hé nán zhū shuǐ
○河南諸水
xiào shuǐ
孝水
shān hǎi jīng yuē: píng féng shān xī shí lǐ guī shān, qí yáng duō wáng yú fú zhī yù, yú suí zhī shuǐ chū yú qí yīn, běi liú zhù yú gǔ, shì wèi zhī xiào shuǐ yě.
《山海經》曰:平逢山西十里廆山,其陽多〈王雩〉琈之玉,俞隨之水出於其陰,北流注於穀,世謂之孝水也。
pān yuè xī zhēng fù yuē: zǎo xiào shuǐ yǐ zhuó yīng, jiā měi míng zhī zài zī.
潘岳《西征賦》曰:澡孝水以濯纓,嘉美名之在茲。
tuó shuǐ
橐水
shǎn xiàn tú jīng yuē: tuó shuǐ, jí lǔ shuǐ yě. xī běi rù chéng, bǎi xìng lài zhī, hū wèi lì rén qú shì yě. yòu àn táng shǐ yún: wǔ dé yuán nián, shǎn dōng dào héng tái jīn bù láng zhōng zhǎng sūn cāo, zì jùn dōng yòu yǐn shuǐ rù chéng, yǐ dài jǐng jí, bǎi xìng lài zhī, yǔ shàng qú jù lì yú mín.
《陝縣圖經》曰:橐水,即魯水也。西北入城,百姓賴之,呼為利人渠是也。又按《唐史》云:武德元年,陝東道行台金部郎中長孫操,自郡東又引水入城,以代井汲,百姓賴之,與上渠俱利於民。
sù shuǐ
涑水
shí dào zhì yuē: sù shuǐ, yì míng xiāng shuǐ. jīng chǔ zhī dì, shuǐ jià shān ér shàng zhě, jiē hū wèi xiāng, xiāng shàng yě. jīn tǔ rén hū wèi sù shuǐ, shàng liú yì hū wèi xiāng, míng jí wú dìng, gù lù chéng dì lǐ zhì yuē:" xiāng yáng wú xiāng shuǐ yě." yòu àn xiāng miǎn jì yuē:" zhōng lú yǒu sù shuǐ zhù yú miǎn, cǐ shuǐ zhōng yǒu wù, rú sān sì suì xiǎo ér, xī tóu rú hǔ zhǎng, zhǎo cháng méi shuǐ zhōng, chū xī tóu shì rén, xiǎo ér bù zhī zhě yù nòng zhī, zhé biàn dàn rén. huò rén yǒu shēng de zhě, zhāi qí bí, kě xiǎo xiǎo shǐ zhī, míng yuē shuǐ hǔ."
《十道志》曰:涑水,亦名襄水。荊楚之地,水駕山而上者,皆呼為襄,襄上也。今土人呼為涑水,上流亦呼為襄,名即無定,故陸澄《地理志》曰:"襄陽無襄水也。"又按《襄沔記》曰:"中廬有涑水注於沔,此水中有物,如三四歲小兒,膝頭如虎掌,爪常沒水中,出膝頭示人,小兒不知者欲弄之,輒便啖人。或人有生得者,摘其鼻,可小小使之,名曰水虎。"
jú huā yuán
菊花源
jīng zhōu jì yuē: jú huā yuán bàng xī shēng fāng jú, bèi jìng jìn tán, liú qí zī yè, shuǐ jí fāng xīn. gǔ zhōng yǒu sān shí yú jiā, bù chuān jǐng, yǎng yǐn cǐ shuǐ, shàng shòu èr sān bǎi, zhōng shòu bǎi yú, qí qī bā shí zhě, yóu bù wèi shòu. fū jú néng qīng shēn yì qì, lìng rén jiǔ shòu, yú cǐ yǒu zhēng yǐ. yòu hòu hàn hú guǎng, zì bó shǐ, wèi shì zhōng, jiǔ huàn fēng léi, nán guī yǐn cǐ shuǐ, suì chōu yān.
《荊州記》曰:菊花源傍悉生芳菊,被徑浸潭,流其滋液,水極芳馨。谷中有三十餘家,不穿井,仰飲此水,上壽二三百,中壽百餘,其七八十者,猶不為壽。夫菊能輕身益氣,令人久壽,於此有徵矣。又後漢胡廣,字伯始,為侍中,久患風羸,南歸飲此水,遂瘳焉。
zhì shuǐ
滍水
chuán yuē: jìn yáng chù fù qīn cài, chǔ zi shàng jiù zhī, yǔ jìn jiā zhì ér jūn.
《傳》曰:晉陽處父侵蔡,楚子上救之,與晉夾滍而軍。
shuǐ jīng yuē: zhì shuǐ, chū nán yáng lǔ yáng xiàn xī zhī yáo shān.
《水經》曰:滍水,出南陽魯陽縣西之堯山。
zhāng héng nán dōu fù yuē:" qí chuān dú zé zhì lǐ luò jìn, fā yuán yán xué, bù huò màn hàn, mǎng hàng yáng yì, zǒng jī jí qū, jiàn chí fēng jí."
