dù tōng dá xíng wén zōng zhǎng sūn wú jì lóu shī dé wáng zhèn jiāng róng lǐ zhāo dé gōng sì yè zhōu xìng yú sī xuǎn suǒ yuán lǐ zhāng chǔ jīn cuī rì zhī sū tǐng lǐ zhī táng wáng huáng hòu yáng shèn jīn shī yè guāng cuī wèi zi
杜通達 邢文宗 長孫無忌 婁師德 王瑱 江融 李昭德 弓嗣業 周興 魚思咺 索元禮 張楚金 崔日知 蘇頲 李之 唐王皇后 楊慎矜 師夜光 崔尉子
dù tōng dá
杜通達
táng qí zhōu gāo yuàn rén dù tōng dá, zhēn guān nián zhōng, xiàn chéng mìng lìng sòng yī sēng xiàng běi. xiàn chéng mìng jù míng chāo běn zuò cháng yè yǒu yī sēng qiú sù. tōng dá jiàn sēng jīng xiāng, wèi yì qí zhōng shì sī juàn, nǎi yǔ qī gòng jì, jī sēng shā zhī. sēng wèi sǐ, wén sòng zhòu sān liǎng jù, suì yǒu yī yíng fēi rù qí bí, jiǔ mèn bù chū. tōng dá yǎn bí jù, méi fā jí luò, mí huò shī dào, jīng shén jǔ sàng. wèi jǐ zhī jiān, biàn yù è jí, bù jīng yī nián ér sǐ. lín zhōng zhī jì, yíng suì fēi chū, hái rù qī bí, qí qī dé bìng, suì yú fù zú. chū fǎ yuàn zhū lín
唐齊州高苑人杜通達,貞觀年中,縣承命令送一僧向北。(「縣承命」句明抄本作「常夜有一僧求宿」。)通達見僧經箱,謂意其中是絲絹,乃與妻共計,擊僧殺之。僧未死,聞誦咒三兩句,遂有一蠅飛入其鼻,久悶不出。通達眼鼻遽,眉發即落,迷惑失道,精神沮喪。未幾之間,便遇惡疾,不經一年而死。臨終之際,蠅遂飛出,還入妻鼻,其妻得病,歲余復卒。(出《法苑珠林》)
xíng wén zōng
邢文宗
táng hé jiān xíng wén zōng, jiā jiē yōu yàn, bǐng xìng cū xiǎn. zhēn guān nián zhōng, hū yù è fēng jí, xún rì zhī jiān, méi fā luò jǐn, yú hòu jiù sì guī chàn. zì yún: jìn zhě xiàng yōu zhōu, lù féng yī kè, jiāng juàn shí yú pǐ, jiǒng zé wú rén, yīn jí jié shā, cǐ rén yún: jiāng xiàng fáng zhōu, yù mǎi jīng zhǐ. zhōng bù dé miǎn. shǎo jiān, shǔ yī lǎo sēng fù yù nán qù, yù wén zōng, jù shì fā jué, huī dāo nǐ sēng, sēng kòu tóu yuē: qǐ cún xìng mìng, shì yuàn zhōng shēn bù yán. wén zōng shā zhī, qì zhī cǎo jiān. jīng èr shí yú rì, xíng hái, guò sēng sǐ chù, shí dāng shǔ yuè, yí jiē làn huài, shì wǎng shì zhī, yǎn ruò shēng rì. wén zōng yīn yǐ mǎ xià cè zhú sēng zhī kǒu, kǒu chū yī yíng, fēi míng qīng chè, zhí rù zōng bí, jiǔ mèn bù chū, yīn dé dà bìng, suì yú ér sǐ.
