strong zhèn hūn zhǔ jìng tóng ér xì zhǎn nì hòu dà kuài rén xīn strong
鸩昏主竟同儿戏 斩逆后大快人心
cí yuē:
词曰:
tiān zǐ zhì zūn yě, yīn hé shì què bèi hòu fēi qī. nài hūn mù guì wú néng, yōu róu bù duàn. xié fēng mò chì, rén rèn wèi zhī. gù yī dàn gōng tíng xìng biàn luàn, qǐn diàn qǐ zāi wēi. shì jǐn jiāng shān, rú huā shì jiè, huí tóu yī xiǎng, dōu shì shāng bēi. hái sī xué wǔ hòu, xíng yǔ shǎng, dà quán jǐn wǒ cāo chí. jì lì qiān qiū shì yè, bǎi shì gēn jī, zài yù gèng chěng huāng yín. wèi huān bù zú, gōng xíng shì nì, huò zuì nán cí. shì kàn lín zī bīng qǐ, zhōng jiù xíng zhū.
天子至尊也,因何事却被后妃欺。奈昏目贵无能,优柔不断。斜封墨敕,人任为之。故一旦宫庭兴变乱,寝殿起灾危。似锦江山,如花世界,回头一想,都是伤悲。 还思学武后,刑与赏,大权尽我操持。冀立千秋事业,百世根基,再欲更逞荒淫。为欢不足,躬行弑逆,获罪难辞。试看临淄兵起,终就刑诛。
diào jì" nèi jiā jiāo"
调寄“内家娇”
cóng lái gōng wéi zhī luàn, duō jiàn yú chūn qiū shí. zhōu xiāng wáng qǔ dí nǚ wèi hòu, tōng yú wáng dì shū dài, zhì shēng huò huàn. qí tā hóu guó de fū rén, rú lǔ zhī wén jiāng wèi zhī nán zǐ bèi, bù kě méi jǔ. zhì yú qín hàn jìn, yǐ jí qián wǔ dài, yì duō yǒu zhī. zǒng shì jiàn zhī dāng shí, zé yí xiū gōng wéi chuán zhī hòu shì, zé yǒu wū shǐ cè, rán yào jiē wèi yǒu rú táng cháo wǔ wéi zhī shèn zhě yě. yǒu liǎo rú cǐ yí gè wǔ hòu, què yòu yǒu wéi hòu jì zhī, qiě jiā yǐ tài píng ān lè děng zhū gōng zhǔ, yǔ shàng guān wǎn ér děng zhū gōng pín, què shì yī bān guǎ lián xiǎn chǐ bài jiǎn sàng lún de nǚ rén. hǎo xiào táng gāo zōng yǔ zhōng zōng, tián rán bù yǐ wéi xiū rǔ, bù wéi bù jīn zhī, ér fǎn zòng zhī, shǐ niàng chéng cuàn qiè shì nì zhī shì, yī zé jǐ bù bǎo qí zǐ sūn, yī zé jìng zhì yǔn qí shēn, wèi hòu rén suǒ chī xiào tuò mà, tàn xī tòng hèn. rú jīn qiě shuō shàng guān wǎn ér, zì cǎi lóu píng shī zhī hòu, cái míng dà zhe, zhōng zōng yù jiā chǒng ài, shēng tā zuò le jié yú, qí chuān de fú shì yǔ zhù de gōng shì, dōu rú fēi zǐ yì bān. tā yù shì chǒng jiāo zì, yòu yǐ zhe huáng hòu yǔ zhū gōng zhǔ dōu xǐ huān tā, gèng zì héng xíng wú jì. zhōng zōng yòu tè zhì xiū wén guǎn, xuǎn zé gōng qīng zhōng zhī shàn wèi shī wén zhě, rú shěn quán qī sòng zhī wèn lǐ jiào děng èr shí yú rén, wèi xiū wén guǎn xué shì, shí cháng cì yàn yú nèi tíng, yín shī zuò fù, zhēng huá jìng měi, jù mìng shàng guān wǎn ér píng dìng qí jiǎ yǐ, chuán zhī cí lín, huò bō zhī yuè fǔ. yóu shì tiān xià shì zǐ, zhēng yǐ wén cǎi xiāng shàng, yī qiè rú xué zhèng rén yǔ gōng dǎng zhèng yán, jù bù dé shàng dá. zhèng shì:
从来宫闱之乱,多见于春秋时。周襄王娶翟女为后,通于王弟叔带,致生祸患。其他侯国的夫人,如鲁之文姜、卫之南子辈,不可枚举。至于秦汉晋,以及前五代,亦多有之。总是见之当时,则遗羞宫闱;传之后世,则有污史册,然要皆未有如唐朝武韦之甚者也。有了如此一个武后,却又有韦后继之,且加以太平、安乐等诸公主,与上官婉儿等诸宫嫔,却是一班寡廉鲜耻、败检丧伦的女人。好笑唐高宗与中宗,恬然不以为羞辱,不惟不禁之,而反纵之,使酿成篡窃弑逆之事,一则几不保其子孙,一则竟至殒其身,为后人所嗤笑唾骂,叹息痛恨。如今且说上官婉儿,自彩楼评诗之后,才名大著,中宗愈加宠爱,升他做了婕妤,其穿的服饰与住的宫室,都如妃子一般。他愈恃宠骄恣,又倚着皇后与诸公主都喜欢他,更自横行无忌。中宗又特置修文馆,选择公卿中之善为诗文者,如沈佺期、宋之问、李峤等二十余人,为修文馆学士,时常赐宴于内庭,吟诗作赋,争华竞美,俱命上官婉儿评定其甲乙,传之词林,或播之乐府。由是天下士子,争以文采相尚,一切儒学正人与公谠正言,俱不得上达。正是:
bù qiú fāng zhèng xián liáng shì, dàn xuàn fēng yún yuè lù piān.
