jiàn
○澗
shì míng yuē: jiàn zhě, yán zài liǎng shān jiān yě.
《釋名》曰:澗者,言在兩山間也。
shī yuē: zhì zhì sī gàn. zhì zhì, liú xíng yě. gàn, jiàn yě.
《詩》曰:秩秩斯干。(秩秩,流行也。干,澗也。)
yòu yuē: yú yǐ cǎi píng, yú jiàn zhī zhōng.
又曰:於以采苹,於澗之中。
yòu yuē: yú yǐ cǎi píng, nán jiàn zhī bīn.
又曰:於以采蘋,南澗之濱。
yòu yuē: kǎo pán zài jiàn, shuò rén zhī kuān.
又曰:考盤在澗,碩人之寬。
ěr yǎ yuē: liǎng shān jiā shuǐ yuē jiàn.
《爾雅》曰:兩山夾水曰澗。
hàn shū yuē: pèi gōng yǔ xiàng jí lín guǎng wǔ jiàn ér yǔ, shù jí shí zuì.
《漢書》曰:沛公與項籍臨廣武澗而語,數籍十罪。
dōng guān hàn jì yuē: gěng gōng yǐ shū lè chéng bàng yǒu shuǐ, xǐ jū zhī, xiōng nú lái gōng, jué qí jiàn shuǐ, lì zé mǎ fèn zhī yǐn zhī.
《東觀漢記》曰:耿恭以疏勒城傍有水,徙居之,匈奴來攻,絕其澗水,吏笮馬糞汁飲之。
shuǐ jīng zhù yuē: luò shuǐ dōng běi liú, zhù yú gōng lù jiàn, dàn shì sú yīn é, hào zhī yuē guāng lù jiàn, fēi yě.
《水經注》曰:洛水東北流,注於公路澗,但世俗音訛,號之曰光祿澗,非也。
yì yuàn yuē: fú jiān wèi mù róng chōng suǒ xí, jiān chí guā mǎ duò ér luò jiàn, zhuī bīng jǐ jí, jì wú yóu chū, mǎ jí chí chú lín jiàn, chuí kòng yǔ jiān, jiān bù néng jí, mǎ yòu guì shòu yān, jiān pān zhī dé dēng àn ér zǒu.
《異苑》曰:苻堅為慕容沖所襲,堅馳騧馬墮而落澗,追兵幾及,計無由出,馬即踟躕臨澗,垂鞚與堅,堅不能及,馬又跪授焉,堅攀之得登岸而走。
yōu míng lù yuē: rén yǒu shān xíng zhuì jiàn zhě, wú chū lù, jī è jǐn sǐ, jiàn guī shé shén duō, zhāo mù yǐn jǐng xiàng sì fāng, rén yīn xué zhī, suì bù fù jī, tǐ shū qīng biàn, néng dēng yán àn. jīng shù nián hòu, sǒng shēn jǔ bì, suì chāo chū jiàn shàng, jí biàn hái jiā, yán sè yuè zé, pō gèng cōng huì. jì shí gǔ dàn zī wèi, bǎi rì fù qí běn zhì.
《幽明錄》曰:人有山行墜澗者,無出路,飢餓僅死,見龜蛇甚多,朝暮引頸向四方,人因學之,遂不復飢,體殊輕便,能登岩岸。經數年後,竦身舉臂,遂超出澗上,即便還家,顏色悅澤,頗更聰慧。洎食穀啖滋味,百日復其本質。
jùn guó zhì yuē: hàn wǔ yuán fēng èr nián, yǒu bái yáng chū yōng jiàn, chū chū yī yáng, yě zhōng fù rén dà jīng pāi shǒu, yáng yīn zhǐ. jīn sú shēng yáng jìn fù rén pāi shǒu shì yě.
《郡國志》曰:漢武元封二年,有白羊出庸澗,初出一羊,野中婦人大驚拍手,羊因止。今俗生羊禁婦人拍手是也。
yòu shuǐ jīng yuē: wú fáng xiàn shān xī yǒu bái yáng yuān, yuān shuǐ chū yáng.
又《水經》曰:吳房縣山溪有白羊淵,淵水出羊。
yòu yuē: chì sōng jiàn zài dōng yáng, chì sōng zǐ yóu jīn huá shān, yǐ huǒ zì shāo ér huà, gù shān shàng yǒu chì sōng zǐ zhī cí, jiàn zì shān chū, gù yuē chì sōng jiàn.
又曰:赤松澗在東陽,赤松子游金華山,以火自燒而化,故山上有赤松子之祠,澗自山出,故曰赤松澗。
shí dào zhì yuē: guǎng wǔ jiàn, zài jīn xíng zé xiàn xī.
