qì
○氣
shì míng yuē: qì yóu xì yě, xì rán yǒu shēng ér wú xíng yě.
《釋名》曰:氣猶餼也,餼然有聲而無形也。
yì yuē: tiān dì yīn yūn, wàn wù huà chún.
《易》曰:天地氤氳,萬物化醇。
yòu yuē: qián lóng wù yòng, yáng qì qián cáng.
又曰:潛龍勿用,陽氣潛藏。
yòu yuē: jīng qì wèi wù, yóu hún wèi biàn. jīng qì yān yùn, jù ér chéng wù, jù jí zé sàn, ér yóu hún wèi biàn.
又曰:精氣為物,遊魂為變。(精氣煙熅,聚而成物,聚極則散,而遊魂為變。)
yòu yuē: tiān dì dìng wèi, shān zé tōng qì.
又曰:天地定位,山澤通氣。
lǐ yuē: zhòng chūn xíng qiū lìng, zé qí guó dà shuǐ, hán qì zǒng zhì.
《禮》曰:仲春行秋令,則其國大水,寒氣總至。
yòu yuē: sān yuè zhī jié, shì yuè yě, shēng qì fāng shèng, yáng qì fā xiè, gōu zhě bì chū, méng zhě jǐn dá.
又曰:三月之節,是月也,生氣方盛,陽氣發泄,勾者畢出,萌者盡達。
yòu yuē: sān yuè zhī jié, shì yuè yě, mìng guó nuó jiǔ mén zhé rǎng, yǐ bì chūn qì.
又曰:三月之節,是月也,命國儺九門磔攘,以畢春氣。
yòu yuē: jì chūn xíng dōng lìng, zé hán qì shí fā, cǎo mù jiē sù.
又曰:季春行冬令,則寒氣時發,草木皆肅。
yòu yuē: mèng qiū xíng dōng lìng, zé yīn qì dà shèng xíng chūn lìng, zé qí guó nǎi hàn, yáng qì fù hái.
又曰:孟秋行冬令,則陰氣大勝;行春令,則其國乃旱,陽氣復還。
yòu yuē: bā yuè zhī jié. shì yuè yě, tiān zǐ nǎi nuó, yǐ dá qiū qì. shā qì jìn shèng, yáng qì rì shuāi.
又曰:八月之節。是月也,天子乃儺,以達秋氣。殺氣浸盛,陽氣日衰。
yòu yuē: jiǔ yuè zhī jié. shuāng shǐ jiàng, zé bǎi gōng xiū. nǎi mìng yǒu sī yuē:" hán qì zǒng zhì, rén lì bù kān, qí jiē rù shì.
又曰:九月之節。霜始降,則百工休。乃命有司曰:"寒氣總至,人力不堪,其皆入室。
yòu yuē: jì qiū xíng chūn lìng, zé nuǎn fēng lái zhì, rén qì xiè duò.
又曰:季秋行春令,則暖風來至,人氣懈惰。
yòu yuē: xiǎo xuě zhī rì hòu wǔ rì, tiān qì shàng shēng, dì qì xià jiàng.
又曰:小雪之日後五日,天氣上升,地氣下降。
yòu yuē: mèng dōng xíng chūn lìng, zé dòng bì bù mì, dì qì shàng xiè.
又曰:孟冬行春令,則凍閉不密,地氣上泄。
yòu yuē: dì qì jǔ xiè, shì wèi fā tiān dì zhī fáng, zhū zhé zé sǐ.
又曰:地氣沮泄,是謂發天地之房,諸蟄則死。
yòu yuē: shí èr yuè zhōng qì, mìng yǒu sī dà nuó páng zhé, chū tǔ niú, yǐ sòng yīn qì.
又曰:十二月中氣,命有司大儺旁磔,出土牛,以送陰氣。
yòu yuē: shè jì tǔ ér zhǔ yīn qì yě.
又曰:社祭土而主陰氣也。
yòu: xiāng yǐn jiǔ yuē: tiān dì yán níng zhī qì, shǐ yú xī nán ér shèng yú xī běi, cǐ tiān dì zhī yì qì yě. tiān dì wēn hòu zhī qì, shǐ yú dōng běi ér shèng yú dōng nán, cǐ tiān dì zhī rén qì yě.
又:《鄉飲酒》曰:天地嚴凝之氣,始於西南而盛於西北,此天地之義氣也。天地溫厚之氣,始於東北而盛於東南,此天地之仁氣也。
zhōu lǐ yuē: shì jìn zhǎng shí huī zhī fǎ, yǐ guān yāo xiáng biàn jí xiōng. yāo xiáng shàn è zhī zhēng. zhèng sī nóng yún: huī wèi rì guāng zhī qì.
《周禮》曰:眡祲掌十煇之法,以觀妖祥、辨吉凶。(妖祥善惡之徵。鄭司農云:煇謂日光之氣。)
yòu yuē: shì jìn zhī guān, chūn fēn wàng qì.
又曰:視祲之官,春分望氣。
chuán yuē: jié xuān qí qì.
《傳》曰:節宣其氣。
shàng shū zhōng hòu yuē: yáo chén bì yú hé, xiū qì sì sāi.
《尚書中候》曰:堯沉璧於河,休氣四塞。
chūn qiū fán lù yuē: qì zhī qīng zhě wèi jīng, rén zhī jīng zhě wèi xián. zhì shēn yǐ xián, jī jīng wèi dào.
《春秋繁露》曰:氣之清者為精,人之精者為賢。治身以賢,積精為道。
chūn qiū yuán mìng bāo yuē: yīn yáng jù wèi yún qì.
《春秋元命苞》曰:陰陽聚為雲氣。
shǐ jì yuē: hǎi páng shèn qì xiàng lóu tái, guǎng yě qì chéng gōng què.
《史記》曰:海旁蜃氣象樓台,廣野氣成宮闕。
yòu xiàng yǔ běn jì yuē: fàn zēng shuō xiàng yǔ yuē:" pèi gōng zhì bù zài xiǎo, wú lìng rén wàng qí qì, jiē wèi lóng hǔ, chéng wǔ cǎi, cǐ tiān zǐ qì yě. yí jí jī wù shī."