唐河間邢文宗,家接幽燕,秉性粗險。貞觀年中,忽遇惡風疾,旬日之間,眉發落盡,於後就寺歸懺。自云:近者向幽州,路逢一客,將絹十餘匹,迥澤無人,因即劫殺,此人云:「將向房州,欲買經紙。」終不得免。少間,屬一老僧復欲南去,遇文宗,懼事發覺,揮刀擬僧,僧叩頭曰:「乞存性命,誓願終身不言。」文宗殺之,棄之草間。經二十餘日,行還,過僧死處,時當暑月,疑皆爛壞,試往視之,儼若生日。文宗因以馬下策築僧之口,口出一蠅,飛鳴清徹,直入宗鼻,久悶不出,因得大病,歲余而死。
zhǎng sūn wú jì
長孫無忌
táng zhào gōng zhǎng sūn wú jì zòu bié chì zhǎng liú, yǐ wèi yǒng lì. hòu zhào gōng fàn shì, chì zhǎng liú lǐng nán, zhì sǐ bù fù huí, cǐ yì wèi fǎ zhī bì. chū cháo yě qiān zài
唐趙公長孫無忌奏別敕長流,以為永例。後趙公犯事,敕長流嶺南,至死不復回,此亦為法之弊。(出《朝野僉載》)
lóu shī dé
婁師德
lóu shī dé yǐ diàn zhōng chōng hé yuán jūn shǐ, táng yǒng hé zhōng, pò tǔ bō yú bái yáng jiàn, bā zòng qī jié, yōu zhì bāo měi, shòu zuǒ xiāo qí míng chāo běn zuò wèi. láng jiāng. gāo zōng shǒu zhào yuē: qīng yǒu wén wǔ cái gàn, gù shòu qīng wǔ zhí, wù cí yě. lèi qiān nà yán. lín zhōng shù rì, qǐn xìng bù ān, wú gù jīng yuē: fǔ wǒ bèi zhě shuí? shì zhě yuē: wú suǒ jiàn. nǎi dú yán, yǐ yǒu suǒ zhēng zhě, yuē: wǒ dāng shòu bā shí, jīn zhuī wǒ hé yě? fù zì yán wèi guān wù shā èr rén, jiǎn shí nián, cí qì ruò yǒu qū fú, é ér qì jué. yǐ lóu gōng zhī míng shù, shàng bù miǎn làn, wèi zhèng dé bù shèn zhī yú! chū dà táng xīn yǔ
婁師德以殿中充河源軍使,唐永和中,破吐蕃於白羊澗,八縱七捷,優制褒美,授左驍騎(明抄本作「衛」。)郎將。高宗手詔曰:「卿有文武才幹,故授卿武職,勿辭也。」累遷納言。臨終數日,寢興不安,無故驚曰:「撫我背者誰?」侍者曰:「無所見。」乃獨言,以有所爭者,曰:「我當壽八十,今追我何也?」復自言為官誤殺二人,減十年,詞氣若有屈伏,俄而氣絕。以婁公之明恕,尚不免濫,為政得不慎之歟!(出《大唐新語》)
wáng zhèn
王瑱
táng jì zhōu cì shǐ wáng zhèn, xìng kù liè. shí yǒu chì shǐ zhì zhōu, zhèn yǔ shǐ yǔ, wǔ qiáng xiàn wèi lìn jiǎng yuē: rì guò. yí jiù yīn chù. zhèn nù, lìng diǎn yù pū zhī, xiàng gǔ zhé ér sǐ. zhì míng rì, yù diǎn dāng zhōu mén xiàn chuí jiǎo zuò, mén shàn wú gù zì fā, dǎ shuāng jiǎo jìng jù zhé. zhèn bìng, jiàn jiǎng lái, qǐ, zì yǐ jiǔ shí qiú zhī, bù xǔ. zhèn è zhī, huí miàn xiàng liáng, jiǎng zài wū liáng, xún rì ér sǐ. chū cháo yě qiān zài
唐冀州刺史王瑱,性酷烈。時有敕史至州,瑱與使語,武強縣尉藺獎曰:「日過。移就陰處。」瑱怒,令典獄撲之,項骨折而死。至明日,獄典當州門限垂腳坐,門扇無故自發,打雙腳脛俱折。瑱病,見獎來,起,自以酒食求之,不許。瑱惡之,回面向梁,獎在屋樑,旬日而死。(出《朝野僉載》)
jiāng róng
江融
táng zuǒ shǐ jiāng róng, gěng jiè zhèng zhí. yáng zhōu xú jìng yè fǎn, bèi luó zhī. kù lì zhōu xìng děng wǎng zòu shā zhī, zhǎn yú dōng dōu dōu tíng yì qián. róng jiāng bèi zhū, qǐng zòu shì yǐn jiàn, xìng yuē: qiú hé dé zòu shì? róng nù chì zhī yuē: wú wú zuì wǎng lù, sǐ bù shě rǔ. suì zhǎn zhī, shī nǎi jī yáng ér qǐ, cèng dèng shí yú bù, xíng xíng zhě tà dào. hái qǐ zuò, rú cǐ zhě sān, nǎi jué. suī duàn qí tóu, shì nù bù xī, wú hé zhōu xìng sǐ. chū cháo yě qiān zài