《十道志》曰:廣武澗,在今滎澤縣西。
yòu xī zhēng jì yuē: sān huáng shān shàng yǒu èr chéng, wèi dōng xī guǎng wǔ chéng, xiāng qù èr bǎi yú bù, suí hé shuǐ cóng zhōng dōng nán liú, jīn wú shuǐ. jīn chéng dōng yǒu gāo tán, jí xiàng yǔ zuò tài gōng yú shàng yǐ shì hàn jūn chù, yī wèi hóng gōu.
又《西征記》曰:三皇山上有二城,謂東西廣武城,相去二百餘步,隋河水從中東南流,今無水。今城東有高壇,即項羽坐太公於上以示漢軍處,一謂鴻溝。
lú shì sōng shān jì yuē: bàn mǎ jiàn, rén huò yún bǎi mǎ jiàn, yì yuē bài mǎ jiàn. gù lǎo chuán, wáng zǐ jìn dé xiān ér mǎ hái, guó rén sī zhī bù jiàn, nǎi bài qí mǎ yú cǐ yě.
盧氏《嵩山記》曰:半馬澗,人或雲百馬澗,亦曰拜馬澗。故老傳,王子晉得仙而馬還,國人思之不見,乃拜其馬於此也。
hán zǐ yuē: dǒng ān yú wèi zhào shàng dì shǒu, xíng shí fù shān, jiàn shēn jiàn shēn bǎi rèn, wèn qí yù zuǒ yòu yuē:" rén cháng yǒu rù cǐ hū!" yuē:" wú yǒu."" yīng ér kuáng lóng rén rù cǐ hū?" yuē:" wú yǒu."" niú mǎ quǎn zhì rù cǐ hū?" yuē:" wú yǒu." ān yú tàn yuē:" wú néng zhì yǐ, shǐ wú fǎ zhī wú shè, yóu rù jiàn zhī bì sǐ, zé mín mò zhī fàn yě."
《韓子》曰:董安於為趙上地守,行石阜山,見深澗深百仞,問其御左右曰:"人嘗有入此乎!"曰:"無有。""嬰兒狂聾人入此乎?"曰:"無有。""牛馬犬彘入此乎?"曰:"無有。"安於嘆曰:"吾能治矣,使吾法之無赦,猶入澗之必死,則民莫之犯也。"
zhōu
○洲
shī yuē: guān guān jū jiū, zài hé zhī zhōu. sì fāng yǒu shuǐ, zhōng yāng dú gāo kě jū yě.
《詩》曰:關關雎鳩,在河之洲。(四方有水,中央獨高可居也。)
ěr yǎ yuē: shuǐ zhōng kě jū zhě yuē zhōu.
《爾雅》曰:水中可居者曰洲。
shǐ jì yuē: yuè wáng gōu jiàn píng wú, xǐ fū chāi yú yǒng dōng. wéi zhāo yuē:" jí jù zhāng dōng xī kǒu wài zhōu shì yě."
《史記》曰:越王勾踐平吳,徙夫差於甬東。韋昭曰:"即句章東溪口外洲是也。"
jìn shū yuē: yīn zhòng kān wèi jīng zhōu cì shǐ. xiān shì, zhòng kān yóu yú jiāng bīn, jiàn liú guān jiē ér zàng yān, xún rì jiān, mén qián zhī gōu hū qǐ chéng àn. qí xī yǒu rén guò zhòng kān, zì chēng xú bó, yún gǎn jūn zhī huì, wú yǐ bào yě. zhòng kān yīn wèn mén qián zhī àn shì hé xiáng hū? duì yuē:" shuǐ zhōng yǒu àn, qí míng wèi zhōu, jūn jiāng wèi zhōu." yán zhōng ér méi. zhì shì guǒ lín jīng zhōu.
《晉書》曰:殷仲堪為荊州刺史。先是,仲堪游於江濱,見流棺接而葬焉,旬日間,門前之溝忽起成岸。其夕有人過仲堪,自稱徐伯,雲感君之惠,無以報也。仲堪因問門前之岸是何祥乎?對曰:"水中有岸,其名為洲,君將為州。"言終而沒。至是果臨荊州。
wáng yǐn jìn shū yuē: zhū yá zài dà hǎi zhōng, yáo wàng zhū yá, zhōu dà rú jūn, jǔ fān yī rì yī yè zhì zhōu, zhōu zā èr qiān lǐ, jìng dù qī bā bǎi lǐ, kě shí wàn jiā, nǚ duō jiāo hǎo, zhǎng fā měi fā.