張衡《南都賦》曰:"其川瀆則滍澧濼濜,發源岩穴,布濩漫汗,漭沆洋溢,總激急趨,箭馳風疾。"
yòu yuē: zhì shuǐ yòu dōng nán jìng kūn yáng xiàn gù chéng. xī hàn guāng wǔ yǔ wáng xún wáng yì zhàn yú kūn yáng, bài zhī, bài zǒu zhě xiāng téng jiàn, bēn yì bǎi yú lǐ, huì dà yǔ rú zhù, zhì chuān shèng yì, hǔ bào jiē gǔ zhàn, shì zú zhēng fù, nì sǐ zhě yǐ wàn shù, shuǐ wèi bù liú. wáng yì yán yóu chén mào qīng qí, jiē chéng shī ér dù.
又曰:滍水又東南逕昆陽縣故城。昔漢光武與王尋、王邑戰於昆陽,敗之,敗走者相騰踐,奔殪百餘里,會大雨如注,滍川盛溢,虎豹皆股戰,士卒爭赴,溺死者以萬數,水為不流。王邑、嚴尤、陳茂輕騎,皆乘屍而渡。
lǐ shuǐ
澧水
shuō wén yuē: lǐ, shuǐ chū nán yáng zhì héng shān, dōng rù rǔ.
《說文》曰:澧,水出南陽雉衡山,東入汝。
shān hǎi jīng yuē: gé shān, lǐ shuǐ chū yān, yīn lǐ dōng liú yú yú zé, qí zhōng duō liù zú yú.
《山海經》曰:葛山,澧水出焉,(音禮)東流於餘澤,其中多六足魚。
hàn shū dì lǐ zhì yuē: chōng xiàn lì shān, lǐ shuǐ chū yān.
《漢書地理志》曰:充縣歷山,澧水出焉。
yòu lí sāo yún: yuán yǒu zhǐ xī lǐ yǒu lán shì yě.
又《離騷》云:沅有芷兮澧有蘭是也。
yòu yǒu dàn shuǐ. wáng zhòng xuān zèng sūn wén shǐ shī yún:" yōu yōu dàn lǐ" shì yě. dàn shuǐ, lǐ shuǐ.
又有澹水。王仲宣《贈孫文始詩》云:"悠悠澹澧"是也。(澹水,澧水。)
rǔ shuǐ
汝水
shuō wén yuē: rǔ shuǐ, chū hóng nóng lú shì hái guī shān, dōng rù huái.
《說文》曰:汝水,出弘農盧氏還歸山,東入淮。
chūn qiū shuō tí cí yuē: rǔ chū měng shān, rǔ zhī wèi yán nǚ yě.
《春秋說題辭》曰:汝出猛山,汝之為言女也。
sòng jūn zhù yuē: nǚ qǔ qí shēng yùn yě.
宋均注曰:女取其生孕也。
máo shī yuē: rǔ fén, dào huà xíng yě, wén wáng zhī huà, xíng hū rǔ fén zhī guó.
《毛詩》曰:汝墳,道化行也,文王之化,行乎汝墳之國。
shuǐ jīng yuē: rǔ chū hé nán liáng xiàn miǎn xiāng xī tiān xī shān. zhù yuē: dì lǐ zhì yún: chū gāo líng shān, jí měng shān yě. yì yán chū lǔ yáng xiàn zhī dà měng shān. bó wù zhì yún: chū yàn quán shān. bìng yì míng yě.
《水經》曰:汝出河南梁縣勉鄉西天息山。注曰:《地理志》云:出高陵山,即猛山也。亦言出魯陽縣之大猛山。《博物志》云:出燕泉山。並異名也。
dōng guān hàn jì yuē: fù jùn cóng shàng yíng jī wáng mǎng èr gōng yú yáng guān, hàn bīng fǎn zǒu, hái dào rǔ shuǐ, shàng yú shuǐ àn yǐ shǒu yǐn shuǐ, zǎo jiá chén gòu, wèi jùn děng yuē:" jīn rì bà juàn shén, zhū qīng níng bèi yé?"
《東觀漢記》曰:傅俊從上迎擊王莽二公於陽關,漢兵反走,還到汝水,上於水岸以手飲水,澡頰塵垢,謂俊等曰:"今日罷倦甚,諸卿寧憊耶?"
yǐng shuǐ
潁水
shuō wén yuē: yǐng, shuǐ chū yǐng chuān yáng chéng gān shān, dōng rù huái, yù zhōu jìn yě.
《說文》曰:潁,水出潁川陽城乾山,東入淮,豫州浸也。
shuǐ jīng zhù yuē: yǐng yǒu sān yuán, yòu shuǐ chū yáng gān shān zhī yǐng gǔ, zhōng shuǐ chū dǎo yuán shǎo shì, zuǒ shuǐ chū shǎo shì nán xī.
《水經注》曰:潁有三源,右水出陽乾山之潁谷,中水出導源少室,左水出少室南溪。
hàn shū yuē: guàn fū, yǐng chuān rén, zōng zú háo héng yǐng rén. yáo yuē:" yǐng chuān qīng, guàn shì níng yǐng shuǐ zhuó, guàn shì zú."
《漢書》曰:灌夫,潁川人,宗族豪橫潁人。謠曰:"潁川清,灌氏寧;潁水濁,灌氏族。"
hán zǐ yuē: zhèng rén yǒu bo zi, qī shì mǎi biē, guī guò yǐng chuān, yǐ biē wèi kě, yǐn zhī, suì shī biē.
