gōng dì
恭帝
gōng huáng dì, huì yòu, yuán dé tài zǐ zhī zǐ yě. mǔ yuē wéi fēi. xìng cōng mǐn, yǒu qì dù. dà yè sān nián, lì wèi chén wáng. hòu shù zài, xǐ wèi dài wáng, yì wàn hù. jí yáng dì qīn zhēng liáo dōng, lìng yú jīng shī zǒng liú shì. shí yī nián, cóng xìng jìn yáng, bài tài yuán tài shǒu. xún zhèn jīng shī. yì bīng rù cháng ān, zūn yáng dì wèi tài shàng huáng, fèng dì zuǎn yè.
恭皇帝,讳侑,元德太子之子也。母曰韦妃。性聪敏,有气度。大业三年,立 为陈王。后数载,徙为代王,邑万户。及炀帝亲征辽东,令于京师总留事。十一年, 从幸晋阳,拜太原太守。寻镇京师。义兵入长安,尊炀帝为太上皇,奉帝纂业。
yì níng yuán nián shí yī yuè rén xū, shàng jí huáng dì wèi yú dà xīng diàn. zhào yuē:" wáng dào sāng luàn, tiān bù bù kāng, gǔ wǎng jīn lái, dài yǒu qí shì, shǔ zhī yú zhèn, féng cǐ bǎi lí, bǐ cāng zhě tiān, hú níng sī rěn! qiǎng bǎo zhī suì, sù zāo mǐn xiōng, rú zǐ zhī chén, tài shàng bō yuè, xìng yán gǎn dòng, shí jiù yú huái. tài wèi táng gōng, yīng qī zuò zǎi, shí chēng zhōu jí, dà zhěng héng liú, jiū hé yì bīng, yì dài huáng shì, yǔ guó xiū qī, zài kuāng qū xià, yuán fèng míng zhào, bì yǔ yòu chōng, xiǎn mìng guāng lín, tiān wēi zhǐ chǐ, duì yáng zūn hào, dào xīn shī tú. yī rén zài yuǎn, sān ràng bù suí, mǐn miǎn nán miàn, cuò shēn wú suǒ, gǒu lì shè jì, mò gǎn huò wéi, fǔ cóng qún yì, fèng zūn shèng zhǐ. kě dà shè tiān xià, gǎi dà yè shí sān nián wèi yì níng yuán nián. shí yī yuè shí liù rì mèi shuǎng yǐ qián, dà pì zuì yǐ xià, jiē shè chú zhī cháng shè suǒ bù miǎn zhě, bù zài shè xiàn." jiǎ zǐ, yǐ guāng lù dài fu dà jiàng jūn tài wèi táng gōng wèi jiǎ huáng yuè shǐ chí jié dà dū dū nèi wài zhū jūn shì shàng shū lìng dà chéng xiàng, jìn fēng táng wáng. bǐng yín, zhào yuē:" zhèn wéi rú zǐ, wèi chū shēn gōng, tài shàng yuǎn xún, zhuī zōng mù mǎn. shí féng duō nàn, wěi dāng zūn jí, cí bù huò miǎn, gōng jǐ lín cháo, ruò shè dà chuān, wǎng zhī suǒ jì, fǔ gōng yǒng tàn, yōu xīn kǒng jí. mín zhī qíng wěi, céng wèi zhī wén, wáng yè jiān nán, zài yún qí yì. lài gǔ gōng lù lì, shàng zǎi xián liáng, kuāng zuǒ chōng rén, fǔ qí bù dǎi. jūn guó jī wù, shì wú dà xiǎo, wén wǔ shè guān, wèi wú guì jiàn, xiàn zhāng shǎng fá, xián guī xiāng fǔ, shù jī qí níng, zé chéng sī shǔ, tì tīng qián shǐ, zī wèi diǎn gù. yīn xún réng jiù, fēi yuē tú yán, suǒ cún zhì gōng, wú wéi ràng dé." jǐ sì, yǐ táng wáng zǐ lǒng xī gōng jiàn chéng wéi táng guó shì zǐ, dūn huáng gōng wèi jīng zhào yǐn, gǎi fēng qín gōng, yuán jí wèi qí gōng, shí yì gè wàn hù. tài yuán zhì zhèn běi fǔ. yǐ hài, zhāng yè kāng lǎo hé jǔ bīng fǎn. shí èr yuè guǐ wèi, xuē jǔ zì chēng tiān zǐ, kòu fú fēng. qín gōng wèi yuán shuài, jī pò zhī. dīng hài, guì yáng rén cáo wǔ chè jǔ bīng fǎn, jiàn yuán tōng shèng. dīng yǒu, yì shī qín xiāo wèi dà jiàng jūn qū tū tōng yú wén xiāng, lǔ qí zhòng shù wàn. yǐ sì, zéi shuài zhāng shàn ān xiàn lú jiāng jùn.