王隱《晉書》曰:朱崖在大海中,遙望朱崖,洲大如菌,舉帆一日一夜至洲,周匝二千里,徑度七八百里,可十萬家,女多姣好,長發美發。
wú lù dì lǐ zhì yuē: wú fù chūn xiàn yǒu shā zhǎng, wǔ liè wèi jùn lì, fù fǔ, xiāng rén jiàn zhī, huì yú shā shàng, fù lǎo yuē:" cǐ shā xiá ér zhǎng, jūn hòu dāng wèi zhǎng shā tài shǒu." hòu guǒ rán, yīn míng sūn zhōu.
《吳錄地理志》曰:吳富春縣有沙漲,武烈為郡吏,赴府,鄉人餞之,會於沙上,父老曰:"此沙狹而長,君後當為長沙太守。"後果然,因名孫洲。
wú zhì yuē: sūn quán qiǎn wèi wēn zhū gé zhí jiāng jiǎ shì wàn rén, fú hǎi qiú yí zhōu jí dǎn zhōu zài hǎi zhōng, zhǎng lǎo chuán yán, qín shǐ huáng dì qiǎn fāng shì xú fú jiāng tóng nán nǚ shù qiān rén rù hǎi qiú péng lái shén xiān jí xiān yào, zhǐ cǐ bù fǎn, shì shì xiàng chéng yǒu wàn jiā, qí shàng rén mín shí yǒu zhì huì jī huò shì.
《吳志》曰:孫權遣衛溫、諸葛直將甲士萬人,浮海求夷洲及亶洲在海中,長老傳言,秦始皇帝遣方士徐福將童男女數千人入海求蓬萊神仙及仙藥,止此不返,世世相承有萬家,其上人民時有至會稽貨市。
suí tú jīng yuē: hàn shuǐ jìng pí pá gǔ zhì cāng làng zhōu, zhōu jí yú fù zhào gē chù, yǔ zhòng yōng jì yún wèi zhī qiān líng zhōu.
《隋圖經》曰:漢水逕琵琶谷至滄浪洲,洲即漁父棹歌處,庾仲雍記雲謂之千齡洲。
shuǐ jīng zhù yuē: lóng yáng xiàn zhī zhōu, zhǎng èr shí lǐ, wú dān yáng tài shǒu lǐ héng zhí gān jú yú qí shàng, lín sǐ, chì qí zǐ yuē:" wú zhōu lǐ yǒu mù nú qiān tóu, bù guì rǔ yī shí, suì juàn qiān pǐ."
《水經注》曰:龍陽縣之洲,長二十里,吳丹陽太守李衡植甘橘於其上,臨死,敕其子曰:"吾洲里有木奴千頭,不匱汝衣食,歲絹千匹。"
yòu yuē: zhēng róng zhōu, guān jūn jiāng jūn liú yì pò huán xuán yú cǐ zhōu.
又曰:崢嶸洲,冠軍將軍劉毅破桓玄於此洲。
shān hǎi jīng yuē: yù zhōu, yī yuē dōu zhōu, zài hǎi zhōng. guō pú zhù yuē: jí dōng hǎi yù zhōu shān yě. chuán cǐ zhōu cóng cāng wú xǐ lái, shàng yǒu nán fāng wù.
《山海經》曰:郁洲,一曰都洲,在海中。郭璞注曰:即東海郁洲山也。傳此洲從蒼梧徙來,上有南方物。
fú nán chuán yuē: zhǎng hǎi zhōng dào shān hú zhōu, zhōu dǐ yǒu pán shí, shān hú shēng qí shàng yě.
《扶南傳》曰:漲海中倒珊瑚洲,洲底有盤石,珊瑚生其上也。
xī jīng zá jì yuē: liáng xiào wáng tù yuán zhī zhōng yòu yǒu yàn chí, chí yǒu hè zhōu, zhū gōng guǎn xiāng lián, yì shù guài shòu, mí bù bì bèi, wáng yǔ gōng rén bīn kè, yì diào qí zhōng.
《西京雜記》曰:梁孝王兔園之中又有雁池,池有鶴洲,諸宮館相連,異樹怪獸,靡不畢備,王與宮人賓客,弋釣其中。
wú dì jì yuē: zhǎng zhōu zài gū sū nán dà hú běi àn, hé lǘ suǒ yóu liè chù yě. wú wáng qiǎn xú xiáng zhì wèi, wèi tài zǔ wèi xiáng yuē:" gū bǐ zhě yuàn yuè héng jiāng zhī jīn, yǔ sūn jiāng jūn yóu gū sū zhī shàng, liè zhǎng zhōu zhī yuàn, wú zhì zú yǐ." xiáng duì yuē:" dài wáng yù fèng zhì shùn yǐ hé zhū hóu, ruò yuè héng jiāng ér yóu gū sū, shì zhǒng wáng qín ér niè fū chāi, kǒng tiān xià zhī shì qù yǐ!" tài zǔ xiào yuē:" xú shēng de wú nì zhà yé?"
