bīng liù xiāng bīng sān
◎兵六(鄉兵三)
bǎo jiǎ jiàn yán hòu xiāng bīng jiàn yán hòu zhài bīng
○保甲 建炎後鄉兵 建炎後砦兵
bǎo jiǎ xī níng chū, wáng ān shí biàn mù bīng ér xíng bǎo jiǎ, dì cóng qí yì. sān nián, shǐ lián bǐ qí mín yǐ xiāng bǎo rèn. jí zhào jī nèi zhī mín shí jiā wèi yī bǎo, xuǎn zhǔ hù yǒu gàn lì zhě yī rén wèi bǎo zhǎng. wǔ shí jiā wèi yī dà bǎo, xuǎn yī rén wèi dà bǎo zhǎng. shí dà bǎo wèi yī dōu bǎo, xuǎn wèi zhòng suǒ fú zhě wèi dōu bǎo zhèng, yòu yǐ yī rén wèi zhī fù. yīng zhǔ kè hù liǎng dīng yǐ shàng, xuǎn yī rén wèi bǎo dīng. fù bǎo. liǎng dīng yǐ shàng yǒu yú dīng ér zhuàng yǒng zhě yì fù zhī. nèi jiā zī zuì hòu cái yǒng guò rén zhě yì chōng bǎo dīng, bīng qì fēi jìn zhě tīng xí. měi yī dà bǎo yè lún wǔ rén jǐng dào. fán gào bǔ suǒ huò, yǐ shǎng gé cóng shì. tóng bǎo fàn qiáng dào shā rén fàng huǒ qiáng jiān lüè rén chuán xí yāo jiào zào chù gǔ dú, zhī ér bù gào, yī lǜ wǔ bǎo fǎ. yú shì fēi gàn jǐ, yòu fēi chì lǜ suǒ tīng jiū, jiē wú dé gào, suī zhī qíng yì bù zuò. ruò yú fǎ lín bǎo hé zuò zuì zhě nǎi zuò zhī. qí jū tíng qiáng dào sān rén, jīng sān rì, bǎo lín suī bù zhī qíng, kē shī jué zuì. táo yí sǐ jué tóng bǎo bù jí wǔ jiā, bìng tā bǎo. yǒu zì wài rù bǎo zhě, shōu wèi tóng bǎo, hù shù zú zé fù zhī, qí jí shí jiā, zé bié wèi bǎo, zhì pái yǐ shū qí hù shù xìng míng. jì xíng zhī jī diān, suì tuī zhī wǔ lù, yǐ dá yú tiān xià. shí zé yǐ bǔ dào zéi xiāng bǎo rèn, ér wèi yì yǐ wǔ shì yě.
保甲 熙寧初,王安石變募兵而行保甲,帝從其議。三年,始聯比其民以相保任。及詔畿內之民十家為一保,選主戶有干力者一人為保長。五十家為一大保,選一人為大保長。十大保為一都保,選為眾所服者為都保正,又以一人為之副。應主客戶兩丁以上,選一人為保丁。附保。兩丁以上有餘丁而壯勇者亦附之。內家貲最厚、材勇過人者亦充保丁,兵器非禁者聽習。每一大保夜輪五人警盜。凡告捕所獲,以賞格從事。同保犯強盜、殺人、放火、強姦、略人、傳習妖教、造畜蠱毒,知而不告,依律伍保法。餘事非干己,又非敕律所聽糾,皆毋得告,雖知情亦不坐。若於法鄰保合坐罪者乃坐之。其居停強盜三人,經三日,保鄰雖不知情,科失覺罪。逃移、死絕、同保不及五家,並他保。有自外入保者,收為同保,戶數足則附之,俟及十家,則別為保,置牌以書其戶數姓名。既行之畿甸,遂推之五路,以達於天下。時則以捕盜賊相保任,而未肄以武事也。
sì nián, shǐ zhào jī nèi bǎo dīng yì xí wǔ shì. suì nóng xì, suǒ lì guān qī rì yú yào biàn xiāng cūn dōu shì qí bù shè, bìng yǐ shè zhòng qīn shū yuǎn jìn wèi děng. qí shè xiào qí yòng mǎ, yǒu yú yì ér yuàn shì zhě tīng. dì yī děng bǎo míng yǐ wén, tiān zǐ qīn yuè shì zhī, mìng yǐ guān shǐ. dì èr děng miǎn dāng nián chūn fū yī yuè, mǎ gǎo sì shí, yì qián èr qiān. běn hù wú kě miǎn, huò suǒ miǎn bù jí, tīng yí miǎn tā hù ér shòu qí zhí. dì sān dì sì děng shì cǐ yǒu chà. yì wèi jīng yuàn hòu yuè shì, huò fù jiǎ dān dīng yuàn jiù yuè shì zhě, bìng tīng. dōu fù bǎo zhèng wǔ yì suī bù jí děng, ér néng zhěng qí bǎo hù wú rǎo, quàn yòu dīng zhuàng xí yì jí děng, bǔ dào bǐ tā bǎo zuì duō, mǐ dào bǐ tā bǎo zuì shǎo, suǒ lì guān yǐ wén, qí ēn shì dì yī děng yān. dōu fù bǎo zhèng yǒu què, xuǎn dà bǎo zhǎng chōng. dōu fù bǎo zhèng suī quàn yòu dīng zhuàng xí yì, ér zhé qiáng lǜ fáng wù zhě, jìn zhī. lì yīn bǎo jiǎ shì shòu qiú liǎn lüè, jiā qǐ qǔ jiān lín sān děng, zhàng tú biān guǎn pèi lì, gào zhě cì dì shǎng zhī, mìng guān fàn zhě chú míng. shí suī shǐ zhī xí wǔ jì ér wèi fān shàng yě.
四年,始詔畿內保丁肄習武事。歲農隙,所隸官期日於要便鄉村都試騎步射,並以射中親疏遠近為等。騎射校其用馬,有餘藝而願試者聽。第一等保明以聞,天子親閱試之,命以官使。第二等免當年春夫一月,馬藁四十,役錢二千。本戶無可免,或所免不及,聽移免他戶而受其直。第三、第四等視此有差。藝未精願候閱試,或附甲單丁願就閱試者,並聽。都副保正武藝雖不及等,而能整齊保戶無擾,勸誘丁壯習藝及等,捕盜比他保最多,弭盜比他保最少,所隸官以聞,其恩視第一等焉。都副保正有闕,選大保長充。都副保正雖勸誘丁壯習藝,而輒強率妨務者,禁之。吏因保甲事受賕、斂掠,加乞取監臨三等,仗、徒、編管、配隸,告者次第賞之,命官犯者除名。時雖使之習武技而未番上也。
wǔ nián, yòu zhèng yán zhī zhì gào pàn sī nóng sì céng bù yán:" jìn rì bǎo hù shù yǐ zhuàng yì xiàn, yuàn fēn fān lì xún jiǎn sī xí wǔ jì, tí diǎn sī yǐ wén cháo tíng jí sī nóng sì, wèi gǎn zhé yì, yuàn xià tí diǎn sī sòng zhōng shū xiáng shěn, fù sī nóng jù wèi lìng." yú shì zhào:" zhǔ hù bǎo dīng yuàn shàng fān yú xún jiǎn sī, shí rì yī gēng, jí gù zhě cì fān dài zhī. yuè gěi kǒu liáng xīn cài qián, fēn fān xún jǐng, měi wǔ shí rén lún dà bǎo zhǎng èr dōu fù bǎo zhèng yī tǒng lǐng zhī. dōu fù bǎo zhēng yuè gè gěi qián qī qiān, dà bǎo zhǎng sān qiān. dāng fān zhě wú dé zhé lí běn suǒ. bǔ zhú jù dào, suī xià fān rén yì tīng zhuī jí, gěi qí qián hú, shì qì qiǎn hái, wú guò shàng fān rén shù, réng zhé chú qí shàng fān rì. xún jiǎn sī liàng liú xiāng jiè gěi shǐ, yú bīng xī bà. yīng fān bǎo dīng wǔ jì jí dì sān děng yǐ shàng, bìng jì yú jí. yù suì xiōng, wǔ fēn yǐ shàng zhě dì zhèn zhī, zì shí wǔ shí zhì sān shí wèi chà." shí yī yuè, yòu zhào wèi sī shàng fān bǎo dīng rú xún jiǎn sī fǎ.
五年,右正言、知制誥、判司農寺曾布言:"近日保戶數以狀詣縣,願分番隸巡檢司習武技,提點司以聞朝廷及司農寺,未敢輒議,願下提點司送中書詳審,付司農具為令。"於是詔:"主戶保丁願上番於巡檢司,十日一更,疾故者次番代之。月給口糧、薪菜錢,分番巡警,每五十人輪大保長二、都副保正一統領之。都副保正月各給錢七千,大保長三千。當番者毋得輒離本所。捕逐劇盜,雖下番人亦聽追集,給其錢斛,事訖遣還,毋過上番人數,仍折除其上番日。巡檢司量留廂界給使,余兵悉罷。應番保丁武技及第三等已上,並記於籍。遇歲凶,五分已上者第振之,自十五石至三石為差。"十一月,又詔尉司上番保丁如巡檢司法。
liù nián, zhào kāi fēng fǔ jī yǐ dōu bǎo zhì mù qì, zuǒ liú sī nóng sì, yòu fù qí xiàn, fán zhuī xū yuè shì yì xí zé chū qì. shì yuè, yòu zhào xíng yú yǒng xìng qín fèng hé běi dōng xī hé dōng wǔ lù, wéi wú shàng fān. yú lù zhǐ xiāng bǎo rèn, wú xí wǔ yì, nèi jīng hú chuān guǎng bìng biān zhě kě yì wǔ shì, lìng jiān sī dù zhī. hòu wéi quán shào tǔ dīng yōng qīn dòng dīng guǎng dōng qiāng shǒu gǎi wèi bǎo jiǎ zhě zé yì yān. shí èr yuè, nǎi bà hé běi xī lù qiáng zhuàng yuán biān gōng jiàn shè xì jí fān shàng xún shǒu zhě.
六年,詔開封府畿以都保置木契,左留司農寺,右付其縣,凡追胥、閱試、肄習則出契。是月,又詔行於永興、秦鳳、河北東西、河東五路,唯毋上番。余路止相保任,毋習武藝,內荊湖、川、廣並邊者可肄武事,令監司度之。後惟全、邵土丁、邕、欽洞丁、廣東槍手改為保甲者則肄焉。十二月,乃罷河北西路強壯、緣邊弓箭社系籍番上巡守者。
chū, kāi fēng fǔ jī wǔ lù bǎo jiǎ jí wǔ wàn rén, èr nián yī jiě fā, yì jīng shī yuè shì mìng guān, kāi fēng fǔ jī shí rén, wǔ lù qī rén. bā nián, zhào kāi fēng fǔ jī jí yī wàn rén wǔ lù jí yī wàn wǔ qiān rén, gè xǔ jiě fā yī rén.
初,開封府畿、五路保甲及五萬人,二年一解發,詣京師閱試命官,開封府畿十人,五路七人。八年,詔開封府畿及一萬人、五路及一萬五千人,各許解發一人。
jiǔ nián, shū mì yuàn qǐng zì jīn dōu fù bǎo zhèng yì yǒng jūn xiào èr nián yī bǐ xuǎn, xiàn kǎo qí xùn xí wǔ yì jí děng zuì duō bǔ chá ér dào zéi zuì shǎo zhě shàng yú zhōu, zhōu shàng suǒ xiá guān sī, tóng bǐ jiào yǐ wén. huò zhōng xuǎn rén duō, zé zé wǔ yì zuì yōu zhě. é wài shàng yǒu kě jiě fā zhě, zé dì qí cì wèi zhī jīng quàn. dì yī cì, zhōu xiàn jí jì xìng míng, fàn zhàng yǐ xià tīng shú dì èr cì, yǐ děng dì cì zhàng zǐ zǐ shān yín dài, fàn tú zuì qíng qīng zòu cái lěi jí sān cì zhě, jiàng xuān bǔ zhī, gěi mǎ jí chú shū. wǔ lù yì yǒng jūn xiào èr qiān, jiě fā wú dé guò sān rén. bǎo jiǎ dōu fù bǎo zhèng zhī jiě fā zhě yì yǐ èr nián, fǔ jiè liù rén, hé běi hé dōng gè sì rén, yǒng xìng qín fèng děng lù qī rén. dōu bǎo zhèng zhǐ huī shǐ yǔ xià bān diàn shì, fù bǎo zhèng fù zhǐ huī shǐ yǔ sān sī jūn jiāng, zhèng fù dōu tóu yǔ shǒu què jūn jiāng, bìng cì yī jí yín dài yín guǒ tóu zhàng, gěi mǎ yǒu chà.
九年,樞密院請自今都副保正、義勇軍校二年一比選,縣考其訓習武藝及等最多、捕察而盜賊最少者上於州,州上所轄官司,同比較以聞。或中選人多,則擇武藝最優者。額外尚有可解發者,則第其次為之旌勸。第一次,州縣籍記姓名,犯杖以下聽贖;第二次,以等第賜杖子、紫衫、銀帶,犯徒罪情輕奏裁;累及三次者,降宣補之,給馬及芻菽。五路義勇軍校二千,解發毋得過三人。保甲都副保正之解發者亦以二年,府界六人,河北、河東各四人,永興、秦鳳等路七人。都保正、指揮使與下班殿侍,副保正、副指揮使與三司軍將,正副都頭與守闕軍將,並賜衣及銀帶、銀裹頭杖,給馬有差。
chū, bǎo jiǎ lì sī nóng, xī níng bā nián, gǎi lì bīng bù, zēng tóng pàn yī zhǔ bù èr gàn dāng gōng shì guān shí, fēn àn zhū zhōu, qí zhèng lìng zé tīng yú shū mì yuàn. shí nián, shū mì yuàn fù dōu chéng zhǐ zhāng chéng yī shàng wǔ lù yì yǒng bǎo jiǎ chì. yuán fēng yuán nián, hàn lín xué shì quán pàn shàng shū bīng bù xǔ jiāng xiū kāi fēng fǔ jiè bǎo jiǎ chì, chéng shū shàng zhī, zhào jiē bān yān.
初,保甲隸司農,熙寧八年,改隸兵部,增同判一、主簿二、幹當公事官十,分按諸州,其政令則聽於樞密院。十年,樞密院副都承旨張誠一上《五路義勇保甲敕》。元豐元年,翰林學士、權判尚書兵部許將修《開封府界保甲敕》,成書上之,詔皆頒焉。
èr nián shí yī yuè, shǐ lì fǔ jiè jí jiào dà bǎo zhǎng fǎ, yǐ zhāo xuān shǐ rù nèi nèi shì shěng fù dōu zhī wáng zhōng zhèng dōng shàng gé mén shǐ dí zī jiān tí jǔ fǔ jiè jiào bǎo jiǎ dà bǎo zhǎng, zǒng èr shí èr xiàn wèi jiào chǎng shí yī suǒ, dà bǎo zhǎng fán èr qiān bā bǎi èr shí wǔ rén, měi shí rén yī sè shì yì, zhì jiào tóu yī. fán jìn jūn jiào tóu èr bǎi qī shí, dōu jiào tóu sān shí, shǐ chén shí. gōng yǐ bā dǒu jiǔ dòu yī shí wèi sān děng, nǔ yǐ èr shí sì dòu èr shí qī dòu sān shí wèi sān děng, mǎ shè jiǔ dòu bā dǒu wèi èr děng, qí cái lì chāo bá zhě wèi chū děng. dāng jiào shí, yuè gěi qián sān qiān, rì gěi shí, guān yǔ róng xiè zhàn páo, yòu jù yín yè jiǔ láo yǐ wèi shǎng kào.