不求方正贤良士,但炫风云月露篇。
shàng guān wǎn ér yòu yǔ wéi hòu gōng zhǔ men sī yì, qǐ zòu zhōng zōng tīng, shuō wǎn ér zì lì sī dì yú wài, yǐ biàn zhū xué shì shí cháng dé yǐ shī wén wǎng huán píng lùn, yīn cǐ nèi xiē méi pǐn xíng de guān yuán, duō bēn zǒu chū rù qí sī dì, yǐ xī yuán yǐn jìn yòng. wǎn ér yīn suì gōu jié qí zhōng shào nián jīng ruì zhě, qián rù gōng yè, yǔ wéi hòu gōng zhǔ men jiāo hǎo. yú shì cháo chén zhōng cuī shí zōng chǔ kè děng, jù xiān tōng le wǎn ér, hòu jí wéi wéi hòu yǔ gōng zhǔ men de xīn fù. zhōng zōng zì guān dēng shì lǐ zhī hòu, shí huò wēi fú chū yóu, huò jí yóu xìng shàng guān wǎn ér sī dì, huò yǔ wéi hòu gōng zhǔ men tóng lái yóu chē. wǎn ér jì zì yǒu sī dì zài wài, gōng nǚ men rì xī lái wǎng, gōng mén shàng chū rù wú jié, wù yì fèi téng, què méi rén gǎn míng yán zhí jiàn. zhǐ yǒu huáng mén shì láng sòng jǐng dú shàng yī mì shū, qí lüè yuē:
上官婉儿又与韦后公主们私议,启奏中宗听,说婉儿自立私第于外,以便诸学士时常得以诗文往还评论,因此那些没品行的官员,多奔走出入其私第,以希援引进用。婉儿因遂勾结其中少年精锐者,潜入宫掖,与韦后公主们交好。于是朝臣中崔湜、宗楚客等,俱先通了婉儿,后即为韦后与公主们的心腹。中宗自观灯市里之后,时或微服出游,或即游幸上官婉儿私第,或与韦后公主们同来游车。婉儿既自有私第在外,宫女们日夕来往,宫门上出入无节,物议沸腾,却没人敢明言直谏。只有黄门侍郎宋璟独上一密疏,其略曰:
chén qián zhě wén zhū dào lù, tiān zǐ yǔ hòu fēi gōng zhǔ, wēi fú yè yóu shì lǐ guān dēng, shì shù
臣前者闻诸道路,天子与后妃公主,微服夜游市里观灯,士庶
zhǔ mù chēng yì. chén chū yǐ wéi bì wú shì shì, jì ér zhī rén yán fēi wàng, bù shèng hài chà. zhōu lǐ
瞩目称异。臣初以为必无是事,既而知人言非妄,不胜骇诧。周礼
yún: fū rén guò shì fá yī mù, shì zǐ guò shì fá yī wéi, mìng fū guò shì fá yī gài, mìng fù guò shì
云:夫人过市罚一幕,世子过市罚一囗,命夫过市罚一盖,命妇过市
fá yī wéi, guó jūn guò shì zé xíng rén shè. chéng yǐ shì lǐ xiāo chén, zhú lì zhě zhī suǒ qū, fēi jūn
罚一帷,国君过市则刑人赦。诚以市里嚣尘,逐利者之所趋,非君
zi suǒ yí rén yě! fū guó jūn shì zǐ, mìng fū mìng fù fū rén děng yī guò shì zhōng, shàng qiě yǒu
子所宜人也!夫国君世子,命夫、命妇、夫人等一过市中,尚且有
fá kuàng dì hòu fēi zhǔ zhī zūn, ér kě gǎi zhuāng yì fú, jié duì yè yóu, zhāo yáo guò shì hū! zhì yú
罚;况帝后妃主之尊,而可改妆易服,结队夜游,招摇过市乎!至于
yuàn nǚ sān qiān, fàng zhī chū gōng, nǎi tài zōng huáng dì zhī měi zhèng, bì xià jì bù cǐ zhī fǎ, ér zòng gōng
怨女三千,放之出宫,乃太宗皇帝之美政,陛下既不此之法,而纵宫
rén shù qiān, rèn qí chū yóu, yǐ zhì bū táo zhě, wú kě zhuī zhā, chéng hé tǐ tǒng? qiě gōng fēi qǐ róng
人数千,任其出游,以致逋逃者,无可追查,成何体统?且宫妃岂容
jū wài dì, wài chén qǐ róng yú yǔ guān fēi wǎng huán, cǐ jiē dà xiè guó tǐ zhī shì, fú qǐ bì xià lì
居外第,外臣岂容于与官妃往还,此皆大亵国体之事,伏乞陛下立
gǎi qián shī, sù xià jìn yuē, yán bié nèi wài, jī chá gōng mén chū rù gèng bù kě bái lóng yú fú, fēi
改前失,速下禁约,严别内外,稽察宫门出入;更不可白龙鱼服,非
shí yóu xìng yì bù kě wú duān yàn jí, shǐ chǎn mèi zhě liú, xián yín làng yǒng, gèng chàng dié hé yóu bù
时游幸;亦不可无端宴集,使谄媚者流,闲吟浪咏,更唱迭和;尤不
kě shǐ pái yōu zhū rú, yǔ cháo chén hùn zá yú dì hòu fēi zhǔ zhī qián, xì xuè wú jì. qīng wàn shèng ér
可使俳优侏儒,与朝臣混杂于帝后妃主之前,戏谑无忌。轻万乘而
dú bǎi liáo, zhì zī wù yì yě.