《吳地記》曰:長洲在姑蘇南大湖北岸,闔閭所遊獵處也。吳王遣徐詳至魏,魏太祖謂詳曰:"孤比者願越橫江之津,與孫將軍游姑蘇之上,獵長洲之苑,吾志足矣。"詳對曰:"大王欲奉至順以合諸侯,若越橫江而游姑蘇,是踵亡秦而躡夫差,恐天下之事去矣!"太祖笑曰:"徐生得無逆詐耶?"
xiāng zhōng jì yuē: huò yuē, zhāo tán wú dǐ jú zhōu fú. zhāo tán, xiāng shuǐ zhì shēn chù yě. jú zhōu, měi dà shuǐ, zhū zhōu xī méi ér jú zhōu dú cún yān.
《湘中記》曰:或曰,昭潭無底桔洲浮。(昭潭,湘水至深處也。桔洲,每大水,諸洲悉沒而桔洲獨存焉。)
wáng sháo zhī shǐ xìng jì yuē: chéng xī bǎi yú bù yǒu qī xiá lóu, lín chuān wáng yíng zhì, qīng shǔ yóu yān, luó jūn zhāng jū zhī, yīn míng wèi luó gōng zhōu. lóu xià zhōu shàng, guǒ zhú jiāo yīn, zhǎng yáng bàng yìng, gāo wú qián sǒng, suī jí chéng huáng, qù tóng qiū hè.
王韶之《始興記》曰:城西百餘步有棲霞樓,臨川王營置,清暑游焉,羅君章居之,因名為羅公洲。樓下洲上,果竹交蔭,長楊傍映,高梧前竦,雖即城隍,趣同丘壑。
shèng hóng zhī jīng zhōu jì yuē: nán jiāng shàng yǒu lóng zhōu, xià yǒu chǒng zhōu, èr zhōu zhī jiān, jiù yún duō yú, ér tóu gǔ huī wǎng, zhé biàn guà jué. nǎi yǒu kè méi ér shì zhī, zhōng shuǐ yǒu niú èr tóu, cháng wèi pò wǎng, gù yú zhě huàn zhī.
盛弘之《荊州記》曰:南江上有龍洲,下有寵洲,二洲之間,舊雲多魚,而投罟揮網,輒便掛絕。乃有客沒而視之,中水有牛二頭,常為破網,故魚者患之。
yòu yuē: jiāng jīn dōng shí yú lǐ, yǒu zhōng xià zhōu, zhōu zhī shǒu, jiāng zhī sì yě. gù qū yuán yún:" jīng xià shǒu ér xī fú." yòu èr shí yú lǐ yǒu yǒng kǒu, suǒ wèi yán áo yóu yǒng ér yì, èr shuǐ zhī jiān, wèi zhī xià zhōu, shǒu wěi qī bǎi lǐ.
又曰:江津東十餘里,有中夏洲,洲之首,江之汜也。故屈原云:"經夏首而西浮。"又二十餘里有涌口,所謂閻敖游涌而逸,二水之間,謂之夏洲,首尾七百里。
yòu yuē: zhī jiāng xiàn xī zhì shàng míng, dōng jí jiāng jīn, qí zhōng yǒu jiǔ shí jiǔ zhōu. chǔ yàn yuē: zhōu bù mǎn bǎi, gù bù chū wáng zhě. huán xuán yǒu wèn dǐng zhī zhì, nǎi zēng yī wèi liǎng, yǐ chōng bǎi shù, tiě hào xún shí, shēn tú zōng miè, jí qí qīng fù, zhōu yì xiāo huǐ. zhì sòng wén dì zài fān, hū shēng yī zhōu, guǒ lóng fēi jiāng biǎo, sī yǒu yàn yǐ.
又曰:枝江縣西至上明,東及江津,其中有九十九洲。楚諺曰:洲不滿百,故不出王者。桓玄有問鼎之志,乃增一為兩,以充百數,僣號旬時,身屠宗滅,及其傾覆,洲亦消毀。至宋文帝在藩,忽生一洲,果龍飛江表,斯有驗矣。
jīng zhōu tú fù yuē: bǎi lǐ zhōu, qí shàng píng guǎng, tǔ wò rén fēng, hú zé suǒ chǎn, zú ráng jiǎn suì. yòu tè yí wǔ guǒ, gān nài lí zhè, yú cǐ shì chū.
《荊州圖副》曰:百里洲,其上平廣,土沃人豐,湖澤所產,足穰儉歲。又特宜五果,甘柰梨蔗,於此是出。
jīng nán zhì yuē: zhī jiāng xiàn jiè nèi, zhōu dà xiǎo fán sān shí qī, qí shí jiǔ yǒu rén jū, shí bā wú rén.