二年十一月,始立《府界集教大保長法》,以昭宣使入內內侍省副都知王中正、東上閣門使狄諮兼提舉府界教保甲大保長,總二十二縣為教場十一所,大保長凡二千八百二十五人,每十人一色事藝,置教頭一。凡禁軍教頭二百七十,都教頭三十,使臣十。弓以八斗、九斗、一石為三等,弩以二石四斗、二石七斗、三石為三等,馬射九斗、八斗為二等,其材力超拔者為出等。當教時,月給錢三千,日給食,官予戎械、戰袍,又具銀楪、酒醪以為賞犒。
sān nián, dà bǎo zhǎng yì chéng, nǎi lì tuán jiào fǎ, yǐ dà bǎo zhǎng wèi jiào tóu, jiào bǎo dīng yān. fán yī dōu bǎo xiāng jìn zhě fēn wèi wǔ tuán, jí běn tuán dōu fù bǎo zhèng suǒ jū kòng dì jù jiào zhī. yǐ dà bǎo zhǎng yì chéng zhě shí rén gǔn jiào, wǔ rì yī zhōu zhī. wǔ fēn qí dīng, yǐ qí yī wèi qí, èr wèi gōng, sān wèi nǔ. fǔ jiè fǎ chéng, nǎi tuī zhī sān lù, gè zhì wén wǔ guān yī rén tí jǔ, hé běi zé dí zī liú dìng, shǎn xī zé zhāng shān fǔ, hé dōng zé huáng lián wáng chóng zhěng, yǐ fēng zhuāng yǎng shàn yì yǒng bǎo jiǎ qián liáng gěi qí fèi. shì suì, yǐn fǔ jiè bǎo jiǎ wǔ yì chéng, dì qīn yuè, lù zuò néng zhě, yú cì jīn bó.
三年,大保長藝成,乃立團教法,以大保長為教頭,教保丁焉。凡一都保相近者分為五團,即本團都副保正所居空地聚教之。以大保長藝成者十人袞教,五日一周之。五分其丁,以其一為騎,二為弓,三為弩。府界法成,乃推之三路,各置文武官一人提舉,河北則狄諮、劉定,陝西則張山甫,河東則黃廉、王崇拯,以封樁養贍義勇保甲錢糧給其費。是歲,引府界保甲武藝成,帝親閱,錄作能者,余賜金帛。
sì nián, gǎi wǔ lù yì yǒng wèi bǎo jiǎ. dí zī liú dìng bù lǐng chán zhōu jí jiào dà bǎo zhǎng sì bǎi bā shí èr rén jiàn yú chóng zhèng diàn, zhào zhí zhèng cì zuò yuè shì, bǔ sān bān jiè zhí chāi shǐ jiè chà fán sān shí liù rén, yú cì jīn bó yǒu chà. qiān zī sì fāng guǎn shǐ, dìng jí xián xiào lǐ. yòu zhào yuē:" sān lù jiàn xùn mín bīng fēi jiǔ, shén zhǎng yì chéng, xū biàn xíng fǔ jiè tuán jiào zhī, qián liáng guān lì bìng rú jī xiàn, wèi zhī jí qī néng bàn yǔ bù. ruò gèng jī yán rì yuè, bì zhì yǒu wù cuò zhì dà fǎ, kě lìng chéng zhǐ qǔ suǒ huì xiào zhī." qí nián, fǔ jiè hé běi hé dōng shǎn xī lù huì xiào bǎo jiǎ, dōu bǎo fán sān qiān èr bǎi liù shí liù, zhèng zhǎng zhuàng dīng fán liù shí jiǔ wàn yī qiān jiǔ bǎi sì shí wǔ, suì shěng jiù fèi mín qián yī bǎi liù shí liù wàn yī qiān sì bǎi bā shí sān, suì fèi mín qián sān shí yī wàn sān qiān yī bǎi liù shí liù, ér tuán jiào zhī shǎng wèi qián yī bǎi wàn yǒu qí bù yǔ yān. fán jí jiào tuán jiào chéng, suì qiǎn shǐ zé wèi zhī tí jǔ àn yuè, lǜ yǐ jìn chén xié nèi shì wǎng gěi shǎng qián, àn gé lìng cóng shì. zhū lù jiē yǐ fān cì yì chéng zhě wèi xù, lǜ wǔ liù suì yī biàn, dú hé dōng yǐ jīn bó bù zú, nǎi zhì shí yī suì. shàng yǐ jìn rén yǒng hàn, jiè liáo xià jiān, jiǎng quàn yí bù kě hòu, zhào cì mín qián shí wǔ wàn. shí xì jí yì yǒng bǎo jiǎ jí mín bīng fán qī bǎi yī shí bā wàn èr qiān èr shí bā rén yún. xī níng jiǔ nián zhī shù.
四年,改五路義勇為保甲。狄諮、劉定部領澶州集教大保長四百八十二人見於崇政殿,召執政賜坐閱試,補三班借職、差使、借差凡三十六人,余賜金帛有差。遷諮四方館使,定集賢校理。又詔曰:"三路見訓民兵非久,什長藝成,須便行府界團教之,錢糧、官吏並如畿縣,未知及期能辦與不。若更稽延日月,必致有誤措置大法,可令承旨取索會校之。"其年,府界、河北、河東、陝西路會校保甲,都保凡三千二百六十六,正長、壯丁凡六十九萬一千九百四十五,歲省舊費緡錢一百六十六萬一千四百八十三,歲費緡錢三十一萬三千一百六十六,而團教之賞為錢一百萬有奇不與焉。凡集教、團教成,歲遣使則謂之提舉按閱,率以近臣挾內侍往給賞錢,按格令從事。諸路皆以番次藝成者為序,率五六歲一遍,獨河東以金帛不足,乃至十一歲。上以晉人勇悍,介遼、夏間,講勸宜不可後,詔賜緡錢十五萬。時系籍義勇、保甲及民兵凡七百一十八萬二千二十八人云。(熙寧九年之數。)
bǎo jiǎ lì fǎ zhī chū, gù lǎo dà chén jiē yǐ wèi bù biàn, ér ān shí zhǔ yì shén lì, dì zú cóng zhī. jīn xī zhe qí lùn nán, shǐ lái zhě kǎo yān.
保甲立法之初,故老大臣皆以為不便,而安石主議甚力,帝卒從之。今悉著其論難,使來者考焉。
dì cháng lùn zū yōng diào fǎ ér shàn zhī, ān shí duì yuē:" cǐ fǎ jìn jǐng tián, hòu shì lì shì cū dé xiān wáng yí yì, zé wú bù shàn. jīn yì wú bù kě wèi. gù nán sù chéng ěr." jí dì zài wèn, zé yuē:" rén zhǔ chéng néng zhī tiān xià lì hài, yǐ qí suǒ wèi hài zhě zhì fǎ, ér jiā yú jiān bìng zhī rén, zé rén zì bù gǎn bǎo guò xiàn zhī tián yǐ qí suǒ wèi lì zhě zhì fǎ, ér jiā yú lì gēng zhī rén, zé rén zì quàn yú lì gēng, ér shòu tián bù néng guò xiàn. rán cǐ xū jiàn nǎi néng chéng fǎ. shǐ rén zhǔ chéng zhī lì hài zhī quán, yīn yǐ hǎo è jiā zhī, zé suǒ hǎo hé huàn rén zhī bù cóng, suǒ è hé huàn rén zhī bù bì? ruò rén zhǔ wú dào yǐ kuí zhī, zé duō wèi yì yì suǒ duó, suī yǒu shàn fǎ, hé yóu lì zāi?"
帝嘗論租庸調法而善之,安石對曰:"此法近井田,後世立事粗得先王遺意,則無不善。今亦無不可為。顧難速成爾。"及帝再問,則曰:"人主誠能知天下利害,以其所謂害者製法,而加於兼併之人,則人自不敢保過限之田;以其所謂利者製法,而加於力耕之人,則人自勸於力耕,而授田不能過限。然此須漸乃能成法。使人主誠知利害之權,因以好惡加之,則所好何患人之不從,所惡何患人之不避?若人主無道以揆之,則多為異議所奪,雖有善法,何由立哉?"
dì wèi fǔ bīng yǔ zū yōng diào fǎ xiāng xū, ān shí zé yuē:" jīn yì yǒng tǔ jūn shàng fān gōng yì, jì yǒu lǐn gěi, zé wú pín fù jiē kě yǐ rù wèi chū shù, suī wú zū yōng diào fǎ, yì zì kě wèi. dì yì yǒng jiē liáng mín, dāng yǐ lǐ yì jiǎng yǎng. jīn jiē dào zhì zhě, yǐ niè qí shǒu bèi yě, jiào yuè ér mí fèi yě, shǐ zhī yùn liáng yě. sān zhě jiē rén suǒ bù lè, ruò gèng ōu zhī jiù dí, shǐ bèi shā lù, yóu rén suǒ dàn yě."
帝謂府兵與租庸調法相須,安石則曰:"今義勇、土軍上番供役,既有廩給,則無貧富皆可以入衛出戍,雖無租庸調法,亦自可為。第義勇皆良民,當以禮義獎養。今皆倒置者,以涅其手背也,教閱而縻費也,使之運糧也。三者皆人所不樂,若更毆之就敵,使被殺戮,尤人所憚也。"
féng jīng yuē:" yì yǒng yì yǒu yǐ wǎn qiáng dé shì tuī ēn zhě." ān shí yuē:" wǎn qiáng ér lì yǒu bù zú, zé jué yú jìn qǔ, shì cháo tíng yǒu tuī ēn zhī làn. chū fēi quàn jiǎng shǐ rén qū wǔ yòng yě. jīn yù cuò zhì yì yǒng jiē dāng fǎn cǐ, shǐ hài zài yú bù wèi yì yǒng, ér lì zài yú wèi yì yǒng, zé sú kě biàn ér zhòng jì kě chéng. chén yuàn zé xiāng lǘ háo jié yǐ wèi jiāng xiào, shāo jiā jiǎng bá, zé rén zì yuè fú. shěn jīn mù bīng wèi sù wèi, jí yǒu jī guān zhì cì shǐ yǐ shàng zhě. yí cǐ yǔ bǐ, gù wú bù kě, kuàng bù zhì rú cǐ fèi guān lù, yǐ zú shǐ rén lè wèi zāi! bì xià chéng néng shěn zé, jìn chén jiē yǒu zhèng shì zhī cái, zé yì shí kě shǐ fēn jiāng cǐ děng jūn yǐ. jīn mù bīng chū yú wú lài zhī rén, shàng kě wèi jūn xiāng zhǔ, zé jìn chén yǐ shàng qǐ bù jí cǐ bèi, cǐ nǎi xiān wáng chéng fǎ, shè jì zhī zhǎng jì yě." dì yǐ wèi rán.
馮京曰:"義勇亦有以挽強得試推恩者。"安石曰:"挽強而力有不足,則絕於進取,是朝廷有推恩之濫。初非勸獎使人趨武用也。今欲措置義勇皆當反此,使害在於不為義勇,而利在於為義勇,則俗可變而眾技可成。臣願擇鄉閭豪傑以為將校,稍加獎拔,則人自悅服。矧今募兵為宿衛,及有積官至刺史以上者。移此與彼,固無不可,況不至如此費官祿,已足使人樂為哉!陛下誠能審擇,近臣皆有政事之材,則異時可使分將此等軍矣。今募兵出於無賴之人,尚可為軍、廂主,則近臣以上豈不及此輩,此乃先王成法,社稷之長計也。"帝以為然。
shí yǒu yù yǐ yì yǒng dài zhèng bīng zhě, céng gōng liàng yǐ wèi zhì yì yǒng gōng shǒu, jiàn kě yǐ shěng zhèng bīng. ān shí yuē:" chéng rán, dì jīn jiāng huái zhì xīn gōng shǒu, shì zú yǐ shāng nóng." fù bì yì lùn jīng xī gōng shǒu fēi biàn. ān shí yuē:" kuí wén jiào, fèn wǔ wèi, xiān wáng suǒ yǐ dài yuǎn ěr zhě gù bù tóng. jīn chù zhì jiāng huái yǔ sān biān, shì dāng yǒu yì."
時有欲以義勇代正兵者,曾公亮以為置義勇、弓手,漸可以省正兵。安石曰:"誠然,第今江、淮置新弓手,適足以傷農。"富弼亦論京西弓手非便。安石曰:"揆文教,奮武衛,先王所以待遠邇者固不同。今處置江、淮與三邊,事當有異。"
dì yòu yán jié cái yòng, ān shí duì yǐ jiǎn bīng zuì jí. dì yuē:" bǐ qìng lì shù yǐ shèn jiǎn yǐ." yīn jǔ hé běi shǎn xī bīng shù, lǜ mù bīng tài shǎo, yòu xùn zé bù jīng, huǎn jí huò què shì. ān shí zé yuē:" jīng xùn liàn mù bīng ér gǔ wǔ sān lù zhī mín xí bīng, zé bīng kě shěng. chén lǚ yán hé běi jiù wèi wǔ rén gē jù, nèi kàng cháo tíng, wài dí sì lín, yì yǒu yù xī qì dān zhě, bīng chǔ bù wài qiú ér zú. jīn hé běi hù kǒu fān xī, yòu jǔ tiān xià cái wù fèng zhī, cháng ruò bù zú. yǐ dāng yī miàn zhī dí, qí shī shè nǎi bù rú wǔ rén gē jù shí. zé sān lù shì yǒu dāng jiǎng huà zhě, zài zhuān yòng qí mín ér yǐ." dì yòu yán:" biān bīng bù zú yǐ shǒu, tú fèi yī lǐn. rán gù biān yǔ yòu bù kě xī jiǎn." ān shí yuē:" jīn gèng jiǎn bīng, jí chéng wú yǐ dài jí huǎn bù jiǎn, zé fèi cái kùn guó wú yǐ shí. chén yǐ wèi tǎng bù néng lǐ bīng, shāo fù gǔ zhì, zé zhōng guó wú fù qiáng zhī lǐ."
帝又言節財用,安石對以減兵最急。帝曰:"比慶曆數已甚減矣。"因舉河北、陝西兵數,慮募兵太少,又訓擇不精,緩急或闕事。安石則曰:"精訓練募兵而鼓舞三路之民習兵,則兵可省。臣屢言河北舊為武人割據,內抗朝廷,外敵四鄰,亦有御奚、契丹者,兵儲不外求而足。今河北戶口蕃息,又舉天下財物奉之,常若不足。以當一面之敵,其施設乃不如武人割據時。則三路事有當講畫者,在專用其民而已。"帝又言:"邊兵不足以守,徒費衣廩。然固邊圉又不可悉減。"安石曰:"今更減兵,即誠無以待急緩;不減,則費財困國無已時。臣以謂儻不能理兵,稍復古制,則中國無富強之理。"
dì yuē:" táng dōu zhǎng ān, fǔ bīng duō zài guān zhōng, zé wèi qiáng běn. jīn dōu guān dōng ér fǔ bīng shèng. zé jīng shī fǎn bù zú dài sì fāng." ān shí yuē:" fǔ bīng zài chù kě wèi, yòu kě lìng rù wèi, zé bù huàn běn bù qiáng." hán jiàng lǚ gōng bì jiē yǐ rù wèi wèi nán. wén yàn bó yuē:" rú cáo pú rén zhuān wèi dào zéi, qǐ yí shǐ rù wèi?" ān shí yuē:" cáo pú rén qǐ wú yīng mù? jiē bào huá wú lài zhī rén, shàng bù yǐ wèi yú yì yǒng jiē liáng mín, yòu yǐ wù lì hù wèi jiāng xiào, qǐ dāng fù yǐ wèi kě yú yě?"