读百僚,致滋物议也。
zhōng zōng lǎn shū, yě bù pī fā, yě bù zhào wèn, jìng zhì zhī bù lǐ, sòng jǐng yě wú kě rú hé. wéi hòu děng yù wú jì dàn, tài píng gōng zhǔ ān lè gōng zhǔ dōng yǐ fèng zhào, gè zì kāi fǔ dì, zì zhì guān shǔ. zhè bān wú chǐ xìng jìn zhī tú, duō yíng móu wèi gōng zhǔ fǔ zhōng guān yuán.
中宗览疏,也不批发,也不召问,竟置之不理,宋璟也无可如何。韦后等愈无忌惮,太平公主、安乐公主冬已奉诏,各自开府第,自置官属。这班无耻幸进之徒,多营谋为公主府中官员。
ān lè gōng zhǔ fǔ zhōng, yǒu liǎng gè shào nián de guān ér, yí gè xìng mǎ, míng qín kè yí gè xìng yáng, míng jūn. nà mǎ qín kè shēn tōng yī shù, yáng jūn què zuì shàn yú pēng tiáo shí pǐn. èr rén dōu shēng de měi mào, wèi ān lè gōng zhǔ suǒ chǒng ài, yīn jiàn yǔ wéi hòu, yòu jí méng ài xìng. yóu shì mǎ tài kè, yín yuán dé shēng wèi sàn qí cháng shì yáng jūn yì dé shēng wèi guāng lù shǎo qīng. nà cuī shí yǔ zōng chǔ kè, jì sī tōng shàng guān wǎn ér, yòu zhuǎn qiú wéi hòu gōng zhǔ, yú zhōng zōng miàn qián, jiāo kǒu chēng zàn, shuō cǐ èr rén kě zuò zǎi xiàng. zhōng zōng suì yǐ zōng chǔ kè wèi zhōng shū lìng, cuī shí tóng píng zhāng shì. zì cǐ xiǎo rén gè yuán yǐn qí dǎng lèi, làn guān rì duō, cháo táng chōng yì, shí rén yǐ wéi sān wú zuò chù. wèi yǒu sān yàng guān, yīn zuò de rén duō, cháo táng zhōng zuò bù xià yě. nǐ dào nà sān yàng guān? què shì zǎi xiàng yù shǐ yuán wài láng, zhè sān yàng guān shì hé děng guān zhí, nǎi zhì rén duō ér wú zuò chù, zé qí yú zhòng guān zhī làn kě zhī yǐ! shí lì bù shì láng zhèng xin yīn zhǎng xuǎn, zāng wū láng jí, yǒu xuǎn rén xì bǎi qián yú xuē dài shàng, xin yīn wèn qí gù, dá yuē:" dāng jīn zhī xuǎn, fēi qián bù xíng." xin yīn mò bù yán. zhōng zōng yòu huò yú xiǎo rén zhī shuō, wèi cháo tíng dāng bù cì yòng rén, suì yú lì bù quán xuǎn zhī wài, lìng yòng mò chì chú shòu guān zhí, yú shì tài píng gōng zhǔ ān lè gōng zhǔ yǔ cháng níng gōng zhǔ shàng guān wǎn ér jù zhāo quán.
安乐公主府中,有两个少年的官儿,一个姓马,名秦客;一个姓杨,名均。那马秦客深通医术,杨均却最善于烹调食品。二人都生得美貌,为安乐公主所宠爱,因荐与韦后,又极蒙爱幸。由是马泰客,夤缘得升为散骑常侍;杨均亦得升为光禄少卿。那崔湜与宗楚客,既私通上官婉儿,又转求韦后、公主,于中宗面前,交口称赞,说此二人可作宰相。中宗遂以宗楚客为中书令,崔湜同平章事。自此小人各援引其党类,滥官日多,朝堂充溢,时人以为三无坐处。谓有三样官,因做的人多,朝堂中坐不下也。你道那三样官?却是宰相、御史、员外郎,这三样官是何等官职,乃至人多而无坐处,则其余众官之滥可知矣!时吏部侍郎郑忄音掌选,赃污狼藉,有选人系百钱于靴带上,忄音问其故,答曰:“当今之选,非钱不行。”忄音默不言。中宗又惑于小人之说,谓朝廷当不次用人,遂于吏部铨选之外,另用墨敕除授官职,于是太平公主、安乐公主与长宁公主、上官婉儿俱招权。
shí tū jué mò chuài, qīn rǎo biān jiè, lǚ wèi shuò fāng zǒng guǎn zhāng rén yuàn suǒ bài. mò chuài mì yǔ zōng chǔ kè jiāo tōng, chǔ kè shòu qí zhòng huì, zǔ náo biān shì. jiān chá yù shǐ cuī wǎn shàng shū hé zhī, dāng diàn lǎng dú dàn zhāng. yuán lái táng cháo gù shì, dà chén bèi yán guān dāng diàn miàn hé, jí fǔ gōng qū chū, lì yú cháo táng dài zuì. shì rì zōng chǔ kè jìng bù qū chū, qiě fèn nù zuò sè, zì chén zōng gěng wèi cuī wǎn suǒ wū, wèi jǐng lì shēng dào:" chǔ kè hé dé qiáng biàn, gù wéi cháo tíng fǎ zhì!" zhōng zōng gèng fú tuī wèn, zhǐ mìng cuī wǎn yǔ zōng chǔ kè jié wèi xiōng dì, yǐ hé jiě zhī. shí rén chuán zuò xiào tán, yīn hū wèi hé shì tiān zǐ.