《荊南志》曰:枝江縣界內,洲大小凡三十七,其十九有人居,十八無人。
liú zhēn jīng kǒu jì yuē: jiā zǐ zhōu xī yī lǐ, dé guì zhōu, zhōu huí sì shí lǐ xǔ, shàng duō yǒu jū mín. xī wèi wén dì fá sūn quán zhì cǐ zhōu, nán wàng yuē" bǐ rén yǒu yān" ér tuì. yīn míng yuē guì zhōu.
劉楨《京口記》曰:嘉子洲西一里,得貴洲,周回四十里許,上多有居民。昔魏文帝伐孫權至此洲,南望曰"彼人有焉"而退。因名曰貴洲。
shù zhēng jì yuē: jìn níng xiàn yǒu lóng mǎng zhōu, fù lǎo yún: lóng tuì gǔ yú cǐ zhōu, qí shuǐ jīn yóu duō lóng gǔ.
《述征記》曰:晉寧縣有龍莽洲,父老云:龍蛻骨於此洲,其水今猶多龍骨。
shān qiān zhī dān yáng jì yuē: jiāng níng xiàn nán èr shí wǔ lǐ yǒu liè zhōu, jìn jiǎn wén dì wèi xiāng shí, huì huán wēn chù yě.
山謙之《丹陽記》曰:江寧縣南二十五里有列洲,晉簡文帝為相時,會桓溫處也。
jùn guó zhì yuē: cháo zhōu bái yǔ zhōu, yì zì fú lái, hòu huì jī rén xìng dīng shí zhī, yún céng cáng tóng yùn dǒu yú zhōu shàng, wǎng qǔ guǒ dé.
《郡國志》曰:朝洲白嶼洲,亦自浮來,後會稽人姓丁識之,雲曾藏銅熨斗於洲上,往取果得。
yòu yuē: rùn zhōu zhǎng mìng zhōu, liáng wǔ fàng shēng chù. hòu wèi shǐ lǐ zhū lái pìn, wǔ dì wèn yuē:" bǐ guó yì fàng shēng fǒu?" zhū yuē:" bù qǔ, yì bù fàng." dì dà cán.
又曰:潤州長命洲,梁武放生處。後魏使李諸來聘,武帝問曰:"彼國亦放生否?"諸曰:"不取,亦不放。"帝大慚。
jīng zhōu tú jīng yuē: xiāng yáng xiàn nán bā lǐ, xiàn shān dōng nán yī lǐ, jiāng zhōng yǒu cài zhōu, hàn zhǎng shuǐ xiào wèi cài mào suǒ jū, zōng zú qiáng shèng, gòng bǎo cài zhōu, wèi wáng rú suǒ méi, yī zōng dōu jǐn.
《荊州圖經》曰:襄陽縣南八里,峴山東南一里,江中有蔡洲,漢長水校尉蔡瑁所居,宗族強盛,共保蔡洲,為王如所沒,一宗都盡。
yòu yuē: wǔ dāng xiàn xī běi sì shí lǐ jiāng zhōng yǒu cāng làng zhōu, zhǎng sì lǐ, guǎng shí sān lǐ, yǔ gòng chēng hàn shuǐ dōng liú wèi cāng làng shuǐ, yí cǐ zhōu shì yě.
又曰:武當縣西北四十里江中有滄浪洲,長四里,廣十三里,《禹貢》稱漢水東流為滄浪水,疑此洲是也。
fāng yán yuē: shuǐ kě jū zhě wèi zhōu, sān fǔ wèi zhī zhōu yū. guō pú zhù yuē: shàng lín fù yún: xíng yú zhōu yū zhī pǔ.
《方言》曰:水可居者為洲,三輔謂之洲淤。(郭璞注曰:《上林賦》云:行於洲淤之浦。)
yú dì zhì yuē: wǔ zǐ xū pàn chǔ chū guān, yú jiāng shàng jiàn yú fù qiú dù, shí bàng duō rén, yú fù gē yuē:" rì zhuó zhuó qīn jǐ chí, yǔ zǐ qī xī lú zhī yī." zi xū jì dù, jiě bǎi jīn zhī jiàn yǔ yú fù. yú fù yuē:" chǔ gòu zi sù wǔ wàn, jué zhí guī, qǐ bǎi jīn zhī jiàn hū?" zi xū yuē:" wù lìng qí lù." yú fù zhī qí yì, suì fù zhōu ér sǐ, qí chù shì shui luó zhōu, shuǐ lù qù zhōu yī bǎi jiǔ shí lǐ.