唐左使江融,耿介正直。揚州徐敬業反,被羅織。酷吏周興等枉奏殺之,斬於東都都亭驛前。融將被誅,請奏事引見,興曰:「囚何得奏事?」融怒叱之曰:「吾無罪枉戮,死不舍汝。」遂斬之,屍乃激揚而起,蹭蹬十餘步,行刑者踏倒。還起坐,如此者三,乃絕。雖斷其頭,似怒不息,無何周興死。(出《朝野僉載》)
lǐ zhāo dé
李昭德
táng fèng gé shì láng lǐ zhāo dé, wēi quán zài jǐ. xuān chū yī chì yún: zì jīn yǐ hòu, gōng zuò tú, sī zuò liú, jīng ēn bǎi rì bù shǒu, yī fǎ kē zuì. zhāo dé xiān shòu sūn wàn róng huì cái, zòu yǔ sān pǐn, hòu wàn róng jù yíng zhōu fǎn, huò qiú shì bài, pín jīng ēn shè, yǐ bǎi rì bù shǒu, zhǔn zāng duàn jiǎo. chū cháo yě qiān zài
唐鳳閣侍郎李昭德,威權在己。宣出一敕云:「自今已後,公坐徒,私坐流,經恩百日不首,依法科罪。」昭德先受孫萬榮賄財,奏與三品,後萬榮據營州反,貨求事敗,頻經恩赦,以百日不首,准髒斷絞。(出《朝野僉載》)
gōng sì yè
弓嗣業
táng luò zhōu sī mǎ gōng sì yè luò yáng lìng zhāng sì míng, zào dà jiā, zhǎng liù chǐ, kuò sì chǐ, hòu wǔ cùn. yǐ qián, rén mò zhī fàn. hòu sì míng jí sì yè, zī qiǎn nì zéi xú zhēn běi tóu tū jué, shì bài, yè děng zì zhe cǐ jiā, bǎi xìng kuài zhī yě. chū cháo yě qiān zài
唐洛州司馬弓嗣業、洛陽令張嗣明,造大枷,長六尺,闊四尺,厚五寸。倚前,人莫之犯。後嗣明及嗣業,資遣逆賊徐真北投突厥,事敗,業等自著此枷,百姓快之也。(出《朝野僉載》)
zhōu xìng
周興
táng qiū guān shì láng zhōu xìng, yǔ lái jùn chén duì tuī shì. jùn chén bié fèng fèng yuán běn zuò zòu, jù míng chāo běn gǎi. jìn zhǐ jū xìng, xìng bù zhī zhī yě. jí tóng shí, wèi xìng yuē: qiú duō bù kěn chéng, ruò wèi zuò fǎ? xìng yuē: shén yì yě, qǔ dà wèng, yǐ tàn sì miàn zhì zhī, lìng qiú rén chù zhī qí zhōng, hé shì bù tǔ? jí suǒ dà wèng, yǐ huǒ wéi zhī, qǐ wèi xìng yuē: yǒu nèi zhuàng kān lǎo xiōng, qǐng xiōng rù cǐ wèng. xìng huáng kǒng kòu tóu, xián jí kuǎn fú, duàn sǐ, fàng liú lǐng nán. suǒ pò rén jiā, liú zhě shén duō, wèi chóu jiā suǒ shā. chuán yuē: duō xíng wú lǐ bì zì jí, xìn zāi! chū cháo yě qiān zài
唐秋官侍郎周興,與來俊臣對推事。俊臣別奉(奉原本作奏,據明抄本改。)進止鞫興,興不之知也。及同食,謂興曰:「囚多不肯承,若為作法?」興曰:「甚易也,取大瓮,以炭四面炙之,令囚人處之其中,何事不吐?」即索大瓮,以火圍之,起謂興曰:「有內狀勘老兄,請兄入此瓮。」興惶恐叩頭,咸即款伏,斷死,放流嶺南。所破人家,流者甚多,為仇家所殺。傳曰:「多行無禮必自及」,信哉!(出《朝野僉載》)
yú sī xuǎn
魚思咺
táng yú sī xuǎn yǒu chén sī, jí qiǎo. shàng yù zào guǐ, zhào gōng jiàng, wú rén zuò dé zhě. xuǎn yīng zhì wèi zhī, shén hé guī jǔ, suì yòng zhī. wú hé yǒu rén tóu guǐ yán xuǎn, yún: xú jìng yè zài yáng zhōu fǎn, xuǎn wèi jìng yè zuò dāo lún yǐ chōng zhèn, shā shāng guān jūn shén zhòng. tuī wèn jù chéng, zhū zhī. wèi fǎ zì bì, nǎi zhì yú cǐ. chū cháo yě qiān zài
唐魚思咺有沈思,極巧。上欲造匭,召工匠,無人作得者。咺應制為之,甚合規矩,遂用之。無何有人投匭言咺,云:「徐敬業在揚州反,咺為敬業作刀輪以沖陣,殺傷官軍甚眾。」推問具承,誅之。為法自斃,乃至於此。(出《朝野僉載》)
suǒ yuán lǐ
索元禮
