六尺七寸五分,二十齿,齿间相去三寸三分五厘。又平轮一,径四尺六寸五分,围一丈三尺九寸五分,出齿六十,齿间相去二寸四分。上大平轮一,通轴贯上,径三尺八寸,围一丈一尺,出齿一百,齿间相去一寸二分。立轴一,径二寸二分,围六寸六分,出齿三,齿间相去二寸二分。外大平轮轴上有铁拨子二。又木横轴上关戾、拨子各一。其车脚转一百遭,通轮轴转周,木人各一击钲、鼓。
bái lù chē, suí suǒ zhì yě, yī míng gǔ chuī chē. chì zhì, zhōu shī huā bǎn, shàng yǒu zhū zhù, guàn wǔ lún xiāng zhòng, lún yī yǐ fēi, zào dǐng jí fēi luò dài, bìng xiù fēi lù. zhù miǎo kè mù wèi lù, xián é máo tǒng, hóng shòu dài. yī yuán. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén.
白鹭车,隋所制也,一名鼓吹车。赤质,周施花版,上有朱柱,贯五轮相重,轮衣以绯,皂顶及绯络带,并绣飞鹭。柱杪刻木为鹭,衔鹅毛筒,红绶带。一辕。驾四马,驾士十八人。
luán qí chē, hàn zhì, wèi qián qū. chì zhì, qū bì, yī yuán. shàng zài chì qí, xiù luán niǎo. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén.
鸾旗车,汉制,为前驱。赤质,曲壁,一辕。上载赤旗,绣鸾鸟。驾四马,驾士十八人。
chóng dé chē, běn qín pì è chē yě. shàng yǒu táo hú jí shǐ, suǒ yǐ ráng què bù xiáng. tài zǔ qián dé yuán nián, gǎi chì zhì, zhōu shī huā bǎn, sì jiǎo kè pì è shòu, zhōng zài huáng qí, yì xiù cǐ shòu. tài bo shǔ lìng yī rén, zài chē zhōng zhí qí. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén. zhèng hé zhī zhì, jiàn huáng luó xiù chóng dé qí yī, cǎi huà kè mù xiè zhì sì. xuān hé yuán nián, lǐ zhì jú yán:" chóng dé chē zài tài bo lìng yī yuán, huà pì è shòu yú qí. jì yuē' qián wū ér hòu shǐ', chuán yuē' táo hú jí shǐ, yǐ gōng yù wáng shì'. qǐng yǐ wū yì tài bo, hú shǐ yì pì è shòu." cóng zhī.
崇德车,本秦辟恶车也。上有桃弧棘矢,所以禳却不祥。太祖乾德元年,改赤质,周施花版,四角刻辟恶兽,中载黄旗,亦绣此兽。太卜署令一人,在车中执旗。驾四马,驾士十八人。政和之制,建黄罗绣崇德旗一,彩画刻木獬豸四。宣和元年,礼制局言:"崇德车载太卜令一员,画辟恶兽于旗。《记》曰'前巫而后史',《传》曰'桃弧棘矢,以供御王事'。请以巫易太卜,弧矢易辟恶兽。"从之。
pí xuān chē, hàn qián qū chē yě. mào yǐ hǔ pí wèi xuān, qǔ qū lǐ" qián yǒu shì shī, zé zài hǔ pí" zhī yì, chì zhì, qū bì, shàng yǒu zhù, guàn wǔ lún xiāng zhòng, huà hǔ wén. jià sì mǎ, jià shì shí bā rén. zhèng hé zhī zhì, yòng qī zhù, guàn zhū qī pí xuān wǔ.
皮轩车,汉前驱车也。冒以虎皮为轩,取《曲礼》"前有士师,则载虎皮"之义,赤质,曲壁,上有柱,贯五轮相重,画虎文。驾四马,驾士十八人。政和之制,用漆柱,贯朱漆皮轩五。
huáng yuè chē, hàn zhì, shèng yú jiàn zhī, zài dà jià hòu. jìn lǔ bù yǒu huáng yuè chē. táng chū wú zhī, zhēn guān hòu shǐ jiā. chì zhì, qū bì, zhōng shè jīn yuè yī, jǐn náng chóu gāng. zuǒ wǔ wèi duì zhèng yī rén, zài chē zhōng zhí yuè. jià liǎng mǎ, jià shì shí wǔ rén.