帝曰:"唐都長安,府兵多在關中,則為強本。今都關東而府兵盛。則京師反不足待四方。"安石曰:"府兵在處可為,又可令入衛,則不患本不強。"韓絳、呂公弼皆以入衛為難。文彥博曰:"如曹、濮人專為盜賊,豈宜使入衛?"安石曰:"曹、濮人豈無應募?皆暴猾無賴之人,尚不以為虞;義勇皆良民,又以物力戶為將校,豈當復以為可虞也?"
chén shēng zhī yù lìng yì yǒng yǐ jiàn shù jìn zhōu. ān shí yuē:" bì xià ruò yù qù shù bǎi nián mù bīng zhī bì, zé yí guǒ duàn, xiáng lì fǎ zhì, lìng běn mò bèi jù. bù rán, wú bǔ yě." dì yuē:" zhì ér yòng zhī, zài fǎ dāng yù lì tiáo zhì, yǐ jiàn tuī xíng." yàn bó děng yòu yǐ wèi tǔ bīng nán shǐ qiān lǐ chū shù. ān shí yuē:" qián dài zhēng liú qiú, tǎo dǎng xiàng, qǐ fēi fǔ bīng hū?" dì yuē:" mù bīng zhuān yú zhàn shǒu, gù kě shì zhì mín bīng, zé bīng nóng zhī yè xiāng bàn, kě shì yǐ zhàn shǒu hū?" ān shí yuē:" táng yǐ qián wèi yǒu qíng bīng, rán yì kě yǐ zhàn shǒu. chén yǐ wèi mù bīng yǔ mín bīng wú yì, gù suǒ yòng jiāng shuài rú hé ěr. jiāng shuài fēi nán qiú, dàn rén zhǔ néng chá jiàn qún chén qíng wěi, shàn jià yù zhī, zé rén cái chū ér wèi yòng, bù huàn wú jiāng shuài. yǒu jiāng shuài, zé bù huàn mín bīng bù wèi yòng yǐ."
陳昇之欲令義勇以漸戍近州。安石曰:"陛下若欲去數百年募兵之敝,則宜果斷,詳立法制,令本末備具。不然,無補也。"帝曰:"制而用之,在法當預立條制,以漸推行。"彥博等又以為土兵難使千里出戍。安石曰:"前代征流求,討党項,豈非府兵乎?"帝曰:"募兵專於戰守,故可恃;至民兵,則兵農之業相半,可恃以戰守乎?"安石曰:"唐以前未有黥兵,然亦可以戰守。臣以謂募兵與民兵無異,顧所用將帥如何爾。將帥非難求,但人主能察見群臣情偽,善駕御之,則人材出而為用,不患無將帥。有將帥,則不患民兵不為用矣。"
dì yuē:" jīng yuǎn zhī cè, bì zhì shén wǔ qí mín, fèi shěng ér bīng zhòng, qiě yǔ mù bīng xiāng wèi yòng yǐ." ān shí duì yuē:" yù gōng sī cái yòng bù guì, wèi zōng shè zhǎng jiǔ jì, mù bīng shuǐ fǎ chéng dāng biàn gé." dì yuē:" mì yuàn yǐ wèi bì yǒu jiàn zhōng zhī biàn." ān shí duì yuē:" bì xià gōng xíng dé yì, yōu qín zhèng shì, shàng xià bù bì, bì wú cǐ lǐ. jiàn zhōng suǒ yǐ zhì biàn, dé zōng yòng lú qǐ zhī tú ér shū lù zhì, qí bù wáng zhě xìng yě."
帝曰:"經遠之策,必至什伍其民,費省而兵眾,且與募兵相為用矣。"安石對曰:"欲公私財用不匱,為宗社長久計,募兵水法誠當變革。"帝曰:"密院以為必有建中之變。"安石對曰:"陛下躬行德義,憂勤政事,上下不蔽,必無此理。建中所以致變,德宗用盧杞之徒而疏陸贄,其不亡者幸也。"
shí kāi fēng jū bǎo hù yǒu zhì yī ér mǎi gōng jiàn zhě, dì kǒng qí pín fá, nán yú chū bèi. ān shí yuē:" mín pín yí yǒu zhī, yì mín shǐ zhì gōng jiàn, zé fǎ suǒ fú qù yě. wǎng zhě dōng yuè jí xún jiǎn fān shàng, wéi jiù yòng zài guān gōng shǐ, bù zhī bǎi xìng hé gù zhì yú zhì yī yě. rán zì shēng mín yǐ lái. bīng nóng wèi yī, lěi sì yǐ yǎng shēng, gōng shǐ yǐ miǎn sǐ, jiē fán mín suǒ yí zì jù, wèi yǒu zào lěi sì gōng shǐ yǐ gěi bǎi xìng zhě yě. rán zé suī shǐ bǎi xìng zhì gōng shǐ, yì bù wèi guò. dì bì xià yōu xù bǎi xìng shèn zhì, gù jīn lì fǎ, yī tīng mín biàn ěr. qiě fǔ jiè sù duō qún dào, gōng jié shā lüè, yī suì zhī jiān zhì èr bǎi huǒ, zhú huǒ jiē yǒu shǎng qián, bèi shǎng zhī rén jí jīn bǎo dīng yě. fāng qí bèi shǎng zhī shí, qǐ wú mài yì yī fú yǐ nà guān shǎng zhě? rán rén jiē yǐ wèi shǎng qián yí chū yú bǎi xìng. fū chū qián zhī duō bù zú yǐ zhǐ dào, ér bǎo jiǎ zhī néng zhǐ dào, qí xiào yǐ jiàn, zé suī lìng mín chū shǎo qián yǐ zhì qì xiè, wèi yǒu sǔn yě." dì yuē:" shǎng qián rén suǒ xí guàn, zé ān zhī rú zì rán bù xí guàn, zé bù néng wú yuàn. rú hé jué huài mín chǎn, mín bù yuàn jué hé yǐ huài mín chǎn, zé yuàn yǐ."
時開封鞫保戶有質衣而買弓箭者,帝恐其貧乏,難於出備。安石曰:"民貧宜有之,抑民使置弓箭,則法所弗去也。往者冬閱及巡檢番上,唯就用在官弓矢,不知百姓何故至於質衣也。然自生民以來。兵農為一,耒耜以養生,弓矢以免死,皆凡民所宜自具,未有造耒耜、弓矢以給百姓者也。然則雖使百姓置弓矢,亦不為過。第陛下優恤百姓甚至,故今立法,一聽民便爾。且府界素多群盜,攻劫殺掠,一歲之間至二百火,逐火皆有賞錢,備賞之人即今保丁也。方其備賞之時,豈無賣易衣服以納官賞者?然人皆以謂賞錢宜出於百姓。夫出錢之多不足以止盜,而保甲之能止盜,其效已見,則雖令民出少錢以置器械,未有損也。"帝曰:"賞錢人所習慣,則安之如自然;不習慣,則不能無怨。如何決壞民產,民不怨;決河以壞民產,則怨矣。"
dì cháng pī:" chén liú xiàn suǒ xíng bǎo jiǎ, měi shí rén yī xiǎo bǎo, zhōng sān rén huò wǔ rén xū yào gōng jiàn, xiàn lì dū zé, wú zhě yǒu xíng. bǎi xìng mǎi yī gōng zhì qiān wǔ bǎi, shí jiàn zhì liù qī bǎi, dāng qīng huáng bù jiē zhī jì, pín xià kè dīng ān néng chū bàn? yòu měi yī xiǎo bǎo yòng mín lì zhú shè duǒ, yòu zì bàn qián liáng qǐ pù wū. měi bǎo zhì gǔ, yù zéi shēng jī, mín jū yuǎn jìn bù yī, jiǎ jiā zāo zéi, gǔ zài yǐ jiā, zé wú yuán shēng jī. rú cǐ, xū rén zhì yī gǔ, fèi qián bù shǎo. kě sù zhǐ huī lìng zhǐ rú yuán yì, tuán bǎo jué chá dào zéi, yú wú dé shī xíng. xiāng mín jì yōu wú qián mǎi gōng jiàn, jiā yǐ chuán huò xǐ zhī shù biān, shì yǐ fù zǐ jù shǒu hào qì zhě fēi xū yě." ān shí jìn chéng bù xíng.
帝嘗批:"陳留縣所行保甲,每十人一小保,中三人或五人須要弓箭,縣吏督責,無者有刑。百姓買一弓至千五百,十箭至六七百,當青黃不接之際,貧下客丁安能出辦?又每一小保用民力築射垛,又自辦錢糧起鋪屋。每保置鼓,遇賊聲擊,民居遠近不一,甲家遭賊,鼓在乙家,則無緣聲擊。如此,須人置一鼓,費錢不少。可速指揮令止如元議,團保覺察盜賊,余無得施行。鄉民既憂無錢買弓箭,加以傳惑徙之戍邊,是以父子聚首號泣者非虛也。"安石進呈不行。
dì wèi ān shí:" bǎo jiǎ chéng yǒu zhǎn zhǐ zhě, cǐ shì yí huǎn ér mì." ān shí yuē:" rì lì kě xī." dì yuē:" rán yì bù kě jù, kǒng què jǔ shì." ān shí yuē:" cǐ shì zì bù gǎn bù mì." quán zhī kāi fēng fǔ hán wéi děng yán:" zhū xiàn tuán jié bǎo jiǎ, xiāng mín jīng rǎo. xiáng fú děng xiàn yǐ bì, qí yú xiàn qǐ hòu nóng xián pái dìng." shí fǔ jiè zhū xiàn xiāng mín, huò zì cán shāng yǐ bì tuán jié. ān shí biàn shuō shén lì. shí céng xiào kuān wèi fǔ jiè tí diǎn, bǎng mù gào bǔ shàn huò bǎo jiǎ zhě suī shén yán, yǒu nì míng shū fēng qiū guō mén zhě, yú shì zhào zhòng shǎng bǔ zhī.
帝謂安石:"保甲誠有斬指者,此事宜緩而密。"安石曰:"日力可惜。"帝曰:"然亦不可遽,恐卻沮事。"安石曰:"此事自不敢不密。"權知開封府韓維等言:"諸縣團結保甲,鄉民驚擾。祥符等縣已畢,其餘縣乞候農閒排定。"時府界諸縣鄉民,或自殘傷以避團結。安石辨說甚力。時曾孝寬為府界提點,榜募告捕扇惑保甲者雖甚嚴,有匿名書封丘郭門者,於是詔重賞捕之。
ān shí yuē:" nǎi zhě bǎo jiǎ, rén dé qí yuàn shàng fān zhuàng, rán hòu shǐ zhī, yí yú rén qíng wú suǒ jīng yí. qiě jīn jū cáng dào zéi jí wèi dào zéi zhī rén, gù bù biàn xīn fǎ. bì xià guān zhǎng shè yī xiàn, bǔ huò fǔ jiè jù zéi wèi bǎo jiǎ pò zhú chū wài zhě zhì sān shí rén. cǐ cáo jì bù róng jīng jī, yòu jiàn bǔ yú fǔ jùn, qí jì wú liáo, zhuān wù shàn huò. bǐ wén wèi shǒu shàn huò zhě yǐ jiù bǔ, rán zhì jīng shī yì zhǐ yǒu èr shí xǔ rén. yǐ shí qī xiàn shí shù wàn jiā, ér bèi shàn huò zhě cái èr shí xǔ rén, bù kě wèi duō. zì gǔ zuò shì, wèi yǒu bù yǐ shì lǜ zhòng ér néng lìng shàng xià rú yī zhě. jīn lián shí shù wàn rén wèi bǎo jiǎ, yòu dài qí yīng mù nǎi shǐ zhī fān shàng, bǐ nǎi yǐ bì xià jīn xù zhī zhì. lìng bǎo jiǎ fān shàng bǔ dào, ruò rèn qí zì qù lái, jí shú kěn tīng mìng? ruò yǐ fǎ qū zhī, yòu fēi rén suǒ yuàn. qiě wèi tiān xià zhě, rú zhǐ yù rèn mín qíng suǒ yuàn ér yǐ, zé hé bì lì jūn ér wèi zhī zhāng guān zhì lì yě? jīn fǔ jùn bǎo jiǎ, yí xiān qiǎn guān yù shàng zhǐ, hòu yǐ fǎ tuī xíng zhī." dì yuē:" rán."
安石曰:"乃者保甲,人得其願上番狀,然後使之,宜於人情無所驚疑。且今居藏盜賊及為盜賊之人,固不便新法。陛下觀長社一縣,捕獲府界劇賊為保甲迫逐出外者至三十人。此曹既不容京畿,又見捕於輔郡,其計無聊,專務扇惑。比聞為首扇惑者已就捕,然至京師亦止有二十許人。以十七縣十數萬家,而被扇惑者才二十許人,不可謂多。自古作事,未有不以勢率眾而能令上下如一者。今聯十數萬人為保甲,又待其應募乃使之番上,比乃以陛下矜恤之至。令保甲番上捕盜,若任其自去來,即孰肯聽命?若以法驅之,又非人所願。且為天下者,如止欲任民情所願而已,則何必立君而為之張官置吏也?今輔郡保甲,宜先遣官諭上旨,後以法推行之。"帝曰:"然。"
yī rì, dì wèi ān shí yuē:" céng xiào kuān yán, mín yǒu zhǎn zhǐ sù bǎo jiǎ zhě." ān shí yuē:" cǐ shì dé yú cài yīn. zhào zi jǐ shǐ yīn yàn wèn, nǎi mín yīn zhuó mù wù zhǎn zhǐ, cān zhèng zhě shù rén. dà dǐ bǎo jiǎ fǎ, shàng zì zhí zhèng dà chén, zhōng zé liǎng zhì, xià zé dào zéi jí tíng cáng zhī rén, jiē suǒ bù yù. rán chén zhào xiāng rén wèn zhī, jiē yǐ wèi biàn. zé suī yǒu zhǎn zhǐ yǐ bì dīng zhě, bù jiē rán yě. kuàng bǎo jiǎ fēi tè chú dào, gù kě jiàn xí wèi bīng. jì rén jiē néng shè, yòu wèi qí gǔ biàn qí ěr mù, qiě yuē yǐ miǎn shuì shàng fān dài xún jiǎn bīng yòu zì zhèng zhǎng ér shàng, néng bǔ zéi zhě jiǎng zhī yǐ guān, zé rén jìng quàn. rán hòu shǐ yǔ mù bīng xiāng cān, zé kě yǐ xiāo mù bīng jiāo zhì, qiě shěng cái fèi, cǐ zōng shè zhǎng jiǔ zhī jì."
一日,帝謂安石曰:"曾孝寬言,民有斬指訴保甲者。"安石曰:"此事得於蔡駰。趙子幾使駰驗問,乃民因斫木誤斬指,參證者數人。大抵保甲法,上自執政大臣,中則兩制,下則盜賊及停藏之人,皆所不欲。然臣召鄉人問之,皆以為便。則雖有斬指以避丁者,不皆然也。況保甲非特除盜,固可漸習為兵。既人皆能射,又為旗鼓變其耳目,且約以免稅上番代巡檢兵;又自正、長而上,能捕賊者獎之以官,則人競勸。然後使與募兵相參,則可以銷募兵驕志,且省財費,此宗社長久之計。"
dì wèi shén wǔ bǎi xìng rú bǎo jiǎ, kǒng nán chéng, bù rú biàn tuán jié chéng zhǐ huī, yǐ shǐ chén guǎn xiá. ān shí yuē:" bì xià chéng néng guǒ duàn, bù xù rén yán, jí biàn tuán jié zhǐ huī, yì wú suǒ fáng. rán zhǐ huī shì xū míng, wǔ bǎi rén wèi yī bǎo, huǎn jí kě huàn jí, suī bù míng wèi zhǐ huī, yǔ zhǐ huī shǐ wú yì, nǎi shì shí shì. xìng bù zhì dà jí, jí miǎn lìng rén hài rǎo ér shì jí wèi shàng cè." dì suì biàn sān lù yì yǒng rú fǔ jī bǎo jiǎ fǎ.
