wú qǐ rú fú, yǐ bīng jī jiàn wèi wén hóu.
吳起儒服,以兵機見魏文侯。
wén hóu yuē: guǎ rén bù hǎo jūn lǚ zhī shì.
文侯曰:「寡人不好軍旅之事。」
qǐ yuē: chén yǐ jiàn zhàn yǐn, yǐ wǎng chá lái, zhǔ jūn hé yán yǔ xīn wéi. jīn jūn sì shí shǐ zhǎn lí pí gé, yǎn yǐ zhū qī, huà yǐ dān qīng, shuò yǐ xī xiàng. dōng rì yī zhī zé bù wēn, xià rì yī zhī zé bù liáng. yǐ zhǎng jǐ èr zhàng sì chǐ, duǎn jǐ yī zhàng èr chǐ. gé chē yǎn hù, màn lún lóng gǔ, guān zhī yú mù zé bù lì, chéng zhī yǐ tián zé bù qīng, bù shí zhǔ jūn ān yòng cǐ yě? ruò yǐ bèi jìn zhàn tuì shǒu, ér bù qiú yòng zhě, pì yóu fú jī zhī bó lí, rǔ quǎn zhī fàn hǔ, suī yǒu dòu xīn, suí zhī sǐ yǐ. xī chéng sāng shì zhī jūn, xiū dé fèi wǔ, yǐ miè qí guó yǒu hù shì zhī jūn, shì zhòng hǎo yǒng, yǐ sàng qí shè jì. míng zhǔ jiàn zī, bì nèi xiū wén dé, wài zhì wǔ bèi. gù dāng dí ér bù jìn, wú dǎi yú yì yě jiāng shī ér āi zhī, wú dǎi yú rén yě.
起曰:「臣以見占隱,以往察來,主君何言與心違。今君四時使斬離皮革,掩以朱漆,畫以丹青,爍以犀象。冬日衣之則不溫,夏日衣之則不涼。以長戟二丈四尺,短戟一丈二尺。革車奄戶,縵輪籠轂,觀之於目則不麗,乘之以田則不輕,不識主君安用此也?若以備進戰退守,而不求用者,譬猶伏雞之搏狸,乳犬之犯虎,雖有斗心,隨之死矣。昔承桑氏之君,修德廢武,以滅其國;有扈氏之君,恃眾好勇,以喪其社稷。明主鑒茲,必內修文德,外治武備。故當敵而不進,無逮於義也;殭屍而哀之,無逮於仁也。」
yú shì wén hóu shēn zì bù xí, fū rén pěng shāng, jiào wú qǐ yú miào, lì wèi dà jiāng, shǒu xī hé. yǔ zhū hóu dà zhàn qī shí liù, quán shèng liù shí sì, yú zé jūn jiě. pì tǔ sì miàn, tà dì qiān lǐ, jiē qǐ zhī gōng yě.
於是文侯身自布席,夫人捧觴,醮吳起於廟,立為大將,守西河。與諸侯大戰七十六,全勝六十四,余則鈞解。闢土四面,拓地千里,皆起之功也。
wú zǐ yuē: xī zhī tú guó jiā zhě, bì xiān jiào bǎi xìng ér qīn wàn mín. yǒu sì bù hé: bù hé yú guó, bù kě yǐ chū jūn bù hé yú jūn, bù kě yǐ chū chén bù hé yú chén, bù kě yǐ jìn zhàn bù hé yú zhàn, bù kě yǐ jué shèng. shì yǐ yǒu dào zhī zhǔ, jiāng yòng qí mín, xiān hé ér zào dà shì. bù gǎn xìn qí sī móu, bì gào yú zǔ miào, qǐ yú yuán guī, cān zhī tiān shí, jí nǎi hòu jǔ. mín zhī jūn zhī ài qí mìng, xī qí sǐ, ruò cǐ zhī zhì, ér yǔ zhī lín nán, zé shì yǐ jǐn jìn sǐ wèi róng, tuì shēng wèi rǔ yǐ.