《韓子》曰:鄭人有卜子,妻市買鱉,歸過潁川,以鱉為渴,飲之,遂失鱉。
lǚ shì chūn qiū yuē: tāng ràng tiān xià yú biàn suí, biàn suí zì tóu yú yǐng shuǐ.
《呂氏春秋》曰:湯讓天下於卞隨,卞隨自投於潁水。
dān shuǐ
丹水
hàn shū yuē: gāo zǔ rù guān, wáng líng qǐ bīng dān shuǐ yǐ guī hàn.
《漢書》曰:高祖入關,王陵起兵丹水以歸漢。
shuǐ jīng yuē: dān shuǐ, chū jīng zhào shàng luò xiàn méng lǐng shān, zhì dān shuǐ xiàn rù yú zhuó.
《水經》曰:丹水,出京兆上洛縣蒙嶺山,至丹水縣入於汋。
lǚ shì chūn qiū yuē: yáo yǒu dān shuǐ zhī zhàn, yǐ fú nán mán. zhù yuē: shuǐ chū dān yú, xiān xià zhì shí rì yè cì zhī, yú fú shuǐ cè, chì guāng shàng zhào rú huǒ, wǎng ér qǔ zhī, gē qí xuè yǐ tú zú, kě yǐ bù xíng shuǐ shàng, zhǎng jū yuān zhōng.
《呂氏春秋》曰:堯有丹水之戰,以服南蠻。注曰:水出丹魚,先夏至十日夜伺之,魚浮水側,赤光上照如火,網而取之,割其血以塗足,可以步行水上,長居淵中。
shàng shū yì piān yuē: yáo zi bù xiào, shùn shǐ jū dān yuān wèi zhū hóu, gù hào yuē dān zhū.
《尚書》逸篇曰:堯子不肖,舜使居丹淵為諸侯,故號曰丹朱。
liù tāo yuē: yáo fá yǒu hù, zhàn yú dān shuǐ zhī pǔ.
《六韜》曰:堯伐有扈,戰于丹水之浦。
bái shuǐ
白水
shuǐ jīng yuē: bái shuǐ, chū cháo yáng xiàn xī, dōng liú guò qí xiàn nán, zhì xīn yě xiàn dōng rù yú juān.
《水經》曰:白水,出朝陽縣西,東流過其縣南,至新野縣東入於涓。
dōng guān hàn jì yuē: guāng wǔ huáng kǎo, fēng nán yáng zhī bái shuǐ xiāng.
《東觀漢記》曰:光武皇考,封南陽之白水鄉。
zhuāng zǐ yuē: liǎng shén nǚ yú bái shuǐ zhī shàng, yǔ guò zhī ér qū yuē:" zhì tiān xià nài hé?" nǚ yuē:" gǔ wú bá, jìng bù shēng máo, shǒu zú pián zhī, hé zú yǐ zhì?"
《莊子》曰:兩神女於白水之上,禹過之而趨曰:"治天下奈何?"女曰:"股無胈,脛不生毛,手足胼胝,何足以至?"
guàn shuǐ
灌水
shuǐ jīng zhù yuē: guàn shuǐ jīng liǎo xiàn, chǔ xiān shēng suǒ wèi shén guī chū yú jiāng guàn zhī jiān shì yě.
《水經注》曰:灌水經蓼縣,褚先生所謂神龜出於江灌之間是也。
zhēn bīng
潧冰
shuō wén yuē: zhēn shuǐ, chū zhèng guó.
《說文》曰:潧水,出鄭國。
shuǐ jīng zhù yuē: zhēn shuǐ, chū kuài chéng xī běi jī luò wù xià, dōng nán liú rù wěi. zhēn zì jīn zuò qín.
《水經注》曰:潧水,出鄶城西北雞絡塢下,東南流入洧。(潧字今作溱。)
shī yuē: zǐ huì sī wǒ, qiān shang shè qín. zi bù wǒ sī, qǐ wú tā rén.
《詩》曰:子惠思我,褰裳涉溱。子不我思,豈無他人。
yòu yuē: qín yǔ wěi, fāng huàn huàn xī. shì yǔ rǔ, fāng bǐng jiǎn xī. qín wěi zhèng liǎng shuǐ míng. jiǎn, lán.
又曰:溱與洧,方渙渙兮。士與汝,方秉簡兮。(溱洧鄭兩水名。簡,蘭。)
mèng zǐ yuē: zi chǎn tīng zhèng guó zhī zhèng, yǐ qí chéng yú jì rén yú qín wěi.
《孟子》曰:子產聽鄭國之政,以其乘輿濟人於溱洧。
wěi shuǐ
洧水
shuō wén yuē: wěi shuǐ, chū yǐng chuān yáng chéng shān, dōng nán rù yǐng.
《說文》曰:洧水,出潁川陽城山,東南入潁。
shuǐ jīng yún: chū mì xiàn mǎ lǐng shān. zhù yún: wěi bié yuán yě.
《水經》云:出密縣馬嶺山。注云:洧別源也。
shī yuē: zǐ huì sī wǒ, qiān shang shè wěi. zi bù wǒ sī, qǐ wú tā shì.