时突厥默啜,侵扰边界,屡为朔方总管张仁愿所败。默啜密与宗楚客交通,楚客受其重贿,阻挠边事。监察御史崔琬上疏劾之,当殿朗读弹章。原来唐朝故事,大臣被言官当殿面劾,即俯躬趋出,立于朝堂待罪。是日宗楚客竟不趋出,且忿怒作色,自陈宗鲠为崔琬所诬,未璟厉声道:“楚客何得强辨,故违朝廷法制!”中宗更弗推问,只命崔琬与宗楚客结为兄弟,以和解之。时人传作笑谈,因呼为和事天子。
shí chǔ shì wéi yuè jiāng kàng shū, zhí yán wǔ sān sī sī tōng gōng yè, bì shēng nì luàn. wéi hòu wén zhī dà nù, quàn zhōng zōng sù shā zhī. sòng jǐng dào:" bǐ yán zhōng gōng sī yú wǔ sān sī, bì xià bù jiù qí suǒ yán," ér jí shā qí rén, hé yǐ fú tiān xià ruò bì yù shā yuè jiāng, qǐng xiān shā chén, bù rán chén zhōng bù gǎn fèng zhǎo." zhōng zōng nǎi mìng dài qí sǐ, cháng liú lǐng nán. zì cǐ zhōng zōng xīn lǐ yì pō huái yí, chuán zhǐ zhā chá gōng mén chū rù zhī rén, qún xiǎo yīn cǐ yì duō bù zì ān tài zǐ zhòng jùn, yì yǒu míng duàn, zhōng zōng wěi wěi bù jué. cì rì wèi yuán zhōng rù nèi diàn zòu shì, zhōng zōng yǐ lì tài nǚ fèi tài zǐ zhī shuō mì xún zhī. yuán zhōng dào:" tài zǐ chū wú shī dé, bì xià qǐ kě qīng dòng guó běn. huáng tài nǚ zhī chēng xiàng wèi zēng yǒu, qiě gōng zhǔ chēng tài nǚ, fù mǎ zuò hé chēng hào? cǐ duàn bù kě." zhōng zōng yì wù, jiāng cǐ èr shì jù zhì bù xíng. wéi hòu yǔ gōng zhǔ hǎo shēng bù yuè nà ān lè gōng zhǔ, yòu jí yù wéi hòu zhuān zhèng, shǐ zì jǐ dé wèi huáng tài nǚ, què yī shí wú jì kě shī.
时处士韦月将抗疏,直言武三思私通宫掖,必生逆乱。韦后闻知大怒,劝中宗速杀之。宋璟道:“彼言中宫私于武三思,陛下不究其所言,”而即杀其人,何以服天下;若必欲杀月将,请先杀臣,不然臣终不敢奉沼。”中宗乃命贷其死,长流岭南。自此中宗心里亦颇怀疑,传旨查察宫门出入之人,群小因此亦多不自安;太子重俊,亦有明断,中宗唯唯不决。次日魏元忠入内殿奏事,中宗以立太女废太子之说密询之。元忠道:“太子初无失德,陛下岂可轻动国本。皇太女之称向未曾有,且公主称太女,驸马作何称号?此断不可。”中宗意悟,将此二事俱置不行。韦后与公主好生不悦;那安乐公主,又急欲韦后专政,使自己得为皇太女,却一时无计可施。
yī rì yáng jūn yǐ pēng tiáo zhī shì, rù nèi gōng yìng, wéi hòu yīn zhào tā zhì mì shì zhōng, bǐng tuì zuǒ yòu, sī xiāng móu yì. wéi hòu dào:" cǐ lǎo jìn lái duō xìn wài chén zhī yán, ér yǒu yí huò gōng zhōng zhī yì, cǐ bù kě bù lǜ." yáng jūn dào:" wǒ kàn niáng niáng wáng mào shēng guāng, jiāng lái bì yǒu xǐ qìng. huáng shàng qiān qiū wàn suì hòu, niáng niáng zì rán lín cháo chēng zhì le, hé bì duō lǜ." wéi hòu jīng yà dào:" tā ruò xīn biàn, wǒ zěn děng de tā qiān qiū wàn suì hòu?" yáng jūn chén yín bàn shǎng dào:" ruò yī niáng niáng rú cǐ shuō, cǐ shì yào yòng zhe xiē rén móu le." wéi hòu fù ěr dào:" yǒu shèn hǎo yào, kě yǐ le cǐ shì fǒu?" yáng jūn dào:" yào shì wèn mǎ qín kè biàn yǒu dàn cǐ shì fēi tóng xiǎo kě, dāng xiàng jī ér xíng, wèi kě zào cì."