táng suǒ yuán lǐ, wèi tiě lóng tóu yǐ xùn qiú. hòu zuò zāng huì, bù chéng, shǐ rén yuē: qǔ gōng tiě lóng tóu. lǐ jí chéng fú. chū cháo yě qiān zài
唐索元禮,為鐵籠頭以訊囚。後坐贓賄,不承,使人曰:「取公鐵籠頭。」禮即承伏。(出《朝野僉載》)
zhāng chǔ jīn
張楚金
táng zhāng chǔ jīn wèi qiū guān shì láng, zòu fǎn nì rén chí chí míng chāo běn zuò tè, xià tóng. chì miǎn sǐ, jiā kǒu jí jiǎo zhǎn jí pèi méi rù guān wèi nú bì děng. bìng rù lǜ. hòu chǔ jīn bèi luó zhī fǎn, chí chì miǎn sǐ, nán zǐ shí wǔ yǐ shàng zhǎn, qī zǐ pèi méi. shí zhě yuē: wèi fǎ zì bì, suǒ wèi jiāo bào yě. chū cháo yě qiān zài
唐張楚金為秋官侍郎,奏反逆人持(持明抄本作特,下同。)敕免死,家口即絞斬及配沒入官為奴婢等。併入律。後楚金被羅織反,持敕免死,男子十五以上斬,妻子配沒。識者曰:為法自斃,所謂交報也。(出《朝野僉載》)
cuī rì zhī
崔日知
táng jīng zhào yǐn cuī rì zhī chù fēn zhǎng ān wàn nián jí zhū xiàn zuǒ jiàng liú yí rén, bù xǔ zàn tíng, yǒu wéi guǐ kè, suǒ yóu jué zhàng. wú hé, rì zhī biǎn shè xiàn chéng, bèi xiàn jiā cuī, qiú yǔ qī zǐ bié bù dé. chū cháo yě qiān zài
唐京兆尹崔日知處分長安萬年及諸縣左降流移人,不許暫停,有違晷刻,所由決杖。無何,日知貶歙縣丞,被縣家催,求與妻子別不得。(出《朝野僉載》)
sū tǐng
蘇頲
táng shàng shū sū tǐng, shǎo shí yǒu rén xiāng zhī yún: dāng zhì shàng shū, wèi zhōng èr pǐn. hòu zhì shàng shū sān pǐn, bìng jí, hū wū xí shì zhī, wū yún: gōng mìng jǐn, bù kě fù qǐ. tǐng yīn fù lùn xiāng zhě zhī yán, wū yún: gōng chū shí rán, yóu zuò guì fǔ shí shā èr rén, jīn cǐ èr rén dì xià sù gōng, suǒ sī jiǎn èr nián shòu, yǐ cǐ bù zhì èr pǐn. tǐng sù lì guì zhōu, yǒu èr lì sù xiàn lìng, tǐng wèi lìng shā lì. nǎi jiē tàn jiǔ zhī ér sǐ. chū guǎng yì jì
唐尚書蘇頲,少時有人相之云:「當至尚書,位終二品。」後至尚書三品,病亟,呼巫覡視之,巫云:「公命盡,不可復起。」頲因復論相者之言,巫云:「公初實然,由作桂府時殺二人,今此二人地下訴公,所司減二年壽,以此不至二品。」頲夙蒞桂州,有二吏訴縣令,頲為令殺吏。乃嗟嘆久之而死。(出《廣異記》)
lǐ zhī
李之
táng wáng yuè wèi táng chāng lìng, shā lù shì lǐ zhī ér bù gū. zhī jì sǐ, zhǎng zi zuò líng yǔ yuē: wáng yuè bù dào, wǎng shā yǔ, yǔ bì bào. qí shēng shén lì. jīng shù rì, yuè zhòu zuò tīng shì, hū quán ōu qí yāo, wén zhě yīn rán, jīng gù wú rén. jì mù, jī chù wēi zhǒng yān, qiě tòng. qí rì, lǐ zhī nán yòu yán yuē: wú yǐ jī wáng yuè, zhèng zhòng yào hài chù, jí dāng shā zhī. yuè jí shén, zé zhì shǔ jùn yè yī, bù yù. wèi sǐ zhī qián rì, lǐ zhī mìng qí jiā zào shù rén zhuàn, réng yán yuē: wú yǔ kè sān rén zhì shǔ jùn, lù wáng yuè, shí bì dāng xíng. míng rì ér yuè sǐ. yuè zhǒng kuì chù. zhèng dāng yòu shèn, jí lǐ zhī suǒ wèi yě. chū jì wén
唐王悅為唐昌令,殺錄事李之而不辜。之既死,長子作靈語曰:「王悅不道,枉殺予,予必報。」其聲甚厲。經數日,悅晝坐廳事,忽拳毆其腰,聞者殷然,驚顧無人。既暮,擊處微腫焉,且痛。其日,李之男又言曰:「吾已擊王悅,正中要害處,即當殺之。」悅疾甚,則至蜀郡謁醫,不愈。未死之前日,李之命其家造數人饌,仍言曰:「吾與客三人至蜀郡,錄王悅,食畢當行。」明日而悅死。」悅腫潰處。正當右腎,即李之所為也。(出《紀聞》)