义宁元年十一月壬戌,上即皇帝位于大兴殿。诏曰:“王道丧乱,天步不康, 古往今来,代有其事,属之于朕,逢此百罹,彼苍者天,胡宁斯忍!襁褓之岁,夙 遭悯凶,孺子之辰,太上播越,兴言感动,实疚于怀。太尉唐公,膺期作宰,时称 舟楫,大拯横流,纠合义兵,翼戴皇室,与国休戚,再匡区夏,爰奉明诏,弼予幼 冲,显命光临,天威咫尺,对扬尊号,悼心失图。一人在远,三让不遂,黾勉南面, 厝身无所,苟利社稷,莫敢或违,俯从群议,奉遵圣旨。可大赦天下,改大业十三 年为义宁元年。十一月十六日昧爽以前,大辟罪以下,皆赦除之;常赦所不免者, 不在赦限。”甲子,以光禄大夫、大将军、太尉唐公为假黄钺、使持节、大都督内 外诸军事、尚书令、大丞相,进封唐王。丙寅,诏曰:“朕惟孺子,未出深宫,太 上远巡,追踪穆满。时逢多难,委当尊极,辞不获免,恭己临朝,若涉大川,罔知 所济,抚躬永叹,忧心孔棘。民之情伪,曾未之闻,王业艰难,载云其易。赖股肱 戮力,上宰贤良,匡佐冲人,辅其不逮。军国机务,事无大小,文武设官,位无贵 贱,宪章赏罚,咸归相府,庶绩其凝,责成斯属,逖听前史,兹为典故。因循仍旧, 非曰徒言,所存至公,无为让德。”己巳,以唐王子陇西公建成为唐国世子,敦煌 公为京兆尹,改封秦公,元吉为齐公,食邑各万户。太原置镇北府。乙亥,张掖康 老和举兵反。十二月癸未,薛举自称天子,寇扶风。秦公为元帅,击破之。丁亥, 桂阳人曹武彻举兵反,建元通圣。丁酉,义师擒骁卫大将军屈突通于阌乡,虏其众 数万。乙巳,贼帅张善安陷庐江郡。
èr nián chūn zhēng yuè dīng wèi, zhào táng wáng jiàn lǚ shàng diàn, rù cháo bù qū, zàn bài bù míng, jiā qián hòu yǔ bǎo gǔ chuī. rén xū, jiāng jūn wáng shì chōng wèi lǐ mì suǒ bài, hé nèi tōng shǒu mèng shàn yì wǔ bēn láng jiāng wáng biàn yáng wēi liú zhǎng gōng liáng dé dǒng zhì tōng jiē sǐ zhī. gēng xū, hé yáng jùn wèi dú gū wǔ dū jiàng yú lǐ mì. sān yuè bǐng chén, yòu tún wèi jiāng jūn yǔ wén huà jí shā tài shàng huáng yú jiāng dū gōng, yòu yù wèi jiāng jūn dú gū shèng sǐ zhī. qí wáng jiǎn, zhào wáng gǎo, yàn wáng tán, guāng lù dài fu kāi fǔ yí tóng sān sī xíng yòu yì wèi dà jiàng jūn yǔ wén xié, jīn zǐ guāng lù dài fu nèi shǐ shì láng yú shì jī, yín qīng guāng lù dài fu yù shǐ dài fū péi yùn, tōng yì dài fū xíng jǐ shì láng xǔ shàn xīn jiē yù hài. huà jí lì qín wáng hào wèi dì, zì chēng dà chéng xiàng, cháo shì wén wǔ jiē shòu qí guān jué. guāng lù dài fu sù gōng mài cái, zhé chōng láng jiāng cháo qǐng dài fū shěn guāng, tóng móu tǎo zéi, yè xí huà jí yíng, fǎn wèi suǒ hài. wù chén, zhào táng wáng bèi jiǔ xī zhī lǐ, jiā xǐ fú yuǎn yóu guān lǜ lì shòu, wèi zài zhū hóu wáng shàng. táng guó zhì chéng xiàng yǐ xià, yī yī jiù shì.