一日杨均以烹调之事,入内供应,韦后因召他至密室中,屏退左右,私相谋议。韦后道:“此老近来多信外臣之言,而有疑惑宫中之意,此不可不虑。”杨均道:“我看娘娘王貌生光,将来必有喜庆。皇上千秋万岁后,娘娘自然临朝称制了,何必多虑。”韦后惊讶道:“他若心变,我怎等得他千秋万岁后?”杨均沉吟半晌道:“若依娘娘如此说,此事要用着些人谋了。”韦后附耳道:“有甚好药,可以了此事否?”杨均道:“药是问马秦客便有;但此事非同小可,当相机而行,未可造次。”
bù shuō èr rén mì móu. qiě shuō tài zǐ zhòng jùn, wén zhī wéi hòu yù yào móu fèi, tā xīn huái yí jù, yòu kǒng wèi sān sī wǎn ér bèi suǒ xiàn, yīn yù xiān fā zhì rén, yǔ dōng gōng guān shǔ lǐ duō zuò děng, jiǎo zhào yǐn yù lín jūn shā rù wǔ sān sī sī dì. qià zhí wǔ chóng xùn zài sān sī chù yǐn jiǔ, dōu bèi ná zhù, tài zǐ zhàng jiàn shǒu rèn zhī. gèng mìng jūn shì luàn duò qí shī, hé jiā lǎo yòu nán nǚ, jǐn dōu zhū sǐ. yòu lè bīng zhì zhí mén yù shā shàng guān wǎn ér. zhōng zōng wén biàn dà jīng, jí dēng xuán wǔ mén lóu, yí yù jūn shì. yī miàn lìng gōng wéi jīn yáng sī xù yǔ lǐ duō zuò jiāo zhàn. duō zuò zhàn bài bīng kuì, zì wěn ér sǐ, tài zǐ yì sǐ yú luàn jūn zhōng. zhèng shì:
不说二人密谋。且说太子重俊,闻知韦后欲要谋废,他心怀疑惧,又恐为三思、婉儿辈所陷,因欲先发制人,与东宫官属李多祚等,矫诏引御林军杀入武三思私第。恰值武崇训在三思处饮酒,都被拿住,太子仗剑手刃之。更命军士乱剁其尸,合家老幼男女,尽都诛死。又勒兵至直门欲杀上官婉儿。中宗闻变大惊,急登玄武门楼,宜谕军士。一面令宫闱今杨思勖与李多祚交战。多祚战败兵溃,自刎而死,太子亦死于乱军中。正是:
tài zǐ pàn shēn zhū nì zéi, xiū jiāng chéng bài lùn yīng xióng.
太子拚身诛逆贼,休将成败论英雄。
cǐ shí ruò biàn qīng gōng wéi, hé dài lín zī jiàn dà gōng?
此时若便清宫闱,何待临淄建大功?
wǔ chóng xùn jì zhū sǐ, zhōng zōng mìng wǔ yán xiù wèi ān lè gōng zhǔ fù mǎ, yán xiù jí chóng xùn zhī dì yě, yǐ sǎo qī shū, lún cháng sǎo dì yǐ! zì cǐ wéi wǔ zhī quán yù zhòng. shí yǒu xǔ zhōu cān jūn yàn qīn róng shàng shū, yán wéi hòu yín luàn gàn zhèng, zōng chǔ kè děng tú wēi shè jì. zhōng zōng lǎn shū, wèi jí pī fā, wéi hòu jí chuán zhǐ, jiāng yàn qīn róng pū shā. zhōng zōng xīn xià yàng yàng bù yuè, wèi miǎn lù zhī yán sè, wéi hòu shí fēn yí jì, mì wèi yáng jūn dào:" cǐ lǎo jiàn yǐ xīn biàn, qián suǒ yún jìn yào zhī shuō, ruò bù jí xíng, huò jiāng bù cè." yáng jūn dào:" mǎ qín kè yǒu yī zhǒng mò yào, rén fú zhī fù zhōng zuò tòng, kǒu bù yán, zài yǐn rén shēn tāng, jí biàn shēn sǐ, bù lù shāng jī." wéi hòu dào:" jì yǒu cǐ yào, kě sù qǔ lái." yáng jūn xiào dào:" shì chéng zhī hòu, yào fēng wǒ wèi wǔ ān jūn lī!" wéi hòu dào:" bù bì duō yán, tóng xiǎng fù guì biàn liǎo." yáng jūn suì yǔ mǎ qín kè mì móu qǔ yào jìn gōng. wéi hòu zhī zhōng zōng xǐ chī sān sū bǐng, jí jiāng yào fàng rù bǐng xiàn lǐ, chéng zhōng zōng nà rì zài shén lóng diàn xián zuò, shàng wèi jìn shàn, biàn qīn jiāng bǐng ér gōng shàng. zhōng zōng lián chī le jǐ méi, jué de fù zhàng wēi wēi zuò tòng, shǎo qǐng dà tòng qǐ lái, zuò lì bù níng, dào yú tà shàng luàn gǔn. wéi hòu yáng wèi jīng wèn, zhōng zōng shuō bu chū huà, dàn yǐ shǒu zì zhǐ qí kǒu. wéi hòu jí hū nèi shì dào:" huáng yé xiǎng yù jìn tāng, kě sù qǔ rén shēn tāng lái!" cǐ shí rén shēn tāng zǎo yǐ bèi zhe, wéi hòu jiē shǒu, jí lái guàn rù zhōng zōng kǒu zhōng zhōng zōng chī le rén shēn tāng, biàn gǔn bù dòng le. yān zhì wǎn jiān, wū hū bēng shì. zhèng shì:
武崇训既诛死,中宗命武延秀为安乐公主驸马,延秀即崇训之弟也,以嫂妻叔,伦常扫地矣!自此韦武之权愈重。时有许州参军燕钦融上疏,言韦后淫乱干政,宗楚客等图危社稷。中宗览疏,未及批发,韦后即传旨,将燕钦融扑杀。中宗心下怏怏不悦,未免露之颜色,韦后十分疑忌,密谓杨均道:“此老渐已心变,前所云进药之说,若不急行,祸将不测。”杨均道:“马秦客有一种末药,人服之腹中作痛,口不言,再饮人参汤,即便身死,不露伤迹。”韦后道:“既有此药,可速取来。”杨均笑道:“事成之后,要封我为武安君哩!”韦后道:“不必多言,同享富贵便了。”杨均遂与马秦客密谋取药进宫。韦后知中宗喜吃三酥饼,即将药放入饼馅里,乘中宗那日在神龙殿闲坐,尚未进膳,便亲将饼儿供上。中宗连吃了几枚,觉得腹胀微微作痛,少顷大痛起来,坐立不宁,倒于榻上乱滚。韦后佯为惊问,中宗说不出话,但以手自指其口。韦后急呼内侍道:“皇爷想欲进汤,可速取人参汤来!”此时人参汤早已备着,韦后接手,急来灌入中宗口中;中宗吃了人参汤,便滚不动了。淹至晚间,呜呼崩逝。正是:
xī rì diǎn chóu fán shèng lǜ, jīn jiāng yī bǐng bào jūn wáng.