táng wáng huáng hòu
唐王皇后
táng huì fēi wǔ shì, yǒu zhuān fáng zhī chǒng, jiāng móu duó dí. wáng huáng hòu xìng dù, shāo bù néng píng. xuán zōng nǎi fèi hòu wèi shù rén. fū shòu rì wén, jí tài zǐ zhī fèi yě, xuán zōng fǎng yú zhāng jiǔ líng. duì yuē: tài zǐ tiān xià běn yě, dòng zhī zé yáo rén xīn. tài zǐ yuán běn tài zǐ zuò jiǔ líng, jù míng chāo běn gǎi. zì jū dōng gōng, wèi wén dà è, chén wén fù zǐ zhī dào, tiān xìng yě, zi yǒu guò. fù shù ér yǎn zhī, wú yí fèi jué. qiě qí è zhuàng wèi zhe, kǒng wài rén kuī zhī, shāng bì xià cí fù zhī dào. xuán zōng bù yuè, yǐn rěn jiǔ zhī. lǐ lín fǔ děng bǐng zhèng, yīn zhōng jì yú wǔ fēi, jiāng lì qí zi yǐ zì gù, wǔ fēi yì jié zhī. nǎi xiān chù jiǔ líng ér fèi tài zǐ, tài zǐ tóng shēng è wáng yáo guāng wáng jū tóng rì pīn mìng, hǎi nèi tòng zhī, hào wèi sān shù. tài zǐ jì yuān, wǔ shì jí zuǒ yòu lǚ jiàn wèi suì, gōng zhōng zhōng yè xiāng kǒng, huò wén guǐ shēng jiào xiào, zhào xí wū shì zhī, jiē yuē sān shù wèi lì. xiān shì shōu è wáng guāng wáng, xíng xíng zhě shè ér yì zhī, nǎi mìng gǎi zàng, zhù ér lèi zhī. wǔ fēi sǐ, qí lì nǎi xī, xuán zōng nǎi lì sù zōng wèi tài zǐ, lín fǔ zhī jì bù xíng, tì rán jù yǐ. sān shù rén yǐ èr shí wǔ nián sì yuè èr shí èr rì sǐ, wǔ fēi zhì shí èr yuè ér méng, shí zhě zhī yǒu shén tōng yān. chū dà táng xīn yǔ
唐惠妃武氏,有專房之寵,將謀奪嫡。王皇后性妒,稍不能平。玄宗乃廢后為庶人。膚受日聞,及太子之廢也,玄宗訪於張九齡。對曰:「太子天下本也,動之則搖人心。太子(原本太子作九齡,據明抄本改。)自居東宮,未聞大惡,臣聞父子之道,天性也,子有過。父恕而掩之,無宜廢絕。且其惡狀未著,恐外人窺之,傷陛下慈父之道。」玄宗不悅,隱忍久之。李林甫等秉政,陰中計於武妃,將立其子以自固,武妃亦結之。乃先黜九齡而廢太子,太子同生鄂王瑤、光王琚同日拼命,海內痛之,號為三庶。太子既冤,武氏及左右屢見為祟,宮中終夜相恐,或聞鬼聲叫笑,召覡巫視之,皆曰三庶為厲。先是收鄂王光王,行刑者射而瘞之,乃命改葬,祝而酹之。武妃死,其厲乃息,玄宗乃立肅宗為太子,林甫之計不行,惕然懼矣。三庶人以二十五年四月二十二日死,武妃至十二月而甍,識者知有神通焉。(出《大唐新語》)
yáng shèn jīn
楊慎矜
táng jiān chá yù shǐ wáng lūn wèi shuò fāng jié dù pàn guān, chéng yì, zài tú bào zú, ér yán sè bù biàn, yóu yǒu nuǎn qì, jù bù gǎn bìn. fán shí wǔ rì fù shēng, yún: zhì míng sī, yǔ míng lì yǔ, míng lì yuè zhī, lì yú fáng nèi. lì chū, lūn shì kāi qí àn dú, nǎi yáng shèn jīn yú dì suǒ sòng lǐ lín fǔ wáng hóng yě, yǐ duàn wáng hóng zú miè yǐ, yú shì bù gǎn kāi, zhì yú jiù chù ér yè wáng. wáng tíng qián dōng xī láng xià jiē chuí lián, zuò lūn lián xià, shèn jīn xiōng dì rù, jiàn wáng chēng yuān. wáng yuē: yǐ zú wáng hóng, jí dāng dào yǐ. xū yú, suǒ hóng zhì. jiān qí zǐ dì shù rén, jiē xiè xì miàn fù, qī qiào liú xiě, wáng lìng sòng xùn suǒ. yú shì yǔ shèn jīn tóng chū, nǎi yǐn lūn jí sū. yuè yú, yǒu xíng hóng zhī shì, wáng hóng sǐ zhī. chū jì wén