黄钺车,汉制,乘舆建之,在大驾后。晋卤簿有黄钺车。唐初无之,贞观后始加。赤质,曲壁,中设金钺一,锦囊绸杠。左武卫队正一人,在车中执钺。驾两马,驾士十五人。
bào wěi chē. gǔ zhě jūn zhèng jiàn bào wěi. hàn zhì, zuì hòu chē yī chéng chuí bào wěi, bào wěi yǐ qián jí tóng jìn zhōng. táng zhēn guān hòu, shǐ jiā cǐ chē yú lǔ bù nèi, zhì tóng huáng yuè chē. shàng dài zhū qī gān, shǒu zhuì bào wěi, yòu wǔ wèi duì zhèng yī rén zhí zhī. jià liǎng mǎ, jià shì shí wǔ rén.
豹尾车。古者军正建豹尾。汉制,最后车一乘垂豹尾,豹尾以前即同禁中。唐贞观后,始加此车于卤簿内,制同黄钺车。上戴朱漆竿,首缀豹尾,右武卫队正一人执之。驾两马,驾士十五人。
shǔ chē, yī yuē fù chē, yī yuē èr chē, yī yuē zuǒ chē. qín zhì, dà jià shǔ chē bā shí yī chéng, fǎ jià sān shí liù chéng. hàn fǎ jià yòng sān shí yī chéng, xiǎo jià yòng shí èr chéng. suí zhì, dà jià sān shí liù, fǎ jià shí èr, xiǎo jià bù yòng. táng dà jià wéi yòng shí èr chéng, sòng yīn zhī. hēi zhì, liǎng xiāng fàn zhuāng, qián yǒu qū lán, jīn tóng shì, shàng shī zǐ tōng xiǎn, luò dài mén lián jiē xiù yún hè, zǐ sī wǎng fēn tà. měi chéng jià sān niú, jià shì shí rén.
属车,一曰副车,一曰贰车,一曰左车。秦制,大驾属车八十一乘,法驾三十六乘。汉法驾用三十一乘,小驾用十二乘。隋制,大驾三十六,法驾十二,小驾不用。唐大驾唯用十二乘,宋因之。黑质,两箱軬装,前有曲阑,金铜饰,上施紫通幰,络带、门帘皆绣云鹤,紫丝网帉錔。每乘驾三牛,驾士十人。
wǔ chē. huī zōng xuān hé yuán nián, lǐ zhì jú yán:" jiù lǔ bù jì yǒu bái lù luán qí pí xuān sān chē, qí zhì fēi gǔ. àn qū lǐ yuē:' qián yǒu shuǐ zé zài qīng jīng, qián yǒu chén āi zé zài míng yuān, qián yǒu chē qí zé zài fēi hóng, qián yǒu shì shī zé zài hǔ pí, qián yǒu zhì shòu zé zài pí xiū.' wàn shèng yī chū, wǔ chē bì zài, suǒ yǐ jǐng zhòng yě. qīng jīng míng yuān fēi hóng pí xiū nǎi yǐ bái lù luán qí zá chén qí jiān, wèi wèi hé lǐ. jīn yù gǎi wǔ chē xiāng cì yú zhōng dào, jì zhī yǐ chóng dé chē, yú shì wèi bèi." qīng jīng chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài qīng jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, shū qīng niǎo yú qí shàng. míng yuān chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài míng yuān jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, huà míng yuān yú qí shàng. fēi hóng chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài fēi hóng jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, huà fēi hóng yú qí shàng. hǔ pí chē, chì zhì, qū bì, zhōng zài hǔ pí jīng, yǐ jiàng bó wèi zhī, yuán yǐ chì, huà hǔ pí yú shàng. pí xiū chē, chì zhì, qū bì, jīng yǐ jiàng bó wèi zhī, yuán yǐ chì, huà pí xiū yú shàng. qí yuán jiē yī.