昔日点筹烦圣虑,今将一饼报君王。
kě lián wèi sǐ cí qīn shǒu, què bèi xián qī bǎ mìng shāng.
可怜未死慈亲手,却被贤妻把命伤。
wéi hòu jì xíng shì nì, mì bù fā sāng. tài píng gōng zhǔ wén zhōng zōng bào sǐ, míng zhī sǐ dé bù míng bái, què yòu nán yú fā jué, zhǐ de qiě yǐn rěn, jí yǔ shàng guān wǎn ér yì cǎo yí zhào, yì yù fú lì xiāng wáng wéi hòu yǔ ān lè gōng zhǔ dōu bù kěn, nǎi yì lì wēn wáng zhòng mào. yí zhào cǎo dìng, rán hòu zhào dà chén rù gōng, wéi hòu tuō yán zhōng zōng yǐ bào jí bēng, chēng yí zhào lì wēn wáng zhòng mào wèi tài zǐ sì, jí huáng dì wèi. shí nián fāng shí wǔ, wéi hòu lín cháo tīng zhèng, zōng chǔ kè quàn wéi hòu yī wǔ hòu gù shì, yǐ wéi shì zǐ dì diǎn nán běi jūn, shēn jì xiāng wáng yǔ tài píng gōng zhǔ, móu yù qù zhī yòu wàng yǐn tú chèn, wèi wéi shì dāng gé táng mìng, suì yǔ ān lè gōng zhǔ jí dōu zhī bīng mǎ shǐ wéi wēn děng mì móu wèi luàn, jiāng yuē qī jǔ shì. shí xiāng wáng dì sān zi lín zī wáng lóng jī, céng wèi lù zhōu bié jià, bà guān huí jīng, yīn jiàn qún xiǎo pī chāng, nǎi yīn jù cái yǒng zhī shì, zhì tú kuāng zhèng. bīng bù shì láng cuī rì yòng, xiàng yì yī fù wéi dǎng, jīn wèi lín zī wáng yīng míng, yòu jì zōng chǔ kè dú shàn dà quán, zhī qí yǒu nì móu, kǒng rì hòu lián lěi zhe tā, suì mì qiǎn bǎo chāng sì sēng rén pǔ rùn, zhì lín zī wáng chù gào biàn. lín zī wáng dà jīng, jí bào yǔ tài píng gōng zhǔ zhī dào, yī miàn yǔ nèi yuàn zǒng jiān zhōng shào jīng guǒ yì xiào wèi gé fú shùn yù shǐ liú yōu qiú lǐ xiān fú děng, jì yì chéng qí wèi fā, xiān shì zhū zhī. zhòng jiē fèn rán, yuàn yǐ sǐ zì xiào. tài píng gōng zhǔ yì qiǎn qí zi xuē chóng xíng chóng mǐn chóng jiǎn lái xiāng zhù. gé fú shùn dào:" xián wáng jǔ shì, dāng qǐ zhī xiāng wáng diàn xià." lín zī wáng dào:" wú jǔ dà shì wèi shè jì jì, shì chéng zé fú guī fù wáng rú huò bù chéng, wú yǐ shēn xùn zhī, bù lěi jí qí qīn. jīn ruò qǐ ér tīng cóng, zé shǐ fù wáng yù wēi shì tǎng qí bù cóng, jiāng bài dà shì jì, bù rú bù qǐ wèi tuǒ." yú shì yì fú, lǜ zhòng qián rù nèi yuàn. shí yè jiāng bàn, hū jiàn tiān xīng luò rú yǔ. liú yōu qiú dào:" tiān yì rú cǐ, shí bù kě shī." gé fú shùn bá jiàn zhēng xiān, zhí rù yǔ lín yíng diǎn jūn, wéi wēn wéi jùn wéi wáng fān gāo sōng děng chū qí bù yì, cuò shǒu bù jí, jù bèi fú shùn suǒ shā. liú yōu qiú dà hū dào:" wéi hòu zhèn shì xiān dì, móu wēi zōng shè, jīn xī dāng gòng zhū jiān nì, lì xiāng wáng yǐ ān tiān xià. gǎn yǒu huái liǎng duān zhù nì dǎng zhě, zuì jí sān zú." yǔ lín jūn shì jī sǎng tīng mìng, lín zī wáng yǐn zhòng chū nán yuàn mén, zhōng shào jīng lǜ yuàn zhōng jiàng dīng èr bǎi yú rén, zhí fǔ jù yǐ cóng, zhū wèi bīng jù lái jiē yìng.
