yáng dì shàng
煬帝上

yáng huáng dì, huì guǎng, yī míng yīng, xiǎo zì ā chuāng, gāo zǔ dì èr zi yě. mǔ yuē wén xiàn dú gū huáng hòu. shàng měi zī yí, shǎo mǐn huì, gāo zǔ jí hòu yú zhū zi zhōng tè suǒ zhōng ài. zài zhōu, yǐ gāo zǔ xūn, fēng yàn mén jùn gōng. kāi huáng yuán nián, lì wèi jìn wáng, bài zhù guó bīng zhōu zǒng guǎn, shí nián shí sān. xún shòu wǔ wèi dà jiāng jūn, jìn wèi shàng zhù guó hé běi dào héng tái shàng shū lìng, dà jiāng jūn rú gù. gāo zǔ lìng xiàng chéng gōng sháo ān dào gōng lǐ chè fǔ dǎo zhī. shàng hǎo xué, shàn shǔ wén, chén shēn yán zhòng, cháo yě shǔ wàng. gāo zǔ mì lìng shàn xiāng zhě lái hé biàn shì zhū zi, hé yuē: jìn wáng méi shàng shuāng gǔ lóng qǐ, guì bù kě yán. jì ér gāo zǔ xìng shàng suǒ jū dì, jiàn lè qì xián duō duàn jué, yòu yǒu chén āi, ruò bù yòng zhě, yǐ wèi bù hǎo shēng jì, shàn zhī. shàng yóu zì jiǎo shì, dāng shí chēng wèi rén xiào. cháng guān liè yù yǔ, zuǒ yòu jìn yóu yī, shàng yuē: shì zú jiē zhān shī, wǒ dú yī cǐ hū! nǎi lìng chí qù. liù nián, zhuǎn huái nán dào héng tái shàng shū lìng. qí nián, zhēng bài yōng zhōu mù nèi shǐ lìng. bā nián dōng, dà jǔ fá chén, yǐ shàng wèi xíng jūn yuán shuài. jí chén píng, zhí chén xiāng zhōu cì shǐ shī wén qìng sàn qí cháng shì shěn kè qīng shì lìng yáng huì lǎng xíng fǎ jiān xú xī shàng shū dōu lìng shǐ jì huì, yǐ qí xié nìng, yǒu hài yú mín, zhǎn zhī yòu què xià, yǐ xiè sān wú. yú shì fēng fǔ kù, zī cái wú suǒ qǔ, tiān xià chēng xián. jìn wèi tài wèi, cì hé chē chéng mǎ, gǔn miǎn zhī fú, xuán guī bái bì gè yī. fù bài bīng zhōu zǒng guǎn. é ér jiāng nán gāo zhì huì děng xiāng jù zuò luàn, xǐ shàng wèi yáng zhōu zǒng guǎn, zhèn jiāng dū, měi suì yī zhāo. gāo zǔ zhī cí tài shān yě, lǐng wǔ hòu dà jiāng jūn. míng nián guī fān. hòu shù zài, tū jué kòu biān, fù wèi xíng jūn yuán shuài, chū líng wǔ, wú lǔ ér hái. jí tài zǐ yǒng fèi, lì shàng wèi huáng tài zǐ. shì yuè, dāng shòu cè. gāo zǔ yuē: wú yǐ dà xìng gōng chéng dì yè. lìng shàng chū shě dà xìng xiàn. qí yè, liè fēng dà xuě, dì zhèn shān bēng, mín shě duō huài, yā sǐ zhě bǎi yú kǒu. rén shòu chū, fèng zhào xún fǔ dōng nán. shì hòu gāo zǔ měi bì shǔ rén shòu gōng, héng lìng shàng jiān guó.
煬皇帝，諱廣，一名英，小字阿摐，高祖第二子也。母曰文獻獨孤皇后。上美 姿儀，少敏慧，高祖及後於諸子中特所鍾愛。在周，以高祖勛，封雁門郡公。開皇 元年，立為晉王，拜柱國、并州總管，時年十三。尋授武衛大將軍，進位上柱國、 河北道行台尚書令，大將軍如故。高祖令項城公韶、安道公李徹輔導之。上好學， 善屬文，沉深嚴重，朝野屬望。高祖密令善相者來和遍視諸子，和曰：「晉王眉上 雙骨隆起，貴不可言。」既而高祖幸上所居第，見樂器弦多斷絕，又有塵埃，若不 用者，以為不好聲妓，善之。上尤自矯飾，當時稱為仁孝。嘗觀獵遇雨，左右進油 衣，上曰：「士卒皆沾濕，我獨衣此乎！」乃令持去。六年，轉淮南道行台尚書令。 其年，征拜雍州牧、內史令。八年冬，大舉伐陳，以上為行軍元帥。及陳平，執陳 湘州刺史施文慶、散騎常侍沈客卿、市令陽慧朗、刑法監徐析、尚書都令史暨慧， 以其邪佞，有害於民，斬之右闕下，以謝三吳。於是封府庫，資財無所取，天下稱 賢。進位太尉，賜輅車、乘馬，袞冕之服，玄珪、白璧各一。復拜并州總管。俄而 江南高智慧等相聚作亂，徙上為揚州總管，鎮江都，每歲一朝。高祖之祠太山也， 領武候大將軍。明年歸籓。後數載，突厥寇邊，復為行軍元帥，出靈武，無虜而還。 及太子勇廢，立上為皇太子。是月，當受冊。高祖曰：「吾以大興公成帝業。」令 上出舍大興縣。其夜，烈風大雪，地震山崩，民舍多壞，壓死者百餘口。仁壽初， 奉詔巡撫東南。是後高祖每避暑仁壽宮，恆令上監國。

sì nián qī yuè, gāo zǔ bēng, shàng jí huáng dì wèi yú rén shòu gōng. bā yuè, fèng zǐ gōng hái jīng shī. bīng zhōu zǒng guǎn hàn wáng liàng jǔ bīng fǎn, zhào shàng shū zuǒ pú shè yáng sù tǎo píng zhī. jiǔ yuè yǐ sì, yǐ bèi shēn jiāng jūn cuī péng wèi zuǒ lǐng jūn dà jiāng jūn. shí yī yuè yǐ wèi, xìng luò yáng. bǐng shēn, fā dīng nán shù shí wàn jué qiàn, zì lóng mén dōng jiē zhǎng píng jí jùn, dǐ lín qīng guān, dù hé, zhì jùn yí xiāng chéng, dá yú shàng luò, yǐ zhì guān fáng. guǐ chǒu, zhào yuē:
四年七月，高祖崩，上即皇帝位於仁壽宮。八月，奉梓宮還京師。并州總管漢 王諒舉兵反，詔尚書左僕射楊素討平之。九月乙巳，以備身將軍崔彭為左領軍大將 軍。十一月乙未，幸洛陽。丙申，發丁男數十萬掘塹，自龍門東接長平、汲郡，抵 臨清關，度河，至浚儀、襄城，達於上洛，以置關防。癸丑，詔曰：