又《項羽本紀》曰:范增說項羽曰:"沛公志不在小,吾令人望其氣,皆為龍虎,成五彩,此天子氣也。宜急擊勿失。"
yòu qín jì yuē: shǐ huáng dōng yóu, wàng qì zhě yún:" wǔ bǎi nián hòu jīn líng yǒu tiān zǐ qì." yú shì shǐ huáng dōng yóu yǐ yàn zhī, gǎi jīn líng wèi mò líng, qiàn zhī yǐ jué qí qì.
又《秦紀》曰:始皇東遊,望氣者云:"五百年後金陵有天子氣。"於是始皇東遊以厭之,改金陵為秣陵,塹之以絕其氣。
hàn shū yuē: wǔ dì xún shòu, guò hé jiān, jiàn zǐ yún qīng qì zì dì shǔ tiān, wàng qì zhě yún xià yǒu qí nǚ, qiú zhī, dé quán fū rén, hòu shēng zhāo dì.
《漢書》曰:武帝巡狩,過河間,見紫雲青氣自地屬天,望氣者雲下有奇女,求之,得拳夫人,後生昭帝。
yòu yuē: xuān dì yòu shí hào yuē huáng céng sūn. shēng shù yuè, zāo wū gǔ shì. suī zài qiǎng bǎo, yóu xì jùn dǐ yù. bǐng jí wèi tíng wèi jiān, zhì wū gǔ, lián céng sūn wú gū. zhì wáng yuán èr nián, wǔ dì jí, wàng qì zhě yán zhǎng ān yù zhōng yǒu tiān zǐ qì, shàng qiǎn shǐ zhě fēn tiáo zhōng dōu guān zhào yù, xì zhě qīng zhòng jiē shā zhī. nèi yè zhě lìng guō rǎng yè zhì jùn dǐ yù, jí bì mén jù, shǐ zhě bù dé rù, céng sūn lài jí dé quán.
又曰:宣帝幼時號曰皇曾孫。生數月,遭巫蠱事。雖在襁緥,猶系郡邸獄。邴吉為廷尉監,治巫蠱,憐曾孫無辜。至亡元二年,武帝疾,望氣者言長安獄中有天子氣,上遣使者分條中都官詔獄,系者輕重皆殺之。內謁者令郭攘夜至郡邸獄,吉閉門拒,使者不得入,曾孫賴吉得全。
yīng shào hàn guān yí yuē: shì zǔ fēng chán, xī yǒu qīng qì, shàng yǔ tiān shǔ, yáo wàng bù jiàn shān diān.
應劭《漢官儀》曰:世祖封禪,夕有青氣,上與天屬,遙望不見山巔。
yòu yuē: gāo zǔ zài pèi, yǐn máng dàng shān, měi yóu, shàng zhé bù yù lìng lǚ hòu zhī, cháng zài shēn pì chù, hòu yì cháng zhī suǒ zài. gāo zǔ wèn yuē:" hé yǐ zhī zhī?" hòu yuē:" jūn suǒ jū chù, shàng yǒu zǐ qì."
又曰:高祖在沛,隱芒碭山,每游,上輒不欲令呂后知,常在深僻處,後亦常知所在。高祖問曰:"何以知之?"後曰:"君所居處,上有紫氣。"
yòu yuē: xiào líng xī píng bā nián bā yuè xīn wèi, bái qì rú pǐ liàn chōng běi dǒu dì sì xīng, wèi dà shòu zhuàng. míng nián, yáng zhōu cì shǐ zāng mín gōng dào zéi, zhǎn shǒu shù qiān jí.
又曰:孝靈熹平八年八月辛未,白氣如匹練沖北斗第四星,為大獸狀。明年,揚州刺史臧旻攻盜賊,斬首數千級。
dōng guān hàn jì yuē: hé dì yǒng yuán shí èr nián, guǐ yǒu yè, bái qì zhǎng sān zhàng, qǐ guó dōng běi, zhǐ jūn shì shí rì. shì yuè, xī yù méng qí shū lè èr guó guī yì.
《東觀漢記》曰:和帝永元十二年,癸酉夜,白氣長三丈,起國東北,指軍市十日。是月,西域蒙奇、疏勒二國歸義。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: láng yǐ shàng shū yuē:" qù nián rùn yuè, bái qì cóng tiān hàn rù yù jǐng xī, jiāng yǒu pàn lì zhī huàn jīn jīng zhī biàn. tài wèi suǒ zhǎng, yí zé yǐ zāi yì.
謝承《後漢書》曰:郎顗上書曰:"去年閏月,白氣從天漢入玉井西,將有叛戾之患、金精之變。太尉所掌,宜責以災異。
hòu hàn shū wǔ xíng zhì yuē: yǒng xìng èr nián, guāng lù xūn shě bì xià yǒu qīng qì, shì zhī dé yù gōu jué.
《後漢書·五行志》曰:永興二年,光祿勛舍壁下有青氣,視之得玉鈎玦。
hàn guāng wǔ fēng chán yí yuē: yuán nián fēng chán, zhòu yǒu bái qì, yè yǒu chì guāng.
《漢光武封禪儀》曰:元年封禪,晝有白氣,夜有赤光。
yòu yuē: jiàn wǔ sān shí èr nián èr yuè shí jiǔ rì zhī shān yú. cǐ rì shān shàng yún qì chéng gōng què, bǎi guān jiē jiàn zhī. èr shí yī rì xī shēng shí yǒu bái qì guǎng yī zhàng, dōng nán jí wàng. èr shí èr rì lǐ bì, zhèng zhí tán suǒ, yǒu qì yǔ tiān shǔ, yáo wàng bù fù jiàn shān.