韦后既行弑逆,秘不发丧。太平公主闻中宗暴死,明知死得不明白,却又难于发觉,只得且隐忍,急与上官婉儿议草遗诏,意欲扶立相王;韦后与安乐公主都不肯,乃议立温王重茂。遗诏草定,然后召大臣入宫,韦后托言中宗以暴疾崩,称遗诏立温王重茂为太子嗣,即皇帝位。时年方十五,韦后临朝听政,宗楚客劝韦后依武后故事,以韦氏子弟典南北军,深忌相王与太平公主,谋欲去之;又妄引图谶,谓韦氏当革唐命,遂与安乐公主及都知兵马使韦温等密谋为乱,将约期举事。时相王第三子临淄王隆基,曾为潞州别驾,罢官回京,因见群小披猖,乃阴聚才勇之士,志图匡正。兵部侍郎崔日用,向亦依附韦党,今畏临淄王英明,又忌宗楚客独擅大权,知其有逆谋,恐日后连累着他,遂密遣宝昌寺僧人普润,至临淄王处告变。临淄王大惊,即报与太平公主知道,一面与内苑总监钟绍京、果毅校尉葛福顺、御史刘幽求、李仙凫等,计议乘其未发,先事诛之。众皆奋然,愿以死自效。太平公主亦遣其子薛崇行、崇敏、崇简来相助。葛福顺道:“贤王举事,当启知相王殿下。”临淄王道:“吾举大事为社稷计,事成则福归父王;如或不成,吾以身殉之,不累及其亲。今若启而听从,则使父王预危事;倘其不从,将败大事计,不如不启为妥。”于是易服,率众潜入内苑。时夜将半,忽见天星落如雨。刘幽求道:“天意如此,时不可失。”葛福顺拔剑争先,直入羽林营典军,韦温、韦浚、韦(王番)、高嵩等出其不意,措手不及,俱被福顺所杀。刘幽求大呼道:“韦后鸩弑先帝,谋危宗社,今夕当共诛奸逆,立相王以安天下。敢有怀两端助逆党者,罪及三族。”羽林军士稽颡听命,临淄王引众出南苑门,钟绍京率苑中匠丁二百余人,执斧锯以从,诸卫兵俱来接应。
qí shí zhōng zōng de zǐ gōng tíng yú tài jí diàn, wéi hòu yì zài diàn zhōng. lín zī wáng lè bīng zhì xuán wǔ mén, zhǎn guān ér rù. nèi xiē sù wèi zǐ gōng de jūn shì, gǔ zào yīng zhī. wéi hòu dà hài, yī shí wú cuò, zhǐ chuān dé xiǎo yī dān shān, bēn chū diàn mén. zhèng yù yáng jūn mǎ qín kè, wéi hòu jí hū jiù yuán, èr rén zuǒ yòu chān fú, zǒu rù fēi qí yíng, zhǐ wàng zàn bì. què bèi běn yíng jiāng zú, xiān bǎ yáng jūn mǎ qín kè zhǎn shǒu, kǎn qí shī wèi ròu ní. wéi hòu āi qiú ráo mìng, zhòng rén dōu rǎng dào:" shì jūn yín zéi, rén rén gòng fèn!" yī qí jǔ dāo luàn kǎn, dēng shí kǎn sǐ yú luàn dāo zhī xià. lín zī wáng wén wéi hòu yǐ wèi zhòng suǒ zhū, chuán lìng sǎo qīng gōng yè. wǔ yán xiù fāng yǔ yún cóng sī sù yú yù shù xuān, bèi lǐ xiān fú sōu chū, shuāng shuāng zhǎn shǒu. liú yōu qiú jiāng shàng guān wǎn ér xié zhì lín zī wáng qián, shuō tā céng yǔ tài píng gōng zhǔ gòng cǎo yí zhào, yì lì xiāng wáng, kě miǎn qí yī sǐ. lín zī wáng dào:" cǐ bì yāo yín, dú luàn gōng wéi, bù kě qīng shù." jí mìng zhǎn qì suí qiǎn liú yōu qiú shōu ān lè gōng zhǔ. shí tiān yǐ xiǎo, ān lè gōng zhǔ shēn jū bié yuàn, hái bù zhī wài biàn. fāng zǎo qǐ xīn mù, duì jìng huà méi, liú yōu qiú lǜ zhòng tū rù, jí huī bīng cóng hòu kǎn zhī, tóu pò nǎo liè ér sǐ, bìng jiāng qí jiā shǔ dōu zhū sǐ. zōng chǔ kè táo bèn zhì tōng huà mén, bèi mén lì qín xiàn, jí shí yāo zhǎn yú shì. nèi wài jì dìng, lín zī wáng nǎi kòu jiàn xiāng wáng, xiè bù xiān bǐng bái zhī zuì. xiāng wáng dào:" shè jì zōng miào bù zhuì yú dì, jiē rǔ gōng yě." liú yōu qiú děng qǐng xiāng wáng zǎo zhèng dà wèi. shì rì zǎo cháo, shǎo dì zhòng mào, fāng jiāng shēng zuò, tài píng gōng zhǔ shǒu fú qù zhī shuō dào:" cǐ wèi fēi ér suǒ yí jū, dāng ràng xiāng wáng." yú shì zhòng chén gòng fèng xiāng wáng wèi huáng dì, shì