qián dào biàn huà, yīn yáng suǒ yǐ xiāo xī, yán chuàng bù tóng, shēng líng suǒ yǐ shùn xù. ruò shǐ tiān yì bù biàn, shī huà hé yǐ chéng sì shí, rén shì bù yì, wèi zhèng hé yǐ lí wàn xìng! yì bù yún hū: tōng qí biàn, shǐ mín bù juàn biàn zé tōng, tōng zé jiǔ. yǒu dé zé kě jiǔ, yǒu gōng zé kě dà. zhèn yòu wén zhī, ān ān ér néng qiān, mín yòng pī biàn. shì gù jī yì liǎng zhōu, rú wǔ wáng zhī yì, yīn rén wǔ xǐ, chéng tāng hòu zhī yè. ruò bù yīn rén shùn tiān, gōng yè jiàn hū biàn, ài rén zhì guó zhě kě bù wèi yú! rán luò yì zì gǔ zhī dōu, wáng jī zhī nèi, tiān dì zhī suǒ hé, yīn yáng zhī suǒ hé. kòng yǐ sān hé, gù yǐ sì sāi, shuǐ lù tōng, gòng fù děng. gù hàn zǔ yuē: wú xíng tiān xià duō yǐ, wéi jiàn luò yáng. zì gǔ huáng wáng, hé cháng bù liú yì, suǒ bù dōu zhě gài yǒu yóu yān. huò yǐ jiǔ zhōu wèi yī, huò yǐ kùn qí fǔ kù, zuò luò zhī zhì suǒ yǐ wèi xiá yě. wǒ yǒu suí zhī shǐ, biàn yù chuàng zī huái luò, rì fù yī rì, yuè jì yú jīn. niàn zī zài zī, xìng yán gǎn gěng! zhèn sù yīng bǎo lì, zuǎn lín wàn bāng, zūn ér bù shī, xīn fèng xiān zhì. jīn zhě hàn wáng liàng bèi nì, dú bèi shān dōng, suì shǐ zhōu xiàn huò lún fēi suǒ. cǐ yóu guān hé xuán yuǎn, bīng bù fù jí, jiā yǐ bīng zhōu yí hù, fù zài hé nán. zhōu qiān yīn rén, yì zài yú cǐ. kuàng fù nán fú xiá yuǎn, dōng xià yīn dà, yīn jī shùn dòng, jīn yě qí shí. qún sī bǎi pì, qiān xié jué yì. dàn chéng zhōu xū jí, fú kān qì yǔ. jīn kě yú yī luò yíng jiàn dōng jīng, biàn jí shè guān fēn zhí, yǐ wèi mín jí yě. fū gōng shì zhī zhì běn yǐ biàn shēng, shàng dòng xià yǔ, zú bì fēng lù, gāo tái guǎng shà, qǐ yuē shì xíng. gù chuán yún: jiǎn dé zhī gòng, chǐ è zhī dà. xuān ní yǒu yún: yǔ qí bù xùn yě, níng jiǎn. qǐ wèi yáo tái qióng shì fāng wèi gōng diàn zhě hū, tǔ jiē cǎi chuán ér fēi dì wáng zhě hū? shì zhī fēi tiān xià yǐ fèng yī rén, nǎi yī rén yǐ zhǔ tiān xià yě. mín wéi guó běn, běn gù bāng níng, bǎi xìng zú, shú yǔ bù zú! jīn suǒ yíng gòu, wù cóng jié jiǎn, wú lìng diāo qiáng jùn yǔ fù qǐ yú dāng jīn, yù shǐ bēi gōng fēi shí jiāng yí yú hòu shì. yǒu sī míng wèi tiáo gé, chēng zhèn yì yān.
乾道變化，陰陽所以消息，沿創不同，生靈所以順敘。若使天意不變，施化何 以成四時，人事不易，為政何以厘萬姓！《易》不云乎：「通其變，使民不倦」； 「變則通，通則久。」「有德則可久，有功則可大。」朕又聞之，安安而能遷，民 用丕變。是故姬邑兩周，如武王之意，殷人五徙，成湯後之業。若不因人順天，功 業見乎變，愛人治國者可不謂歟！然洛邑自古之都，王畿之內，天地之所合，陰陽 之所和。控以三河，固以四塞，水陸通，貢賦等。故漢祖曰：「吾行天下多矣，唯 見洛陽。」自古皇王，何嘗不留意，所不都者蓋有由焉。或以九州未一，或以困其 府庫，作洛之制所以未暇也。我有隋之始，便欲創茲懷、洛，日復一日，越暨於今。 念茲在茲，興言感哽！朕肅膺寶曆，纂臨萬邦，遵而不失，心奉先志。今者漢王諒 悖逆，毒被山東，遂使州縣或淪非所。此由關河懸遠，兵不赴急，加以并州移戶， 復在河南。周遷殷人，意在於此。況復南服遐遠，東夏殷大，因機順動，今也其時。 群司百辟，僉諧厥議。但成周墟脊，弗堪葺宇。今可於伊、洛營建東京，便即設 官分職，以為民極也。夫宮室之制本以便生，上棟下宇，足避風露，高台廣廈，豈 曰適形。故《傳》云：「儉德之共，侈惡之大。」宣尼有云：「與其不遜也，寧儉。」 豈謂瑤台瓊室方為宮殿者乎，土階采椽而非帝王者乎？是知非天下以奉一人，乃一 人以主天下也。民惟國本，本固邦寧，百姓足，孰與不足！今所營構，務從節儉， 無令雕牆峻宇復起於當今，欲使卑宮菲食將貽於後世。有司明為條格，稱朕意焉。

shí èr yuè yǐ chǒu, yǐ yòu wǔ wèi jiāng jūn lái hù ér wèi yòu xiāo wèi dà jiāng jūn. wù chén, yǐ zhù guó lǐ jǐng wèi yòu wǔ wèi dà jiāng jūn. yǐ yòu wèi lǜ zhōu luó wèi yòu wǔ hòu dà jiāng jūn.
十二月乙丑，以右武衛將軍來護兒為右驍衛大將軍。戊辰，以柱國李景為右武 衛大將軍。以右衛率周羅為右武候大將軍。

dà yè yuán nián chūn zhēng yuè rén chén shuò, dà shè, gǎi yuán. lì fēi xiāo shì wèi huáng hòu. gǎi yù zhōu wèi qín zhōu, luò zhōu wèi yù zhōu. fèi zhū zhōu zǒng guǎn fǔ. bǐng shēn, lì jìn wáng zhāo wèi huáng tài zǐ. dīng yǒu, yǐ shàng zhù guó yǔ wén shù wèi zuǒ wèi dà jiāng jūn, shàng zhù guó guō yǎn wèi zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn, yán shòu gōng yú zhòng wén wèi yòu wèi dà jiāng jūn. jǐ hài, yǐ yù zhāng wáng jiǎn wèi yù zhōu mù. wù shēn, fā bā shǐ xún shěng fēng sú. xià zhào yuē:
大業元年春正月壬辰朔，大赦，改元。立妃蕭氏為皇后。改豫州為溱州，洛州 為豫州。廢諸州總管府。丙申，立晉王昭為皇太子。丁酉，以上柱國宇文述為左衛 大將軍，上柱國郭衍為左武衛大將軍，延壽公于仲文為右衛大將軍。己亥，以豫章 王暕為豫州牧。戊申，發八使巡省風俗。下詔曰：

xī zhě zhé wáng zhī zhì tiān xià yě, qí zài ài mín hū. jì fù ér jiào, jiā gěi rén zú, gù néng fēng chún sú hòu, yuǎn zhì ěr ān. zhì dìng gōng chéng, lǜ yóu sī dào. zhèn sì yīng bǎo lì, fǔ yù lí xiàn, sù yè zhàn jīng, ruò lín chuān gǔ. suī zé yù zūn xiān xù, fú gǎn shī zhuì, yǒng yán zhèng shù, duō yǒu quē rán. kuàng yǐ sì hǎi zhī yuǎn, zhào mín zhī zhòng, wèi huò qīn lín, wèn qí jí kǔ. měi lǜ yōu zè mò jǔ, yuān qū bù shēn, yī wù shī suǒ, nǎi shāng hé qì, wàn fāng yǒu zuì, zé zài zhèn gōng, suǒ yǐ wù mèi zēng tàn, ér xī tì zài huái zhě yě. jīn jì bù zhèng wéi shǐ, yí cún kuān dà. kě fēn qiǎn shǐ rén, xún xǐng fāng sú, xuān yáng fēng huà, jiàn bá yān zhì, shēn dá yōu wǎng. xiào tì lì tián, gěi yǐ yōu fù. guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, liàng jiā zhèn jì. yì fū jié fù, jīng biǎo mén lǘ. gāo nián zhī lǎo, jiā qí bǎn shòu, bìng yī bié tiáo, cì yǐ sù bó. dǔ jí zhī tú, gěi shì dīng zhě, suī yǒu shì yǎng zhī míng, céng wú zhōu shàn zhī shí, míng jiā jiǎn xiào, shǐ de cún yǎng. ruò yǒu míng xíng xiǎn zhe, cāo lǚ xiū jié, jí xué yè cái néng, yī yì kě qǔ, xián yí fǎng cǎi, jiāng shēn rù cháo. suǒ zài zhōu xiàn, yǐ lǐ fā qiǎn. qí yǒu chǔn zhèng hài rén, bù biàn yú shí zhě, shǐ hái zhī rì, jù lù zòu wén.
昔者哲王之治天下也，其在愛民乎。既富而教，家給人足，故能風淳俗厚，遠 至邇安。治定功成，率由斯道。朕嗣膺寶曆，撫育黎獻，夙夜戰兢，若臨川谷。雖 則聿遵先緒，弗敢失墜，永言政術，多有缺然。況以四海之遠，兆民之眾，未獲親 臨，問其疾苦。每慮幽仄莫舉，冤屈不申，一物失所，乃傷和氣，萬方有罪，責在 朕躬，所以寤寐增嘆，而夕惕載懷者也。今既布政惟始，宜存寬大。可分遣使人， 巡省方俗，宣揚風化，薦拔淹滯，申達幽枉。孝悌力田，給以優復。鰥寡孤獨不能 自存者，量加賑濟。義夫節婦，旌表門閭。高年之老，加其版授，並依別條，賜以 粟帛。篤疾之徒，給侍丁者，雖有侍養之名，曾無賙贍之實，明加檢校，使得存養。 若有名行顯著，操履修潔，及學業才能，一藝可取，咸宜訪采，將身入朝。所在州 縣，以禮發遣。其有蠢政害人，不便於時者，使還之日，具錄奏聞。