帝謂什伍百姓如保甲,恐難成,不如便團結成指揮,以使臣管轄。安石曰:"陛下誠能果斷,不恤人言,即便團結指揮,亦無所妨。然指揮是虛名,五百人為一保,緩急可喚集,雖不名為指揮,與指揮使無異,乃是實事。幸不至大急,即免令人駭擾而事集為上策。"帝遂變三路義勇如府畿保甲法。
féng jīng yuē:" yì yǒng yǐ yǒu zhǐ huī shǐ, zhǐ huī shǐ jí qí xiāng lǐ háo jié. jīn fù zuò bǎo jiǎ, lìng hé rén wèi dà bǎo zhǎng?" ān shí yuē:" gǔ zhě mín jū zé wèi xiāng, wǔ jiā wèi bǐ, bǐ yǒu zhǎng, jí yòng bīng, jí wǔ rén wèi wǔ, wǔ yǒu wǔ sī mǎ. èr shí wǔ jiā wèi lǘ, lǘ yǒu lǘ xū, èr shí wǔ rén wèi liǎng, liǎng yǒu liǎng sī mǎ. liǎng sī mǎ jí lǘ xū, wǔ sī mǎ jí bǐ zhǎng, dì suí shì yì míng ér yǐ. cǐ nǎi sān dài liù xiāng liù jūn zhī yí fǎ. qí fǎ jiàn yú shū, zì xià yǐ lái, zhì zhōu bù gǎi. qín suī jué liè qiān mò, rán shén wǔ zhī shàng rú gǔ zhì, cǐ suǒ yǐ bīng zhòng ér qiáng yě. zhēng fá wéi fǔ bīng wèi jìn zhī. jīn shě yǐ rán zhī chéng xiàn, ér nǎi shǒu wǔ dài luàn wáng zhī yú fǎ, qí bù zú yǐ zhì ān qiáng wú yí. rán rén jiē tián rán bù yǐ yīn xún wèi kě yōu zhě, suǒ jiàn qiǎn jìn yě."
馮京曰:"義勇已有指揮使,指揮使即其鄉里豪傑。今復作保甲,令何人為大保長?"安石曰:"古者民居則為鄉,伍家為比,比有長,及用兵,即五人為伍,伍有伍司馬。二十五家為閭,閭有閭胥,二十五人為兩,兩有兩司馬。兩司馬即閭胥,伍司馬即比長,第隨事異名而已。此乃三代六鄉六軍之遺法。其法見於書,自夏以來,至周不改。秦雖決裂阡陌,然什伍之尚如古制,此所以兵眾而強也。征伐唯府兵為近之。今舍已然之成憲,而乃守五代亂亡之餘法,其不足以致安強無疑。然人皆恬然不以因循為可憂者,所見淺近也。"
ān shí yòu zòu:" yì yǒng xū sān dīng yǐ shàng, qǐng rú fǔ jiè, liǎng dīng yǐ shàng jǐn jí zhī. sān dīng jí chū shù, yòu yǐ hòu lì ér liǎng dīng jí zhǐ lìng yú xún jiǎn shàng fān, rú fǔ jiè fǎ. dà lüè bù guò rú cǐ. dāng qiǎn rén yǔ jīng lüè zhuǎn yùn sī jí zhū zhōu zhǎng lì yì zhī, jí fǎng běn lù mín qíng suǒ kǔ suǒ yù, yīn yǐ yù fǎ." dì yuē:" hé dōng xiū yì yǒng qiáng zhuàng fǎ, yòu lìng tuán jí bǎo jiǎ, rú hé?" ān shí duì yuē:" yì yǒng xū yǐn kuò dīng shù, ruò yīn tuán jí bǎo jiǎ, jí yī dòng ér liǎng yè jiù. jīn jì qiǎn guān yǐn kuò yì yǒng, yòu bié qiǎn guān tuán jié bǎo jiǎ, jí fēn wèi liǎng shì, kǒng mín bù néng wú rǎo." huò yuē:" bǎo jiǎ bù kě dài zhèng jūn shàng fān fǒu?" ān shí yuē:" qí qí xí shú, rán hòu shàng fān. rán dōng bīng jì yì yì fú néng yōu yú yì yǒng bǎo jiǎ, chén guān guǎng yǒng hǔ yì bīng gù rán. jīn wèi mù bīng zhě, dà dǐ jiē tōu duò wán huá bù néng zì zhèn zhī rén. wèi nóng zhě, jiē pǔ lì yī xīn tīng lìng zhī rén, zé huǎn jí mò rú mín bīng kě yòng." féng jīng yuē:" tài zǔ zhēng fá tiān xià, qǐ yòng nóng bīng?" ān shí yuē:" tài zǔ shí jiē wǔ dài, bǎi xìng kùn jí, háo jié duō yǐ cóng jūn wèi lì. jīn bǎi xìng ān yè lè shēng, ér jūn zhōng bù fù yǒu rú xiàng shí bá qǐ wèi gōng hóu zhě, jí háo jié bù fù zài jūn, ér yīng mù zhě dà dǐ jiē tōu duò bù néng zì zhèn zhī rén ěr." dì yuē:" bīng zhī qiáng ruò zài rén. wǔ dài bīng ruò, zhì shì zōng ér qiáng." ān shí yuē:" shì zōng suǒ shōu, yì jiē tiān xià wáng mìng qiáng liáng zhī rén." wén yàn bó yuē:" yǐ dào zuǒ rén zhǔ zhě bù yǐ bīng qiáng tiān xià." ān shí yuē:" yǐ bīng qiáng tiān xià zhě fēi dào yě, rán yǒu dào zhě gù néng róu néng gāng, néng ruò néng qiáng. fāng qí néng gāng qiáng, bì bù zhì róu ruò. zhāng huáng liù shī, gù xiān wáng zhī suǒ shàng yě, dàn bù dāng zhuān wù bīng qiáng ěr." dì zú cóng ān shí yì.
安石又奏:"義勇須三丁以上,請如府界,兩丁以上盡籍之。三丁即出戍,誘以厚利;而兩丁即止令於巡檢上番,如府界法。大略不過如此。當遣人與經略、轉運司及諸州長吏議之,及訪本路民情所苦所欲,因以寓法。"帝曰:"河東修義勇強壯法,又令團集保甲,如何?"安石對曰:"義勇須隱括丁數,若因團集保甲,即一動而兩業就。今既遣官隱括義勇,又別遣官團結保甲,即分為兩事,恐民不能無擾。"或曰:"保甲不可代正軍上番否?"安石曰:"俟其習熟,然後上番。然東兵技藝亦弗能優於義勇、保甲,臣觀廣勇、虎翼兵固然。今為募兵者,大抵皆偷惰頑猾不能自振之人。為農者,皆朴力一心聽令之人,則緩急莫如民兵可用。"馮京曰:"太祖征伐天下,豈用農兵?"安石曰:"太祖時接五代,百姓困極,豪傑多以從軍為利。今百姓安業樂生,而軍中不復有如向時拔起為公侯者,即豪傑不復在軍,而應募者大抵皆偷惰不能自振之人爾。"帝曰:"兵之強弱在人。五代兵弱,至世宗而強。"安石曰:"世宗所收,亦皆天下亡命強梁之人。"文彥博曰:"以道佐人主者不以兵強天下。"安石曰:"以兵強天下者非道也,然有道者固能柔能剛,能弱能強。方其能剛強,必不至柔弱。張皇六師,固先王之所尚也,但不當專務兵強爾。"帝卒從安石議。
dì yuē:" bǎo jiǎ yì yǒng chú liáng zhī fèi, dāng yù wèi zhī jì." ān shí yuē:" dāng jiǎn mù bīng zhī fèi yǐ gōng zhī. suǒ gōng bǎo jiǎ zhī fèi, cái yǎng bīng shí zhī yī èr." dì yuē:" jī nèi mù bīng zhī shù yǐ jiǎn yú jiù. qiáng běn zhī shì, wèi kě xī jiǎn." ān shí yuē:" jì yǒu bǎo jiǎ dài qí yì, jí bù xū mù bīng. jīn jīng shī mù bīng, táo sǐ tíng fàng, yī jì nǎi shù qiān, dàn wù zhāo tián, jí wèi kě jiǎn. rán jīn xiāng jūn jì shǎo, jìn bīng yì bù duō, chén yuàn zǎo xùn liàn mín bīng. mín bīng chéng, zé mù bīng dāng jiǎn yǐ." yòu wèi shàng yán:" jīn hé běi yì yǒng suī shí bā wàn, rán suǒ kě jiǎng wèi zhě bù guò qiú háo bǎi shù shí rén ér yǐ. cǐ fǔ bīng zhī yí yì yě." dì yǐ wèi rán, lìng yì qí fǎ.
帝曰:"保甲、義勇芻糧之費,當預為之計。"安石曰:"當減募兵之費以供之。所供保甲之費,才養兵十之一二。"帝曰:"畿內募兵之數已減於舊。強本之勢,未可悉減。"安石曰:"既有保甲代其役,即不須募兵。今京師募兵,逃死停放,一季乃數千,但勿招填,即為可減。然今廂軍既少,禁兵亦不多,臣願早訓練民兵。民兵成,則募兵當減矣。"又為上言:"今河北義勇雖十八萬,然所可獎慰者不過酋豪百數十人而已。此府兵之遺意也。"帝以為然,令議其法。
shū mì yuàn chuán shàng zhǐ, yǐ fǔ jiè bǎo jiǎ shí rì yī fān, lǜ dà cù wú yǐ jīng wǔ shì, qí yǐ yī yuè wèi yī fān. ān shí zòu yuē:" jīn bǎo jiǎ shí rì yī fān, jì yī nián yú bā yuè dāng fān, ruò xū yī yuè, jí fān yù shū. yòu zuó yǔ bǎi xìng yuē shí rì yī fān, jīn jù gǎi mìng, kǒng yù wèi rén shàn huò. yí qí qí xí shú, xú yì qí gēng fān. qiě jīn bǎo jiǎ yuè yì bā děng, quàn jiǎng zhì yōu, rén jìng sī xí, bù bì shàng fān rán hòu jiù xué. chén yú, yuàn yǐ shù nián, qí yì fēi tè shèng yì yǒng, dāng bì shèng zhèng bīng. zhèng bīng jì yì qǔ yīng guān fǎ ér yǐ, fēi ruò bǎo jiǎ rén rén yǒu quàn xīn yě."
樞密院傳上旨,以府界保甲十日一番,慮大促無以精武事,其以一月為一番。安石奏曰:"今保甲十日一番,計一年餘八月當番,若須一月,即番愈疏。又昨與百姓約十日一番,今遽改命,恐愈為人扇惑。宜俟其習熟,徐議其更番。且今保甲閱藝八等,勸獎至優,人競私習,不必上番然後就學。臣愚,願以數年,其藝非特勝義勇,當必勝正兵。正兵技藝取應官法而已,非若保甲人人有勸心也。"
yuán fēng bā nián, zhé zōng sì wèi, zhī chén zhōu sī mǎ guāng shàng shū qǐ bà bǎo jiǎ, yuē:
元豐八年,哲宗嗣位,知陳州司馬光上疏乞罷保甲,曰:
bīng chū mín jiān, suī yún gǔ fǎ, rán gǔ zhě bā bǎi jiā cái chū jiǎ shì sān rén bù zú qī shí èr rén, xián mín shén duō, sān shí wù nóng, yī shí jiǎng wǔ, bù fáng jià sè. zì liǎng sī mǎ yǐ shàng, jiē xuǎn xián shì dài fū wèi zhī, wú qīn yú zhī huàn, gù zú chéng jí mù, dòng zé yǒu gōng. jīn jí xiāng cūn zhī mín, èr dīng qǔ yī yǐ wèi bǎo jiǎ, shòu yǐ gōng nǔ, jiào zhī zhàn zhèn, shì nóng mín bàn wèi bīng yě. sān sì nián lái, yòu lìng hé běi hé dōng shǎn xī zhì dōu jiào chǎng, wú wèn sì shí, měi wǔ rì yī jiào. tè zhì shǐ zhě bǐ jiān sī, zhuān qiè tí jǔ, zhōu xiàn bù dé guān yù. měi yī dīng jiào yuè, yī dīng gōng sòng, suī yún wǔ rì, ér bǎo zhèng, zhǎng yǐ ní péng chú cǎo wèi míng, jù zhī jiào chǎng, dé lù zé zòng, fǒu zé liú zhī, shì sān lù gēng yún shōu huò jià sè zhī yè jǐ jǐn fèi yě.
兵出民間,雖雲古法,然古者八百家才出甲士三人、步卒七十二人,閒民甚多,三時務農,一時講武,不妨稼穡。自兩司馬以上,皆選賢士大夫為之,無侵漁之患,故卒乘輯睦,動則有功。今籍鄉村之民,二丁取一以為保甲,授以弓弩,教之戰陣,是農民半為兵也。三四年來,又令河北、河東、陝西置都教場,無問四時,每五日一教。特置使者比監司,專切提舉,州縣不得關預。每一丁教閱,一丁供送,雖雲五日,而保正,長以泥堋除草為名,聚之教場,得賂則縱,否則留之,是三路耕耘收穫稼穡之業幾盡廢也。
zì táng kāi yuán yǐ lái, mín bīng fǎ huài, shù shǒu zhàn gōng, jǐn mù zhǎng zhēng bīng shì, mín jiān hé cháng xí bīng? guó jiā chéng píng bǎi yǒu yú nián, dài bái zhī lǎo bù shí bīng gé, yī dàn quǎn mǔ zhī rén jiē róng fú zhí bīng, bēn qū mǎn yě, qí jiù tàn xī, yǐ wèi bù xiáng. shì jì cǎo chuàng, diào fā wú fǎ, bǐ hù sāo rǎo, bù yí yī jiā. yòu xún jiǎn zhǐ shǐ àn xíng xiāng cūn, wǎng lái rú zhī bǎo zhèng bǎo zhǎng, yī yǐ nòng quán, zuò suǒ gōng gěi, duō zé lù yí, xiǎo bù fù yì, wàng jiā biān tà, cán shí háng wǔ, bù zhī jì jí. zhōng xià zhī mín, qìng jiā suǒ yǒu, qīn jī xuē gǔ, wú yǐ gōng yì, chóu kǔ kùn bì, mí suǒ tóu sù, liú yí sì fāng, qiǎng shǔ yíng lù. yòu cháo tíng shí qiǎn shǐ zhě, biàn xíng àn yuè, suǒ zhì kào shè shǎng lài, mí fèi jīn bó, yǐ jù wàn jì. cǐ jiē biān tà píng mín zhū liǎng zhàng chǐ ér liǎn zhī, yī dàn yòng zhī rú fèn tǔ. ér xiāng cūn zhī mín, dàn kǔ láo yì, bù gǎn ēn zé. nóng mín zhī láo jì rú pī, guó jiā zhī fèi yòu rú cǐ, zhōng hé suǒ yòng zāi? ruò shǐ zhī bǔ dào zéi, wèi xiāng lǐ, zé hé bì rú cǐ zhī duō? shǐ zhī shù biān jìng, shì zhēng fá, zé bǐ yuǎn fāng zhī mín, yǐ qí shè wèi yè, yǐ gōng zhàn wèi sú, zì yòu jí zhǎng, gèng wú tā wù. zhōng guó zhī mín, dà bàn fú tián lì sè, suī fù shòu yǐ bīng xiè, jiào zhī jī cì, zài jiào chǎng zhī zhōng zuò zuò jìn tuì, yǒu shì yán zhěng, bì ruò shǐ zhī yǔ dí rén xiāng yù, tián rán gǔ zhī, míng dí shǐ jiāo, qí bēn běi kuì bài kě yǐ qián liào, jué wú yí yě, qǐ bù wù guó shì hū? yòu xī bà sān lù xún jiǎn xià bīng shì jí zhū xiàn gōng shǒu, jiē yì yǐ bǎo jiǎ. zhǔ bù jiān xiàn wèi, dàn zhǔ cǎo shì yǐ lǐ qí xiāng cūn dào zéi, xī wěi xún jiǎn, ér xún jiǎn jiān zhǎng xún àn bǎo jiǎ jiào yuè, zhāo xī bēn zǒu, yóu kǒng bù bàn, hé xiá zhú bǔ dào zéi zāi? yòu bǎo jiǎ zhōng wǎng wǎng yǒu zì wèi dào zhě, yì yǒu chéng bǎo mǎ xíng jié zhě. rán zé shè bǎo jiǎ bǎo mǎ běn yǐ chú dào, nǎi gèng zī dào yě.