五车。徽宗宣和元年,礼制局言:"旧卤簿记有白鹭、鸾旗、皮轩三车,其制非古。按《曲礼》曰:'前有水则载青旌,前有尘埃则载鸣鸢,前有车骑则载飞鸿,前有士师则载虎皮,前有鸷兽则载貔貅。'万乘一出,五车必载,所以警众也。青旌、鸣鸢、飞鸿、貔貅乃以白鹭、鸾旗杂陈其间,未为合礼。今欲改五车相次于中道,继之以崇德车,于是为备。"青旌车,赤质,曲壁,中载青旌,以绛帛为之,书青鸟于其上。鸣鸢车,赤质,曲壁,中载鸣鸢旌,以绛帛为之,画鸣鸢于其上。飞鸿车,赤质,曲壁,中载飞鸿旌,以绛帛为之,画飞鸿于其上。虎皮车,赤质,曲壁,中载虎皮旌,以绛帛为之,缘以赤,画虎皮于上。貔貅车,赤质,曲壁,旌以绛帛为之,缘以赤,画貔貅于上。其辕皆一。
liáng chē, chì zhì, jīn tú yín zhuāng, lóng fèng wǔ cǎi míng jīn, zhī yǐ hóng huáng téng, yóu bì, fēi sī tāo lóng tóu, méi hóng luó rù, yín chī tóu, suì qiú, yún duǒ tà tóu, lián huā zuò, yàn gōu, huǒ zhū, mén dá, jīn qū yuè, pín jiā, dà xiǎo huán, jià yǐ tuó tuó. xǐng fāng zài dào jí xiào liè huí zé chéng zhī.
凉车,赤质,金涂银装,龙凤五采明金,织以红黄藤,油壁,绯丝绦龙头,梅红罗褥,银螭头,穗球,云朵踏头,莲花坐,雁钩,火珠,门沓,钅屈钺,频伽,大小镮,驾以橐驼。省方在道及校猎回则乘之。
xiāng fēng wū yú, shàng zài zhǎng gān, gān miǎo kè mù wèi wū, chuí é máo tǒng, hóng shòu dài, xià chéng yǐ xiǎo pán, zhōu yǐ fēi qún, xiù wū xíng. yú shì sì rén.
相风乌舆,上载长竿,竿杪刻木为乌,垂鹅毛筒,红绶带,下承以小盘,周以绯裙,绣乌形。舆士四人。
xíng lòu yú, suí dà yè xíng lòu chē yě. zhì tóng zhōng gǔ lóu ér dà, shè kè lòu rú chēng héng. shǒu chuí tóng bō, mò yǒu tóng xiàng, qī kuì zhù shuǐ, kě wū zhù shuǐ rù bō zhōng. zhǎng gān sì, yú shì liù shí rén.
行漏舆,隋大业行漏车也。制同钟、鼓楼而大,设刻漏如称衡。首垂铜钵,末有铜象,漆匮贮水,渴乌注水入钵中。长竿四,舆士六十人。
shí èr shén yú, chì zhì, sì mén páng kè shí èr chén shén, fēi xiù lún yī luò dài. yú shì shí èr rén.
十二神舆,赤质,四门旁刻十二辰神,绯绣轮衣、络带。舆士十二人。
jiāo lóng zhēng gǔ yú gè yī, jiē kè mù wèi èr qīng lóng xiāng jiāo, xià yǒu mù tái cháng gān, yī chí huà gǔ, yī guà jīn zhēng, shàng jiē yǒu fēi gài, yì xiù jiāo lóng. yú shì gè èr rén. zhōng xīng hòu, xiāng fēng xíng lòu shí èr shén zhēng gǔ sì yú, xī shěng qù.
交龙钲、鼓舆各一,皆刻木为二青龙相交,下有木台、长竿,一持画鼓,一挂金钲,上皆有绯盖,亦绣交龙。舆士各二人。中兴后,相风、行漏、十二神、钲鼓四舆,悉省去。
zhōng gǔ lóu yú gè yī, běn suí dà jià zhōng chē gǔ chē yě. jiē kè mù wèi wū, zhōng zhì zhōng gǔ, xià shī mù tái cháng gān, rú zhēng gǔ yú. yú shì gè èr shí sì rén.
钟、鼓楼舆各一,本隋大驾钟车、鼓车也。皆刻木为屋,中置钟、鼓,下施木台、长竿,如钲、鼓舆。舆士各二十四人。
xíng lòu yú shí èr shén yú jiāo lóng zhēng gǔ yú zhōng gǔ lóu, jiù lǐ wú wén, jiē tài zǔ kāi bǎo dìng lǐ suǒ zēng.
行漏舆、十二神舆、交龙钲鼓舆、钟鼓楼,旧礼无文,皆太祖开宝定礼所增。