jǐ yǒu, yǐ wú zhōu zǒng guǎn yǔ wén bì wèi xíng bù shàng shū. èr yuè jǐ mǎo, yǐ shàng shū zuǒ pú shè yáng sù wèi shàng shū lìng. sān yuè dīng wèi, zhào shàng shū lìng yáng sù nà yán yáng dá jiāng zuò dà jiàng yǔ wén kǎi yíng jiàn dōng jīng, xǐ yù zhōu guō xià jū rén yǐ shí zhī. wù shēn, zhào yuē: tīng cǎi yú sòng, móu jí shù mín, gù néng shěn zhèng xíng zhī dé shī. shì zhī mèi dàn sī zhì, yù shǐ yōu wǎng bì dá, yí lún yǒu zhāng. ér mù zǎi rèn chēng cháo wěi, gǒu wèi jiǎo xìng, yǐ qiú kǎo kè, xū lì diàn zuì, bù cún zhì shí, gāng jì yú shì fú lǐ, yuān qū suǒ yǐ mò shēn. guān hé zhòng zǔ, wú yóu zì dá. zhèn gù jiàn lì dōng jīng, gōng qīn cún wèn. jīn jiāng xún lì huái hǎi, guān shěng fēng sú, juàn qiú dǎng yán, tú fán cí hàn, ér xiāng xiào zhī nèi, què ěr wú wén. kuāng rán xī tì, yòng wàng xìng qǐn. qí mín xià yǒu zhī zhōu xiàn guān rén zhèng zhì kē kè, qīn hài bǎi xìng, bèi gōng xùn sī, bù biàn yú mín zhě, yí tīng yì cháo táng fēng zòu, shù hū sì cōng yǐ dá, tiān xià wú yuān. yòu yú zào jiàn yíng xiǎn rén gōng, cǎi hǎi nèi qí qín yì shòu cǎo mù zhī lèi, yǐ shí yuán yuàn. xǐ tiān xià fù shāng dà jiǎ shù wàn jiā yú dōng jīng. xīn hài, fā hé nán zhū jùn nán nǚ bǎi yú wàn, kāi tōng jì qú, zì xī yuàn yǐn gǔ luò shuǐ dá yú hé, zì bǎn zhǔ yǐn hé tōng yú huái. gēng shēn, qiǎn huáng mén shì láng wáng hóng shàng yí tóng yú shì chéng wǎng jiāng nán cǎi mù, zào lóng zhōu fèng yǎn huáng lóng chì jiàn lóu chuán děng shù wàn sōu. xià sì yuè guǐ hài, dà jiāng jūn liú fāng jī lín yì, pò zhī. wǔ yuè gēng xū, mín bù shàng shū yì fēng hóu wéi chōng zú. liù yuè jiǎ zǐ, yíng huò rù tài wēi. qiū qī yuè dīng yǒu, zhì zhàn wáng zhī jiā gěi fù shí nián. bǐng wǔ, téng wáng lún wèi wáng jí bìng duó jué xǐ biān. rùn qī yuè jiǎ zǐ, yǐ shàng shū lìng yáng sù wèi tài zǐ tài shī, ān dé wáng xióng wèi tài zǐ tài fù, hé jiān wáng hóng wèi tài zǐ tài bǎo. bǐng zǐ, zhào yuē:
己酉，以吳州總管宇文弼為刑部尚書。二月己卯，以尚書左僕射楊素為尚書令。 三月丁未，詔尚書令楊素、納言楊達、將作大匠宇文愷營建東京，徙豫州郭下居人 以實之。戊申，詔曰：「聽采輿頌，謀及庶民，故能審政刑之得失。是知昧旦思治， 欲使幽枉必達，彝倫有章。而牧宰任稱朝委，苟為徼幸，以求考課，虛立殿最，不 存治實，綱紀於是弗理，冤屈所以莫申。關河重阻，無由自達。朕故建立東京，躬 親存問。今將巡歷淮海，觀省風俗，眷求讜言，徒繁詞翰，而鄉校之內，闕爾無聞。 恇然夕惕，用忘興寢。其民下有知州縣官人政治苛刻，侵害百姓，背公徇私，不便 於民者，宜聽詣朝堂封奏，庶乎四聰以達，天下無冤。」又於皁澗營顯仁宮，采海 內奇禽異獸草木之類，以實園苑。徙天下富商大賈數萬家於東京。辛亥，發河南諸 郡男女百餘萬，開通濟渠，自西苑引谷、洛水達於河，自板渚引河通於淮。庚申， 遣黃門侍郎王弘、上儀同於士澄往江南采木，造龍舟、鳳甗、黃龍、赤艦、樓船等 數萬艘。夏四月癸亥，大將軍劉方擊林邑，破之。五月庚戌，民部尚書義豐侯韋沖 卒。六月甲子，熒惑入太微。秋七月丁酉，制戰亡之家給復十年。丙午，滕王綸、 衛王集並奪爵徙邊。閏七月甲子，以尚書令楊素為太子太師，安德王雄為太子太傅， 河間王弘為太子太保。丙子，詔曰：

jūn mín jiàn guó, jiào xué wèi xiān, yí fēng yì sú, bì zì zī shǐ. ér yán jué yì guāi, duō lì nián dài, jìn dé xiū yè, qí dào jìn wēi. hàn cǎi kēng fén zhī yú, bù jué rú xiàn, jìn chéng bǎn dàng zhī yùn, sǎo dì jiāng jǐn. zì shí jué hòu, jūn guó duō yú, suī fù hóng yǔ shí jiàn, shì tóng ài lǐ, hán zhàng huò chén, dài wèi xū qì. suì shǐ yū qīng tuō zǐ, fēi yǐ xué yōu, zhì jǐn cāo dāo, lèi duō qiáng miàn. shàng líng xià tì, gāng wéi mí lì, yǎ quē dào xiāo, shí yóu yú cǐ. zhèn zuǎn chéng hóng xù, sī hóng dà xùn, jiāng yù zūn shī zhòng dào, yòng chǎn jué yáo, jiǎng xìn xiū mù, dūn jiǎng míng jiào. fāng jīn yǔ zhòu píng yī, wén guǐ yōu tóng, shí bù zhī nèi, bì yǒu fāng cǎo, sì hǎi zhī zhōng, qǐ wú qí xiù! zhū zài jiā jí jiàn rù xué zhě, ruò yǒu dǔ zhì hào gǔ, dān yuè diǎn fén, xué xíng yōu mǐn, kān yīng shí wù, suǒ zài cǎi fǎng, jù yǐ míng wén, jí dāng suí qí qì néng, zhuó yǐ bù cì. ruò yán jīng jīng shù, wèi yuàn jìn shì zhě, kě yī qí yì yè shēn qiǎn, mén yìn gāo bēi, suī wèi shēng cháo, bìng liàng zhǔn gěi lù. shù fū xún xún shàn yòu, bù rì chéng qì, jì jì yíng cháo, hé yuǎn zhī yǒu! qí guó zi děng xué, yì yí shēn míng jiù zhì, jiào xí shēng tú, jù wèi kè shì zhī fǎ, yǐ jǐn dǐ lì zhī dào.
君民建國，教學為先，移風易俗，必自茲始。而言絕義乖，多歷年代，進德修 業，其道浸微。漢采坑焚之餘，不絕如線，晉承板蕩之運，掃地將盡。自時厥後， 軍國多虞，雖復黌宇時建，示同愛禮，函丈或陳，殆為虛器。遂使紆青拖紫，非以 學優，制錦操刀，類多牆面。上陵下替，綱維靡立，雅缺道消，實由於此。朕纂承 洪緒，思弘大訓，將欲尊師重道，用闡厥繇，講信修睦，敦獎名教。方今宇宙平一， 文軌攸同，十步之內，必有芳草，四海之中，豈無奇秀！諸在家及見入學者，若有 篤志好古，耽悅典墳，學行優敏，堪膺時務，所在採訪，具以名聞，即當隨其器能， 擢以不次。若研精經術，未願進仕者，可依其藝業深淺，門廕高卑，雖未升朝，並 量准給祿。庶夫恂恂善誘，不日成器，濟濟盈朝，何遠之有！其國子等學，亦宜申 明舊制，教習生徒，具為課試之法，以盡砥礪之道。

bā yuè rén yín, shàng yù lóng zhōu, xìng jiāng dū. yǐ zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn guō yǎn wèi qián jūn, yòu wǔ wèi dà jiāng jūn lǐ jǐng wèi hòu jūn. wén wǔ guān wǔ pǐn yǐ shàng gěi lóu chuán, jiǔ pǐn yǐ shàng gěi huáng miè. zhú lú xiāng jiē, èr bǎi yú lǐ. dōng shí yuè jǐ chǒu, shè jiāng huái yǐ nán. yáng zhōu gěi fù wǔ nián, jiù zǒng guǎn nèi gěi fù sān nián. shí yī yuè jǐ wèi, yǐ dà jiāng jūn cuī zhòng fāng wèi lǐ bù shàng shū.
八月壬寅，上御龍舟，幸江都。以左武衛大將軍郭衍為前軍，右武衛大將軍李 景為後軍。文武官五品已上給樓船，九品已上給黃蔑。舳艫相接，二百餘里。冬十 月己丑，赦江淮已南。揚州給復五年，舊總管內給復三年。十一月己未，以大將軍 崔仲方為禮部尚書。