《詩》曰:子惠思我,褰裳涉洧。子不我思,豈無他士。
chuán yuē: zhèng dà shuǐ, lóng dòu yú shí mén zhī wài wěi yuān. shí mén, zhèng chéng mén yě.
《傳》曰:鄭大水,龍斗於時門之外洧淵。(時門,鄭城門也。)
jīng shuǐ
京水
shuǐ jīng zhù yuē: jīng shuǐ, fā yuán jīng xiàn huáng duī shān dōng, yì míng zhù dōng, quán shì fèi yǒng, zhuàng ruò dǐng yáng yáng, sú wèi zhī jīng shuǐ yě.
《水經注》曰:京水,發源京縣黃堆山東,亦名祝東,泉勢沸涌,狀若鼎揚揚,俗謂之京水也。
suǒ shuǐ
索水
shuǐ jīng zhù yuē: suǒ shuǐ, chū jīng xiàn xī nán sōng zhǔ shān, yǔ guān shuǐ tóng yuán fēn liú, jí gǔ zhān rán shuǐ yě. zuǒ chuán wèi chǔ fá zhèng, cì zhān rán, jí cǐ shuǐ míng.
《水經注》曰:索水,出京縣西南嵩渚山,與關水同源分流,即古旃然水也。《左傳》謂楚伐鄭,次旃然,即此水名。
shǐ jì yuē: hàn wáng bài yú péng chéng, hán xìn jī pò chǔ bīng yú jīng suǒ jiān, yǐ gù xiàng yǔ bù néng xī.
《史記》曰:漢王敗於彭城,韓信擊破楚兵於京索間,以故項羽不能西。
pú shuǐ
濮水
shuō wén yuē: pú shuǐ, chū dōng jùn pú yáng, nán rù jù yě.
《說文》曰:濮水,出東郡濮陽,南入鉅野。
shuǐ jīng yuē: hù zǐ hé, dōng běi guò bǐng qiū xiàn wèi pú shuǐ.
《水經》曰:瓠子河,東北過稟丘縣為濮水。
shǐ jì yuē: jìn píng gōng lìng shī juān gǔ qín wèi zhōng, shī kuàng zhǐ zhī yuē:" wáng guó zhī yīn yě." píng gōng yuē:" shì hé dào chū?" dá yuē:" cǐ shī yán suǒ zuò yě, yǔ zhòu wèi mǐ mǐ zhī lè, wǔ wáng fá zhòu, shī yán dōng zǒu, zì tóu pú shuǐ zhī zhōng, gù wén cǐ shēng bì yú pú shuǐ zhī, xiān wén cǐ shēng zhě guó xuē." wèn, guǒ yú pú shàng dé zhī.
《史記》曰:晉平公令師涓鼓琴未終,師曠止之曰:"亡國之音也。"平公曰:"是何道出?"答曰:"此師延所作也,與紂為靡靡之樂,武王伐紂,師延東走,自投濮水之中,故聞此聲必於濮水之,先聞此聲者國削。"問,果於濮上得之。
zhuāng zǐ yuē: zhuāng zi diào yú pú shuǐ, chǔ wáng shǐ dài fū èr rén xiān yān, yuē:" yuàn yǐ jìng nèi wèi lèi." zhuāng zi chí gān bù gù yě.
《莊子》曰:莊子釣於濮水,楚王使大夫二人先焉,曰:"願以境內為累。"莊子持竿不顧也。
yǔn shí shuǐ
隕石水
shuǐ jīng zhù yuē: suī yáng yǒu yǔn shí shuǐ, yī míng qī gōu. zuǒ chuán yún:" yǔn shí yú sòng wǔ, yǔn xīng yě." gù lǎo yún: cǐ shuǐ yǒu shí jié hé, wǔ shí cún yān, gù míng yǔn shuǐ, shí zhuì chù wèi zé.
《水經注》曰:睢陽有隕石水,一名漆溝。《左傳》云:"隕石於宋五,隕星也。"故老云:此水有時竭涸,五石存焉,故名隕水,石墜處為澤。
lǚ liáng shuǐ
呂梁水
shù zhēng jì yuē: péng chéng lǚ xiàn yǒu lǚ liáng shuǐ, zé zhuāng zi suǒ chēng zhàng fū shuǐ yě.
《述征記》曰:彭城呂縣有呂梁水,則《莊子》所稱丈夫水也。
liè zǐ yuē: kǒng zǐ guān lǚ liáng, xuán shuǐ sān shí rén rèn, liú mò sān shí lǐ, yuán tuó yú biē bù néng yóu zhī, jiàn yī zhàng fū yóu zhī, shù bǎi bù ér chū, bèi fā xíng gē.
《列子》曰:孔子觀呂梁,懸水三十亻刃,流沫三十里,黿鼉魚鱉不能游之,見一丈夫游之,數百步而出,被發行歌。
háo shuǐ
豪水
shuǐ jīng zhù yuē: háo shuǐ, chū yīn líng xiàn zhī yáng tíng běi xiǎo qū shí xué, běi zhù yú huái.
《水經注》曰:壕水,出陰陵縣之陽亭北小屈石穴,北注於淮。
zhuāng zǐ yuē: zhuāng zi yǔ huì zi yóu yú háo liáng shuǐ shàng.