唐監察御史王掄為朔方節度判官,乘驛,在途暴卒,而顏色不變,猶有暖氣,懼不敢殯。凡十五日復生,云:至冥司,與冥吏語,冥吏悅之,立於房內。吏出,掄試開其案牘,乃楊慎矜於帝所訟李林甫、王鉷也,已斷王鉷族滅矣,於是不敢開,置於舊處而謁王。王庭前東西廊下皆垂簾,坐掄簾下,慎矜兄弟入,見王稱冤。王曰:「已族王鉷,即當到矣。」須臾,鎖鉷至。兼其子弟數人,皆械繫面縛,七竅流血,王令送訊所。於是與慎矜同出,乃引掄即蘇。月余,有邢鉷之事,王鉷死之。(出《紀聞》)
shī yè guāng
師夜光
táng shī yè guāng zhě, jì mén rén. shǎo cōng mǐn hǎo xué, yǎ shàng fú tú shì, suì wèi sēng, jū yú běn jùn. jǐn shí nián, jǐn tōng nèi diǎn zhī ào. yòu yǒu shā mén huì dá zhě, jiā shén fù, yǒu jīn qián jù wàn, tān yè guāng zhī xué, yīn yǔ wèi yǒu. shì shí xuán zōng huáng dì hǎo shén xiān shì shì, qióng suǒ míng sēng fāng shì, ér yè guāng pò yú pín, bù dé xī qù, xīn cháng yàng yàng. huì dá zhī zhī, yīn yǐ qián qī shí wàn zī qí xíng, qiě wèi yè guāng yuē: shī zhī xué yì cái yòng, yú qiè yǐ wèi wú chū yú yòu zhě, shèng shàng bá tiān xià yīng jùn, wú zi bì jiāng shǒu chū qún bèi, mù yù ēn wò. zì cǐ tuō jī zī tú, wèi míng tiān zǐ chén, kě qiào zú ér dài yě. rán dāng shì shí, bì yǒu yōng huì zi mén, xìng wú wàng wàng yuán zuò jì, jù míng chāo běn gǎi. bàn miàn zhī jiù. yè guāng xiè yuē: xìng shī hòu kuàng wǒ dé suì xī shàng, tǎng wèi jūn zhī wǔ pǐn, zé yǐ bào shī zhī huì yǐ. yè guāng zhì zhǎng ān, yīn lù jiǔ xiān gōng zhǔ zuǒ yòu, dé zhào jiàn zhào jiàn èr zì yuán zuò yǐ, jù táng shū shī yè guāng chuán gǎi. wēn quán. quán zì xià míng chāo běn kōng jiǔ zì, dāng yǒu tuō wén. mìng nèi chén xuǎn shuò xué sēng shí bèi, yǔ fāng shì yì lùn, yè guāng zài xuǎn, yǎn chàng xuán ào, fā huī yí yì, qún sēng wú gǎn bǐ zhě. shàng qí qí biàn, zhào cì yín yìn zhū shòu, bài sì mén bó shì, rì shì zuǒ yòu, cì jiǎ dì, jì jīn qián zēng cǎi yǐ qiān shù, shí hào xìng chén. huì dá suì zì jì mén rù zhǎng ān fǎng zhī, yè guāng wén huì dá zhì, yǐ wèi shōu zhài yú jǐ, shén bù yì. huì dá wù qí zhǐ, yīn gào qù. jì yǐ běi guī yuè yú, yè guāng lǜ qí zài lái, jí mì shū yǔ jì mén shuài zhāng tíng guī: jìn zhě huì dá shī zhì niǎn xià, wū huǐ gōng shàn wán bīng gé, jiāng wèi nì móu, rén yì pō yǒu zhī zhě. yǐ gōng zhī zhōng, tiān xià mò bù wén zhī, jī huǐ xiāo jīn, bù kě bù jiè. tíng guī jīng nù, jí zhào huì dá biān shā zhī. hòu shù rì, yè guāng hū jiàn huì dá lái tíng zhōng, mà yè guāng yuē: wǒ yǐ qī shí wàn qián zī rǔ xī shàng, nài hé jù xiāng wū bàng, shǐ wǒ yuān sǐ, hé fù wǒ zhī shēn yě! yán qì, suì yuè ér shàng, guī zhuāi yè guāng, jiǔ zhī nǎi wáng suǒ jiàn, shī shì jiā tóng xián jiàn zhī. qí hòu shù rì, yè guāng zú. chū xuān shì zhì