自唐開元以來,民兵法壞,戍守戰攻,盡募長徵兵士,民間何嘗習兵?國家承平百有餘年,戴白之老不識兵革,一旦畎畝之人皆戎服執兵,奔驅滿野,耆舊嘆息,以為不祥。事既草創,調發無法,比戶騷擾,不遺一家。又巡檢、指使按行鄉村,往來如織;保正、保長,依倚弄權,坐索供給,多責賂遺,小不副意,妄加鞭撻,蠶食行伍,不知紀極。中下之民,罄家所有,侵肌削骨,無以供億,愁苦困弊,靡所投訴,流移四方,襁屬盈路。又朝廷時遣使者,遍行按閱,所至犒設賞賚,糜費金帛,以巨萬計。此皆鞭撻平民銖兩丈尺而斂之,一旦用之如糞土。而鄉村之民,但苦勞役,不感恩澤。農民之勞既如披,國家之費又如此,終何所用哉?若使之捕盜賊,衛鄉里,則何必如此之多?使之戍邊境,事征伐,則彼遠方之民,以騎射為業,以攻戰為俗,自幼及長,更無他務。中國之民,大半服田力穡,雖復授以兵械,教之擊刺,在教場之中坐作進退,有似嚴整,必若使之與敵人相遇,填然鼓之,鳴鏑始交,其奔北潰敗可以前料,決無疑也,豈不誤國事乎?又悉罷三路巡檢下兵士及諸縣弓手,皆易以保甲。主簿兼縣尉,但主草市以里;其鄉村盜賊,悉委巡檢,而巡檢兼掌巡按保甲教閱,朝夕奔走,猶恐不辦,何暇逐捕盜賊哉?又保甲中往往有自為盜者,亦有乘保馬行劫者。然則設保甲、保馬本以除盜,乃更資盜也。
zì jiào yuè bǎo jiǎ yǐ lái, hé dōng shǎn xī jīng xī dào zéi yǐ duō, zhì gǎn bái zhòu gōng xíng, rù xiàn zhèn, shā guān lì. guān jūn zhuī tǎo, jīng lì suì yuè, zhōng bù néng zhì. kuàng sān lù wèi zhì dà jī, ér dào zéi chāng chì yǐ rú cǐ, wàn yī yù shù qiān lǐ zhī huáng hàn, ér shī yè jī hán wǔ yì chéng jiù zhī rén, suǒ zài fēng qǐ yǐ yīng zhī, qí wèi guó jiā zhī huàn, kě shèng yán zāi! cǐ fēi xiǎo shì, bù kě yǐ hū. fū duó qí yī shí, shǐ wú yǐ wèi shēng, shì qū mín wèi dào yě shǐ bǐ wū xí zhàn, quàn yǐ guān shǎng, shì jiào mín wèi dào yě yòu chè qù bǔ dào zhī rén, shì zòng mín wèi dào yě. móu guó rú cǐ, guǒ wèi lì hū? hài hū?
自教閱保甲以來,河東、陝西、京西盜賊已多,至敢白晝公行,入縣鎮,殺官吏。官軍追討,經歷歲月,終不能制。況三路未至大飢,而盜賊猖熾已如此,萬一遇數千里之蝗旱,而失業饑寒、武藝成就之人,所在蜂起以應之,其為國家之患,可勝言哉!此非小事,不可以忽。夫奪其衣食,使無以為生,是驅民為盜也;使比屋習戰,勸以官賞,是教民為盜也;又撤去捕盜之人,是縱民為盜也。謀國如此,果為利乎?害乎?
qiě xiàng zhě gàn jìn zhī shì, shuō xiān dì yǐ zhēng fá kāi tà zhī cè, gù lì bǎo jiǎ hù mǎ bǎo mǎ děng fǎ. jìn zhě dēng jí shè shū yǒu yún:" yīng yuán biān zhōu jūn, yǎng zhú chù zhǎng lì bìng xún jiǎn shǐ chén qián xiá bīng shì jí biān shàng rén hù bù dé qīn rǎo wài jiè, wù yào jìng shǒu jiāng yì, wù lìng sāo rǎo." cǐ gài shèng yì yù huì suī shū cái, xiū xī shēng mín, zhōng wài zhī rén shú bù guī dài? rán zé bǎo jiǎ hù mǎ fù hé suǒ yòng? huò jīn suī bà hù mǎ, kuān bǎo mǎ, ér bǎo jiǎ yóu cún zhě, gài wèi yǒu yǐ qí lì hài zhī xiáng zòu wén zhě yě.
且向者干進之士,說先帝以征伐開拓之策,故立保甲、戶馬、保馬等法。近者登極赦書有云:"應緣邊州軍,仰逐處長吏並巡檢、使臣、鈐轄、兵士及邊上人戶不得侵擾外界,務要靜守疆埸,勿令騷擾。"此蓋聖意欲惠綏殊才,休息生民,中外之人孰不歸戴?然則保甲、戶馬復何所用?或今雖罷戶馬,寬保馬,而保甲猶存者,蓋未有以其利害之詳奏聞者也。
chén yú yǐ wèi xī bà bǎo jiǎ shǐ guī nóng, zhào tí jǔ guān hái cháo, liàng zhú xiàn hù kǒu, měi wǔ shí hù zhì gōng shǒu yī rén, lüè yī yuán biān gōng jiàn shǒu fǎ, xǔ yīn běn hù tián èr qǐng, xī miǎn qí shuì yì. chú chū zéi dì fēn, gèng bù lì sān xiàn kē xiào, dàn lìng bǔ zéi gěi shǎng. ruò huò zéi shù duō jí néng huò qiáng è zéi rén zhě, gè suí gōng dà xiǎo qiān bǔ zhí jí, huò bǔ bān xíng, wù zài yōu jiǎ gōng shǒu, shǐ rén quàn mù. rán hòu mù běn xiàn xiāng cūn hù yǒu yǒng lì wǔ yì zhě tóu chōng, jì jí jīn bǎo jiǎ zhōng yǒu yǒng lì wǔ yì zhě bì duō yuàn yīng mù. ruò yī rén quē é, yǒu èr rén yǐ shàng zhēng tóu zhě, jí wěi běn xiàn lìng wèi xuǎn wǔ yì gāo qiáng zhě chōng. huò wǔ yì shuāi tuì zhě, xǔ tā rén zhǐ míng yǔ zhī bǐ jiào, ruò wǔ yì shèng yú jiù zhě, jí lìng chōng tì, qí bèi tì zhě, gèng bù dé yīn tián. rú cǐ, zé bù bì jiào yuè, wǔ yì zì rán jīng shú. yī xiàn zhī zhōng, qí zhuàng yǒng zhě jì wèi gōng shǒu, qí léi ruò zhě suī shǐ wèi dào, yì bù néng wèi huàn. réng wěi běn zhōu jí tí diǎn xíng yù cháng àn chá, lìng zuǒ yǒu qǔ shě bù gōng zhě, yán xíng diǎn xiàn. ruò zhào mù bù zú, qiě jí yú xiāng cūn hù shàng yī jiù tiáo quán chà, hòu yǒu tóu míng zhě jí lìng chōng tì. qí yú xún jiǎn bīng shì xiàn wèi gōng shǒu qí lǎo zhuàng dīng zhú bǔ dào zéi, bìng qǐ yī zǔ zōng jiù fǎ.
臣愚以為悉罷保甲使歸農,召提舉官還朝,量逐縣戶口,每五十戶置弓手一人,略依緣邊弓箭手法,許蔭本戶田二頃,悉免其稅役。除出賊地分,更不立三限科校,但令捕賊給賞。若獲賊數多及能獲強惡賊人者,各隨功大小遷補職級,或補班行,務在優假弓手,使人勸募。然後募本縣鄉村戶有勇力武藝者投充,計即今保甲中有勇力武藝者必多願應募。若一人缺額,有二人以上爭投者,即委本縣令、尉選武藝高強者充。或武藝衰退者,許他人指名與之比較,若武藝勝於舊者,即令沖替,其被替者,更不得蔭田。如此,則不必教閱,武藝自然精熟。一縣之中,其壯勇者既為弓手,其羸弱者雖使為盜,亦不能為患。仍委本州及提點刑獄常按察,令佐有取捨不公者,嚴行典憲。若召募不足,且即於鄉村戶上依舊條權差,候有投名者即令充替。其餘巡檢兵士、縣尉弓手、耆老、壯丁逐捕盜賊,並乞依祖宗舊法。
wǔ yuè, yǐ guāng wèi mén xià shì láng. guāng yù fù shēn qián shuō, yǐ wèi jiào yuè bǎo jiǎ gōng sī láo fèi ér wú suǒ yòng. shì shí, zī zhèng diàn xué shì hán wéi shì dú lǚ gōng zhe yù fù shàng qián zòu, xiān shì jìn chéng, qǐ bà tuán jiào. zhào fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ zì lái nián zhēng yuè yǐ hòu bìng bà tuán jiào, réng yī jiù měi suì nóng xì fù xiàn jiào yuè yī yuè, qí chà guān zhì chǎng, pái bèi jūn qì, jiào yuè fǎ shì fān cì, àn shǎng fèi yòng, lìng shū mì yuàn sān xǐng tóng lì fǎ. hòu liù rì, guāng zài shàng zòu, jí qí kěn qiè, cài què děng zhí zòu bù xíng. zhào bǎo jiǎ yī shū mì yuàn yǐ dé zhǐ huī, bǎo mǎ bié yì lì fǎ.
五月,以光為門下侍郎。光欲復申前說,以為教閱保甲公私勞費而無所用。是時,資政殿學士韓維、侍讀呂公著欲復上前奏,先是進呈,乞罷團教。詔府界、三路保甲自來年正月以後並罷團教,仍依舊每歲農隙赴縣教閱一月,其差官置場,排備軍器,教閱法式番次,按賞費用,令樞密院、三省同立法。後六日,光再上奏,極其懇切,蔡確等執奏不行。詔保甲依樞密院已得指揮,保馬別議立法。
jiǔ yuè, jiān chá yù shǐ wáng yán sǒu yán:" bǎo jiǎ zhī hài, sān lù zhī mín rú zài tāng huǒ, wèi bì jiē fǎ zhī bì, gài yóu tí jǔ yī sī shàng xià guān lì bī zhī shǐ rán. ér jìn rì zhǐ huī suī lìng dōng jiào, rán shàng cún guān sī, zé suǒ yǐ wèi bǎo jiǎ zhī hài zhě, shí fēn zhī liù qī yóu zài, bì xià suǒ bù zhī yě. cǐ jiē jiān xié suì fēi shì guò, ér qiǎo cí qiáng biàn yǐ qī huò shèng tīng, jiāng zhì shēn zhī bìng lüè shì gèng zhāng, yǐ yīng fù bì xià shèng yì ér yǐ, fēi zhì chéng wèi guó jiā qù dà hài fù dà lì, yǐ biàn bǎi xìng, wèi tài píng zhǎng jiǔ zhī jì zhě yě. cǐ zhōng yì zhī liáng xīn suǒ yǐ yóu yì, jiān xié zhī sù jì suǒ yǐ shàng cún. tiān xià zhī shí zhě, jiē yán bì xià bù jué hài yuán, bǎi xìng wú yóu lè shēng bù píng qún xié, tài píng zhōng shì nán zhì. chén yuàn bì xià fèn rán dú duàn, rú tīng zhèng zhī chū xíng shù shì, zé tiān xià zhī dà tǐ wú kuī, bì xià gāo zhěn ér wò yǐ." shí yuè, zhào tí jǔ fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ guān bìng bà, lìng zhú lù tí xíng jí fǔ jiè tí diǎn sī jiān lǐng suǒ yǒu bǎo jiǎ, zhǐ dōng jiào sān yuè. yòu zhào zhú xiàn jiān jiào guān bìng bà, wěi lìng zuǒ jiān jiào.
九月,監察御史王岩叟言:"保甲之害,三路之民如在湯火,未必皆法之弊,蓋由提舉一司上下官吏逼之使然。而近日指揮雖令冬教,然尚存官司,則所以為保甲之害者,十分之六七猶在,陛下所不知也。此皆奸邪遂非飾過,而巧辭強辨以欺惑聖聽,將至深之病略示更張,以應副陛下聖意而已,非至誠為國家去大害、復大利,以便百姓,為太平長久之計者也。此忠義之良心所以猶抑,奸邪之素計所以尚存。天下之識者,皆言陛下不絕害源,百姓無由樂生;不屏群邪,太平終是難致。臣願陛下奮然獨斷,如聽政之初行數事,則天下之大體無虧,陛下高枕而臥矣。"十月,詔提舉府界、三路保甲官並罷,令逐路提刑及府界提點司兼領所有保甲,止冬教三月。又詔逐縣監教官並罷,委令佐監教。
shí yī yuè, yán sǒu yán:
十一月,岩叟言:
bǎo jiǎ xíng zhī lěi nián, cháo tíng gù yǐ zhī rén qíng zhī suǒ gòng kǔ, ér qián rì xià zhào juān jí bìng, tài xiǎo ruò, shì dì wǔ děng zhī tián bù jí èr shí mǔ zhě, shěng yī yuè zhī liù jiào ér wèi sān yuè zhī bìng jiào, shén dà huì yě. rán qí sī shàng cún, qí huàn zhōng zài. jīn yǐ chén zhī suǒ jiàn zhě wèi bì xià yán, bù gǎn yǐn qí shí yǐ qī cháo tíng, yì bù gǎn shì qí shì yǐ wǎng chéng fǎ.
保甲行之累年,朝廷固已知人情之所共苦,而前日下詔蠲疾病,汰小弱,釋第五等之田不及二十畝者,省一月之六教而為三月之並教,甚大惠也。然其司尚存,其患終在。今以臣之所見者為陛下言,不敢隱其實以欺朝廷,亦不敢飾其事以罔成法。
fū cháo tíng zhī jiào mín yǐ wèi bīng, ér bù zhī jiào zhī tài kē ér mín bù néng kān zhī bié wèi yī sī yǐ zǒng zhī, ér bù zhī rǎo zhī tài fán ér mín yǐ shēng yuàn. jiào zhī yù yǐ wèi yòng yě, ér shǐ zhī zhì yú yuàn, zé kǒng yī rì yòng zhī, yǒu bù néng rú wú yì zhě, bù kě bù sī yě.