èr nián chūn zhēng yuè xīn yǒu, dōng jīng chéng, cì jiān dū zhě gè yǒu chà. yǐ dà lǐ qīng liáng pí wèi xíng bù shàng shū. dīng mǎo, qiǎn shí shǐ bìng shěng zhōu xiàn. èr yuè bǐng xū, zhào shàng shū lìng yáng sù lì bù shàng shū niú hóng dà jiāng jūn yǔ wén kǎi nèi shǐ shì láng yú shì jī lǐ bù shì láng xǔ shàn xīn zhì dìng yú fú. shǐ bèi niǎn lù jí wǔ shí fù chē. shàng cháng fú, pí biàn shí yǒu èr qí, wén guān biàn fú, pèi yù, wǔ pǐn yǐ shàng gěi dú chē tōng xiǎn, sān gōng qīn wáng jiā yóu luò, wǔ guān píng jīn zé, kù zhě, sān pǐn yǐ shàng gěi bó shuò. xià zhì xū lì, fú sè jiē yǒu chà. fēi shù rén bù dé róng fú. wù xū, zhì dū wèi guān. sān yuè gēng wǔ, chē jià fā jiāng dū. xiān shì, tài fǔ shǎo qīng hé chóu tài fǔ chéng yún dìng xìng shèng xiū yí zhàng, yú shì kè zhōu xiàn sòng yǔ máo. bǎi xìng qiú bǔ zhī, wǎng luó bèi shuǐ lù, qín shòu yǒu kān chǎng ěr zhī yòng zhě, dài wú yí lèi. zhì shì ér chéng. xià sì yuè gēng xū, shàng zì yī què chén fǎ jià, bèi qiān shèng wàn qí, rù yú dōng jīng. xīn hài, shàng yù duān mén, dà shè, miǎn tiān xià jīn nián zū shuì. guǐ chǒu, yǐ jì zhōu cì shǐ yáng wén sī wèi mín bù shàng shū. wǔ yuè jiǎ yín, jīn zǐ guāng lù dài fū bīng bù shàng shū lǐ tōng zuò shì miǎn. yǐ mǎo, zhào yuē: jīng biǎo xiān zhé, shì cún xiǎng sì, suǒ yǐ yōu lǐ xián néng, xiǎn zhāng yí ài. zhèn yǒng jiàn qián xiū, shàng xiǎng míng dé, hé cháng bù xìng tàn jiǔ yuán, shǔ huái qiān zài. qí zì gǔ yǐ lái xián rén jūn zǐ, yǒu néng shù shēng lì dé zuǒ shì kuāng shí bó lì shū gōng yǒu yì yú rén zhě, bìng yí yíng lì cí yǔ, yǐ shí zhì jì. fén lǒng zhī chù, bù dé qīn jiàn. yǒu sī liàng wèi tiáo shì, chēng zhèn yì yān. liù yuè rén zǐ, yǐ shàng shū lìng tài zǐ tài shī yáng sù wèi sī tú. jìn fēng yù zhāng wáng jiǎn wèi qí wáng. qiū qī yuè guǐ chǒu, yǐ wèi wèi qīng wèi xuán wèi gōng bù shàng shū. gēng shēn, zhì bǎi guān bù dé jì kǎo zēng jí, bì yǒu dé xíng gōng néng zhuó rán xiǎn zhù zhě zhuó zhī. rén xū, zhuó fān dǐ jiù chén xiān yú luó děng èr shí qī rén guān jué yǒu chà. jiǎ xū, huáng tài zǐ zhāo hōng. yǐ hài, shàng zhù guó sī tú chǔ guó gōng yáng sù hōng. bā yuè xīn mǎo, fēng huáng sūn tán wèi yàn wáng, dòng wèi yuè wáng, yòu wèi dài wáng. jiǔ yuè yǐ chǒu, lì qín xiào wáng jùn zi hào wèi qín wáng. dōng shí yuè wù zǐ, yǐ líng zhōu cì shǐ duàn wén zhèn wèi bīng bù shàng shū. shí èr yuè gēng yín, zhào yuē: qián dài dì wáng, yīn shí chuàng yè, jūn mín jiàn guó, lǐ zūn nán miàn. ér lì yùn tuī yí, nián shì yǒng jiǔ, qiū lǒng cán huǐ, qiáo mù xiāng qū, yíng zhào yīn wú, fēng shù mò biàn. xìng yán lún miè, yǒu chuàng yú huái. zì gǔ yǐ lái dì wáng líng mù, kě gěi suí jìn shí hù, juān qí zá yì, yǐ gōng shǒu shì.
二年春正月辛酉，東京成，賜監督者各有差。以大理卿梁毗為刑部尚書。丁卯， 遣十使並省州縣。二月丙戌，詔尚書令楊素、吏部尚書牛弘、大將軍宇文愷、內史 侍郎虞世基、禮部侍郎許善心制定輿服。始備輦路及五時副車。上常服，皮弁十有 二琪，文官弁服，佩玉，五品已上給犢車、通幰，三公親王加油絡，武官平巾幘， 褲褶，三品已上給瓟槊。下至胥吏，服色皆有差。非庶人不得戎服。戊戌，置都尉 官。三月庚午，車駕發江都。先是，太府少卿何稠、太府丞雲定興盛修儀仗，於是 課州縣送羽毛。百姓求捕之，網羅被水陸，禽獸有堪氅毦之用者，殆無遺類。至是 而成。夏四月庚戌，上自伊闕陳法駕，備千乘萬騎，入於東京。辛亥，上御端門， 大赦，免天下今年租稅。癸丑，以冀州刺史楊文思為民部尚書。五月甲寅，金紫光 祿大夫、兵部尚書李通坐事免。乙卯，詔曰：「旌表先哲，式存饗祀，所以優禮賢 能，顯彰遺愛。朕永鑒前修，尚想名德，何嘗不興嘆九原，屬懷千載。其自古已來 賢人君子，有能樹聲立德、佐世匡時、博利殊功、有益於人者，並宜營立祠宇，以 時致祭。墳壟之處，不得侵踐。有司量為條式，稱朕意焉。」六月壬子，以尚書令、 太子太師楊素為司徒。進封豫章王暕為齊王。秋七月癸丑，以衛尉卿衛玄為工部尚 書。庚申，制百官不得計考增級，必有德行功能灼然顯著者擢之。壬戌，擢籓邸舊 臣鮮于羅等二十七人官爵有差。甲戌，皇太子昭薨。乙亥，上柱國、司徒、楚國公 楊素薨。八月辛卯，封皇孫倓為燕王，侗為越王，侑為代王。九月乙丑，立秦孝王 俊子浩為秦王。冬十月戊子，以靈州刺史段文振為兵部尚書。十二月庚寅，詔曰： 「前代帝王，因時創業，君民建國，禮尊南面。而歷運推移，年世永久，丘壟殘毀， 樵牧相趨，塋兆堙蕪，封樹莫辨。興言淪滅，有愴於懷。自古已來帝王陵墓，可給 隨近十戶，蠲其雜役，以供守視。

sān nián chūn zhēng yuè guǐ hài, chì bīng zhōu nì dǎng yǐ liú pèi ér táo wáng zhě, suǒ huò zhī chù, jí yí zhǎn jué. bǐng zǐ, zhǎng xīng jìng tiān, chū yú dōng bì, èr xún ér zhǐ. shì yuè, wǔ yáng jùn shàng yán, hé shuǐ qīng. èr yuè jǐ chǒu, huì xīng jiàn yú kuí, sǎo wén chāng, lì dà líng wǔ chē běi hé, rù tài wēi, sǎo dì zuò, qián hòu bǎi yú rì ér zhǐ. sān yuè xīn hài, chē jià hái jīng shī. rén zǐ, yǐ dà jiāng jūn yáo biàn wèi zuǒ tún wèi jiāng jūn. guǐ chǒu, qiǎn yǔ qí wèi zhū kuān shǐ yú liú qiú guó. yǐ mǎo, hé jiān wáng hóng hōng. xià sì yuè gēng chén, zhào yuē: gǔ zhě dì wáng guān fēng wèn sú, jiē suǒ yǐ yōu qín zhào shù, ān jí xiá huāng. zì fān yí nèi fù, wèi huáng qīn fǔ, shān dōng jīng luàn, xū jiā cún xù. jīn yù ān jí hé běi, xún shěng zhào wèi. suǒ sī yī shì. jiǎ shēn, bān lǜ lìng, dà shè tiān xià, guān nèi gěi fù sān nián. rén chén, gǎi zhōu wèi jùn. gǎi dù liàng quán héng, bìng yī gǔ shì. gǎi shàng zhù guó yǐ xià guān wèi dài fū. jiǎ wǔ, zhào yuē:
三年春正月癸亥，敕并州逆黨已流配而逃亡者，所獲之處，即宜斬決。丙子， 長星竟天，出於東壁，二旬而止。是月，武陽郡上言，河水清。二月己丑，彗星見 於奎，掃文昌，歷大陵、五車、北河，入太微，掃帝坐，前後百餘日而止。三月辛 亥，車駕還京師。壬子，以大將軍姚辯為左屯衛將軍。癸丑，遣羽騎尉硃寬使於流 求國。乙卯，河間王弘薨。夏四月庚辰，詔曰：「古者帝王觀風問俗，皆所以憂勤 兆庶，安集遐荒。自蕃夷內附，未遑親撫，山東經亂，須加存恤。今欲安輯河北， 巡省趙、魏。所司依式。」甲申，頒律令，大赦天下，關內給復三年。壬辰，改州 為郡。改度量權衡，並依古式。改上柱國已下官為大夫。甲午，詔曰：