wèi ruì zōng, gǎi hào jǐng yún yuán nián. zhòng mào réng wèi wēn wáng jìn fēng lín zī wáng wèi píng wáng jì gù tài zǐ zhòng jùn zèng xù lǐ duō zuò yàn qīn róng děng. zhuī fù zhāng jiǎn zhī děng wǔ rén guān jué zhuī fèi wéi hòu ān lè gōng zhǔ wèi shù rén, sōu bǔ wéi dǎng zhū rén. wéi cuī rì yòng yǐ chū shǒu pàn nì yǒu gōng, réng jiù gòng zhí, qí yú jù zhì zuì. wéi hòu zhī mèi chóng guó fū rén, wèi mì shū jiān wáng shui yōng zhī qī, wáng shui yōng kǒng yīn qī bèi huò, yǐ zhèn jiǔ dú sǐ qí qī, zì bái yú guān. yù shǐ dài fū dòu cóng yī zhī qī, nǎi wéi hòu zhī rǔ mǔ, sú hū rǔ mǔ zhī fū wèi ā shē. dòu cóng yī měi zì chēng huáng hòu ā shē, tián rán bù yǐ wéi chǐ, zhì cǐ nǎi zì shā qí qī yǐ xiàn. zhèng shì:
其时中宗的梓宫停于太极殿,韦后亦在殿中。临淄王勒兵至玄武门,斩关而入。那些宿卫梓宫的军士,鼓噪应之。韦后大骇,一时无措,只穿得小衣单衫,奔出殿门。正遇杨均、马秦客,韦后急呼救援,二人左右搀扶,走入飞骑营,指望暂避。却被本营将卒,先把杨均、马秦客斩首,砍其尸为肉泥。韦后哀求饶命,众人都嚷道:“弑君淫贼,人人共愤!”一齐举刀乱砍,登时砍死于乱刀之下。临淄王闻韦后已为众所诛,传令扫清宫掖。武延秀方与云从私宿于玉树轩,被李仙凫搜出,双双斩首。刘幽求将上官婉儿挟至临淄王前,说他曾与太平公主共草遗诏,议立相王,可免其一死。临淄王道:“此婢妖淫,渎乱宫闱,不可轻恕。”即命斩讫;随遣刘幽求收安乐公主。时天已晓,安乐公主深居别院,还不知外变。方早起新沐,对镜画眉,刘幽求率众突入,即挥兵从后砍之,头破脑裂而死,并将其家属都诛死。宗楚客逃奔至通化门,被门吏擒献,即时腰斩于市。内外既定,临淄王乃叩见相王,谢不先禀白之罪。相王道:“社稷宗庙不坠于地,皆汝功也。”刘幽求等请相王早正大位。是日早朝,少帝重茂,方将升座,太平公主手扶去之说道:“此位非儿所宜居,当让相王。”于是众臣共奉相王为皇帝,是为睿宗,改号景云元年。重茂仍为温王;进封临淄王为平王;祭故太子重俊;赠恤李多祚、燕钦融等。追复张柬之等五人官爵;追废韦后、安乐公主为庶人,搜捕韦党诸人。惟崔日用以出首叛逆有功,仍旧供职,其余俱治罪。韦后之妹崇国夫人,为秘书监王氵邕之妻,王氵邕恐因妻被祸,以鸩酒毒死其妻,自白于官。御史大夫窦从一之妻,乃韦后之乳母,俗呼乳母之夫为阿奢。窦从一每自称皇后阿奢,恬然不以为耻,至此乃自杀其妻以献。正是:
xī yī fù shì zhēn kān chǐ, jīn shā qī shēn tài guǎ ēn.
昔依妇势真堪耻,今杀妻身太寡恩。
qǐ shì yǒu xīn xué wú qǐ, ā shē mèi wén zǒng xiū lùn.
岂是有心学吴起,阿奢妹文总休论。
jǐng yún yuán nián, yì lì dōng gōng, ruì zōng yǐ sòng wáng chéng qì jū dí zhǎng, ér píng wáng lóng jī yǒu dà gōng, chí yí bù jué. sòng wáng tì qì kòu shǒu gù cí dào:" cóng lái jiàn chǔ zhī shì, ruò dāng guó jiā ān zé xiān dí zhǎng, guó jiā wēi zé xiān yǒu gōng. jīn lóng jī gōng zài shè jì, chén sǐ bù gǎn jū qí shàng." liú yōu qiú zòu dào:" píng wáng yǒu dà gōng, sòng wáng yǒu ràng dé, bì xià yí bào píng wáng zhī gōng, yǐ chéng sòng wáng zhī ràng." ruì zōng nǎi jiàng zhào, lì píng wáng lóng jī wèi tài zǐ. hòu rén yǒu shī, chēng zàn sòng wáng zhī xián dào:
景云元年,议立东宫,睿宗以宋王成器居嫡长,而平王隆基有大功,迟疑不决。宋王涕泣叩首固辞道:“从来建储之事,若当国家安则先嫡长,国家危则先有功。今隆基功在社稷,臣死不敢居其上。”刘幽求奏道:“平王有大功,宋王有让德,陛下宜报平王之功,以成宋王之让。”睿宗乃降诏,立平王隆基为太子。后人有诗,称赞宋王之贤道:
chǔ wèi běn yí tuī dí zhǎng, lùn gōng cí ràng zuì chēng xián.
储位本宜推嫡长,论功辞让最称贤。
jiàn chéng xī rì rú zhī cǐ, tóng qì sān rén kě bǎo quán.
建成昔日如知此,同气三人可保全。
wèi zhī hòu shì rú hé, qiě kàn xià huí fēn jiě.
未知后事如何,且看下回分解。