又曰:建武三十二年二月十九日之山虞。此日山上雲氣成宮闕,百官皆見之。二十一日夕牲時有白氣廣一丈,東南極望。二十二日禮畢,正直壇所,有氣與天屬,遙望不復見山。
chǔ hàn chūn qiū yuē: yà fù móu yuē:" wú wàng pèi gōng, qí qì chōng tiān, wǔ sè xiàng càn, huò shì lóng, huò shì shé, huò shì hǔ, huò shì yún, huò shì rén, cǐ fēi rén chén zhī qì yě."
《楚漢春秋》曰:亞父謀曰:"吾望沛公,其氣沖天,五色相摻,或似龍,或似蛇,或似虎,或似雲,或似人,此非人臣之氣也。"
wáng yǐn jìn shū yuē: wǔ dì xián níng yuán nián, luò yáng tài zǔ miào zhōng yǒu qīng qì, zhàn zhě yún yǐ wèi dōng guǎn wáng hòu dāng yǒu tiān zǐ. hòu gǎi fēng láng yá, jiāng dōng zhī yīng yě.
王隱《晉書》曰:武帝咸寧元年,洛陽太祖廟中有青氣,占者雲以為東莞王后當有天子。後改封琅琊,江東之應也。
yòu yuē: lǔ shèng, zì shū shí. yǐ suì rì wàng qì, nǎi zhǎng tàn, zhī jiāng lái duō gù, biàn chēng jí qù guān. zhōng shū lìng zhāng huá jìng zhī, yù yòng zhī, qiǎn èr zi yù yì, suì bù dòng.
又曰:魯勝,字叔時。以歲日望氣,乃長嘆,知將來多故,便稱疾去官。中書令張華敬之,欲用之,遣二子諭意,遂不動。
yòu yuē: zhāng huá chá niú dòu jiān yǒu zǐ qì, nǎi fēng chéng zhī jiàn qì yě.
又曰:張華察牛斗間有紫氣,乃豐城之劍氣也。
wú zhì yuē: cháo gōng jǐng shàng, dàn yǒu wǔ sè qì, sūn jiān lìng jùn zhī, dé hàn chuán guó xǐ.
《吳志》曰:朝宮井上,旦有五色氣,孫堅令浚之,得漢傳國璽。
yòu yuē: sūn jiān zàng fù chūn chéng dōng, zhǒng yǒu guāng, shàng shǔ tiān, xià màn shù lǐ. jiē yuē:" fēi fán qì yě, sūn shì qí xìng hū!"
又曰:孫堅葬富春城東,冢有光,上屬天,下蔓數里。皆曰:"非凡氣也,孫氏其興乎!"
shǔ zhì yuē: liú bào xiàng jǔ děng shàng yán:" jiàn ān èr shí èr nián, shù yǒu qì, bì yǒu tiān zǐ chū qí fāng."
《蜀志》曰:劉豹、向舉等上言:"建安二十二年,數有氣,必有天子出其方。"
nán zhōng bā jùn zhì yuē: yǒng chāng jùn yǒu jìn shuǐ, shuǐ yǒu è dú qì, zhōng wù zé yǒu shēng, zhōng shù mù zé zhé, míng yuē:" guǐ dàn". zhōng rén zé yǎn rán kuì làn.
《南中八郡志》曰:永昌郡有禁水,水有惡毒氣,中物則有聲,中樹木則折,名曰:"鬼彈"。中人則奄然潰爛。
sòng yǒng chū shān chuān jì yuē: níng zhōu zhàng qì cao gāng lù, sì shí bù jué.
宋《永初山川記》曰:寧州瘴氣{艹岡}露,四時不絕。
xī shēng jì yuē: lǎo zi xī chū guān, guān lìng yǐn xǐ zhàn qì, zhī shén xiān guò.
《西升記》曰:老子西出關,關令尹喜占氣,知神仙過。
jīng zhōu jì yuē: yí dào xiàn yǒu wàng zhōu shān, shān xià yǒu quán, yù yǔ, quán zhōng yǒu chì qì shàng téng yú tiān.
《荊州記》曰:夷道縣有望州山,山下有泉,欲雨,泉中有赤氣上騰於天。
zhuāng zǐ yuē: ruò fú chéng tiān dì zhī zhèng ér yù liù qì zhī biàn, yǐ yóu yú wú qióng zhě, bǐ è hū dài zāi! guō xiàng yuē: yù liù qì zhī biàn, jí shì yóu biàn huà zhī tú yě.
《莊子》曰:若夫乘天地之正而御六氣之辨,以游於無窮者,彼惡乎待哉!(郭象曰:御六氣之辨,即是游變化之塗也。)
yòu yuē: rén zhī shēng qì jù zé wèi shēng, sàn zé wèi sǐ.
又曰:人之生氣聚則為生,散則為死。
liè zǐ yuē: tài chū zhě, qì zhī shǐ yě.
《列子》曰:太初者,氣之始也。
yòu yuē: tiān, jī qì zhī chéng zhě yě.
又曰:天,積氣之成者也。
sūn qīng zǐ yuē: shuǐ huǒ yǒu qì ér wú, cǎo mù yǒu shēng ér wú zhī.
《孫卿子》曰:水火有氣而無,草木有生而無知。
bào piáo zǐ yuē: jūn shàng qì hēi rú lóu, jiāng jūn yí jūn bì bài. qí jiāng yǒng zé qì rú huǒ, huǒ shì rú zhāng nǔ, yún rú rì yuè, chì qì rào zhī, suǒ jiàn zhī dì dà shèng, bù kě gōng yě.
《抱朴子》曰:軍上氣黑如樓,將軍移軍必敗。其將勇則氣如火,火勢如張弩,雲如日月,赤氣繞之,所見之地大勝,不可攻也。
yòu yuē: huò wèn dēng bù zhī dào, yuē:" huò yòng zǎo xīn wèi fēi chē, cún niàn zé wǔ shé liù lóng zhì chéng zhī, shàng shēng sān shí lǐ, míng wèi tài qīng. qí qì shén gāng, shèng rén yě. shī yán yuān fēi jiàn gāo, zhí shū liǎng chì ér zì jiàn jìn, jiàn chéng gāng qì yě.