《輿地誌》曰:伍子胥叛楚出關,於江上見漁父求渡,時傍多人,漁父歌曰:"日灼灼駸己馳,與子期兮蘆之漪。"子胥既渡,解百金之劍與漁父。漁父曰:"楚購子粟五萬,爵執圭,豈百金之劍乎?"子胥曰:"勿令其露。"漁父知其意,遂覆舟而死,其處是氵羅洲,水路去洲一百九十里。
jiāng xià jì yuē: yīng wǔ zhōu zài xiàn běi, àn hòu hàn shū yuē: huáng zǔ wèi jiāng xià tài shǒu, shí huáng zǔ yǔ tài zǐ shè bīn kè dà huì, yǒu xiàn yīng wǔ yú cǐ zhōu, gù yǐ wèi míng.
《江夏記》曰:鸚鵡洲在縣北,按《後漢書》曰:黃祖為江夏太守,時黃祖與太子射賓客大會,有獻鸚鵡於此洲,故以為名。
yòu jīng zhōu jì yuē: jiāng xià jùn chéng xī lín jiāng yǒu huáng hè jī, yòu yǒu yīng wǔ zhōu. hóu jǐng lìng sòng zǐ xiān yè xí jiāng xià, cáng chuán yú yīng wǔ zhōu.
又《荊州記》曰:江夏郡城西臨江有黃鶴磯,又有鸚鵡洲。侯景令宋子仙夜襲江夏,藏船於鸚鵡洲。
jiàn ān jì yuē: jùn xī nán dà xī zhī zhōng yǒu xiān rén zhōu, xī méi zhēn rén shàng shēng, zhuì mǎ yú cǐ zhōu, gù hòu míng zhuì mǎ zhōu.
《建安記》曰:郡西南大溪之中有仙人洲,昔梅真人上昇,墜馬於此洲,故後名墜馬洲。
pó yáng jì yuē: pín zhōu zài xiàn xī nán xī zhōng, yǒu bàng chū zhū, zhēn guān nián zhōng, yīn yǔ báo nǎi yǒu bàng chū zhū, bǎi xìng cǎi zhī, xián yì bù kōng. qí shuǐ píng qiǎn kě shè.
《鄱陽記》曰:蠙洲在縣西南溪中,有蚌出珠,貞觀年中,因雨雹乃有蚌出珠,百姓采之,咸亦不空。其水平淺可涉。
dān yáng jì yuē: bái lù zhōu, zài xiàn xī sān lǐ, gé jiāng zhōng xīn, nán biān xīn lín pǔ, xī duì bái lù zhōu, zhōu zài dà jiāng zhōng, duō jù bái lù, yīn míng zhī.
《丹陽記》曰:白鷺洲,在縣西三里,隔江中心,南邊新林浦,西對白鷺洲,洲在大江中,多聚白鷺,因名之。
yòu yuē: liè zhōu, zài xiàn xī nán. yú dì zhì yún: wú jiù jīn suǒ yě, nèi yǒu xiǎo shuǐ kān pō chuán, shāng kè duō tíng yǐ bì liè fēng, gù yǐ míng yān. wáng jùn fá wú sù yú cǐ, jiǎn wén wèi xiāng shí, huì huán xuán zhī suǒ yě. yì yuē lì zhōu. zhōu shàng yǒu shān, shān xíng sì lì, fú tāo běi zhēng fù wèi zhī liè zhōu.
又曰:烈洲,在縣西南。《輿地誌》云:吳舊津所也,內有小水堪泊船,商客多停以避烈風,故以名焉。王濬伐吳宿於此,簡文為相時,會桓玄之所也。亦曰溧洲。洲上有山,山形似栗,伏滔《北征賦》謂之烈洲。
yòu yuē: wú shí kè guǎn zài cài zhōu shàng, yǐ shě yuǎn, shǐ sū jùn zuò nì, táo kǎn děng lǜ suǒ tǒng tóng fù jīng shī, zhí zhǐ shí tóu, cì yú cài zhōu shì yě.
又曰:吳時客館在蔡洲上,以舍遠,使蘇峻作逆,陶侃等率所統同赴京師,直指石頭,次於蔡洲是也。
yòu yuē: zhāng gōng zhōu, zài xiàn xī nán, liáng shū tài qīng èr nián, yù zhōu cì shǐ péi dōng zhī děng zhōu shī èr wàn cì zhāng gōng zhōu. èr nián chén bà xiān jī pò hóu zi jiān shī zhì zhāng gōng zhōu, bìng cǐ chù.
又曰:張公洲,在縣西南,《梁書》太清二年,豫州刺史裴東之等舟師二萬次張公洲。二年陳霸先擊破侯子監師至張公洲,並此處。
yòu yuē: jiā zǐ zhōu, zài xiàn xī nán.