tiān xià zhī zhòng, fēi dú zhì suǒ ān, dì wáng zhī gōng, qǐ yī shì zhī lüè. zì gǔ míng jūn zhé hòu, lì zhèng jīng bāng, hé cháng bù xuǎn xián yǔ néng, shōu cǎi yōu zhì. zhōu chēng duō shì, hàn hào dé rén, cháng xiǎng qián fēng, zài huái qīn zhù. zhèn fù yǐ sù xìng, miǎn liú dài dàn, yǐn lǐng yán gǔ, zhì yǐ zhōu xíng, jì yǔ qún cái gòng kāng shù jī. ér huì máo jì mò, tóu gān hǎn zhì, qǐ měi pú tāo cǎi, wèi zhí liáng gōng, jiāng jiè shí zài huái, què hū nán bá? yǒng jiàn qián zhé, wǔ rán xìng tàn! fán jué zài wèi, pì zhū gǔ gōng, ruò jì jù chuān, yì tóng zhōu jí. qǐ dé bǎo zī chǒng lù, huì ěr suǒ zhī, yōu yóu zú suì, shén fēi wèi yě. qí dài fū zhī jǔ shàn, liáng shǐ yǐ wèi zhì gōng, zāng wén zhòng zhī bì xián, ní fù jī qí qiè wèi. qiú zhū wǎng gǔ, fēi wú bāo biǎn, yí sī jìn shàn, yòng kuāng guǎ báo. fū xiào tì yǒu wén, rén lún zhī běn, dé xíng dūn hòu, lì shēn zhī jī. huò jié yì kě chēng, huò cāo lǚ qīng jié, suǒ yǐ jī tān lì sú, yǒu yì fēng huà. qiáng yì zhèng zhí, zhí xiàn bù náo, xué yè yōu mǐn, wén cái měi xiù, bìng wèi láng miào zhī yòng, shí nǎi hú liǎn zhī zī. cái kān jiāng lüè, zé bá zhī yǐ yù wǔ, lǚ lì xiāo zhuàng, zé rèn zhī yǐ zhǎo yá. yuán jí yī yì kě qǔ, yì yí cǎi lù, zhòng shàn bì jǔ, yǔ shí wú qì. yǐ cǐ qiú zhì, shù jǐ fēi yuǎn. wén wǔ yǒu zhí shì zhě, wǔ pǐn yǐ shàng, yí yī lìng shí kē jǔ rén. yǒu yī yú cǐ, bù bì qiú bèi. zhèn dāng dài yǐ bù cì, suí cái shēng zhuó. qí jiàn rèn jiǔ pǐn yǐ shàng guān zhě, bù zài jǔ sòng zhī xiàn.
天下之重，非獨治所安，帝王之功，豈一士之略。自古明君哲後，立政經邦， 何嘗不選賢與能，收采幽滯。周稱多士，漢號得人，常想前風，載懷欽佇。朕負扆 夙興，冕旒待旦，引領岩谷，置以周行，冀與群才共康庶績。而匯茅寂寞，投竿罕 至，豈美璞韜采，未值良工，將介石在懷，確乎難拔？永鑒前哲，憮然興嘆！凡厥 在位，譬諸股肱，若濟巨川，義同舟楫。豈得保茲寵祿，晦爾所知，優遊卒歲，甚 非謂也。祁大夫之舉善，良史以為至公，臧文仲之蔽賢，尼父譏其竊位。求諸往古， 非無褒貶，宜思進善，用匡寡薄。夫孝悌有聞，人倫之本，德行敦厚，立身之基。 或節義可稱，或操履清潔，所以激貪厲俗，有益風化。強毅正直，執憲不撓，學業 優敏，文才美秀，並為廊廟之用，實乃瑚璉之資。才堪將略，則拔之以禦侮，膂力 驍壯，則任之以爪牙。爰及一藝可取，亦宜採錄，眾善畢舉，與時無棄。以此求治， 庶幾非遠。文武有職事者，五品已上，宜依令十科舉人。有一於此，不必求備。朕 當待以不次，隨才升擢。其見任九品已上官者，不在舉送之限。

bǐng shēn, chē jià běi xún shòu. dīng yǒu, yǐ xíng bù shàng shū yǔ wén bì wèi lǐ bù shàng shū. wù xū, chì bǎi sī bù dé jiàn bào hé jià, qí yǒu xū kāi wèi lù zhě, yǒu sī jì dì suǒ shōu, jí yǐ jìn cāng chóu cì, wù cóng yōu hòu. jǐ hài, cì chì àn zé. yǐ tài láo jì gù tài shī lǐ mù mù. wǔ yuè dīng sì, tū jué qǐ mín kè hán qiǎn zi tà tè qín lái cháo. wù wǔ, fā hé běi shí yú jùn dīng nán záo tài háng shān, dá yú bīng zhōu, yǐ tōng chí dào. bǐng yín, qǐ mín kè hán qiǎn qí xiōng zi pí lí jiā tè qín lái cháo. xīn wèi, qǐ mín kè hán qiǎn shǐ qǐng zì rù sāi, fèng yíng yú jià. shàng bù xǔ. guǐ yǒu, yǒu xīng bèi yú wén chāng shàng jiāng, xīng jiē dòng yáo. liù yuè xīn sì, liè yú lián gǔ. dīng hài, zhào yuē:
丙申，車駕北巡狩。丁酉，以刑部尚書宇文弼為禮部尚書。戊戌，敕百司不得 踐暴禾稼，其有須開為路者，有司計地所收，即以近倉酬賜，務從優厚。己亥，次 赤岸澤。以太牢祭故太師李穆墓。五月丁巳，突厥啟民可汗遣子拓特勤來朝。戊午， 發河北十餘郡丁男鑿太行山，達於并州，以通馳道。丙寅，啟民可汗遣其兄子毗黎 伽特勤來朝。辛未，啟民可汗遣使請自入塞，奉迎輿駕。上不許。癸酉，有星孛於 文昌上將，星皆動搖。六月辛巳，獵於連谷。丁亥，詔曰：

yù zhuī xiào xiǎng, dé mò zhì yān, chóng jiàn qǐn miào, lǐ zhī dà zhě. rán zé zhì wén yì dài, sǔn yì shū shí, xué miè kēng fén, jīng diǎn sàn yì, xiàn zhāng yān zhuì, miào táng zhì dù, shī shuō bù tóng. suǒ yǐ shì shù duō shǎo, mò néng shì zhèng, lián shì yì gōng, yì wú zhǔn dìng. zhèn huò fèng zǔ zōng, qīn chéng jǐng yè, yǒng wéi yán pèi, sī lóng dà diǎn. yú shì xún móu zài wèi, bó fǎng rú shù. xián yǐ wèi gāo zǔ wén huáng dì shòu tiān míng mìng, yǎn yǒu qū xià, zhěng qún fēi yú sì hǎi, gé diāo bì yú bǎi wáng, xù yù huǎn xíng, shēng líng jiē suì qí xìng, qīng yáo báo fù, bǐ wū gè ān qí yè. huī yí yǔ zhòu, hùn yī chē shū. dōng jiàn xī bèi, wú sī bù fú, nán zhēng běi yuàn, jù hé lái sū. jià cuì chéng fēng, lì dài suǒ fú zhì, biàn fà zuǒ rèn, shēng jiào suǒ hǎn jí, mò bù jué jiǎo guān sāi, dùn sǎng què tíng. yì mí jué shí, shū wú xū yuè, tāo gē yǎn wǔ, tiān xià yàn rú. jiā ruì xiū zhēng, biǎo lǐ zhī fú, yī yú wěi yú, wú dé ér míng zhě yě. zhèn yòu wén zhī, dé hòu zhě liú guāng, zhì biàn zhě lǐ rù. shì yǐ zhōu zhī wén wǔ, hàn zhī gāo guāng, qí diǎn zhāng tè lì, shì hào sī zhòng, qǐ fēi yuán qíng chēng shù, jí chóng xiǎn zhī yì hū? gāo zǔ wén huáng dì yí bié jiàn miào yǔ, yǐ zhāng wēi wēi zhī dé, réng zūn yuè jì, yòng biǎo zhēng zhēng zhī huái. yǒu sī yǐ shí chuàng xuǎn, wù hé diǎn zhì. yòu míng wèi jì shū, lǐ yì yì děng. tiān zǐ qī miào, shì zhe qián jīng, zhū hóu èr zhāo, yì yǒu chà jiàng, gù qí yǐ duō wèi guì. wáng zhě zhī lǐ, jīn kě yī yòng, yí jué hòu kūn.
聿追孝饗，德莫至焉，崇建寢廟，禮之大者。然則質文異代，損益殊時，學滅 坑焚，經典散逸，憲章湮墜，廟堂制度，師說不同。所以世數多少，莫能是正，連 室異宮，亦無準定。朕獲奉祖宗，欽承景業，永惟嚴配，思隆大典。於是詢謀在位， 博訪儒術。咸以為高祖文皇帝受天明命，奄有區夏，拯群飛於四海，革凋敝於百王， 恤獄緩刑，生靈皆遂其性，輕徭薄賦，比屋各安其業。恢夷宇宙，混壹車書。東漸 西被，無思不服，南征北怨，俱荷來蘇。駕毳乘風，歷代所弗至，辮髮左衽，聲教 所罕及，莫不厥角關塞，頓顙闕庭。譯靡絕時，書無虛月，韜戈偃武，天下晏如。 嘉瑞休徵，表里禔福，猗歟偉歟，無得而名者也。朕又聞之，德厚者流光，治辨者 禮縟。是以周之文、武，漢之高、光，其典章特立，諡號斯重，豈非緣情稱述，即 崇顯之義乎？高祖文皇帝宜別建廟宇，以彰巍巍之德，仍遵月祭，用表蒸蒸之懷。 有司以時創選，務合典制。又名位既殊，禮亦異等。天子七廟，事著前經，諸侯二 昭，義有差降，故其以多為貴。王者之禮，今可依用，貽厥後昆。