《莊子》曰:莊子與惠子游於豪梁水上。
biàn shuǐ pǐ wàn qiè
汳水(匹萬切)
shuǐ jīng zhù yuē: biàn shuǐ chū yīn gōu, zhì jùn yí xiàn běi, rù suī shuǐ. zhù yún: yīn gōu, jí làng dàng qú yě. yì yán biàn shòu zhān rán shuǐ. zì jīn zuò biàn. yòu yún: dān qìn luàn liú, yú wǔ dé jué hé nán, rù xíng yáng hé biàn, gù biàn jiān dān shuǐ zhī chēng. hé pèi shuǐ duàn, biàn chéng zhān rán ér dōng. zì wáng shí guàn dà liáng, shuǐ chū xiàn nán ér bù jīng qí běi, xià shuǐ hóng líng, zé shì dú jīn tōng gù qú, jí yīn gōu yě. yú dà liáng běi, yòu yuē jùn shuǐ yǐ. gù chén liú fēng sú chuán yún jùn shuǐ jìng qí běi zhě yě.
《水經注》曰:汳水出陰溝,至浚儀縣北,入睢水。注云:陰溝,即浪蕩渠也。亦言汳受旃然水。(字今作汴。)又云:丹沁亂流,於武德絕河南,入滎陽合汳,故汳兼丹水之稱。河沛水斷,汳承旃然而東。自王實灌大梁,水出縣南而不經其北,夏水洪泠,則是瀆津通故渠,即陰溝也。於大梁北,又曰浚水矣。故《陳留風俗傳》雲浚水逕其北者也。
suī shuǐ
睢水
hàn shū yuē: xiàng yǔ yǔ hàn wáng zhàn yú líng bì dōng, hàn jūn dà bài, suī shuǐ wèi zhī bù liú.
《漢書》曰:項羽與漢王戰於靈壁東,漢軍大敗,睢水為之不流。
yòu dì lǐ zhì yuē: suī shuǐ shǒu shòu chén liú xiàn làng dàng qú.
又《地理志》曰:睢水首受陳留縣浪蕩渠。
shuǐ jīng yuē: suī shuǐ, dōng jìng suī yáng xiàn, yòu dōng guò xiāng xiàn nán, dāng xiāo xiàn nán, rù yú huái.
《水經》曰:睢水,東逕睢陽縣,又東過相縣南,當蕭縣南,入於淮。
yòu yuē: suī shuǐ, yòu dōng jīng suī yáng xiàn gù chéng nán, jī ér wèi péng hóng zé yě.
又曰:睢水,又東經睢陽縣故城南,積而為蓬洪澤也。
yòu jiǔ zhōu yào jì yún: suī yáng shuǐ zài sòng chéng xī.
又《九州要記》云:睢陽水在宋城西。
yòu yún: huàn shuǐ jīng xīn chéng nán, yòu dōng nán hé míng gōu shuǐ.
又云:渙水經新城南,又東南合明溝水。
yòu yuē: chuán yún suī huàn zhī jiān chū wén zhāng, tiān zǐ jiāo miào yù fú chū yān. shàng shū suǒ wèi jué fěi zhī wén zhě yě.
又曰:傳雲睢渙之間出文章,天子郊廟御服出焉。《尚書》所謂厥篚織文者也。
sì shuǐ
泗水
shuō wén yuē: sì shuǐ shòu jì shuǐ, dōng rù huái.
《說文》曰:泗水受濟水,東入淮。
lǐ yuē: zēng zǐ wèi zi xià yuē:" wú yǔ ěr shì fū zǐ yú zhū sì zhī jiān, tuì ér lǎo yú xī hé zhī shàng."
《禮》曰:曾子謂子夏曰:"吾與爾事夫子於洙泗之間,退而老於西河之上。"
hàn shū dì lǐ zhì yuē: zhū sì zhī shuǐ, qí mín shè dù, yòu zhě fú lǎo, jí lǔ dào shuāi, zhū sì zhī jiān, yín yín rú yě.
《漢書·地理志》曰:洙泗之水,其民涉渡,幼者扶老,及魯道衰,洙泗之間,齗齗如也。
lùn héng yuē: rú shū yán kǒng zǐ zàng sì shuǐ, sì shuǐ wèi zhī què liú, cǐ xū yě. sì shuǐ wú zhī, tiān shén shǐ zhī què liú, kǒng zǐ shēng shí, hé bù shǐ zhī zūn jìng hū?