夫朝廷知教民以為兵,而不知教之太苛而民不能堪;知別為一司以總之,而不知擾之太煩而民以生怨。教之欲以為用也,而使之至於怨,則恐一日用之,有不能如吾意者,不可不思也。
mín zhī yán yuē, jiào fǎ zhī nán bù zú yǐ wèi kǔ, ér jī mí zhī nüè yǒu shèn yān jī mí bù zú yǐ wèi kǔ, ér biān chī zhī kù yǒu shèn yān biān chī bù zú yǐ wèi kǔ, ér zhū qiú zhī wú yǐ yǒu shèn yān. fāng gēng fāng yún ér bà, fāng gàn fāng yíng ér qù, cǐ jī mí zhī suǒ yǐ wèi kǔ yě. qí jiào yě, bǎo zhǎng dé chī zhī, bǎo zhèng yòu chī zhī, xún jiǎn zhī zhǐ shǐ yǔ xún jiǎn zhě yòu jiāo tà zhī, tí jǔ sī zhī zhǐ shǐ yǔ tí jǔ sī zhī gàn dāng gōng shì zhě yòu hù biān zhī, tí jǔ zhī guān zhǎng yòu biān zhī, yī yǒu táo bì, xiàn lìng yòu biān zhī. rén wú liáo shēng, hèn bù de sǐ, cǐ biān chī zhī suǒ yǐ wèi kǔ yě. chuàng páo shì jīn mǎi gōng tāo jiàn tiān xián huàn bāo zhǐ zhì ān pèi gài liáng péng huà xiàng fǎ zào duì pái jī jià jiù yǐ zhuō wéi diǎn zhǐ mò kàn dìng rén gù zhí jūn cài mín nà jiē lì zhī lèi, qí míng bǎi chū, bù kě shèng shù. gù fù lǎo zhī yàn yuē:" ér cáo kōng shǒu, bù kě yǐ rù jiào chǎng." fēi xū yǔ yě. dōu fù liǎng bǎo zhèng dà xiǎo liǎng bǎo zhǎng, píng jū yú jiā, hūn yīn sàng zàng zhī wèn yí, qiū chéng xià shú, sī má gǔ mài zhī yāo qiú, yù yú chéng shì, yǐn shí zhī zé wàng. cǐ pò yú shì ér bù gǎn bù zhì zhě yě. yī bù rú yì, jí yǐ yì bù rú fǎ wèi míng, ér chuí rǔ zhī wú suǒ bù zhì. yòu suǒ wèi xún jiǎn zhǐ shǐ zhě, duō yóu cǐ tú yǐ chū, tān ér mào fǎ, bù gù hòu huò, yǒu yú yú bǎo zhèng bǎo zhǎng zhě, cǐ zhū qiú zhī suǒ yǐ wèi shén kǔ yě.
民之言曰,教法之難不足以為苦,而羈縻之虐有甚焉;羈縻不足以為苦,而鞭笞之酷有甚焉;鞭笞不足以為苦,而誅求之無已有甚焉。方耕方耘而罷,方干方營而去,此羈縻之所以為苦也。其教也,保長得笞之,保正又笞之,巡檢之指使與巡檢者又交撻之,提舉司之指使與提舉司之幹當公事者又互鞭之,提舉之官長又鞭之,一有逃避,縣令又鞭之。人無聊生,恨不得死,此鞭笞之所以為苦也。創袍、市巾、買弓、絛箭、添弦、換包指、治鞍轡、蓋涼棚、畫象法、造隊牌、緝架、僦椅卓、圍典紙墨、看定人雇直、均菜緡、納秸粒之類,其名百出,不可勝數。故父老之諺曰:"兒曹空手,不可以入教場。"非虛語也。都副兩保正、大小兩保長,平居於家,婚姻喪葬之問遺,秋成夏熟,絲麻谷麥之要求,遇於城市,飲食之責望。此迫於勢而不敢不致者也。一不如意,即以藝不如法為名,而捶辱之無所不至。又所謂巡檢、指使者,多由此徒以出,貪而冒法,不顧後禍,有逾於保正、保長者,此誅求之所以為甚苦也。
yòu yǒu zhú yǎng zi chū zhuì xù zài jià qí mǔ xiōng dì xī jū yǐ qiú miǎn zhě, yǒu dú qí mù duàn qí zhǐ zhì qí jī fū yǐ zì cán fèi ér qiú miǎn zhě, yǒu jǐn shì yǐ táo ér bù guī zhě, yǒu wěi lǎo ruò yú jiā ér bǎo dīng zì táo zhě. bǎo dīng zhě táo, zé fǎ dāng dū qí jiā chū shǎng qián shí qiān yǐ mù zhī. shǐ qí jiā yǒu suǒ chū, dāng wèi zhì yú táo zhì yú táo, zé qí kùn qióng kě zhī, ér dū qǔ shí qiān, hé kě yǐ dé? gù měi xiàn cháng yǒu shù shí bǎi jiā lǎo ruò jiē zī yú dào lù, āi sù yú gōng tíng. rú chén zhī yú, qiě zhī bù rěn, shǐ bì xià rén shèng zhī zhī, dāng rú hé yě?
又有逐養子、出贅婿、再嫁其母、兄弟析居以求免者,有毒其目、斷其指、炙其肌膚以自殘廢而求免者,有盡室以逃而不歸者,有委老弱於家而保丁自逃者。保丁者逃,則法當督其家出賞錢十千以募之。使其家有所出,當未至於逃;至於逃,則其困窮可知,而督取十千,何可以得?故每縣常有數十百家老弱嗟咨於道路,哀訴於公庭。如臣之愚,且知不忍,使陛下仁聖知之,當如何也?
yòu bǎo dīng zhī wài, píng mín fán yǒu yī mǎ, jiē lìng jiè gōng. zhú chǎng jiào qí, zhōng rì chí zhòu, wǎng wǎng jī léi yǐ zhì yú bì, shuí fù gǎn yán? qí huò zhǔ jiā tǎng yīn tā chū, yī wù jiè gōng, suì yǒu zhuī hū chī zé zhī hài. huò yīn guān bū dū pò, bù dé yǐ ér yì zhī, zé yǒu yì lìng hái qǔ zhī kǔ, gù rén rén yǐ yǒu mǎ wèi huò. cǐ jiē tí jǔ guān lì yǐ fǎ yǐ shēng shì, zhòng wèi bǎi xìng zhī rǎo zhě yě.
又保丁之外,平民凡有一馬,皆令借供。逐場教騎,終日馳驟,往往飢羸以至於斃,誰復敢言?其或主家倘因他出,一誤借供,遂有追呼笞責之害。或因官逋督迫,不得已而易之,則有抑令還取之苦,故人人以有馬為禍。此皆提舉官吏倚法以生事,重為百姓之擾者也。
qiè wéi gǔ zhě wèi cháng bù jiào mín yǐ zhàn, ér bù wén qí yǒu cǐ zhě, yīn rén zhī qíng yǐ wèi fǎ yě. fū yuán qíng yǐ tuī fǎ, zé yù jiǔ ér yù xíng yǐ wēi yǐ xíng lìng, zé yù yán ér yù bèi. cǐ zì rán zhī lǐ yě. shòu qióng zé bó, rén qióng zé zhà, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu qióng qí xià ér néng wú wēi zhě yě. chén guān bǎo jiǎ yī sī, shàng xià guān lì, wú háo fā ài bǎi xìng yì, gù bǎi xìng shì qí guān sī bù chì hǔ láng, jī fèn xián yuàn, rén rén suǒ tóng. bǐ zhě bǎo dīng zhí zhǐ shǐ, zhú xún jiǎn, gōng tí jǔ sī gàn dāng guān, dà yù xiāng jì, jīn yóu wèi yǐ. suī mín zhī yú, gù qǐ wàng fù mǔ qī zǐ zhī ài, ér xǐ wèi fàn shàng zhī è yǐ qǔ huò zāi? gài jī zhī zhì yú cǐ jí ěr! jī zhī zhì shēn, ān zhī qí fā yǒu bù shèn yú cǐ zhě? qíng zhuàng rú cǐ, bù kě bù xiān shì ér lǜ, yǐ bǎo dà tǐ ér tú ān jìng.
竊惟古者未嘗不教民以戰,而不聞其有此者,因人之情以為法也。夫緣情以推法,則愈久而愈行;倚威以行令,則愈嚴而愈悖。此自然之理也。獸窮則搏,人窮則詐,自古及今,未有窮其下而能無危者也。臣觀保甲一司,上下官吏,無豪發愛百姓意,故百姓視其官司不啻虎狼,積憤銜怨,人人所同。比者保丁執指使,逐巡檢,攻提舉司幹當官,大獄相繼,今猶未已。雖民之愚,顧豈忘父母妻子之愛,而喜為犯上之惡以取禍哉?蓋激之至於此極爾!激之至深,安知其發有不甚於此者?情狀如此,不可不先事而慮,以保大體而圖安靜。
fū sān shí wù nóng, yī shí jiǎng wǔ, xiān wáng zhī tōng zhì yě. yī yuè zhī jiān bìng jiào sān rì, bù ruò yī suì zhī zhōng bìng jiào yī yuè. nóng shì jì bì, wú tā yòng xīn, rén zì ān yú jiǎng wǔ ér wú hàn. suì kě bà tí jǔ sī, fèi xún jiào guān, yī yǐ lì zhōu xiàn, ér bǐ zhú lù ān fǔ sī zǒng zhī. měi qí dōng jiào yú chéng xià, yī yì fēn liǎng fān, dāng yī yuè. qǐ jiào zé yǔ zhèng zhǎng lùn jiē jí, bà jiào zé yǔ zhèng zhǎng bù xiāng shuí hé. shù shǐ bǎi xìng dé yǐ yōu yóu zhì shēng, wú zhōng nián dùn táo zhī kǔ, wú qīn yú kē nüè zhī huàn, wú zhēng líng fàn shàng zhī è yǐ. qiě wǔ shì bù fèi, wēi shēng yì quán, qǐ bù yì ér yǒu gōng zāi? wéi bì xià shēn jì yuǎn lǜ, duàn zài bì xíng, yǐ shěng duō shì, yǐ wèi shēng líng ān lè zhī huì, yǐ wèi guó jiā ān jìng zhī fú.
夫三時務農,一時講武,先王之通制也。一月之間並教三日,不若一歲之中並教一月。農事既畢,無他用心,人自安於講武而無憾。遂可罷提舉司,廢巡教官,一以隸州縣,而俾逐路安撫司總之。每俟冬教於城下,一邑分兩番,當一月。起教則與正長論階級,罷教則與正長不相誰何。庶使百姓得以優遊治生,無終年遁逃之苦,無侵漁苛虐之患,無爭陵犯上之惡矣。且武事不廢,威聲亦全,豈不易而有功哉?惟陛下深計遠慮,斷在必行,以省多事,以為生靈安樂之惠,以為國家安靜之福。
yòu qǐ bà sān lù tí jǔ bǎo jiǎ qián liáng sī jí bà tí jǔ jiào yuè, jí měi suì fēn bǎo jiǎ wèi liǎng fān, yú shí yī shí èr liǎng yuè shàng jiào, bù bì fēn zuò sì fān, qiě bù bì zì jīng shī qiǎn guān shì jiào, zhǐ lìng ān fǔ sī chà nà shǐ chén wèi biàn. bìng cóng zhī.
又乞罷三路提舉保甲錢糧司及罷提舉教閱,及每歲分保甲為兩番,於十一、十二兩月上教,不必分作四番,且不必自京師遣官視教,止令安撫司差那使臣為便。並從之。
yuán yòu yuán nián zhēng yuè, shū mì yuàn yán:" fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ yǐ bà tuán jiào, qí jiào yuè qì xiè xī shàng sòng guān, réng lì jìn yuē." rùn èr yuè, zhào hé běi dōng xī lù yǒng xìng qín fèng děng lù tí diǎn xíng yù jiān tí jǔ bǎo jiǎ, bìng yī tí xíng sī lì gè wèi yī sī. sān yuè, wáng yán sǒu hé dí zī liú dìng jiān zāng zhuàng. yù shǐ sūn shēng yì yán:" liú dìng shàng xié zhāng dūn zhī jiān dǎng, xià fù dí zī zhī yōng cái, dà sì píng líng, gōng xíng kǒng hē, gù zhēn dìng huò lù zhī biàn qǐ yú hòu, chán huá zhī dào zuò yú qián, yuàn zǎo zhèng qí zuì." yú shì zī dìng jiē bà, yǔ zài wài gōng guān. shí yī yuè, zhào fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ rén hù wǔ děng yǐ xià dì tǔ bù jí èr shí mǔ zhě, suī sān dīng yǐ shàng, bìng miǎn jiào. cóng diàn zhōng shì yù shǐ lǚ táo zhī qǐng yě.
元祐元年正月,樞密院言:"府界、三路保甲已罷團教,其教閱器械悉上送官,仍立禁約。"閏二月,詔河北東西路、永興、秦鳳等路提點刑獄兼提舉保甲,並依提刑司例各為一司。三月,王岩叟劾狄諮、劉定奸贓狀。御史孫升亦言:"劉定上挾章惇之奸黨,下附狄諮之庸材,大肆憑陵,公行恐喝,故真定獲鹿之變起於後,澶、滑之盜作於前,願早正其罪。"於是諮、定皆罷,與在外宮觀。十一月,詔府界、三路保甲人戶五等已下、地土不及二十畝者,雖三丁以上,並免教。從殿中侍御史呂陶之請也。
shào shèng èr nián qī yuè, dì wèn yì yǒng bǎo jiǎ shù, zǎi chén zhāng dūn yuē:" yì yǒng, zì zǔ zōng yǐ lái jiù fǎ. zhì píng zhōng, hán qí qǐng qiǎn shǐ yì shǎn xī zài kuò dīng shù tiān cì. xī níng zhōng, xiān dì shǐ xíng bǎo jiǎ fǎ, fǔ jiè sān lù dé qī shí yú wàn dīng. shè guān jiào yuè shǐ yú fǔ jiè, zhòng yì fèi téng. jiào yì jì chéng, gèng shèng zhèng bīng. yuán fēng zhōng, shǐ qiǎn shǐ biàn jiào sān lù. xiān dì liú shén àn yuè, yì jīng zhě hòu shǎng, huò zhuó yǐ chāi shǐ jūn jiāng míng mù, ér yī shí shǎng lài lǜ qǔ zhū fēng zhuāng huò jìn jūn què é, wèi cháng fèi hù bù yī qián. yuán yòu chí fèi, shēn kě xī yě."