又曰:或問登步之道,曰:"或用棗心為飛車,存念則五蛇六龍至乘之,上升三十里,名為太清。其氣甚剛,勝人也。師言鳶飛漸高,直舒兩翅而自漸進,漸乘剛氣也。
huái nán zǐ yuē: tǔ dì gè yǐ lèi shēng rén, shì gù shān qì duō nán, zé qì duō nǚ, shuǐ qì duō yīn, yú jīn fǎn. fēng qì duō lóng, lín qì duō lóng, mù qì duō yǔ, gāo yòu yuē: zì cǐ shàng zhì shān qì duō, nán jiē shēng zǐ, nǎi yǒu cǐ jí yě. xià qì duō zhǒng, àn xià xià shī, zhǒng zú yuē zhǒng. shí qì duō lì, xiàng shí yě. xiǎn zǔ qì duō yǐng, shǔ qì duō yāo, yīn yāo hán qì duō shòu, gǔ qì duō bì, qiū qì duō kuáng, guǎng qì duō rén, xià ér píng zhě wèi guǎng. líng qì duō tān, xiàng líng jī jù yě. qīng tǔ duō lì, lì, jí yě. zhòng tǔ duō chí, qīng shuǐ yīn xiǎo, zhuó shuǐ yīn dà, tuān shuǐ rén zhòng, tuān, jí liú hàn shuǐ yě. zhōng tǔ duō shèng rén, jiē yīng qí lèi yě.
《淮南子》曰:土地各以類生人,是故山氣多男,澤氣多女,水氣多瘖,(於金反。)風氣多聾,林氣多癃,木氣多傴,(高誘曰:自此上至山氣多,男皆生子,乃有此疾也。)下氣多尰,(岸下下濕,腫足曰尰。)石氣多力,(象石也。)險阻氣多癭,暑氣多殀,(音夭)寒氣多壽,谷氣多痺,丘氣多狂,廣氣多仁,(下而平者為廣。)陵氣多貪,(象陵積聚也。)輕土多利,(利,疾也。)重土多遲,清水音小,濁水音大,湍水人重,(湍,急流悍水也。)中土多聖人,皆應其類也。
yòu yuē: tài qīng zhī shǐ shì, tiān fù yǐ dé, dì zài yǐ lè, sì shí bù shī qí xù, fēng yǔ bù jiàng qí nüè, rì yuè shū qīng ér yáng guāng, wǔ xīng xún guǐ ér bù shī qí xíng, cǐ shí xuán yuán qì zhì xiū zhě yě.
又曰:太清之始世,天覆以德,地載以樂,四時不失其序,風雨不降其虐,日月淑清而揚光,五星循軌而不失其行,此時玄元氣至休者也。
lǚ shì chūn qiū yuē: tiān yuán wèi jīng qì yuán tōng, zhōu fù wú zá, gù yuē yuán.
《呂氏春秋》曰:天圓為精氣圓通,周復無雜,故曰圓。
wèi zǐ yuē: běi yí zhī qì xiàng qún yáng, nán yí zhī qì lèi chuán, shān hǎi zhī qì xiàng lóu tái, gōng què dū yì zhī qì xiàng lín mù.
魏子曰:北夷之氣象群羊,南夷之氣類船,山海之氣象樓台,宮闕、都邑之氣象林木。
jiā yǔ yuē: shí qì zhě, shén míng ér shòu.
《家語》曰:食氣者,神明而壽。
luò shū yuē: yǒu qì xiàng rén, qīng yī wú shǒu, zài rì xī, tiān zǐ zhī qì yě.
《洛書》曰:有氣象人,青衣無手,在日西,天子之氣也。
dùn jiǎ kāi shān tú yuē: jù líng zhě, piān de yuán qì zhī dào, gù yǐ yuán qì yī shí shēng hùn dùn.
《遁甲開山圖》曰:巨靈者,偏得元氣之道,故以元氣一時生混沌。
yòu yuē: zì lǎo zi shēng zhōu, qīng qì líng chí, sú rú dào shì wú suǒ tōng yàn.
又曰:自老子生周,青氣凌遲,俗儒道士無所通驗。
hé tú yuē: kūn lún shān yǒu shuǐ, shuǐ qì shàng zhēng wèi xiá.
《河圖》曰:崑崙山有水,水氣上蒸為霞。
dì jìng tú yuē: wàng bǎi xìng jiā huáng qì zhě, niè zhī zi shù yě. shān yǒu bái qì ér yù yù, zhōng yǒu shén lóng.
《地鏡圖》曰:望百姓家黃氣者,櫱梔子樹也。山有白氣而鬱郁,中有神龍。
sān fǔ jiù shì yuē: hàn zuò líng tái, yǐ sì mèng yuè dēng ér guān, huáng qì wèi jí bìng, chì bīng, hēi shuǐ.
《三輔舊事》曰:漢作靈台,以四孟月登而觀,黃氣為疾病,赤兵,黑水。
jīng zhōu tú yuē: yí dū jùn wàng zhōu shān, yuán shān sōng yí dū jì yuē zhōng shān. shān gēn yǒu yǒng quán chéng xī, xī zhù dān shuǐ, tiān yīn yù yǔ, zhé yǒu chì qì, gù míng dān xī.
《荊州圖》曰:宜都郡望州山,(袁山松《宜都記》曰鍾山。)山根有湧泉成溪,溪注丹水,天陰欲雨,輒有赤氣,故名丹溪。
lùn héng yuē: chén liú yú yán, zì jūn rén. yè shēng, mǔ jiàn qí shàng qì rú yī pǐ juàn jìng shàng tiān, yǐ wèn rén, rén yuē jí qì yǔ tiān tōng. shì zhì sī tú.