wù zǐ, cì yú lín jùn. dīng yǒu, qǐ mín kè hán lái cháo. jǐ hài, tǔ gǔ hún gāo chāng bìng qiǎn shǐ gòng fāng wù. jiǎ chén, shàng yù běi lóu, guān yú yú hé, yǐ yàn bǎi liáo. qiū qī yuè xīn hài, qǐ mín kè hán shàng biǎo qǐng biàn fú, xí guān dài. zhào qǐ mín zàn bài bù míng, wèi zài zhū hóu wáng shàng. jiǎ yín, shàng yú jùn chéng dōng yù dà zhàng, qí xià bèi yí wèi, jiàn jīng qí, yàn qǐ mín jí qí bù luò sān qiān wǔ bǎi rén, zòu bǎi xì zhī lè. cì qǐ mín jí qí bù luò gè yǒu chà. bǐng zǐ, shā guāng lù dài fū hè ruò bì lǐ bù shàng shū yǔ wén bì tài cháng qīng gāo jiǒng. shàng shū zuǒ pú shè sū wēi zuò shì miǎn. fā dīng nán bǎi yú wàn zhú zhǎng chéng, xī jù yú lín, dōng zhì zǐ hé, yī xún ér bà, sǐ zhě shí wǔ liù. bā yuè rén wǔ, chē jià fā yú lín. yǐ yǒu, qǐ mín shì lú qīng dào, yǐ hòu chéng yú. dì xìng qí zhàng, qǐ mín fèng shāng shàng shòu, yàn cì jí hòu. shàng wèi gāo lì shǐ zhě yuē: guī yǔ ěr wáng, dāng zǎo lái cháo jiàn. bù rán zhě, wú yǔ qǐ mín xún bǐ tǔ yǐ. huáng hòu yì xìng yì chéng gōng zhǔ zhàng. jǐ chǒu, qǐ mín kè hán guī fān. guǐ sì, rù lóu fán guān. rén yín, cì tài yuán. zhào yíng jìn yáng gōng. jiǔ yuè jǐ wèi, cì jì yuán. xìng yù shǐ dài fū zhāng héng zhái, yàn xiǎng jí huān. jǐ sì, zhì yú dōng dōu. rén shēn, yǐ qí wáng jiǎn wèi hé nán yǐn kāi fǔ yí tóng sān sī. guǐ yǒu, yǐ mín bù shàng shū yáng wén sī wèi nà yán.
戊子，次榆林郡。丁酉，啟民可汗來朝。己亥，吐谷渾、高昌並遣使貢方物。 甲辰，上御北樓，觀漁於河，以宴百僚。秋七月辛亥，啟民可汗上表請變服，襲冠 帶。詔啟民贊拜不名，位在諸侯王上。甲寅，上於郡城東御大帳，其下備儀衛，建 旌旗，宴啟民及其部落三千五百人，奏百戲之樂。賜啟民及其部落各有差。丙子， 殺光祿大夫賀若弼、禮部尚書宇文弼、太常卿高熲。尚書左僕射蘇威坐事免。發丁 男百餘萬築長城，西距榆林，東至紫河，一旬而罷，死者十五六。八月壬午，車駕 發榆林。乙酉，啟民飾廬清道，以候乘輿。帝幸其帳，啟民奉觴上壽，宴賜極厚。 上謂高麗使者曰：「歸語爾王，當早來朝見。不然者，吾與啟民巡彼土矣。」皇后 亦幸義城公主帳。己丑，啟民可汗歸蕃。癸巳，入樓煩關。壬寅，次太原。詔營晉 陽宮。九月己未，次濟源。幸御史大夫張衡宅，宴享極歡。己巳，至於東都。壬申， 以齊王暕為河南尹、開府儀同三司。癸酉，以民部尚書楊文思為納言。

sì nián chūn zhēng yuè yǐ sì, zhào fā hé běi zhū jùn nán nǚ bǎi yú wàn kāi yǒng jì qú, yǐn qìn shuǐ, nán dá yú hé, běi tōng zhuō jùn. gēng xū, bǎi liáo dà shè yú yǔn wǔ diàn. dīng mǎo, cì chéng nèi jū mín mǐ gè shí shí. rén shēn, yǐ tài fǔ qīng yuán shòu wèi nèi shǐ lìng, hóng lú qīng yáng xuán gǎn wèi lǐ bù shàng shū. guǐ yǒu, yǐ gōng bù shàng shū wèi xuán wèi yòu hòu wèi dà jiāng jūn, dà lǐ qīng zhǎng sūn chì wèi mín bù shàng shū. èr yuè jǐ mǎo, qiǎn sī cháo yè zhě cuī yì shǐ tū jué chù luó, zhì hàn xuè mǎ. sān yuè xīn yǒu, yǐ jiāng zuò dà jiàng yǔ wén kǎi wèi gōng bù shàng shū. rén xū, bǎi jì wō chì tǔ jiā luó shě guó bìng qiǎn shǐ gòng fāng wù. yǐ chǒu, chē jià xìng wǔ yuán, yīn chū sài xún zhǎng chéng. bǐng yín, qiǎn tún tián zhǔ shì cháng jùn shǐ chì tǔ, zhì luó shā. xià sì yuè bǐng wǔ, yǐ lí shí zhī fén yuán lín quán yàn mén zhī xiù róng wèi lóu fán jùn. qǐ fén yáng gōng. guǐ chǒu, yǐ hé nèi tài shǒu zhāng dìng hé wèi zuǒ tún wèi dà jiāng jūn. yǐ mǎo, zhào yuē: tū jué yì lì zhēn dòu qǐ mín kè hán lǜ lǐng bù luò, bǎo fù guān sāi, zūn fèng cháo huà, sī gǎi róng sú, pín rù yè jìn, lǚ yǒu chén qǐng. yǐ zhān qiáng cuì mù, shì qióng huāng lòu, shàng dòng xià yǔ, yuàn tóng bǐ wū. chéng xīn kěn qiè, zhèn zhī suǒ zhòng. yí yú wàn shòu shù zhì chéng zào wū, qí wéi zhàng chuáng rù yǐ shàng, suí shì liàng gěi, wù cóng yōu hòu, chēng zhèn yì yān. wǔ yuè rén shēn, shǔ jùn huò sān zú wū, zhāng yē huò xuán hú, gè yī. qiū qī yuè xīn sì, fā dīng nán èr shí yú wàn zhú zhǎng chéng, zì yú gǔ ér dōng. yǐ wèi, zuǒ yì wèi dà jiāng jūn yǔ wén shù pò tǔ gǔ hún yú màn tóu chì shuǐ. bā yuè xīn yǒu, qīn cí héng yuè, hé běi dào jùn shǒu bì jí. dà shè tiān xià. chē jià suǒ jīng jùn xiàn, miǎn yī nián zū diào. jiǔ yuè xīn wèi, zhēng tiān xià yīng shī xī jí dōng jīng, zhì zhě wàn yú rén. wù yín, huì xīng chū yú wǔ chē, sǎo wén chāng, zhì fáng ér miè. xīn sì, zhào miǎn zhǎng chéng yì zhě yī nián zū fù. dōng shí yuè bǐng wǔ, zhào yuē: xiān shī ní fù, shèng dé zài gōng, dàn fā tiān zòng zhī zī, xiàn zhāng wén wǔ zhī dào. mìng shì yīng qī, yùn zī sù wáng, ér tuí shān zhī tàn, hū yú yú qiān sì, shèng dé zhī měi, bù cún yú bǎi dài. yǒng wéi yì fàn, yí yǒu yōu chóng. kě lì kǒng zǐ hòu wèi shào shèng hóu. yǒu sī qiú qí miáo yì, lù yǐ shēn shàng. xīn hài, zhào yuē: xī zhōu wáng xià chē, shǒu fēng táng yú zhī yìn, hàn dì chéng lì, yì mìng yīn zhōu zhī hòu. jiē suǒ yǐ bāo lì xiān dài, xiàn zhāng zài xī. zhèn sì yīng jǐng yè, bàng qiú yǎ xùn, yǒu yī hóng yì, qīn ruò lìng diǎn. yǐ wèi zhōu jiān xià yīn, wén zhì dà bèi, hàn yǒu tiān xià, chē shū hùn yī, wèi jìn yán xí, fēng liú wèi yuǎn. bìng yí lì hòu, yǐ cún jì jué zhī yì. yǒu sī kě qiú qí zhòu xù liè wén. yǐ mǎo, bān xīn shì yú tiān xià.
四年春正月乙巳，詔發河北諸郡男女百餘萬開永濟渠，引沁水，南達於河，北 通涿郡。庚戌，百僚大射於允武殿。丁卯，賜城內居民米各十石。壬申，以太府卿 元壽為內史令，鴻臚卿楊玄感為禮部尚書。癸酉，以工部尚書衛玄為右候衛大將軍， 大理卿長孫熾為民部尚書。二月己卯，遣司朝謁者崔毅使突厥處羅，致汗血馬。三 月辛酉，以將作大匠宇文愷為工部尚書。壬戌，百濟、倭、赤土、迦羅舍國並遣使 貢方物。乙丑，車駕幸五原，因出塞巡長城。丙寅，遣屯田主事常駿使赤土，致羅 剎。夏四月丙午，以離石之汾源、臨泉、雁門之秀容為樓煩郡。起汾陽宮。癸丑， 以河內太守張定和為左屯衛大將軍。乙卯，詔曰：「突厥意利珍豆啟民可汗率領部 落，保附關塞，遵奉朝化，思改戎俗，頻入謁覲，屢有陳請。以氈牆毳幕，事窮荒 陋，上棟下宇，願同比屋。誠心懇切，朕之所重。宜於萬壽戍置城造屋，其帷帳床 褥已上，隨事量給，務從優厚，稱朕意焉。」五月壬申，蜀郡獲三足烏，張掖獲玄 狐，各一。秋七月辛巳，發丁男二十餘萬築長城，自榆谷而東。乙未，左翊衛大將 軍宇文述破吐谷渾於曼頭、赤水。八月辛酉，親祠恆岳，河北道郡守畢集。大赦天 下。車駕所經郡縣，免一年租調。九月辛未，征天下鷹師悉集東京，至者萬餘人。 戊寅，彗星出於五車，掃文昌，至房而滅。辛巳，詔免長城役者一年租賦。冬十月 丙午，詔曰：「先師尼父，聖德在躬，誕發天縱之姿，憲章文武之道。命世膺期， 蘊茲素王，而頹山之嘆，忽逾於千祀，盛德之美，不存於百代。永惟懿範，宜有優 崇。可立孔子後為紹聖侯。有司求其苗裔，錄以申上。」辛亥，詔曰：「昔周王下 車，首封唐虞之胤，漢帝承歷，亦命殷周之後。皆所以褒立先代，憲章在昔。朕嗣 膺景業，傍求雅訓，有一弘益，欽若令典。以為周兼夏殷，文質大備，漢有天下， 車書混一，魏晉沿襲，風流未遠。並宜立後，以存繼絕之義。有司可求其胄緒列聞。」 乙卯，頒新式於天下。