《論衡》曰:儒書言孔子葬泗水,泗水為之卻流,此虛也。泗水無知,天神使之卻流,孔子生時,何不使之尊敬乎?
shuǐ jīng zhù yuē: dì lǐ zhì yuē: sì chū jì yīn chéng shì xiàn. yòu yún chū biàn xiàn běi, jīng yán běi shān, jiē wèi fēi yǐ. shān hǎi jīng yuē:" sì shuǐ chū lǔ dōng běi." yú xī yīn gōng shì, yán lì xú yǎn, lù jīng zhū sì, yīn lìng xún qí yuán liú, shuǐ chū biàn xiàn gù chéng dōng nán, táo xū xī běi. chūn qiū zhāo gōng qī nián, xiè xī nà jì sūn zhī yán, yǐ mèng shì chéng yì yǔ jìn ér qiān yú táo. dù yù yuē:" lǔ guó biàn xiàn dōng nán yǒu táo xū, shì wèi zhī yuē táo xū, shùn suǒ chù yě, jǐng yuē shùn jǐng." jiē wèi fēi yě. xū yǒu lòu zé, fāng yī shí wǔ lǐ, zé xī jì fù, sú wèi zhī guī tíng shān. gài yǒu táo xū shùn jǐng zhī yán, yīn fù yǒu guī tíng zhī míng yǐ. fù zé yǒu sān shí xué, guǎng yuán sān sì chǐ, xué yǒu tōng fǒu, shuǐ yǒu yíng lòu, lòu zé shù xī zhī zhōng qīng bēi jié zé yǐ. zuǒ yòu jū mín shí qí jiāng lòu, yù yǐ mù zhāng xué kǒu, yú biē bào lín, bù kě shèng zài yǐ. zì cǐ lián gāng tōng fù, xī běi sì shí lǐ xǔ, gāng zhī xī jì, biàn dé sì shuǐ zhī yuán yě.
《水經注》曰:《地理志》曰:泗出濟陰乘氏縣。又雲出卞縣北,《經》言北山,皆為非矣。《山海經》曰:"泗水出魯東北。"余昔因公事,沿歷徐沇,路經洙泗,因令尋其源流,水出卞縣故城東南,桃墟西北。《春秋》昭公七年,謝息納季孫之言,以孟氏成邑與晉而遷於桃。杜預曰:"魯國卞縣東南有桃墟,世謂之曰陶墟,舜所處也,井曰舜井。"皆為非也。墟有漏澤,方一十五里,澤西際阜,俗謂之媯亭山。蓋有陶墟舜井之言,因復有媯亭之名矣。阜則有三石穴,廣圓三四尺,穴有通否,水有盈漏,漏則數夕之中傾陂竭澤矣。左右居民識其將漏,豫以木鄣穴口,魚鱉暴鱗,不可勝載矣。自此連岡通阜,西北四十里許,岡之西際,便得泗水之源也。
bó wù zhì yuē: sì shuǐ péi wěi, gài sī fù yě, shí xué tǔ shuǐ, wǔ quán jù dǎo, quán xué gè jìng chǐ yú. shuǐ yuán nán cè yǒu yī miào, sōng bǎi chéng lín, shí rén wèi zhī yuán quán cí, fēi suǒ jiū yě.
《博物志》曰:泗水陪尾,蓋斯阜也,石穴吐水,五泉俱導,泉穴各徑尺餘。水源南側有一廟,松柏成林,時人謂之原泉祠,非所究也。
yòu yuē: hàn jǐng dì sān nián, yǒu bái jǐng wū yǔ hēi wū qún dòu yú lǚ xiàn, bái jǐng wū bù shèng, duò sì shuǐ zhōng sǐ zhě shù qiān.
又曰:漢景帝三年,有白頸烏與黑烏群斗於呂縣,白頸烏不勝,墮泗水中死者數千。
zhū shuǐ
洙水
shuǐ jīng yuē: zhū shuǐ chū tài shān gài xiàn lín lè shān, xī nán zhì biàn xiàn rù yú sì. zhù yún: zhū shuǐ xī nán liú, dào quán shuǐ zhù zhī, quán chū biàn chéng dōng běi, biàn shān zhī yīn. lùn yǔ zhuàn kǎo yán xiān yuē:" shuǐ míng dào quán, kǒng zǐ bù shù." yòu zhù yuē: fū zǐ jiào yú zhū sì zhī jiān, jīn chéng běi èr shuǐ zhī zhōng, jí fū zǐ shè jiào zhī suǒ yě.
《水經》曰:洙水出泰山蓋縣臨樂山,西南至汴縣入於泗。注云:洙水西南流,盜泉水注之,泉出卞城東北,卞山之陰。《論語撰考訁韱》曰:"水名盜泉,孔子不潄。"又注曰:夫子教於洙泗之間,今城北二水之中,即夫子設教之所也。
cóng zhēng jì yuē: zhū sì èr shuǐ, jiāo yú lǔ chéng dōng běi shí qī lǐ, què lǐ yǒu zhū sì qiáng, nán běi yī bǎi èr shí bù, dōng xī liù shí bù, sì mén gè yǒu shí kǔn, běi mén qù zhū shuǐ bǎi yú bù.
《從征記》曰:洙泗二水,交於魯城東北十七里,闕里有洙泗牆,南北一百二十步,東西六十步,四門各有石閫,北門去洙水百餘步。
yí shuǐ
沂水
shuō wén yuē: yí shuǐ, chū dōng hǎi fèi dōng, xī rù sì. yī yuē chū tài shān gài, qīng zhōu jìn yě.
《說文》曰:沂水,出東海費東,西入泗。一曰出泰山蓋,青州浸也。
shuǐ jīng yuē: yí shuǐ, chū tài shān gài xiàn ài shān. zhù yuē: zhèng xuán yún: chū yí shān, huò yún lín lè shān. shuǐ yǒu èr yuán: nán yuán suǒ dǎo, shì wèi zhī zuò quán běi shuǐ suǒ fā sú wèi zhī yú qióng quán, jù dōng nán liú, hé chéng yī chuān.