《論衡》曰:陳留虞延,字君人。夜生,母見其上氣如一匹絹徑上天,以問人,人曰吉氣與天通。仕至司徒。
chǔ cí yuē: cān liù qì ér yǐn hàng xiè xī, shù zhèng yáng ér hán zhāo xiá. wáng yì yuē: cān tūn yuē jīng, shí yuán fú yě. líng yáng zǐ míng jīng yuē: chūn shí zhāo xiá, zhāo xiá zhě, rì shǐ chū chì qì yě. qiū rì shí lún hàn, lún hàn zhě, rì méi hòu chì huáng qì yě. dōng shí hàng xiè, hàng xiè zhě, běi fāng bàn yè qì yě. xià shí zhèng yáng, zhèng yáng zhě, nán fāng rì zhōng qì yě.
《楚辭》曰:餐六氣而飲沆瀣兮,漱正陽而含朝霞。(王逸曰:餐吞曰精,食元符也。《凌陽子明經》曰:春食朝霞,朝霞者,日始出赤氣也。秋日食淪漢,淪漢者,日沒後赤黃氣也。冬食沆瀣,沆瀣者,北方半夜氣也。夏食正陽,正陽者,南方日中氣也。)
yòu tiān wèn yuē: bó qiáng ān chù? huì qì ān zài? zhù yuē:" bó qiáng, shì dà yì guǐ yě. suǒ zhì zì è qì, shāng hé qì."
又《天問》曰:伯強安處?惠氣安在?注曰:"伯強,是大疫鬼也。所至恣惡氣,傷和氣。"
wù
○霧
shì míng yuē: wù, mào yě. qì méng mào fù dì wù yě. hūn àn zhī shí zé wèi yāo zāi, míng wáng shèng zhǔ zé wèi xiáng ruì.
《釋名》曰:霧,冒也。氣蒙冒覆地物也。昏暗之時則為妖災,明王聖主則為祥瑞。
lǐ jì yuè lìng yuē: zhòng dōng xíng xià lìng, zé qí guó nǎi hàn, fēn wù míng míng.
《禮記·月令》曰:仲冬行夏令,則其國乃旱,氛霧冥冥。
ěr yǎ yuē: dì qì fā, tiān bù yīng, yuē wù.
《爾雅》曰:地氣發,天不應,曰霧。
shàng shū zhōng hòu yuē: jié wú dào, dì tǔ huáng wù.
《尚書中候》曰:桀無道,地吐黃霧。
chūn qiū yuán mìng bāo yuē: wù, yīn yáng zhī qì yě, yīn yáng nù ér wèi fēng, luàn ér wèi wù.
《春秋元命苞》曰:霧,陰陽之氣也,陰陽怒而為風,亂而為霧。
hàn shū yuē: yuán àng jiàn wén dì wù qiān huái nán wáng, kǒng qí féng wù lù bìng sǐ.
《漢書》曰:袁盎諫文帝勿遷淮南王,恐其逢霧露病死。
yòu yuē: wáng shì wǔ hóu tóng rì jù fēng, qí rì huáng wù sì sāi.
又曰:王氏五侯同日俱封,其日黃霧四塞。
yòu yuē: hàn gāo zǔ zhì píng chéng, xiōng nú wéi shàng qī rì, tiān dà wù, hàn shǐ rén hái wǎng, hú bù jué, hòu dé miǎn píng chéng zhī nán.
又曰:漢高祖至平城,匈奴圍上七日,天大霧,漢使人還往,胡不覺,後得免平城之難。
yòu yuē: xiào chéng dì jiàn shǐ yuán nián, xià sì yuè, huáng wù sì sāi. shàng wèn yáng xìng děng, duì yuē:" yīn shèng qīn yáng zhī qì yě."
又曰:孝成帝建始元年,夏四月,黃霧四塞。上問楊興等,對曰:"陰盛侵陽之氣也。"
dōng guān hàn jì yuē: mǎ yuán wèi guān shǔ yuē:" wú zài làng pō xī lǐ jiān, xià lǎo shàng wù, dú qì xūn zhēng, yǎng shì wū yuān diǎn diǎn dōu yè tǔ yè èr yīn. duò shuǐ zhōng."
《東觀漢記》曰:馬援謂官屬曰:"吾在浪泊、西裡間,下潦上霧,毒氣薰蒸,仰視烏鳶跕跕(都葉、吐葉二音。)墮水中。"
xiè chéng hòu hàn shū yuē: hé nán zhāng kǎi, zì gōng chāo. xìng hǎo dào shù, néng zuò wǔ lǐ wù. yú shí huá yīn guān xī huá yīn rén péi yōu yì néng zuò sān lǐ wù.
謝承《後漢書》曰:河南張楷,字公超。性好道術,能作五里霧。於時華陰關西華陰人裴優亦能作三里霧。
wèi lüè yuē: liú xióng míng měi chū yún wù zhōng, shí dào bù mí huò, shí rén yīn wèi néng wèi yún wù.
《魏略》曰:劉雄鳴每出雲霧中,識道不迷惑,時人因謂能為雲霧。
wáng yǐn jìn shū yuē: lè guǎng wèi shàng shū lìng, wèi guàn jiàn ér qí zhī, yīn lìng zhū zi zào yān, yuē:" cǐ rén zhī shuǐ jìng yě. měi jiàn lìng rén yíng rán, ruò kāi yún wù, dǔ qīng tiān."
王隱《晉書》曰:樂廣為尚書令,衛瓘見而奇之,因令諸子造焉,曰:"此人之水鏡也。每見令人瑩然,若開雲霧,睹青天。"
yòu yuē: dà níng yuán nián, huáng wù sì sāi, wáng dūn zhī yīng yě.
又曰:大寧元年,黃霧四塞,王敦之應也。
sòng yuán jiā qǐ jū zhù yuē: xū yí mín wáng péng xiān dīng mǔ jiān, jū sàng zhì xiào. yuán jiā zhī shǐ, fù yòu sàng wáng. péng xiōng dì èr rén tǔ gōng wèi jiù, xiāng rén zhù péng zuò zhuān, zhuān shì xū shuǐ jì, zhí tiān hàn, chuān jǐng jǐn lì bù dé shuǐ. péng hào qióng wú jì, yī dàn tiān wù, wù xiāo zhī hòu, yú zhuān zào qián zì rán shēng shuǐ.