wǔ nián chūn zhēng yuè bǐng zǐ, gǎi dōng jīng wèi dōng dōu. guǐ wèi, zhào tiān xià jūn tián. wù zǐ, shàng zì dōng dōu hái jīng shī. jǐ chǒu, zhì mín jiān tiě chā dā gōu shuò rèn zhī lèi, jiē jìn jué zhī. tài shǒu měi suì mì shàng shǔ guān jǐng jī. èr yuè wù xū, cì yú wén xiāng. zhào jì gǔ dì wáng líng jí kāi huáng gōng chén mù. gēng zǐ, zhì wèi zhōu guān bù dé wèi yìn. xīn chǒu, chì tǔ guó qiǎn shǐ gòng fāng wù. wù shēn, chē jià zhì jīng shī. bǐng chén, yàn qí jiù sì bǎi rén yú wǔ dé diàn, bān cì gè yǒu chà. jǐ wèi, shàng yù chóng dé diàn zhī xī yuàn, qiǎo rán bù yí, gù wèi zuǒ yòu yuē: cǐ xiān dì zhī suǒ jū, shí yòng zēng gǎn, qíng suǒ wèi ān, yí yú cǐ yuàn zhī xī bié yíng yī diàn. rén xū, zhì fù mǔ tīng suí zi zhī guān. sān yuè jǐ sì, chē jià xī xún hé yòu. gēng wǔ, yǒu sī yán, wǔ gōng nán zǐ shǐ yǒng zūn yǔ cóng fù kūn dì tóng jū. shàng jiā zhī, cì wù yī bǎi duàn, mǐ èr bǎi shí, biǎo qí mén lǘ. yǐ hài, xìng fú fēng jiù zhái. xià sì yuè jǐ hài, dà liè yú lǒng xī. rén yín, gāo chāng tǔ gǔ hún yī wú bìng qiǎn shǐ lái cháo. yǐ sì, cì dí dào, dǎng xiàng qiāng lái gòng fāng wù. guǐ hài, chū lín jīn guān, dù huáng hé, zhì xī píng, chén bīng jiǎng wǔ. wǔ yuè yǐ hài, shàng dà liè yú bá yán shān, zhǎng wéi zhōu gèn èr qiān lǐ. gēng chén, rù zhǎng níng gǔ. rén wǔ, dù xīng lǐng. jiǎ shēn, yàn qún chén yú jīn shān zhī shàng. bǐng xū, liáng hào mén yù mǎ dù ér qiáo huài, zhǎn cháo sàn dài fū huáng gèn jí dū yì zhě jiǔ rén. tǔ gǔ hún wáng lǜ zhòng bǎo fù yuán chuān, dì fēn mìng nèi shǐ yuán shòu nán tún jīn shān, bīng bù shàng shū duàn wén zhèn běi tún xuě shān, tài pú qīng yáng yì chén dōng tún pí pá xiá, jiāng jūn zhāng shòu xī tún ní lǐng, sì miàn wéi zhī. hún zhǔ fú yǔn yǐ shù shí qí dùn chū, qiǎn qí míng wáng zhà chēng fú yǔn, bǎo chē wǒ zhēn shān. rén chén, zhào yòu tún wèi dà jiāng jūn zhāng dìng hé wǎng bǔ zhī. dìng hé tǐng shēn tiāo zhàn, wèi zéi suǒ shā. yà jiāng liǔ wǔ jiàn jī pò zhī, zhǎn shǒu shù bǎi jí. jiǎ wǔ, qí xiān tóu wáng bèi wéi qióng cù, lǜ nán nǚ shí yú wàn kǒu lái jiàng. liù yuè dīng yǒu, qiǎn zuǒ guāng lù dài fū liáng mò yòu yì wèi jiāng jūn lǐ qióng děng zhuī hún zhǔ, jiē yù zéi sǐ zhī. guǐ mǎo, jīng dà dǒu bá gǔ, shān lù ài xiǎn, yú guàn ér chū. fēng sǎn huì míng, yǔ cóng guān xiāng shī, shì zú dòng sǐ zhě tài bàn. bǐng wǔ, cì zhāng yē. xīn hài, zhào zhū jùn xué yè gāi tōng cái yì yōu qià lǚ lì xiāo zhuàng chāo jué děng lún zài guān qín fèn kān lǐ zhèng shì lì xìng zhèng zhí bù bì qiáng yù sì kē jǔ rén. rén zǐ, gāo chāng wáng qū bó yǎ lái cháo, yī wú tǔ tún shè děng xiàn xī yù shù qiān lǐ zhī dì. shàng dà yuè. guǐ chǒu, zhì xī hǎi hé yuán shàn shàn qiě mò děng sì jùn. bǐng chén, shàng yù guān fēng xíng diàn, shèng chén wén wù, zòu jiǔ bù lè, shè yú lóng màn yán, yàn gāo chāng wáng tǔ tún shè yú diàn shàng, yǐ chǒng yì zhī. qí mán yí péi liè zhě sān shí yú guó. wù wǔ, dà shè tiān xià. kāi huáng yǐ lái liú pèi, xī fàng hái xiāng, jìn yáng nì dǎng, bù zài cǐ lì. lǒng yòu zhū jùn, gěi fù yī nián, xíng jīng zhī suǒ, gěi fù èr nián. qiū qī yuè dīng mǎo, zhì mǎ mù yú qīng hǎi zhǔ zhōng, yǐ qiú lóng zhǒng, wú xiào ér zhǐ. jiǔ yuè guǐ wèi, chē jià rù zhǎng ān. dōng shí yuè guǐ hài, zhào yuē: yōu dé shàng chǐ, zài zhī diǎn xùn, zūn shì qǐ yán, yì zhāng jiāo xù. yù xióng wèi shī, qǔ fēi jīn lì, fāng shū yuán lǎo, kè zhuàng qí yóu. zhèn yǒng yán jī gǔ, yòng qiú zhì zhì, shì yǐ páng méi huáng fà, gèng lìng shōu xù, wù jiǎn zhì yōu, wú kuī yào shàn, shù děng wò zhì, zhù qí hóng yì. jīn suì qí lǎo fù jí zhě, kě yú jìn jùn chù zhì. nián qī shí yǐ shàng, jí huàn chén zhì, bù kān jū zhí, jí gěi cì bó, sòng hái běn jùn. qí guān zhì qī pǐn yǐ shàng zhě, liàng gěi lǐn, yǐ zhōng jué shēn. shí yī yuè bǐng zǐ, chē jià xìng dōng dōu.
五年春正月丙子，改東京為東都。癸未，詔天下均田。戊子，上自東都還京師。 己丑，制民間鐵叉、搭鈎、槊刃之類，皆禁絕之。太守每歲密上屬官景跡。二月戊 戌，次於閿鄉。詔祭古帝王陵及開皇功臣墓。庚子，制魏、周官不得為廕。辛丑， 赤土國遣使貢方物。戊申，車駕至京師。丙辰，宴耆舊四百人於武德殿，頒賜各有 差。己未，上御崇德殿之西院，愀然不怡，顧謂左右曰：「此先帝之所居，實用增 感，情所未安，宜於此院之西別營一殿。」壬戌，制父母聽隨子之官。三月己巳， 車駕西巡河右。庚午，有司言，武功男子史永遵與從父昆弟同居。上嘉之，賜物一 百段，米二百石，表其門閭。乙亥，幸扶風舊宅。夏四月己亥，大獵於隴西。壬寅， 高昌、吐谷渾、伊吾並遣使來朝。乙巳，次狄道，党項羌來貢方物。癸亥，出臨津 關，渡黃河，至西平，陳兵講武。五月乙亥，上大獵於拔延山，長圍周亘二千里。 庚辰，入長寧谷。壬午，度星嶺。甲申，宴群臣於金山之上。丙戌，梁浩亹御馬度 而橋壞，斬朝散大夫黃亘及督役者九人。吐谷渾王率眾保覆袁川，帝分命內史元壽 南屯金山，兵部尚書段文振北屯雪山，太僕卿楊義臣東屯琵琶峽，將軍張壽西屯泥 嶺，四面圍之。渾主伏允以數十騎遁出，遣其名王詐稱伏允，保車我真山。壬辰， 詔右屯衛大將軍張定和往捕之。定和挺身挑戰，為賊所殺。亞將柳武建擊破之，斬 首數百級。甲午，其仙頭王被圍窮蹙，率男女十餘萬口來降。六月丁酉，遣左光祿 大夫梁默、右翊衛將軍李瓊等追渾主，皆遇賊死之。癸卯，經大斗拔谷，山路隘險， 魚貫而出。風霰晦冥，與從官相失，士卒凍死者太半。丙午，次張掖。辛亥，詔諸 郡學業該通才藝優洽、膂力驍壯超絕等倫、在官勤奮堪理政事、立性正直不避強御 四科舉人。壬子，高昌王麴伯雅來朝，伊吾吐屯設等獻西域數千里之地。上大悅。 癸丑，置西海、河源、鄯善、且末等四郡。丙辰，上御觀風行殿，盛陳文物，奏九 部樂，設魚龍曼延，宴高昌王、吐屯設於殿上，以寵異之。其蠻夷陪列者三十餘國。 戊午，大赦天下。開皇已來流配，悉放還鄉，晉陽逆黨，不在此例。隴右諸郡，給 復一年，行經之所，給復二年。秋七月丁卯，置馬牧於青海渚中，以求龍種，無效 而止。九月癸未，車駕入長安。冬十月癸亥，詔曰：「優德尚齒，載之典訓，尊事 乞言，義彰膠序。鬻熊為師，取非筋力，方叔元老，克壯其猷。朕永言稽古，用求 至治，是以龐眉黃髮，更令收敘，務簡秩優，無虧藥膳，庶等臥治，佇其弘益。今 歲耆老赴集者，可於近郡處置。年七十以上，疾患沉滯，不堪居職，即給賜帛，送 還本郡。其官至七品已上者，量給廩，以終厥身。」十一月丙子，車駕幸東都。