唐師夜光者,薊門人。少聰敏好學,雅尚浮屠氏,遂為僧,居於本郡。僅十年,盡通內典之奧。又有沙門惠達者,家甚富,有金錢巨萬,貪夜光之學,因與為友。是時玄宗皇帝好神仙釋氏,窮索名僧方士,而夜光迫於貧,不得西去,心常怏怏。惠達知之,因以錢七十萬資其行,且謂夜光曰:「師之學藝材用,愚竊以為無出於右者,聖上拔天下英俊,吾子必將首出群輩,沐浴恩渥。自此托跡緇徒,為明天子臣,可翹足而待也。然當是時,必有擁篲子門,幸無忘(忘原作忌,據明抄本改。)半面之舊。」夜光謝曰:「幸師厚貺我得遂西上,倘為君之五品,則以報師之惠矣。」夜光至長安,因賂九仙公主左右,得召見(召見二字原作以,據《唐書·師夜光傳》改。溫泉。(泉字下明抄本空九字,當有脫文。)命內臣選碩學僧十輩,與方士議論,夜光在選,演暢玄奧,發揮疑義,群僧無敢比者。上奇其辯,詔賜銀印朱綬,拜四門博士,日侍左右,賜甲第,洎金錢繒綵以千數,時號幸臣。惠達遂自薊門入長安訪之,夜光聞惠達至,以為收債於己,甚不懌。惠達悟其旨,因告去。既以北歸月余,夜光慮其再來,即密書與薊門帥張廷珪:「近者惠達師至輦下,誣毀公繕完兵革,將為逆謀,人亦頗有知者。以公之忠,天下莫不聞之,積毀銷金,不可不戒。」廷珪驚怒,即召惠達鞭殺之。後數日,夜光忽見惠達來庭中,罵夜光曰:「我以七十萬錢資汝西上,奈何遽相誣謗,使我冤死,何負我之深也!」言訖,遂躍而上,珪拽夜光,久之乃亡所見,師氏家僮咸見之。其後數日,夜光卒。(出《宣室志》)
cuī wèi zi
崔尉子
táng tiān bǎo zhōng, yǒu qīng hé cuī shì, jiā jū yú xíng yáng. mǔ lú shì, gàn yú zhì shēng, jiā pō fù. yǒu zi cè míng jīng dū, shòu jí zhōu dà hé xiàn wèi, qí mǔ liàn gù chǎn, bù zhī guān. wèi zi qǔ tài yuán wáng shì nǚ, yǔ cái shù shí wàn, nú bì shù rén. fù rèn, nǎi móu lìn zhōu ér qù, pú rén yuē: jīn yǒu jí zhōu rén xìng sūn, yún kōng zhōu yù fǎn, yōng jià jí lián, tǎng yǔ shāng liáng, yì kǒng wěn biàn. suì zé fā rì, cuī yǔ wáng shì jí bì pú liè bài táng xià, qì bié ér dēng zhōu. bù shù chéng, wǎn lín yě àn, zhōu rén sù kuī qí náng tuó, cì cuī wèi bù yì, jù tuī luò yú shēn tán, yáng wèi zhěng nì zhī shì. tuì ér yán yuē: hèn lì jiù bù jí yǐ! qí jiā dà tòng, sūn yǐ rèn shì zhī, jiē huáng jù. wú fù chuǎn xī. shì yè, yì nà wáng shì. wáng fāng shēn, suì yǐ cái wù jū yú jiāng xià, hòu wáng shì shēng nán, zhōu rén yǎng wèi jǐ zi, jí ài yān. qí mǔ yì qiè huì yǐ wén zì, mǔ yì bù gào qí yóu. cuī zhī qīn lǎo zài zhèng zhōu, yà jiǔ bù dé xiāo xī. jī wàng shù nián. tiān xià lí luàn, rén duō piāo liú, cuī mǔ fēn yǔ zi yǒng gé yǐ. ěr hòu èr shí nián, sūn shì yīn cuī cái zhì chǎn jí hòu, yǎng zi nián shí bā jiǔ, xué yì yǐ chéng, suì qiǎn rù jīng fù jǔ. cǐ zi xī shàng, tú guò zhèng zhōu, qù zhōu yuē wǔ shí lǐ, yù yè mí lù, cháng yǒu yī huǒ qián yǐn, ér bù jiàn rén. suí huǒ ér xíng, èr shí yú lǐ, zhì zhuāng mén, kòu kāi yǐ jì sù. zhǔ rén róng zhī, shě yú tīng zhōng, nǎi cuī zhuāng yě. qí jiā rén qiè kuī, bào qí mǔ yuē: mén qián sù kè, miàn mào xiāng sì láng jūn. jiā rén yòu cì qí yán yǔ xíng