《宋元嘉起居注》曰:盱眙民王彭先丁母艱,居喪至孝。元嘉之始,父又喪亡。彭兄弟二人土工未就,鄉人助彭作磚,磚事須水濟,值天旱,穿井盡力不得水。彭號窮無計,一旦天霧,霧消之後,於磚灶前自然生水。
shěn yuē sòng shū yuē: hòu hàn zhēng yuè cháo, tiān zǐ lín dé yáng diàn shòu cháo hè. shè lì cóng nán fāng lái, xì yú diàn qián, jī shuǐ huà chéng bǐ mù, tiào yuè, sòu shuǐ zuò wù yì rì.
沈約《宋書》曰:後漢正月朝,天子臨德陽殿受朝賀。舍利從南方來,戲於殿前,激水化成比目,跳躍,嗽水作霧翳日。
yàn shū liè zǔ hòu jì yuē: yuán xǐ liù nián, jiǎng gàn qiǎn shì zhōng móu gāo tài zǐ zhān shì liú yī jī chuán guó xǐ yì jìn qiú jiù. yī fù yǐn xíng shù bǎi lǐ, huáng wù sì sāi, mí huāng bù dé jìn, nǎi hái yì qǔ xíng, xǐ shǐ dé qù.
《燕書·烈祖後紀》曰:元璽六年,蔣干遣侍中繆高、太子詹事劉猗齎傳國璽詣晉求救。猗負引行數百里,黃霧四塞,迷荒不得進,乃還易取行,璽始得去。
dì wáng shì jì yuē: fán zhòng wù sān rì bì dà yǔ, yǔ wèi jiàng, wù bù kě mào xíng.
《帝王世紀》曰:凡重霧三日必大雨,雨未降,霧不可冒行。
yòu yuē: dì wò dīng bā nián, yī yǐn zú, nián bǎi yǒu yú suì, tiān wù sān rì. wò dīng zàng yǐ tiān zǐ zhī lǐ, sì yǐ tài láo, qīn zì lín sàng, sān nián yǐ bào dà dé yān.
又曰:帝沃丁八年,伊尹卒,年百有餘歲,天霧三日。沃丁葬以天子之禮,祀以太牢,親自臨喪,三年以報大德焉。
yòu yuē: huáng dì shí, tiān dà wù sān rì, dì yóu luò shuǐ zhī shàng, jiàn dà yú, shā wǔ shēng yǐ jiào zhī, tiān nǎi shén yǔ, qī rì qī yè, yú liú, shǐ dé tú shū, jīn hé tú yě. shì chuán dà wù sān rì bì yǒu shèn yǔ, zì cǐ shǐ yě.
又曰:黃帝時,天大霧三日,帝游洛水之上,見大魚,殺五牲以醮之,天乃甚雨,七日七夜,魚流,始得圖書,今河圖也。世傳大霧三日必有甚雨,自此始也。
hàn wǔ nèi chuán yuē: dōng fāng shuò chéng yún fēi qù, yǎng wàng tiān, wù fù zhī, bù zhī suǒ zài.
《漢武內傳》曰:東方朔乘雲飛去,仰望天,霧覆之,不知所在。
liú xiàng liè nǚ chuán yuē: táo dá zi qī zhě, táo dài fū dá zi zhī qī yě. dá zi shì táo sān nián, míng yù bù xìng, jiā fù sān bèi. qí qī shù jiàn yuē:" fū zǐ néng báo ér guān dà, shì wèi yīng hài wú gōng ér jiā fù, shì wèi jī yāng. xī chǔ lìng yǐn zi wén zhī shì, jiā pín ér guó fù, fú jié yú zi sūn, míng chuí yú hòu dài. jīn fū zǐ tān fù wù dà, bù gù hòu hài, qiè wén nán shān yǒu xuán bào, wù yǔ qī rì bù xià shí zhě hé yě? yù yǐ zé qí yī máo ér chéng qí wén zhāng, gù cáng yǐ yuǎn hài. jīn jūn yǔ cǐ bèi, bù wú hòu huàn hū?"
劉向《列女傳》曰:陶答子妻者,陶大夫答子之妻也。答子仕陶三年,名譽不興,家富三倍。其妻數諫曰:"夫子能薄而官大,是謂嬰害;無功而家富,是謂積殃。昔楚令尹子文之仕,家貧而國富,福結於子孫,名垂於後代。今夫子貪富務大,不顧後害,妾聞南山有玄豹,霧雨七日不下食者何也?欲以澤其衣毛而成其文章,故藏以遠害。今君與此背,不無後患乎?"
gě hóng shén xiān chuán yuē: luán bā wèi shàng shū láng, yī dàn tiān dà wù, duì zuò bù xiāng jiàn, shī bā suǒ zài. hòu wèn qí gù, nǎi shì bā hái chéng dū yǔ qīn gù bié yě.
葛洪《神仙傳》曰:欒巴為尚書郎,一旦天大霧,對坐不相見,失巴所在。後問其故,乃是巴還成都與親故別也。
yòu yuē: huái nán wáng wén yǒu dào shù zhī shì, bì bēi cí hòu bì yǐ zhì zhī, yú shì bā gōng nǎi wǎng, yī rén néng zuò zhì fēng yǔ, lì qǐ yún wù, wáng shì zhī wú bù xiào.
又曰:淮南王聞有道術之士,必卑辭厚幣以致之,於是八公乃往,一人能坐致風雨,立起雲霧,王試之無不效。
lǐ xiān shēng chuán yuē: xiān shēng míng guǎng, zì zǔ hé, běn nán yáng rén. liú bèi qiǎn jūn yù qǔ xiān shēng, xiān shēng qǐ wù bàn tiān, bèi qí zì xiāng shā, xiān zhǔ yīn cǐ nǎi rù wú.