吳子曰:「昔之圖國家者,必先教百姓而親萬民。有四不和:不和於國,不可以出軍;不和於軍,不可以出陳;不和於陳,不可以進戰;不和於戰,不可以決勝。是以有道之主,將用其民,先和而造大事。不敢信其私謀,必告於祖廟,啟於元龜,參之天時,吉乃後舉。民知君之愛其命,惜其死,若此之至,而與之臨難,則士以(盡)[進]死為榮,退生為辱矣。」
wú zǐ yuē: fū dào zhě, suǒ yǐ fǎn běn fù shǐ yì zhě, suǒ yǐ xíng shì lì gōng móu zhě, suǒ yǐ wéi hài jiù lì yào zhě, suǒ yǐ bǎo yè shǒu chéng. ruò xíng bù hé dào, jǔ bù hé yì, ér chù dà jū guì, huàn bì jí zhī. shì yǐ shèng rén suī zhī yǐ dào, lǐ zhī yǐ yì, dòng zhī yǐ lǐ, fǔ zhī yǐ rén. cǐ sì dé zhě, xiū zhī zé xìng, fèi zhī zé shuāi, gù chéng tāng tǎo jié ér xià mín xǐ yuè, zhōu wǔ fá zhòu ér yīn rén bù fēi. jǔ shùn tiān rén, gù néng rán yǐ.
吳子曰:「夫道者,所以反本復始;義者,所以行事立功;謀者,所以違害就利;要者,所以保業守成。若行不合道,舉不合義,而處大居貴,患必及之。是以聖人綏之以道,理之以義,動之以禮,撫之以仁。此四德者,修之則興,廢之則衰,故成湯討桀而夏民喜悅,周武伐紂而殷人不非。舉順天人,故能然矣。」
wú zǐ yuē: fán zhì guó zhì jūn, bì jiào zhī yǐ lǐ, lì zhī yǐ yì, shǐ yǒu chǐ yě. fū rén yǒu chǐ, zài dà zú yǐ zhàn, zài xiǎo zú yǐ shǒu yǐ. rán zhàn shèng yì, shǒu shèng nán. gù yuē: tiān xià zhàn guó, wǔ shèng zhě huò, sì shèng zhě bì, sān shèng zhě bà, èr shèng zhě wáng, yī shèng zhě dì. shì yǐ shù shèng dé tiān xià zhě xī, yǐ wáng zhě zhòng.
吳子曰:「凡治國治軍,必教之以禮,勵之以義,使有恥也。夫人有恥,在大足以戰,在小足以守矣。然戰勝易,守勝難。故曰:天下戰國,五勝者禍,四勝者弊,三勝者霸,二勝者王,一勝者帝。是以數勝得天下者稀,以亡者眾。」
wú zǐ yuē: fán bīng zhě zhī suǒ yǐ qǐ zhě yǒu wǔ: yī yuē zhēng míng, èr yuē zhēng lì, sān yuē jī dé è, sì yuē nèi luàn, wǔ yuē yīn jī. qí míng yǒu wǔ: yī yuē yì bīng, èr yuē qiáng bīng, sān yuē gāng bīng, sì yuē bào bīng, wǔ yuē nì bīng. jìn bào jiù luàn yuē yì, shì zhòng yǐ fá yuē qiáng, yīn nù xìng shī yuē gāng, qì lǐ tān lì yuē bào, guó luàn rén pí, jǔ shì dòng zhòng yuē nì. wǔ zhě zhī shù fú, gè yǒu qí dào, yì bì yǐ lǐ fú, qiáng bì yǐ qiān fú, gāng bì yǐ cí fú, bào bì yǐ zhà fú, nì bì yǐ quán fú.
吳子曰:「凡兵者之所以起者有五:一曰爭名,二曰爭利,三曰積(德)惡,四曰內亂,五曰因飢。其名有五:一曰義兵,二曰強兵,三曰剛兵,四曰暴兵,五曰逆兵。禁暴救亂曰義,恃眾以伐曰強,因怒興師曰剛,棄禮貪利曰暴,國亂人疲,舉事動眾曰逆。五者之(數)[服],各有其道,義必以禮服,強必以謙服,剛必以辭服,暴必以詐服,逆必以權服。」
wǔ hòu wèn yuē: yuàn wén zhì bīng liào rén gù guó zhī dào.