又曰:加子洲,在縣西南。
sān shí guó chūn qiū yuē: jìn xián hé èr nián, wēn jiào yǔ táo kǎn qǐ yì bīng fá sū jùn, shuài shī sì wàn zhí zhǐ shí tóu, kǎn pō jiā zǐ zhōu, jí cǐ chù yě. xià yuè kān pō chuán, dōng yuè qiǎn hé, zì yǒng chāng zhī chū, qí zhōu hū yī zhāo bēng xiàn shù lǐ, suí qí xíng qū zhé, fán zuò jiǔ wān, xíng zhě suǒ yī, dōng xī hào rán yǐ.
《三十國春秋》曰:晉咸和二年,溫嶠與陶侃起義兵伐蘇峻,帥師四萬直指石頭,侃泊加子洲,即此處也。夏月堪泊船,冬月淺涸,自永昌之初,其洲忽一朝崩陷數里,隨其形曲折,凡作九灣,行者所依,東西浩然矣。
xún yáng jì yuē: què zhōu zài xiàn běi.
《尋陽記》曰:鵲洲在縣北。
chuán yuē: zhāo gōng wǔ nián, chǔ yǐ zhū hóu fá wú, wú bài zhī yú què àn. àn què tóu yǔ què wěi xiāng qù bā shí lǐ. dù yù zhù yuē: wú dì yě. lú jiāng shū xiàn dōng nán yǒu què wěi zhǔ.
《傳》曰:昭公五年,楚以諸侯伐吳,吳敗之於鵲岸。按鵲頭與鵲尾相去八十里。杜預注曰:吳地也。廬江舒縣東南有鵲尾渚。
tuān
○湍
guǎng yǎ yuē: tuān, lài yě.
《廣雅》曰:湍,瀨也。
shuǐ jīng zhù yuē: yì yáng xiàn xī yǒu guān yǔ lài, suǒ wèi guān hóu tān yě. nán duì gān níng gù lěi. xī guān yǔ tún jūn shuǐ běi, sūn quán lìng lǔ sù gān níng jù zhī yú shì shuǐ, níng wèi sù yuē:" yǔ wén wú hāi tuò zhī shēng, bù gǎn dù yě dù zé chéng qín yǐ." yǔ yè wén qí chù fēn, yuē:" xìng bà shēng yě." suì bù dù.
《水經注》曰:益陽縣西有關羽瀨,所謂關侯灘也。南對甘寧故壘。昔關羽屯軍水北,孫權令魯肅、甘寧拒之於是水,寧謂肅曰:"羽聞吾咳唾之聲,不敢渡也;渡則成擒矣。"羽夜聞其處分,曰:"興霸聲也。"遂不渡。
yòu yuē: hàn shuǐ dōng wèi shàn tuān, hóng bō bēn dàng, bēng làng yún tuí. gǔ lǎo yán, yǒu shàn yú fèn qí sù liú wàng tāo zhí shàng, zhì cǐ zé pù yú sī shī jì, gù yīn míng tuān.
又曰:漢水東為鱔湍,洪波奔盪,崩浪雲頹。古老言,有鱔魚奮鰭溯流望濤直上,至此則曝〈魚思〉失濟,故因名湍。
yì yuàn yuē: yǒng jiā jùn yǒu bǎi bù lài, jùn rén duàn shuǐ bǔ yú, zǎi shēng dǎo jì yǐ qí duō huò, yú shí le wú suǒ de, zhòng lǚ fèn yuàn, qì yè jiāng bà. qí xī bìng mèng jiàn lǎo gōng yún, zhū jūn qiě kě xiǎo tíng, yào sī qí yí. yè hū wén yǒu tiào yuè shēng, jīng qǐ gòng kàn, nǎi shì dà yú cuò yǐ wèi, dùn huò bǎi bù, gù yīn yǐ bǎi bù míng lài.
《異苑》曰:永嘉郡有百簿瀨,郡人斷水捕魚,宰牲禱祭以祈多獲,逾時了無所得,眾侶忿怨,棄業將罷。其夕並夢見老公雲,諸君且可小停,要思其宜。夜忽聞有跳躍聲,驚起共看,乃是大魚剉以為,頓獲百簿,故因以百簿名瀨。
yì dōu qí jiù chuán yuē: jiān wèi fú yuán hé shì nǚ, míng guāng xióng, hé fù chéng chuán chéng tuān, duò shuǐ wù gù, shī sàng bù dé, xióng āi tòng hào táo, chéng xiǎo chuán yú fù méi chù kū shù shēng, zì tóu shuǐ sǐ, hòu yǔ fù xiāng chí fú chū.