《李先生傳》曰:先生名廣,字祖和,本南陽人。劉備遣軍欲取先生,先生起霧半天,備騎自相殺,先主因此乃入吳。
yí dū shān chuān jì yuē: jùn xī běi sān shí lǐ yǒu dān shān, tiān qíng, shān lǐng hū yǒu wù qǐ, huí zhuǎn rú yān, bù guò zài zhāo yǔ bì jiàng.
《宜都山川記》曰:郡西北三十里有丹山,天晴,山嶺忽有霧起,迴轉如煙,不過再朝雨必降。
wáng liè zhī ān chéng jì yuē: xiàn rén yǒu xiè lǐn zhě, xíng tián guī lù zhōng hū yù yún wù, wù zhōng yǒu yī rén chéng guī ér xíng. lǐn zhī wèi shén rén, bài qǐng suí qù. fù yuē: rǔ wú xiān gǔ, bù dé qù yě."
王烈之《安城記》曰:縣人有謝廩者,行田歸路中忽遇雲霧,霧中有一人乘龜而行。廩知為神人,拜請隨去。父曰:汝無仙骨,不得去也。"
xiāng zhōu jì yuē: qǔ jiāng xiàn yǒu yín shān, shān cháng duō sù wù.
《湘州記》曰:曲江縣有銀山,山常多素霧。
sōng gāo shān jì yuē: yǒu liè shī zài shān, jiàn fú tú qí miào yì cháng, yǒu jīn xiàng, bǐ lái xún qiú, bái wù hū qǐ, bù zhī sì chù.
《嵩高山記》曰:有獵師在山,見浮圖奇妙異常,有金象,比來尋求,白霧忽起,不知寺處。
dōng fāng shuò shí zhōu jì yuē: hàn wǔ dì tiān hàn zhōng, xī hú guó xiàn měng shòu, shǐ zhě yuē:" měng shòu zhī chū shēng kūn lún, huò shēng xuán pǔ, shí qì yǐn wù, jiě rén yǔ. dāng qí shén yě, lì qǐ fēng yún, tǔ sòu wù lù, bǎi xié bèng zǒu, yīn míng měng shòu."
東方朔《十洲記》曰:漢武帝天漢中,西胡國獻猛獸,使者曰:"猛獸之出生崑崙,或生玄圃,食氣飲霧,解人語。當其神也,立起風雲,吐嗽霧露,百邪迸走,因名猛獸。"
wáng càn yīng xióng jì yuē: cáo gōng chì bì bài, xíng zhì yún mèng dà zé zhōng, yù dà wù, mí shī dào lù.
王粲英雄記》曰:曹公赤壁敗,行至雲夢大澤中,遇大霧,迷失道路。
wáng zǐ nián shí yí jì yuē: píng shā qiān lǐ, sè rú jīn, xì rú fěn, fēng chuī qǐ rú wù, yì yuē jīn wù.
王子年《拾遺記》曰:平沙千里,色如金,細如粉,風吹起如霧,亦曰金霧。
xī jīng zá jì yuē: tài píng zhī dài, wù bù sāi wàng, jìn yín bèi báo ér yǐ.
《西京雜記》曰:太平之代,霧不塞望,浸淫被薄而已。
yòu yuē: dōng hǎi rén huáng gōng lì xìng yún wù, zuò chéng shān hé.
又曰:東海人黃公立興雲霧,坐成山河。
duàn guī lóng liáng zhōu jì yuē: lǚ guāng xìng tiān yuān chí, shí tiān qīng lǎng, hū rán qǐ wù, yǒu wǔ sè yún zài guāng shàng.
段龜龍《涼州記》曰:呂光幸天淵池,時天清朗,忽然起霧,有五色雲在光上。
chén liú fēng sú jì yuē: yōng qiū xiàn yǒu cí míng xià hòu gōng cí, yǒu shén jǐng, lóng néng zhì wù báo.
《陳留風俗記》曰:雍丘縣有祠名夏後公祠,有神井,龍能致霧雹。
bó wù zhì yuē: wáng ěr zhāng héng mǎ jūn zhě, xī jù mào wù xíng, yī rén wú yàng, yī rén bìng, yī rén sǐ. wú yàng zhě yǐn jiǔ, bìng zhě shí, sǐ zhě kōng fù.
《博物志》曰:王爾、張衡、馬均者,昔俱冒霧行,一人無恙,一人病,一人死。無恙者飲酒,病者食,死者空腹。
zhuāng zǐ yuē: téng shuǐ shàng yì gù wèi wù.
《莊子》曰:騰水上溢故為霧。
bào piáo zǐ yuē: bái wù sì miàn wéi chéng, bù chū bǎi rì, dà bīng zhì chéng xià.
《抱朴子》曰:白霧四面圍城,不出百日,大兵至城下。
yòu yuē: yǔ shàn rén yóu, rú xíng wù zhōng, suī bù rú shī, qián zì yǒu rùn.
又曰:與善人游,如行霧中,雖不濡濕,潛自有潤。
yòu yuē: tōng tiān xī jiǎo yǒu bái lǐ rú xiàn zì běn chè mò zhě, yǐ cǐ jiǎo dà wù zhòng yún zhī yè, zhì zhōng tíng zhōng bù zhān rú.
又曰:通天犀角有白理如線自本徹末者,以此角大霧重雲之夜,置中庭終不沾濡。
sū zǐ yuē: shǔ jùn dèng gōng, hū xī chéng wù.
《蘇子》曰:蜀郡鄧公,呼吸成霧。
hán zǐ yuē: fēi lóng chéng yún, téng shé yóu wù, yún bà wù sàn, yǔ yǐn yǔ yǐn zì tóng. yǐ tóng yǐ.
《韓子》曰:飛龍乘雲,騰蛇游霧,雲罷霧散,與螾(與蚓字同。)蟻同矣。
huái nán zǐ yuē: shén wù zhī cháo, kě yǐ xì shū, bù kě yǐ wàng xún cháng zhī wài.