武侯問曰:「願聞治兵、料人、固國之道。」
qǐ duì yuē: gǔ zhī míng wáng, bì jǐn jūn chén zhī lǐ, shì shàng xià zhī yí, ān jí lì mín, shùn sú ér jiào, jiǎn guǎ liáng cái, yǐ bèi bù yú. xī qí huán mù shì wǔ wàn, yǐ bà zhū hóu jìn wén zhào wèi qián xíng sì wàn, yǐ huò qí zhì qín móu zhì xiàn chén sān wàn, yǐ fú lín dí. gù qiáng guó zhī jūn, bì liào qí mín. mín yǒu dǎn yǒng qì lì zhě, jù wèi yī zú. lè yǐ jìn zhàn xiào lì, yǐ xiǎn qí zhōng yǒng zhě, jù wèi yī zú. néng yú gāo chāo yuǎn, qīng zú shàn zǒu zhě, jù wèi yī zú. wáng chén shī wèi ér yù jiàn gōng yú shàng zhě, jù wèi yī zú. qì chéng qù shǒu, yù chú qí chǒu zhě, jù wèi yī zú. cǐ wǔ zhě, jūn zhī liàn ruì yě. yǒu cǐ sān qiān rén, nèi chū kě yǐ jué wéi, wài rù kě yǐ tú chéng yǐ.
起對曰:「古之明王,必謹君臣之禮,飾上下之儀,安集吏民,順俗而教,簡寡良才,以備不虞。昔齊桓募士五萬,以霸諸侯;晉文召為前行四萬,以獲其志;秦繆置陷陳三萬,以服鄰敵。故強國之君,必料其民。民有膽勇氣力者,聚為一卒。樂以進戰效力,以顯其忠勇者,聚為一卒。能逾高超遠,輕足善走者,聚為一卒。王臣失位而欲見功於上者,聚為一卒。棄城去守,欲除其丑者,聚為一卒。此五者,軍之練銳也。有此三千人,內出可以決圍,外入可以屠城矣。」
wǔ hòu wèn yuē: yuàn wén chén bì dìng shǒu bì gù zhàn bì shèng zhī dào.
武侯問曰:「願聞陳必定、守必固、戰必勝之道。」
qǐ duì yuē: lì jiàn qiě kě, qǐ zhí wén hū! jūn néng shǐ xián zhě jū shàng, bù xiào zhě chù xià, zé chén yǐ dìng yǐ mín ān qí tián zhái, qīn qí yǒu sī, zé shǒu yǐ gù yǐ. bǎi xìng jiē shì wú jūn ér fēi lín guó, zé zhàn yǐ shèng yǐ.
起對曰:「立見且可,豈直聞乎!君能使賢者居上,不肖者處下,則陳已定矣;民安其田宅,親其有司,則守已固矣。百姓皆是吾君而非鄰國,則戰已勝矣。」
wǔ hòu cháng móu shì, qún chén mò néng jí, bà cháo ér yǒu xǐ sè. qǐ jìn yuē: xī chǔ zhuāng wáng cháng móu shì, qún chén mò néng jí, tuì cháo ér yǒu yōu sè. shēn gōng wèn yuē: jūn yǒu yōu sè, hé yě? yuē: guǎ rén wén zhī, shì bù jué shèng, guó bù fá xián, néng dé qí shī zhě wáng, dé qí yǒu zhě bà. jīn guǎ rén bù cái, ér qún chén mò jí zhě, chǔ guó qí dài yǐ! cǐ chǔ zhuāng wáng zhī suǒ yōu, ér jūn shuō zhī, chén qiè jù yǐ. yú shì wǔ hòu yǒu cán sè.
武侯嘗謀事,群臣莫能及,罷朝而有喜色。起進曰:「昔楚莊王嘗謀事,群臣莫能及,退朝而有憂色。申公問曰:『君有憂色,何也?』曰:『寡人聞之,世不絕聖,國不乏賢,能得其師者王,得其友者霸。今寡人不才,而群臣莫及者,楚國其殆矣!』此楚莊王之所憂,而君說之,臣竊懼矣。」於是武侯有慚色。