《水經》曰:沂水,出泰山蓋縣艾山。注曰:鄭玄云:出沂山,或雲臨樂山。水有二源:南源所導,世謂之祚泉;北水所發俗謂之魚窮泉,俱東南流,合成一川。
lùn yǔ yuē: mù chūn zhī yuè, chūn fú jì chéng, guān zhě wǔ liù rén, tóng zǐ liù qī rén, yù hū yí, fēng hū wǔ yú, yǒng ér guī.
《論語》曰:暮春之月,春服既成,冠者五六人,童子六七人,浴乎沂,風乎舞雩,詠而歸。
xī jīng zá jì yuē: lǔ rén qiū hú qǔ qī sān rì ér yóu huàn, sān nián xiū hái, qí fù cǎi sāng yú jiāo, hú zhì bù shí, ér yuè zhī, nǎi yí jīn yī yì. qī yuē:" qiè fū yóu huàn wèi fǎn, yú zī sān nián, wèi yǒu bèi rǔ rú jīn rì yě." bù gù. hú cán ér tuì, zhì jiā, wèn qī hé zài. mǔ yuē:" cǎi sāng yú jiāo." nǎi shì xiàng lái tiāo zhě yě. fū qī jù cán, suì fù yí shuǐ ér sǐ.
《西京雜記》曰:魯人秋胡娶妻三日而遊宦,三年休還,其婦採桑於郊,胡至不識,而悅之,乃遺金一鎰。妻曰:"妾夫遊宦未返,於茲三年,未有被辱如今日也。"不顧。胡慚而退,至家,問妻何在。母曰:"採桑於郊。"乃是向來挑者也。夫妻俱慚,遂赴沂水而死。
shī zǐ yuē: hán zhì jiàn shēn yáng yú lǔ, yǒu lóng yǐn yú yí. hán zhì yuē:" wú wén zhī, chū jiàn hǔ, bó zhī, jiàn lóng, shè zhī, jīn fú shè, shì bù xíng wú wén yě." suì shè zhī.
《尸子》曰:韓雉見申羊於魯,有龍飲於沂。韓雉曰:"吾聞之,出見虎,搏之,見龍,射之,今弗射,是不行吾聞也。"遂射之。
jùn guó zhì yuē: xiǎo yí shuǐ, jīn hào wèi zhǎng lì, yí shàng yǒu qiáo, jí zhāng liáng wèi huáng shí gōng qǔ lǚ suǒ.
《郡國志》曰:小沂水,今號為長利,圯上有橋,即張良為黃石公取履所。
wéi shuǐ
濰水
shuǐ jīng zhù yuē: wéi shuǐ dǎo yuán wéi shān, xǔ shèn lǚ chén yún: wéi shuǐ chū jī wū shān.
《水經注》曰:濰水導源濰山,許慎、呂忱云:濰水出箕屋山。
huái nán zǐ yuē: wéi chū fù zhōu shān. gài guǎng yì míng yě.
《淮南子》曰:濰出覆舟山。蓋廣異名也。
shǐ jì yuē: hán xìn yǔ chǔ jiāng lóng qiě jiā wéi shuǐ ér chén. yú cǐ, xìn yè lìng wèi wàn yú náng shèng shā yǐ è wéi shuǐ, yǐn jūn jī qiě, wěi tuì, qiě zhuī běi, xìn jué shuǐ, shuǐ dà zhì, qiě jūn bàn bù dé dù, suì zhǎn lóng qiě.
《史記》曰:韓信與楚將龍且夾濰水而陳。於此,信夜令為萬餘囊盛沙以遏濰水,引軍擊且,偽退,且追北,信決水,水大至,且軍半不得渡,遂斬龍且。
wèn shuǐ
汶水
shuō wén yuē: wèn shuǐ, chū láng yá tài shān zhū xū, dōng rù wéi. yòu yún: chū tài shān lái wú, xī nán rù jì.
《說文》曰:汶水,出琅琊泰山朱虛,東入濰。又云:出泰山萊蕪,西南入濟。
cóng zhēng jì yuē: wèn shuǐ, chū lái wú xiàn xī nán liú, yòu yán zì rù lái wú gǔ, jiā lù lián shān shù bǎi lǐ, shuǐ hēi, duō xíng shí, jiàn zhōng chū cǎo yào, ráo sōng bǎi, lín guàn mián méng, yá bì xiāng wàng. huò qīng cén qū jìng, huò huí yán jué gǔ, qīng fēng míng tiáo, shān hè jù xiǎng. líng gāo gǔ shēn, jiān zhuì lì zhī jù, wēi xī xiǎn jìng, yǒu xuán shù zhī jiān. wèi chū gǔ shí yú lǐ, yǒu bié gǔ, zài gū shān xià, gǔ yǒu qīng quán, quán shàng shù zhàng yǒu shí xué èr, kǒu róng rén píng xíng. rù xué zhàng yú, gāo jiǔ chǐ yú, guǎng sì wǔ zhàng, yán shì xī rén jū shān zhī chù, xīn cuàn yān yǒu yóu cún. gǔ zhōng lín mù zhì mì, xíng rén xiān yǒu néng yǐ zhì. yòu yǒu shǎo xǔ shān tián, yǐn guàn zhī zōng shàng cún. chū gǔ yǒu píng qiū, miàn shān bàng shuǐ, tǔ rén xī yǐ zhǒng mài, yún cǐ shān bù yí zhí shǔ ér yí mài, qí rén xiāng chéng yǐ zhí zhī.