bù, zhé wú shǎo yì, yòu bái qí mǔ. mǔ yù zì shěn zhī, suì zhào rù shēng táng, yǔ zhī yǔ huà, yī rú qí zi, wèn nǎi sūn shì yǐ. qí mǔ yòu chuí qì, qí zi bù zhī suǒ yǐ. mǔ yuē: láng jūn yuǎn lái, míng rì qiě zhù yī shí. cǐ zi bù gǎn wéi zhǎng zhě zhī yì, suì nuò zhī. míng rì, mǔ jiàn cǐ zi gào qù, suì fā shēng tòng kū, wèi cǐ zǐ yuē: láng jūn wù jīng cǐ kū zhě. xī nián wéi yǒu yī zi, qǐng yīn fù guān, suì jué xiāo xī, yǐ èr shí nián yǐ. jīn jiàn láng jūn zhuàng mào, kù sì wú zi, bù jué bēi tòng ěr. láng jūn xī qù, huí rì bì xū xiāng guò, lǎo shēn xīn gū, jiàn láng jūn rú jǐ ér yě. yì yǒu fèng zèng, nǔ lì zǎo huí. cǐ zi zhì chūn, yīng jǔ bù jié, què guī zhì zhèng zhōu, hái guò mǔ zhuāng. mǔ jiàn xīn rán, suì liú tíng xiē shù rì, lín xíng zèng zī liáng, jiān yǔ yī yī fù yuē: cǐ shì wú wáng zi yī fú, qù rì wèi niàn, jīn jì yǒng gé, yǐ láng jūn mào sì wú zi, biàn yǐ fèng zèng. hào kū ér bié, tā shí guò cǐ, yì xū xiāng fǎng. cǐ zi què guī, yì bù wèi fù mǔ yán zhī. hòu hū zhe lǎo mǔ suǒ yí yī shān, xià jīn yǒu huǒ shāo kǒng. qí mǔ jīng wèn: hé chù dé cǐ yī? nǎi shù běn mò. mǔ yīn píng rén, qì yǔ zi yán qí shì: cǐ yī shì wú yǔ rǔ fù suǒ zhì, chū yùn zhī shí, wù yí huǒ suǒ ruò, rǔ fù lín fā zhī rì, ā pó liú cǐ yǐ wèi niàn. bǐ wèi rǔ yòu xiǎo, kǒng shēn lǐ bù liǎo, qǐ qī jīn rì shén lǐ zhāo rán. qí zi wén yán tòng kū, yì fǔ lùn yuān, tuī wèn guǒ fú. zhū sūn shì, ér qī yǐ bù zǎo zì chén, duàn hé cóng zuò, qí zi āi qǐng ér miǎn. chū yuán huà jì
唐天寶中,有清河崔氏,家居於滎陽。母盧氏,干於治生,家頗富。有子策名京都,受吉州大和縣尉,其母戀故產,不之官。為子娶太原王氏女,與財數十萬,奴婢數人。赴任,乃謀賃舟而去,僕人曰:「今有吉州人姓孫,雲空舟欲返,傭價極廉,倘與商量,亦恐穩便。」遂擇發日,崔與王氏及婢僕列拜堂下,泣別而登舟。不數程,晚臨野岸,舟人素窺其囊橐,伺崔尉不意,遽推落於深潭,佯為拯溺之勢。退而言曰:「恨力救不及矣!」其家大慟,孫以刃示之,皆惶懼。無復喘息。是夜,抑納王氏。王方娠,遂以財物居於江夏,後王氏生男,舟人養為己子,極愛焉。其母亦竊誨以文字,母亦不告其由。崔之親老在鄭州,訝久不得消息。積望數年。天下離亂,人多飄流,崔母分與子永隔矣。爾後二十年,孫氏因崔財致產極厚,養子年十八九,學藝已成,遂遣入京赴舉。此子西上,途過鄭州,去州約五十里,遇夜迷路,常有一火前引,而不見人。隨火而行,二十餘里,至莊門,扣開以寄宿。主人容之,舍於廳中,乃崔莊也。其家人竊窺,報其母曰:「門前宿客,面貌相似郎君。」家人又伺其言語行步,輒無少異,又白其母。母欲自審之,遂召入升堂,與之語話,一如其子,問乃孫氏矣。其母又垂泣,其子不知所以。母曰:「郎君遠來,明日且住一食。」此子不敢違長者之意,遂諾之。明日,母見此子告去,遂發聲慟哭,謂此子曰:「郎君勿驚此哭者。昔年唯有一子,頃因赴官,遂絕消息,已二十年矣。今見郎君狀貌,酷似吾子,不覺悲慟耳。郎君西去,回日必須相過,老身心孤,見郎君如己兒也。亦有奉贈,努力早回。」此子至春,應舉不捷,卻歸至鄭州,還過母莊。母見欣然,遂留停歇數日,臨行贈貲糧,兼與衣一副曰:「此是吾亡子衣服,去日為念,今既永隔,以郎君貌似吾子,便以奉贈。」號哭而別,他時過此,亦須相訪。此子卻歸,亦不為父母言之。後忽著老母所遺衣衫,下襟有火燒孔。其母驚問:「何處得此衣?」乃述本末。母因屏人,泣與子言其事:「此衣是吾與汝父所制,初熨之時,誤遺火所爇,汝父臨發之日,阿婆留此以為念。比為汝幼小,恐申理不了,豈期今日神理昭然。」其子聞言慟哭,詣府論冤,推問果伏。誅孫氏,而妻以不早自陳,斷合從坐,其子哀請而免。(出《原化記》)