liù nián chūn zhēng yuè guǐ hài shuò, dàn, yǒu dào shù shí rén, jiē sù guān liàn yī, fén xiāng chí huá, zì chēng mí lēi fú, rù zì jiàn guó mén. jiān mén zhě jiē qǐ shǒu. jì ér duó wèi shì zhàng, jiāng wèi luàn. qí wáng jiǎn yù ér zhǎn zhī. yú shì dū xià dà suǒ, yǔ xiāng lián zuò zhě qiān yú jiā. dīng chǒu, jiǎo dǐ dà xì yú duān mén jiē, tiān xià qí jì yì yì bì jí, zhōng yuè ér bà. dì shù wēi fú wǎng guān zhī. jǐ chǒu, wō guó qiǎn shǐ gòng fāng wù. èr yuè yǐ sì, wǔ bì láng jiāng chén léng cháo qǐng dà fū zhāng zhèn zhōu jī liú qiú, pò zhī, xiàn fú wàn qī qiān kǒu, bān cì bǎi guān. yǐ mǎo, zhào yuē: fū dì tú cǎo chuàng, wáng yè jiān nán, xián zhàng gǔ gōng, yè tóng xīn dé, yòng néng zhěng jué tuí yùn, kè yīng dà bǎo, rán hòu chóu yōng mào shǎng, kāi guó chéng jiā, shì yǐ shān hé, chuán zhī bù xiǔ. jìn dài sàng luàn, sì hǎi wèi yī, máo tǔ wàng jiǎ, míng shí xiāng guāi, lì zī yǒng jiǔ, mò néng chéng gé. huáng yùn zhī chū, bǎi dù yī shǐ, yóu xún jiù guàn, wèi xiá gǎi zuò, jīn tiān xià jiāo tài, wén guǐ yōu tóng, yí lǜ zūn xiān diǎn, yǒng chuí dà xùn. zì jīn yǐ hòu, wéi yǒu gōng xūn nǎi dé cì fēng, réng lìng zǐ sūn chéng xí. bǐng chén, gǎi fēng ān dé wáng xióng wèi guān wáng, hé jiān wáng zǐ qìng wèi huán wáng. gēng shēn, zhēng wèi qí zhōu chén lè rén, xī pèi tài cháng. sān yuè guǐ hài, xìng jiāng dū gōng. jiǎ zǐ, yǐ hóng lú qīng shǐ xiáng wèi zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn. xià sì yuè dīng wèi, yàn jiāng huái yǐ nán fù lǎo, bān cì gè yǒu chà. liù yuè xīn mǎo, shì wéi chì tǔ bìng qiǎn shǐ gòng fāng wù. rén chén, yàn mén zéi shuài wèi wén tōng jù zhòng sān qiān, bǎo yú mò bì gǔ. qiǎn yīng yáng yáng bó quán jī pò zhī. jiǎ yín, zhì jiāng dū tài shǒu zhì tóng jīng yǐn. dōng shí yuè rén shēn, xíng bù shàng shū liáng pí zú. rén zǐ, mín bù shàng shū yín qīng guāng lù dài fū zhǎng sūn chì zú. shí èr yuè jǐ wèi, zuǒ guāng lù dài fū lì bù shàng shū niú hóng zú. xīn yǒu, zhū yá rén wáng wàn chāng jǔ bīng zuò luàn, qiǎn lǒng xī tài shǒu hán hóng tǎo píng zhī.
六年春正月癸亥朔，旦，有盜數十人，皆素冠練衣，焚香持華，自稱彌勒佛， 入自建國門。監門者皆稽首。既而奪衛士仗，將為亂。齊王暕遇而斬之。於是都下 大索，與相連坐者千餘家。丁丑，角牴大戲於端門街，天下奇伎異藝畢集，終月而 罷。帝數微服往觀之。己丑，倭國遣使貢方物。二月乙巳，武賁郎將陳棱、朝請大 夫張鎮州擊流求，破之，獻俘萬七千口，頒賜百官。乙卯，詔曰：「夫帝圖草創， 王業艱難，咸仗股肱，葉同心德，用能拯厥頹運，克膺大寶，然後疇庸茂賞，開國 承家，誓以山河，傳之不朽。近代喪亂，四海未一，茅土妄假，名實相乖，歷茲永 久，莫能懲革。皇運之初，百度伊始，猶循舊貫，未暇改作，今天下交泰，文軌攸 同，宜率遵先典，永垂大訓。自今已後，唯有功勳乃得賜封，仍令子孫承襲。」丙 辰，改封安德王雄為觀王，河間王子慶為郇王。庚申，征魏、齊、周、陳樂人，悉 配太常。三月癸亥，幸江都宮。甲子，以鴻臚卿史祥為左驍衛大將軍。夏四月丁未， 宴江淮已南父老，頒賜各有差。六月辛卯，室韋、赤土並遣使貢方物。壬辰，雁門 賊帥尉文通聚眾三千，保於莫壁谷。遣鷹揚楊伯泉擊破之。甲寅，制江都太守秩同 京尹。冬十月壬申，刑部尚書梁毗卒。壬子，民部尚書、銀青光祿大夫長孫熾卒。 十二月己未，左光祿大夫、吏部尚書牛弘卒。辛酉，硃崖人王萬昌舉兵作亂，遣隴 西太守韓洪討平之。

qī nián chūn zhēng yuè rén yín, zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn guāng lù dài fū zhēn dìng hóu guō yǎn zú. èr yuè jǐ wèi, shàng shēng diào tái, lín yáng zi jīn, dà yàn bǎi liáo, bān cì gè yǒu chà. gēng shēn, bǎi jì qiǎn shǐ cháo gòng. yǐ hài, shàng zì jiāng dū yù lóng zhōu rù tōng jì qú, suì xìng yú zhuō jùn. rén wǔ, zhào yuē: wǔ yǒu qī dé, xiān zhī yǐ ān mín zhèng yǒu liù běn, xìng zhī yǐ jiào yì. gāo lì gāo yuán, kuī shī fān lǐ, jiāng yù wèn zuì liáo zuǒ, huī xuān shèng lüè. suī huái fá guó, réng shì shěng fāng. jīn wǎng zhuō jùn, xún fǔ mín sú. qí hé běi zhū jùn jí shān xī shān dōng nián jiǔ shí yǐ shàng zhě, bǎn shòu tài shǒu, bā shí zhě shòu xiàn lìng. sān yuè dīng hài, yòu guāng lù dài fū zuǒ tún wèi dà jiāng jūn yáo biàn zú. xià sì yuè gēng wǔ, zhì zhuō jùn zhī lín shuò gōng. wǔ yuè wù zǐ, yǐ wǔ wēi tài shǒu fán zi gài wèi mín bù shàng shū. qiū, dà shuǐ, shān dōng hé nán piào méi sān shí yú jùn, mín xiāng mài wèi nú bì. dōng shí yuè yǐ mǎo, dǐ zhù shān bēng, yǎn hé nì liú shù shí lǐ. wù wǔ, yǐ dōng píng tài shǒu tǔ wàn xù wèi zuǒ tún wèi dà jiāng jūn. shí èr yuè jǐ wèi, xī miàn tū jué chù luó duō lì kè hán lái cháo. shàng dà yuè, jiē yǐ shū lǐ. yú shí liáo dōng zhàn shì jí kuì yùn zhě tián yàn yú dào, zhòu yè bù jué, kǔ yì zhě shǐ wèi qún dào. jiǎ zi, chì dū wèi yīng yáng yǔ jùn xiàn xiāng zhī zhuī bǔ, suí huò zhǎn jué zhī.
七年春正月壬寅，左武衛大將軍、光祿大夫、真定侯郭衍卒。二月己未，上升 釣台，臨揚子津，大宴百僚，頒賜各有差。庚申，百濟遣使朝貢。乙亥，上自江都 御龍舟入通濟渠，遂幸於涿郡。壬午，詔曰：「武有七德，先之以安民；政有六本， 興之以教義。高麗高元，虧失籓禮，將欲問罪遼左，恢宣勝略。雖懷伐國，仍事省 方。今往涿郡，巡撫民俗。其河北諸郡及山西、山東年九十已上者，版授太守，八 十者授縣令。」三月丁亥，右光祿大夫、左屯衛大將軍姚辯卒。夏四月庚午，至涿 郡之臨朔宮。五月戊子，以武威太守樊子蓋為民部尚書。秋，大水，山東、河南漂 沒三十餘郡，民相賣為奴婢。冬十月乙卯，底柱山崩，偃河逆流數十里。戊午，以 東平太守吐萬緒為左屯衛大將軍。十二月己未，西面突厥處羅多利可汗來朝。上大 悅，接以殊禮。於時遼東戰士及餽運者填咽於道，晝夜不絕，苦役者始為群盜。甲 子，敕都尉、鷹揚與郡縣相知追捕，隨獲斬決之。