《益都耆舊傳》曰:犍為符沅和氏女,名光雄,和父乘船城湍,墮水物故,屍喪不得,雄哀慟號咷,乘小船於父沒處哭數聲,自投水死,後與父相持浮出。
shèng hóng zhī jīng zhōu jì yuē: guì yáng lěi yáng xiàn yǒu liǎng lài, měi xiàn hàn, bǎi xìng gòng yōng zhī, gān yǔ pǔ jiàng, ruò yī xiāng dú yōng, yǔ yì piān yīng. dōng yǒu bó wàng tān, zhāng qiān shǐ wài guó jīng cǐ chuán méi, yīn yǐ míng tān. tān xià jiē yú fù xiàn jiè, yǒu yáng cháng hǔ bì lài, yáng liàng wèi yì zhōu, zhì cǐ fù méi, rén zhì jīn yóu míng wèi shǐ jūn tān.
盛弘之《荊州記》曰:桂陽耒陽縣有兩瀨,每縣旱,百姓共壅之,甘雨普降,若一鄉獨壅,雨亦偏應。東有博望灘,張騫使外國經此船沒,因以名灘。灘下接魚復縣界,有羊腸虎臂瀨,陽亮為益州,至此覆沒,人至今猶名為使君灘。
zhèng jī zhī dōng yáng jì yuē: xìn ān xiàn qù shí mén sì shí lǐ, lài biān xī yǒu shí dié, zhǎng sān chǐ xǔ, shì luó liè zá zēng rú diàn sì yě.
鄭緝之《東陽記》曰:信安縣去石門四十里,瀨邊悉有石牒,長三尺許,似羅列雜繒如店肆也。
liú dé míng nán jì yuē: kāng gàn shuǐ bēn liú èr bǎi yú lǐ, héng bō xiǎn lài èr shí sì chù.
劉德明《南記》曰:康贛水奔流二百餘里,橫波險瀨二十四處。
tān
○灘
yì zhōu jì yuē: fú xī tān dōng nán liù shí lǐ yǒu huáng niú xiàng, qí yá jùn xiǎn, yuǎn wàng zhī bān rùn pō xiàng huáng niú.
《益州記》曰:伏犀灘東南六十里有黃牛像,其崖峻險,遠望之班潤頗象黃牛。
yòu shuǐ jīng yún: xī yǒu huáng niú cóng bó xī ér chū shàng cǐ yá, nǎi huà wèi shí, shì míng fú xī tān.
又《水經》云:昔有黃牛從僰溪而出上此崖,乃化為石,是名伏犀灘。
yòu yuē: lì zhī tān dōng nán èr shí wǔ lǐ shān dǐng shàng yǒu yī zhǒng, zhǒng wéi yǒu nǚ zhēn shù, shù shàng héng yǒu bái yuán qī xī, jùn guó zhì yún: bó dào yǒu yù nǚ zhǒng shì.
又曰:荔枝灘東南二十五里山頂上有一冢,冢惟有女貞樹,樹上恆有白猿棲息,《郡國志》云:僰道有玉女冢是。
shuǐ jīng zhù yuē: jiāng shuǐ yòu dōng jīng láng wěi tān ér lì rén tān. yuán shān sōng yún:" èr tān xiāng qù èr lǐ, rén tān shuǐ zhì jùn qiào, nán àn yǒu qīng shí, xià méi dōng chū, qí shí qīn yín shù shí bù, zhōng xī zuò rén miàn xíng, huò dà huò xiǎo, shén fēn míng zhě, bìn fà jiē jù, yīn míng rén tān yě." jiāng shuǐ yòu dōng jìng huáng niú shān. xià yǒu tān. míng yuē huáng niú tān, nán àn zhòng lǐng dié qǐ, zuì wài gāo yá jiān, yǒu sè rú rén fù dāo qiān niú, rén hēi niú huáng, chéng jiù fēn míng, jì rén jī suǒ jué, mò de jiū yān. cǐ yán jì gāo, jiā yǐ jiāng tuān yū huí, suī tú jīng xìn sù, yóu wàng jiàn cǐ wù. gù xíng zhě yáo yuē:" cháo fā huáng niú, mù sù huáng niú." yán shuǐ lù yū shēn, huí huán wàng rú yī yǐ.
《水經注》曰:江水又東經狼尾灘而歷人灘。袁山松云:"二灘相去二里,人灘水至峻峭,南岸有青石,夏沒冬出,其石嶔崟數十步,中悉作人面形,或大或小,甚分明者,鬢髮皆具,因名人灘也。"江水又東逕黃牛山。下有灘。名曰黃牛灘,南岸重嶺疊起,最外高崖間,有色如人負刀牽牛,人黑牛黃,成就分明,既人跡所絕,莫得究焉。此岩既高,加以江湍紆迴,雖途經信宿,猶望見此物。故行者謠曰:"朝發黃牛,暮宿黃牛。"言水路紆深,迴環望如一矣。