《從征記》曰:汶水,出萊蕪縣西南流,又言自入萊蕪谷,夾路連山數百里,水黑,多行石,澗中出草藥,饒松柏,林灌綿濛,崖壁相望。或傾岑岨徑,或回岩絕谷,清風鳴條,山壑俱響。陵高谷深,兼惴慄之懼,危溪險徑,有懸束之艱。未出谷十餘里,有別谷,在孤山下,谷有清泉,泉上數丈有石穴二,口容人平行。入穴丈餘,高九尺餘,廣四五丈,言是昔人居山之處,薪爨煙黝猶存。谷中林木緻密,行人鮮有能矣至。又有少許山田,引灌之蹤尚存。出谷有平丘,面山傍水,土人悉以種麥,雲此山不宜殖黍而宜麥,齊人相承以殖之。
shī yuē: wèn shuǐ tāng tāng, xíng rén bāng bāng.
《詩》曰:汶水湯湯,行人彭彭。
zhōu lǐ kǎo gōng jì yuē: háo yú wèn zé sǐ, dì qì rán yě.
《周禮考工記》曰:貉逾汶則死,地氣然也。
lùn yǔ yōng yě yuē: jì shì shǐ mǐn zi qiān wèi fèi zǎi. mǐn zi qiān yuē:" shàn wèi wǒ cí yān! rú yǒu fù wǒ zhě, zé wú bì zài wèn shàng yǐ."
《論語·雍也》曰:季氏使閔子騫為費宰。閔子騫曰:"善為我辭焉!如有復我者,則吾必在汶上矣。"
chuán yuē: qí rén guī wǒ wèn yáng zhī tián.
《傳》曰:齊人歸我汶陽之田。
shù shuǐ
沭水
shuǐ jīng yún: shù shuǐ, chū láng yá dōng guǎn xiàn xī běi shān, dōng nán jīng dōng hǎi hòu qiū xiàn. liáng tiān jiān èr nián sān yuè, tǔ rén zhāng gāo děng wǔ bǎi yú rén xiāng shuài kāi záo cǐ xī, yǐn gài shuǐ tián èr bǎi yú qǐng. sú míng wèi hóng huā shuǐ, dōng liú rù sì zhōu lián shuǐ jiè.
《水經》云:沭水,出琅琊東莞縣西北山,東南經東海厚丘縣。梁天監二年三月,土人張高等五百餘人相率開鑿此溪,引溉水田二百餘頃。俗名為紅花水,東流入泗州漣水界。
zī shuǐ
淄水
shuǐ jīng yuē: zī shuǐ chū tài shān lái wú xiàn yuán shān. zhù yún: shì wèi zhī yuán quán.
《水經》曰:淄水出泰山萊蕪縣原山。注云:世謂之原泉。
huái nán zǐ yuē: zī miǎn zhī shuǐ hé, yì yá cháng ér zhī zhī. zī miǎn, qí èr shuǐ yě.
《淮南子》曰:淄澠之水合,易牙嘗而知之。(淄澠,齊二水也。)
xīn xù yuē: qí yǒu tián bā xiān shēng zhě, xíng xiū yú nèi, zhì míng yú wài, qí jūn wén qí xián, pìn ér wèn zhèng yān. tián bā duì yuē:" zhèng zài zhèng shēn, zhèng shēn zhī běn, zài yú qún chén. dài wáng zhào chén, chén gǎi zhì qián shì, jiāng zào gōng mén, wèn yú chén qiè yuē:' xī ruò?' qiè ài chén yuē: měi. jiāng chū mén, wèn cóng zhě, cóng zhě wèi chén yuē: měi. jí lín zī shuǐ ér guān yǐng, rán hòu zì zhī chǒu è yě. jīn qí zhī chén qiè yú wáng zhě, fēi tè èr rén, wáng rú lín zī shuǐ jiàn jǐ zhī è guò ér néng gǎi, sī qí guó zhì yǐ."
《新序》曰:齊有田巴先生者,行修於內,智明於外,齊君聞其賢,聘而問政焉。田巴對曰:"政在正身,正身之本,在於群臣。大王召臣,臣改制前飾,將造公門,問於臣妾曰:'奚若?'妾愛臣曰:美。將出門,問從者,從者畏臣曰:美。及臨淄水而觀影,然後自知醜惡也。今齊之臣妾諛王者,非特二人,王如臨淄水見己之惡過而能改,斯齊國治矣。"
miǎn shuǐ
澠水
shuǐ jīng zhù yuē: miǎn shuǐ, chū yíng qiū chéng dōng, shì wèi zhī hàn còu shuǐ, rù yú shí shuǐ.
《水經注》曰:澠水,出營丘城東,世謂之漢湊水,入於時水。
chuán yuē: yǒu jiǔ rú miǎn.
《傳》曰:有酒如澠。