紹聖二年七月,帝問義勇、保甲數,宰臣章惇曰:"義勇,自祖宗以來舊法。治平中,韓琦請遣使詣陝西再括丁數添刺。熙寧中,先帝始行保甲法,府界、三路得七十餘萬丁。設官教閱始於府界,眾議沸騰。教藝既成,更勝正兵。元豐中,始遣使遍教三路。先帝留神按閱,藝精者厚賞,或擢以差使、軍將名目,而一時賞賚率取諸封樁或禁軍闕額,未嘗費戶部一錢。元祐馳廢,深可惜也。"
yuán fú èr nián jiǔ yuè, yù shǐ zhōng chéng ān dūn zòu qǐ jiào xí bǎo jiǎ yuè fèn, chà guān àn shì. céng bù yán:" bǎo jiǎ gù dāng jiào xí, rán shǎn xī hé dōng lián nián jìn zhú chéng zhài, diào fā wèi yǐ, hé běi lián nián shuǐ zāi, liú mín wèi fù, yǐ cǐ wèi kě dū zé xùn liàn." dì yuē:" fǔ jiè qǐ bù kě xiān xíng?" bù yuē:" xī níng zhōng jiào bǎo jiǎ, chén zài sī nóng. shì shí zhū xiàn yǐn jiàn bǎo jiǎ, shì yì jīng shú." zhāng dūn jí yuē:" duō de bān xíng." bù yuē:" zhǐ shì de diàn shì jūn jiāng, rán jù gèng chà chōng xún jiǎn sī zhǐ huī. yǐ cǐ, shì huàn jí yǒu lì zhī jiā zǐ dì, jiē xīn rán qū fù. jí yǐn duì, suǒ chéng jiē liáng mǎ, ān jiān huá chǔ, mǎ shàng shì yì wǎng wǎng shèng zhū jūn. zhī xiàn xún jiǎn yòu jiē dé zhuǎn guān huò jiǎn nián. yǐ cǐ, shàng xià jiē yǒng yuè zì xiào. rán shì shí sī nóng guān qīn rèn qí shì, dū zé jiǎn chá jí jīng mì, xiàn lìng yǒu yì lìng bǎo jiǎ zhì yī zhuāng fēi lǐ sāo rǎo zhě, yì jiē chōng tì, gù rén mò gǎn bù fèng fǎ. qí hòu nǎi lìng shàng fān." dì yuē:" qiě yǔ xiān shì fǔ jiè jiǎn jǔ shī xíng." cài biàn yuē:" yú xiān cháo fǎ zhōng shāo jiā cái sǔn, wú bù kě zhī lǐ." bù yǐ wèi shén biàn, róng jiǎn xún wén zì jìn chéng.
元符二年九月,御史中丞安惇奏乞教習保甲月分,差官按試。曾布言:"保甲固當教習,然陝西、河東連年進築城砦,調發未已,河北連年水災,流民未復,以此未可督責訓練。"帝曰:"府界豈不可先行?"布曰:"熙寧中教保甲,臣在司農。是時諸縣引見保甲,事藝精熟。"章惇即曰:"多得班行。"布曰:"止是得殿侍、軍將,然俱更差充巡檢司指揮。以此,仕宦及有力之家子弟,皆欣然趨赴。及引對,所乘皆良馬,鞍韉華楚,馬上事藝往往勝諸軍。知縣、巡檢又皆得轉官或減年。以此,上下皆踴躍自效。然是時司農官親任其事,督責檢察極精密,縣令有抑令保甲置衣裝非理騷擾者,亦皆沖替,故人莫敢不奉法。其後乃令上番。"帝曰:"且與先是府界檢舉施行。"蔡卞曰:"於先朝法中稍加裁損,無不可之理。"布以為甚便,容檢尋文字進呈。
shí yī yuè, cài biàn quàn shàng fù xíng jī nèi bǎo jiǎ jiào yuè fǎ, dì lǚ yǐ dū céng bù. shì rì, bù jìn chéng jī nèi bǎo dīng zǒng èr shí liù wàn, xī níng zhōng jiào shì yì zhě fán qī wàn, yīn yán:" cǐ shì gù dāng jiǎng qiú, rán fèi bà yǐ shí wǔ nián, yī dàn fù xíng, yǔ shì chū wú yì, dāng yǐ jiàn xíng, zé rén bù zhì yú jīng rǎo." dì yuē:" gù dāng yǐ jiàn xíng zhī." bù yuē:" shèng yù rú cǐ, jǐn zhī yǐ. ruò biàn yǐ yuán fēng chéng fǎ yī qiè jǔ xíng, dāng shí bǎo dīng cún zhě wú jǐ, yǐ wèi jiào xí zhī rén, biàn lìng shàng fān jí jí jiào, zé rén qíng xiōng xiōng, wèi yì ān yě. xī níng zhōng, shī xíng yì yǒu jiàn. róng chén jiǎng qiú shī xíng cì dì." tuì yǐ yǔ biàn, biàn shū yǐ wèi bù kuài, nǎi yún:" xī níng chū, rén wèi zhī bǎo jiǎ zhī fǎ. jīn ěr mù yǐ xí shú, zì bù tóng yǐ." bù bù dá.
十一月,蔡卞勸上復行畿內保甲教閱法,帝屢以督曾布。是日,布進呈畿內保丁總二十六萬,熙寧中教事藝者凡七萬,因言:"此事固當講求,然廢罷已十五年,一旦復行,與事初無異,當以漸行,則人不至於驚擾。"帝曰:"固當以漸行之。"布曰:"聖諭如此,盡之矣。若便以元豐成法一切舉行,當時保丁存者無幾,以未教習之人,便令上番及集教,則人情洶洶,未易安也。熙寧中,施行亦有漸。容臣講求施行次第。"退以語卞,卞殊以為不快,乃云:"熙寧初,人未知保甲之法。今耳目已習熟,自不同矣。"布不答。
huī zōng chóng níng sì nián, shū mì yuàn yán:" bǐ zhě jīng jī bǎo jiǎ tóu bā bǎi qī shí yī dié qǐ miǎn jiào yuè, yòu èr bǎi sān shí yú dié zhē shū mì zhāng kāng guó mǎ shǒu sù yān." shì yuè, zhào jīng jī sān lù bǎo jiǎ bìng yú nóng xì shí jiào yuè, qí yuè jiào zhǐ huī wù xíng.
徽宗崇寧四年,樞密院言:"比者京畿保甲投八百七十一牒乞免教閱,又二百三十餘牒遮樞密張康國馬首訴焉。"是月,詔京畿、三路保甲並於農隙時教閱,其月教指揮勿行。
wǔ nián, zhào hé běi dōng xī hé dōng yǒng xìng qín fèng lù gè wǔ chén yī yuán chōng tí jǔ bǎo jiǎ bìng jiān tí xíng, qí jiàn zhuān tí jǔ bǎo jiǎ wén chén bìng bà. shì yuè, zhào jīng jī chà wǔ chén yī yuán chōng tí jǔ bǎo jiǎ jiān tí xíng, réng chà wén chén tí xíng jiān tí jǔ bǎo jiǎ.
五年,詔河北東西、河東、永興、秦鳳路各武臣一員充提舉保甲併兼提刑,其見專提舉保甲文臣並罷。是月,詔京畿差武臣一員充提舉保甲兼提刑,仍差文臣提刑兼提舉保甲。
zhèng hé sān nián sì yuè, shū mì yuàn yán:" shén kǎo zhì bǎo jiǎ zhī fǎ, jīng jī sān lù jù jiào, měi fān suī hào wǔ shí rì, qí jiān yǒu néng qín xí gōng nǔ gāi shǎng zhě shǒu xiān pāi fàng. yī suì zhī zhōng, zài chǎng yuè jiào, yuǎn zhě bù guò èr shí qī rì, jìn zhě zhǐ yú shí bā rì ér yǐ. ruò qiū jià zāi shāng, zé miǎn dāng nián jù jiào. rú wǔ yì shāo néng jīng shú, zé yǒu jī shǎng zhī fǎ. dòu lì chū děng, zé miǎn hù xià chūn fū kē pèi zuì gāo qiáng zhě, zé jiě fā yǐn jiàn, shì yì mìng guān. xíng zhī lěi nián, rén jiē lè cóng. wéi jīng dōng xī suī yǒu tuán chéng bǎo jiǎ zhī míng, wèi cháng xùn yǐ wǔ shì, lǜ qí jiān yì yǒu rén cái shén zhòng, néng xí wǔ yì, kě yǐ mìng guān rèn shǐ zhī rén. jīn yù yī sān lù bǎo jiǎ biān xiū diǎn zé tiáo yuē." cóng zhī. bā yuè, shū mì yuàn yán:" zhū lù tuán chéng bǎo jiǎ zhě liù shí yī wàn yú rén, xī jiē lè cóng wú rǎo. qí jīng dōng xī lù tí jǔ guān rèn liàng yǐ zhuǎn yī guān, zhí mì gé. qí cháo yì dài fū yǐ shàng yǔ zhuǎn xíng, wǔ chén wǔ gōng dài fū tè yǔ zhuǎn yáo jùn cì shǐ, yú guān jiǎn mó kān nián yǒu chà."
政和三年四月,樞密院言:"神考制保甲之法,京畿、三路聚教,每番雖號五十日,其間有能勤習弓弩該賞者首先拍放。一歲之中,在場閱教,遠者不過二十七日,近者止於十八日而已。若秋稼災傷,則免當年聚教。如武藝稍能精熟,則有激賞之法。鬥力出等,則免戶下春夫、科配;最高強者,則解發引見,試藝命官。行之累年,人皆樂從。惟京東、西雖有團成保甲之名,未嘗訓以武事,慮其間亦有人材甚眾,能習武藝,可以命官任使之人。今欲依三路保甲編修點擇條約。"從之。八月,樞密院言:"諸路團成保甲者六十一萬餘人,悉皆樂從無擾。其京東、西路提舉官任諒已轉一官,直秘閣。其朝議大夫已上與轉行,武臣武功大夫特與轉遙郡刺史,余官減磨勘年有差。"
xuān hé yuán nián, zhào tí jǔ bǎo jiǎ dū chá zhōu xiàn dōu bǎo bù rú lìng zhě, xiàn yī yuè gǎi zhèng, měi suì yǐ gǎi zhèng duō guǎ wèi diàn zuì. èr nián, zhào zhū lù bǎo jiǎ fǎ bìng zūn yī yuán fēng jiù zhì, jīng dōng jīng xī lù bìng bà.
宣和元年,詔提舉保甲督察州縣都保不如令者,限一月改正,每歲以改正多寡為殿最。二年,詔諸路保甲法並遵依元豐舊制,京東、京西路並罷。
sān nián, zhào:" xiān dì ruò jī chéng zhōu zhì bǎo wǔ zhī fǎ, zì wǔ jiā xiāng bǐ, tuī ér dá zhī, èr shí wǔ jiā wèi yī dà bǎo, èr bǎi wǔ shí jiā wèi yī dōu bǎo. bǎo gè yǒu zhǎng, dōu gè yǒu zhèng, zhèng gè yǒu fù, shǐ zhī xiāng bǎo xiāng ài, yǐ chá jiān tè. gù yǒu suǒ xíng, zhū zì wài lái zhě, tóng bǎo hù gào, shǐ gè xiāng zhī xíng zhǐ bù míng zhě, tīng sòng suǒ shǔ. bǎo nèi dào zéi, huà shí jí bǔ, zhī ér bù jiū, yòu lùn rú lǜ. suǒ yǐ jiū jìn jǐ chá, xiān xī jù bèi, qí xié kòu dào, hé suǒ róng jī? fǎng wén fǎ xíng jì jiǔ, zhōu xiàn wán xí chí fèi, bǎo dīng kāi shōu jì bù yǐ shí, bǎo zhǎng yì shǐ yòu bù yǐ shí. rú xiū gǔ pù shì fěn bì shǒu bài chuán zhì dào lù gěi fū yì cuī shuì fù zhī lèi, kē lǜ sāo rǎo bù yī, suì shǐ kòu zéi qí xié wú fù jiū chá, liáng fǎ měi yì jìn chéng xū wén. kě lìng shàng shū shěng yú zhū lù tí diǎn xíng yù huò tí jǔ cháng píng guān nèi, měi lù xuǎn wěi yī yuán, lìng zhuān yī dū zé zhú xiàn lìng zuǒ, jiāng xì jí rén dīng kāi shōu qǔ shí xuǎn zé bǎo zhèng zhǎng, gè gēng tì rú fǎ, shǐ qián shù bǎo dīng, dì xiāng jué chá, wú dé shě wáng lài zuò guò děng rén, yù yǒu dào zéi, huà shí zhuī bǔ, ruò yǒu guò zhì cáng nì zhě, xǔ zhū rén gào shǒu, réng jù tiáo jiē shì."
三年,詔:"先帝若稽成周制保伍之法,自五家相比,推而達之,二十五家為一大保,二百五十家為一都保。保各有長,都各有正,正各有副,使之相保相愛,以察奸慝。故有所行,諸自外來者,同保互告,使各相知;行止不明者,聽送所屬。保內盜賊,畫時集捕,知而不糾,又論如律。所以糾禁幾察,纖悉具備,奇邪寇盜,何所容跡?訪聞法行既久,州縣玩習弛廢,保丁開收既不以實,保長役使又不以時。如修鼓鋪、飾粉壁、守敗船、治道路、給夫役、催稅賦之類,科率騷擾不一,遂使寇賊奇邪無復糾察,良法美意浸成虛文。可令尚書省於諸路提點刑獄或提舉常平官內,每路選委一員,令專一督責逐縣令佐,將系籍人丁開收取實;選擇保正長,各更替如法,使鈐束保丁,遞相覺察,毋得舍亡賴作過等人,遇有盜賊,畫時追捕,若有過致藏匿者,許諸人告首,仍具條揭示。"
qīn zōng jìng kāng yuán nián sān yuè, yǐ shàng shū hù bù shì láng qián gài wèi lóng tú gé xué shì shǎn xī wǔ lù zhì zhì shǐ, zhuān yī cuò zhì jīng zhào fǔ lù bǎo jiǎ. liù yuè, yù shǐ hú shùn zhì zòu:" qín yuán xué bīng fǎ sān shí nián, bì xià bá zhī xià liáo, wèi jīng jī tí xíng, xùn liàn bǎo jiǎ, wén zhě mò bù wèi yuè. qǐ bà wǔ chén tí xíng, yǐ bǎo jiǎ shǔ yuán, shù dé zhuān yī." cóng zhī. shí yī yuè, jīng jī tí jǔ qín yuán jí bǎo jiǎ sān wàn, xiān qǐng chū tún, zì dāng yī miàn. bù cóng. jīn bīng báo chéng, yòu qǐ xíng xùn liàn, chéng jiān chū zhàn. shǒu yù shǐ liú gé zòu qǔ bǎo jiǎ zì yì, yuán móu suì sāi yún.
欽宗靖康元年三月,以尚書戶部侍郎錢蓋為龍圖閣學士、陝西五路制置使,專一措置京兆府路保甲。六月,御史胡舜陟奏:"秦元學兵法三十年,陛下拔之下僚,為京畿提刑,訓練保甲,聞者莫不慰悅。乞罷武臣提刑,以保甲屬元,庶得專一。"從之。十一月,京畿提舉秦元集保甲三萬,先請出屯,自當一面。不從。金兵薄城,又乞行訓練,乘間出戰。守御使劉韐奏取保甲自益,元謀遂塞雲。
jiàn yán hòu xiāng bīng
建炎後鄉兵
xún shè jiàn yán yuán nián, zhào zhū lù zhōu jūn xún shè bìng yǐ zhōng yì xún shè wèi míng, lì xuān fǔ sī, hòu mù xiāng mín wèi zhī. měi shí rén wèi yī jiǎ, yǒu jiǎ zhǎng, yǒu duì zhǎng sì duì wèi yī bù, yǒu bù zhǎng wǔ bù wèi yī shè, yǒu shè zhǎng wǔ shè wèi yī dōu, yǒu dōu zhèng. yú xiāng jǐng biàn chù zhù zā. shào xìng chū, bà zhī.
巡社(建炎元年,詔諸路州軍巡社並以忠義巡社為名,隸宣撫司,後募鄉民為之。每十人為一甲,有甲長,有隊長;四隊為一部,有部長;五部為一社,有社長;五社為一都,有都正。於鄉井便處駐紥。紹興初,罷之。)
qiāng zhàng shǒu jiàn yán èr nián, lìng fú jiàn zhāo wǔ qiān rén.
槍杖手(建炎二年,令福建招五千人。)
tǔ háo jiàn yán sì nián, zhào zhū zhōu shǒu chén mù tǔ háo mín bīng, tīng zhōu xiàn shǒu lìng jié zhì. hòu cún liú qiáng zhuàng, yú bìng fàng sàn.