二年春正月丁未,诏唐王剑履上殿,入朝不趋,赞拜不名,加前后羽葆鼓吹。 壬戌,将军王世充为李密所败,河内通守孟善谊、武贲郎将王辩、杨威、刘长恭、 梁德、董智通皆死之。庚戌,河阳郡尉独孤武都降于李密。三月丙辰,右屯卫将军 宇文化及杀太上皇于江都宫,右御卫将军独孤盛死之。齐王暕,赵王杲,燕王倓, 光禄大夫、开府仪同三司、行右翊卫大将军宇文协,金紫光禄大夫、内史侍郎虞世 基,银青光禄大夫、御史大夫裴蕴,通议大夫、行给事郎许善心皆遇害。化及立秦 王浩为帝,自称大丞相,朝士文武皆受其官爵。光禄大夫、宿公麦才,折冲郎将、 朝请大夫沈光,同谋讨贼,夜袭化及营,反为所害。戊辰,诏唐王备九锡之礼,加 玺绂、远游冠、绿綟绶,位在诸侯王上。唐国置丞相已下,一依旧式。
wǔ yuè yǐ sì shuò, zhào táng wáng miǎn shí yǒu èr liú, jiàn tiān zǐ jīng qí, chū jǐng rù bì, jīn gēn chē jià, bèi wǔ shí fù chē, zhì máo tóu yún qiàn chē, wǔ bā yì, shè zhōng jù gōng xuán. wáng hòu wáng zǐ wáng nǚ jué mìng zhī hào, yī zūn jiù diǎn. wù wǔ, zhào yuē:
五月乙巳朔,诏唐王冕十有二旒,建天子旌旗,出警入跸,金根车驾,备五时 副车,置旄头云蒨车,儛八佾,设钟虡宫悬。王后、王子、王女爵命之号,一遵旧 典。戊午,诏曰:
tiān huò suí guó, dà xíng tài shàng huáng yù dào jiāng dū, kù shén wàng yí, xìn shēn lí běi. mǐn yǔ xiǎo zi, yǎn dǎi pī qiān, āi háo chéng gǎn, xīn qíng mí kuì, yǎng wéi tú dú, chóu fù mí shēn, xíng yǐng xiāng diào, wǎng zhī qǐ chù. xiàng guó táng wáng, yīng qī mìng shì, fú wēi zhěng nì, zì běi cú nán, dōng zhēng xī yuàn, zǒng jiǔ hé yú yī kuāng, jué bǎi shèng yú qiān lǐ, jiū lǜ yí xià, dà bì máng lí, bǎo yì zhèn gōng, yī wáng shì lài. dé móu zào huà, gōng gé cāng mín, zhào shù guī xīn, lì shǔ sī zài, qū wéi rén chén, zài wéi tiān mìng. zài xī yú xià, yī ràng xiāng tuī, gǒu fēi zhòng huá, shuí kān mìng yǔ! dāng jīn jiǔ fú bēng lí, sān líng gǎi bo, dà yùn qù yǐ, qǐng bì xián lù, zhào móu bù dé, gù jǐ mò néng, sī tóng mìng jià, xū guī fān guó. yǔ běn dài wáng, jí yǔ ér dài, tiān zhī suǒ fèi, qǐ qī rú shì! shù píng jī gǔ zhī shèng, yǐ zhū sì xiōng, xìng zhí wéi xīn zhī ēn, yù chōng sān kè. xuě yuān chǐ yú huáng zǔ, shǒu yīn sì wèi xiào sūn, cháo wén xī yǔn, jí quán wú hèn, jīn zūn gù shì, xùn yú jiù dǐ. shù guān qún pì, gǎi shì táng cháo, yí yī qián diǎn, qù shàng zūn hào. ruò shì zhòng fù, gǎn tài jiān huái, jiǎ shǒu zhēn rén, bǐ chú chǒu nì. jì jì duō shì, míng zhī zhèn yì.
天祸隋国,大行太上皇遇盗江都,酷甚望夷,衅深骊北。悯予小子,奄逮丕愆, 哀号承感,心情糜溃,仰惟荼毒,仇复靡申,形影相吊,罔知启处。相国唐王,膺 期命世,扶危拯溺,自北徂南,东征西怨,总九合于一匡,决百胜于千里,纠率夷 夏,大庇氓黎,保乂朕躬,繄王是赖。德侔造化,功格苍旻,兆庶归心,历数斯在, 屈为人臣,载违天命。在昔虞夏,揖让相推,苟非重华,谁堪命禹!当今九服崩离, 三灵改卜,大运去矣,请避贤路,兆谋布德,顾己莫能,私僮命驾,须归籓国。予 本代王,及予而代,天之所废,岂期如是!庶凭稽古之圣,以诛四凶,幸值惟新之 恩,预充三恪。雪冤耻于皇祖,守禋祀为孝孙,朝闻夕殒,及泉无恨,今遵故事, 逊于旧邸。庶官群辟,改事唐朝,宜依前典,趣上尊号。若释重负,感泰兼怀,假 手真人,俾除丑逆。济济多士,明知朕意。
réng chì yǒu sī, fán yǒu biǎo zòu, jiē bù dé yǐ wén. shì rì, shàng xùn wèi yú dà táng, yǐ wéi xī guó gōng. wǔ dé èr nián xià wǔ yuè bēng, shí nián shí wǔ.
仍敕有司,凡有表奏,皆不得以闻。是日,上逊位于大唐,以为酅国公。武德 二年夏五月崩,时年十五。
shǐ chén yuē: gōng dì nián zài yòu chōng, zāo jiā duō nàn, yī rén shī dé, sì hǎi tǔ bēng. qún dào fēng qǐ, chái láng sāi lù, nán cháo suì wǎng, liú zhì bù guī. jì zhōng bǎi liù zhī qī, gōng jiàn shù zhōng zhī yùn, ōu gē yǒu shǔ, shēng zhōng biàn xiǎng, suī yù bù zūn yáo shùn zhī jī, qí yōng kě dé hū!
史臣曰:恭帝年在幼冲,遭家多难,一人失德,四海土崩。群盗蜂起,豺狼塞 路,南巢遂往,流彘不归。既钟百六之期,躬践数终之运,讴歌有属,笙钟变响, 虽欲不遵尧舜之迹,其庸可得乎!