《淮南子》曰:甚霧之朝,可以細書,不可以望尋常之外。
yòu yuē: téng shé yóu wù, kùn yú jié qū.
又曰:騰蛇游霧,困於蝍蛆。
yòu yuē: xī zhě féng yí, dà bǐng zhī yù yě. jiē gǔ dé dào, néng yù yīn yáng. yóu wēi wù jīng shuāng xuě ér wú jī, zhào rì guāng ér wú yǐng.
又曰:昔者馮夷,大丙之御也。(皆古得道,能御陰陽。)游微霧、經霜雪而無跡,照日光而無影。
wèi zǐ yuē: wù zhī shèng xū yú ér qì, bào yǔ zhī shèng bù guò zhōng rì. shì yǐ rén jūn xǐ nù bù jiàn yú róng.
《魏子》曰:霧之盛須臾而訖,暴雨之盛不過終日。是以人君喜怒不見於容。
lóng yú hé tú yuē: shān yǒu dà wù, shí rì yǐ shàng bù chú zhě, shān bēng zhī hòu yě.
《龍魚河圖》曰:山有大霧,十日以上不除者,山崩之候也。
jīng fáng yāo zhàn yuē: dà wù jūn mí huò, yún wù sì qǐ, zé shí duō yǐn shì.
京房《妖占》曰:大霧君迷或,雲霧四起,則時多隱士。
fú hóu gǔ jīn zhù yuē: hàn yuán dì jìng níng yuán nián, dà wù, shù jiē bái.
伏侯《古今注》曰:漢元帝竟寧元年,大霧,樹皆白。
qián tán bā yuē: dà wù sān rì qún huá qǐ, shàng xià xiāng méng, shàng shǎo xià duō, gù qún huá yě.
《潛潭巴》曰:大霧三日群猾起,上下相蒙,上少下多,故群猾也。
zhì lín yuē: huáng dì yǔ chī yóu zhàn yú zhuō lù zhī yě, chī yóu zuò dà wù, mí sān rì, jūn rén jiē huò. huáng dì nǎi lìng fēng hòu fǎ dòu jī, zuò zhǐ nán chē yǐ bié sì fāng, suì qín chī yóu.
《志林》曰:黃帝與蚩尤戰於涿鹿之野,蚩尤作大霧,彌三日,軍人皆惑。黃帝乃令風后法斗機,作指南車以別四方,遂擒蚩尤。
wàng qì jīng yuē: shí yuè guǐ sì, wù chì wèi bīng, qīng wèi yāng.
《望氣經》曰:十月癸巳,霧赤為兵,青為殃。
yòu yuē: liù yuè sān rì yǒu wù zé suì dà shú.
又曰:六月三日有霧則歲大熟。
dì jìng tú yuē: gǔ yù zhī qiān suì zhě, xíng yóu zhū guó, qí suǒ jū guó bì sān rì biàn wèi rì zhōng zhī wù.
《地鏡圖》曰:古玉之千歲者,行游諸國,其所居國必三日變為日中之霧。
hàn wǔ dì gù shì yuē: wǔ dì zàng mào líng, fāng xiāng zhī qì yì cháng, jī yú fén shān zhī jiān, rú dà wù.
《漢武帝故事》曰:武帝葬茂陵,芳香之氣異常,積於墳埏之間,如大霧。
huáng dì xuán nǚ zhàn fǎ yuē: huáng dì yǔ chī yóu jiǔ zhàn jiǔ bù shèng. huáng dì guī yú tài shān, sān rì sān yè wù míng. yǒu yī fù rén, rén shǒu niǎo xíng, huáng dì qǐ shǒu zài bài, fú bù gǎn qǐ. fù rén yuē:" wú xuán nǚ yě, zi yù hé wèn?" huáng dì yuē:" xiǎo zi yù wàn zhàn wàn shèng." suì dé zhàn fǎ yān.
《黃帝玄女戰法》曰:黃帝與蚩尤九戰九不勝。黃帝歸於太山,三日三夜霧冥。有一婦人,人首鳥形,黃帝稽首再拜,伏不敢起。婦人曰:"吾玄女也,子欲何問?"黃帝曰:"小子欲萬戰萬勝。"遂得戰法焉。
xú gàn zhōng lùn yuē: wén wáng yù jiāng gōng yú wèi yáng, zhí gān ér diào. wén wáng dé zhī, zhuó ruò pī yún ér jiàn bái rì, huò ruò kāi wù ér dǔ qīng tiān.
徐幹《中論》曰:文王遇姜公於渭陽,執竿而釣。文王得之,灼若披雲而見白日,霍若開霧而睹青天。
wēn jiào yǔ táo kǎn jiān yuē: wù qì guò chà zé jūn dào yōu huì.
《溫嶠與陶侃箋》曰:霧氣過差則君道幽晦。
mái
○霾
shì míng yuē: mái, huì yě. rú wù chén huì zhī sè yě.
《釋名》曰:霾,晦也。如物塵晦之色也。
shī yuē: zhōng fēng qiě mái, huì rán kěn lái.
《詩》曰:終風且霾,惠然肯來。
ěr yǎ yuē: fēng ér yǔ tǔ wèi mái.
《爾雅》曰:風而雨土為霾。
cuī bào gǔ jīn zhù yuē: hàn zhāo dì yuán fèng sān nián, tiān yù huáng tǔ, zhòu yè hūn mái.
崔豹《古今注》曰:漢昭帝元鳳三年,天雨黃土,晝夜昏霾。
yì
○曀
shuō wén yuē: yì, tiān yīn chén yě.
《說文》曰:曀,天陰沉也。
shī yuē: zhōng fēng qiě yì, huì rán kěn gù.
《詩》曰:終風且曀,惠然肯顧。
yòu yuē: yì yì qí yīn.
又曰:曀曀其陰。
ěr yǎ yuē: yīn ér fēng wèi yì.
《爾雅》曰:陰而風為曀。