土豪(建炎四年,詔諸州守臣募土豪、民兵,聽州縣守令節制。後存留強壯,余並放散。)
yì bīng shào xìng shí nián tuán jí, zhū zhōu míng shù bù děng. hòu jiē yǐ xiàn lìng wèi jūn zhèng.
義兵(紹興十年團集,諸州名數不等。後皆以縣令為軍正。)
yì shì shào xìng yuán nián, jí xìng yuán liáng jiā zǐ dì, liǎng gǔ qǔ yī, sì dīng qǔ èr, měi èr shí rén wèi yī duì, hào yuē yì shì.
義士(紹興元年,籍興元良家子弟,兩古取一,四丁取二,每二十人為一隊,號曰義士。)
mín bīng jiàn yán èr nián, měi wǔ shí rén wèi yī duì, yǒu zhǎng fù. yī hù qǔ yī dīng, wǔ dīng qǔ èr dīng. chún xī shí sì nián, sān dīng qǔ yī, wǔ dīng qǔ èr, shí dīng qǔ sān.
民兵(建炎二年,每五十人為一隊,有長、副。一戶取一丁,五丁取二丁。淳熙十四年,三丁取一,五丁取二,十丁取三。)
gōng jiàn shǒu jiàn yán chū, yīng zhū lù hàn fān gōng jiàn shǒu xiàn bǎi rì zì chén chéng xí, shào xìng jiān, yǐ jīng chéng wài xián dì, yī shǎn xī yán biān lì, zhāo gōng jiàn shǒu shí zhǒng.
弓箭手(建炎初,應諸路漢蕃弓箭手限百日自陳承襲,紹興間,以京城外閒地,依陝西沿邊例,招弓箭手蒔種。)
tǔ dīng shào xìng zhōng, zhào yī jiā yòu cuò zhì, sān shí wù nóng, yī shí jiǎng wǔ, zhū xiàn zhú xiāng zhì jiào chǎng, zì shí yī yuè qǐ jiào, zhì cì nián zhēng yuè bà jiào.
土丁(紹興中,詔依嘉祐措置,三時務農,一時講武,諸縣逐鄉置教場,自十一月起教,至次年正月罷教。)
bǎ jié jiāng shào xìng èr shí qī nián, zhào gōng zhōu yàn mén kòng è zhī dì zhì tǔ dīng èr bǎi rén.
把截將(紹興二十七年,詔恭州、雁門控扼之地置土丁二百人。)
dòng dīng jiàn yán sān nián, mìng jiāng xī fú jiàn zhū chù zǒng lǐng guān jí dìng qiāng zhàng shǒu dòng dīng rén shù, yǐ bèi diào qiǎn. shào xìng zhōng, bà zhī.
峒丁(建炎三年,命江西、福建諸處總領官籍定槍杖手、峒丁人數,以備調遣。紹興中,罷之。)
bǎo shèng shào xìng liù nián, zhào jīn jūn fáng sān zhōu bǎo jiǎ fēn wèi wǔ jūn, yǐ bǎo shèng wèi míng.
保勝(紹興六年,詔金、均、房三州保甲分為五軍,以保勝為名。)
yǒng gǎn shào xìng èr nián, zhào chí zhōu jiù zhāo tǔ rén chōng, èr qiān wèi é.
勇敢(紹興二年,詔池州就招土人充,二千為額。)
bǎo dīng èr guǎng bǎo dīng, měi hù yī míng, tǔ dīng fù zǐ xiōng dì jiē zài qí shù. qián dào zhōng, yǐ jū liú rǎo mín, bà zhī.
保丁(二廣保丁,每戶一名,土丁父子兄弟皆在其數。乾道中,以拘留擾民,罷之。)
shān shuǐ zhài xiáng jiàn zhài bīng.
山水砦(詳見砦兵。)
wàn nǔ shǒu chū, xī níng jiān, yǐ dǐng lǐ chén yuán jìng wǔ jùn gōng nǔ shǒu wàn sān qiān rén sǎn jū biān jìng xùn liàn, wú shì gēng zuò, yǒu jǐng diào fā. shào xìng yǐ hòu, zēng sǔn mí dìng.
萬弩手(初,熙寧間,以鼎、澧、辰、沅、靖五郡弓弩手萬三千人散居邊境訓練,無事耕作,有警調發。紹興以後,增損靡定。)
zhuàng dīng mín shè qián dào sì nián, chǔ zhōu zhì.
壯丁民社(乾道四年,楚州置。)
liáng jiā zǐ shào xìng sì nián, zhāo liǎng huái guān shǎn liú yù jí zhèn wáng zhǔ bīng jiāng zǐ dì xiāo wǔ bù néng cún lì zhě chōng, yuè gěi bǐ qiáng gōng shǒu, wǔ shí rén wèi yī duì.
良家子(紹興四年,招兩淮、關陝流寓及陣亡主兵將子弟驍武不能存立者充,月給比強弓手,五十人為一隊。)
yì yǒng hú běi zhū jùn jiē yǒu yì yǒng, wéi lǐ zhōu shí mén cí lì bù zhì jí. qí fǎ qǔ yú zhǔ hù zhī shuāng dīng. měi shí hù wèi yī jiǎ, wǔ jiǎ wèi tuán. jiǎ jiē yǒu zhǎng, zé yì háo wèi zǒng shǒu. nóng xì jiào wǔ yì, shí cóng guān sī gěi.
義勇(湖北諸郡皆有義勇,惟澧州石門、慈利不置籍。其法取於主戶之雙丁。每十戶為一甲,五甲為團。甲皆有長,擇邑豪為總首。農隙教武藝,食從官司給。)
hú běi tǔ dīng dāo nǔ shǒu zhèng hé qī nián, mù tǔ dīng chōng, shòu yǐ xián shān, sǎn jū biān jìng, jiào yǐ wǔ yì. shào xìng yīn zhī. chún xī zhōng, lǐ dào lì yán qí bù biàn, bà zhī.
湖北土丁刀弩手(政和七年,募土丁充,授以閒山,散居邊境,教以武藝。紹興因之。淳熙中,李燾力言其不便,罷之。)
hú nán xiāng shè jiù zhì, yǐ xiāng háo lǐng zhī, dà zhě tǒng shù bǎi jiā, xiǎo zhě yì èr sān bǎi jiā. hòu yán zhě yǐ qí bù biàn, chún xī zhōng, zé qí shǒu lǐng, shǐ dà zhě bù guò wǔ shí jiā, xiǎo zhě jiǎn bàn.
湖南鄉社(舊制,以鄉豪領之,大者統數百家,小者亦二三百家。後言者以其不便,淳熙中,擇其首領,使大者不過五十家,小者減半。)
zhōng yǒng guān wài xī hé jiē chéng fèng sì zhōu suǒ jù mín bīng, wèi zhī zhōng yǒng.
忠勇(關外西和、階、成、鳳四州所聚民兵,謂之忠勇。)
zhèn huái chū, huái nán mù biān mín hào zhèn huái jūn, shù zhì shí wàn, yuè gěi shì xiào yǒng, wéi bù qíng niè. jiǔ zhī, lǐn bù zú, sì jié lüè. jiā dìng chū, xuǎn tài guī nóng, jǐn cún bā qiān yú rén, yǐ chōng xiào yòng, yú bǔ zhèn jiāng dà jūn. huái xī xuǎn èr wàn liù qiān yú chōng yù qián dìng wǔ jūn, fēn wèi liù jūn, jūn shè tǒng zhì.
鎮淮(初,淮南募邊民號鎮淮軍,數至十萬,月給視效勇,惟不黥涅。久之,廩不足,肆劫掠。嘉定初,選汰歸農,僅存八千餘人,以充效用,余補鎮江大軍。淮西選二萬六千餘充御前定武軍,分為六軍,軍設統制。)
zhōng yì mín bīng fú zhōu zhū xiàn jiù yǒu zhōng yì shè, tún jié yì mín, zé háo yòu wèi zhǎng, liàng shòu qì jiǎ, dào yóu shì xī, rén shén lài zhī. hòu yǒu sī fán rǎo, shī chū yì. kāi xǐ yòng bīng, huái xiāng mín bīng yǒu jí yú guān zhě, zhì yòng bǎi liù shí mín yǐ yǎng yī bīng. hòu yòu fàng lìng guī yè, ér wú suǒ guī, duō sàn wèi dào. nǎi lìng měi jùn zé háo qiú yī rén, shòu yǐ guān mín zhèn zhī.
忠義民兵(福州諸縣舊有忠義社,屯結邑民,擇豪右為長,量授器甲,盜由是息,人甚賴之。後有司煩擾,失初意。開禧用兵,淮、襄民兵有籍於官者,至用百六十緡以養一兵。後又放令歸業,而無所歸,多散為盜。乃令每郡擇豪酋一人,授以官民鎮之。)
jiàn yán hòu zhài bīng.
建炎後砦兵。
liǎng zhè xī lù
兩浙西路
lín ān fǔ shí sān zhài wài shā hǎi nèi guǎn jiè chá cáo nán dàng dōng zǐ shàng guǎn zhě shān huáng wān xiá shí fèng kǒu xǔ cūn xià táng.
臨安府十三砦(外沙、海內、管界、茶槽、南盪、東梓、上管、赭山、黃灣、硤石、奉口、許村、下塘。)
ān jí zhōu qī zhài guǎn jiè ān jí xiù sāi lǚ xiǎo yōu lǐng xià táng běi háo gāo táng.
安吉州七砦(管界、安吉、秀塞、呂小幽嶺、下塘、北豪、皋塘。)
píng jiāng fǔ bā zhài wú jiāng wú zhǎng xǔ pǔ fú shān bái máo jiāng wān yáng lín jiǎo tóu.
平江府八砦(吳江、吳長、許浦、福山、白茅、江灣、楊林、角頭。)
cháng zhōu wǔ zhài guǎn jiè xiǎo hé mǎ jī xiāng lán fēn jiè.
常州五砦(管界、小河、馬跡、香蘭、分界。)
jiāng yīn jūn èr zhài shēn gǎng shí pái.
江陰軍二砦(申港、石牌。)
yán zhōu wǔ zhài wēi píng gǎng kǒu fèng lín chá shān guǎn jiè.
嚴州五砦(威平、港口、鳳林、茶山、管界。)
liǎng zhè dōng lù
兩浙東路
qìng yuán fǔ shí zhài zhè dōng jié qí sān gū guǎn jiè dà sōng hǎi nèi bái fēng dài shān míng hè gōng táng.
慶元府十砦(浙東、結埼、三姑、管界、大嵩、海內、白峰、岱山、鳴鶴、公塘。)
wēn zhōu shí sān zhài chéng xià guǎn jiè guǎn tóu qīng ào méi ào lù xī pǔ mén nán jiān dōng běi sān jiān běi jiān xiǎo lù dà jīng.
溫州十三砦(城下、管界、館頭、青奧、梅奧、鹿西、浦門、南監、東北、三尖、北監、小鹿、大荊。)
tái zhōu liù zhài guǎn jiè tíng chǎng wú dōu bái tǎ sōng mén lín mén.
台州六砦(管界、亭場、吳都、白塔、松門、臨門。)
chù zhōu èr zhài guǎn jiè zǐ tíng.
處州二砦(管界、梓亭。)
jiāng nán dōng lù
江南東路
nán kāng jūn wǔ zhài dà gū shān shuǐ lù sì wàng shān hé hú zuǒ wàng.
南康軍五砦(大孤山、水陸、四望山、河湖、左望。)
jiāng nán xī lù
江南西路
lóng xìng fǔ qī zhài dōu xún wū zi sōng mén gǎng kǒu dìng jiāng shān fǔ guǎn jiè.
隆興府七砦(都巡、鄔子、松門、港口、定江、杉甫、管界。)
fǔ zhōu qī zhài chéng nán céng tián lè ān zhèn mǎ qí bù zhāo xié hú píng.
撫州七砦(城南、曾田、樂安、鎮馬、旗步、招攜、湖平。)
jiāng zhōu liù zhài guǎn jiè jiāng nèi jiāo shí mǎ dāng chéng zi tóu gū shān.
江州六砦(管界、江內、茭石、馬當、城子頭、孤山。)
xìng guó èr zhài chí kǒu cí hú.
興國二砦(池口、磁湖。)
yuán zhōu sì zhài dōu xún sì xiàn guǎn jiè bái xié.
袁州四砦(都巡、四縣、管界、白斜。)
lín jiāng jūn sān zhài běn jūn shuǐ lù guǎn jiè.
臨江軍三砦(本軍、水陸、管界。)
jí zhōu shí liù zhài fù tián zǒu mǎ chéng yǒng hé zhèn guān shān míng dé shā xī xī píng shān yáng zhái lì chuán hé shān shèng xiāng zào kǒu xiù zhōu xīn zhài běi xiāng huáng máo xiá.
吉州十六砦(富田、走馬塍、永和鎮、觀山、明德、沙溪、西平山、楊宅、栗傳、禾山、勝鄉、造口、秀洲、新砦、北鄉、黃茅峽。)
jīng hú nán lù
荊湖南路
yǒng zhōu sān zhài dōu xún tóng xún héng yǒng jiè.
永州三砦(都巡、同巡、衡永界。)
bǎo qìng sān zhài huáng máo xī xiàn lú xī.
寶慶三砦(黃茅、西縣、盧溪。)
chēn zhōu wǔ zhài guǎn jiè ān fú qīng yào chì shí shàng yóu.
郴州五砦(管界、安福、青要、赤石、上猶。)
wǔ gāng jūn shí zhài sān mén shí chá zhēn liáng yuè xī lín kǒu guān xiá huáng shí xīn níng suī níng yǒng hé.
武岡軍十砦(三門、石查、真良、岳溪、臨口、關硤、黃石、新寧、綏寧、永和。)
dào zhōu sì zhài yíng dào níng yuǎn jiāng huá yǒng míng.
道州四砦(營道、寧遠、江華、永明。)
quán zhōu sì zhài shàng jūn jiǎo kǒu jí níng píng táng.
全州四砦(上軍、角口、吉寧、平塘。)
fú jiàn lù
福建路
shào wǔ jūn shí zhài tóng xún jiǎn dà sì shuǐ kǒu yǒng ān míng xī rén shòu xī ān yǒng píng jūn kǒu méi kǒu.
邵武軍十砦(同巡檢、大寺、水口、永安、明溪、仁壽、西安、永平、軍口、梅口。)
jiàn níng fǔ qī zhài huáng qí chóu lǐng pén tíng má shā shuǐ jí kǔ zhú rén shòu.
建寧府七砦(黃琦、籌嶺、盆亭、麻沙、水吉、苦竹、仁壽。)
nán jiàn zhōu bā zhài cāng xiá luò yáng fú liú yán qián tóng xún rén shòu wàn ān huáng tǔ.
南劍州八砦(滄峽、洛陽、浮流、岩前、同巡、仁壽、萬安、黃土。)
quán zhōu wǔ zhài dōu xún tóng xún shí jǐng xiǎo dōu sān xiàn.
泉州五砦(都巡、同巡、石井、小兜、三縣。)
fú zhōu sì zhài gū lǐng gān zhè wǔ xiàn shuǐ kǒu.
福州四砦(辜嶺、甘蔗、五縣、水口。)
xìng huà jūn èr zhài tóng xún xún yán.
興化軍二砦(同巡、巡鹽。)
zhāng zhōu èr zhài tóng xún hǔ lǐng.
漳州二砦(同巡、虎嶺。)
guǎng xī lù
廣西路
hè zhōu èr zhài lín hè fù chuān.
賀州二砦(臨賀、富川。)
zhāo zhōu sì zhài zhāo píng yún dòng xī lǐng zhí shān.
昭州四砦(昭平、雲峒、西嶺、直山。)
qīn zhōu èr zhài xī xiàn guǎn jiè.
欽州二砦(西縣、管界。)