qì
○气
shì míng yuē: qì yóu xì yě, xì rán yǒu shēng ér wú xíng yě.
《释名》曰:气犹饩也,饩然有声而无形也。
yì yuē: tiān dì yīn yūn, wàn wù huà chún.
《易》曰:天地氤氲,万物化醇。
yòu yuē: qián lóng wù yòng, yáng qì qián cáng.
又曰:潜龙勿用,阳气潜藏。
yòu yuē: jīng qì wèi wù, yóu hún wèi biàn. jīng qì yān yūn, jù ér chéng wù, jù jí zé sàn, ér yóu hún wèi biàn.
又曰:精气为物,游魂为变。(精气烟煴,聚而成物,聚极则散,而游魂为变。)
yòu yuē: tiān dì dìng wèi, shān zé tōng qì.
又曰:天地定位,山泽通气。
lǐ yuē: zhòng chūn xíng qiū lìng, zé qí guó dà shuǐ, hán qì zǒng zhì.
《礼》曰:仲春行秋令,则其国大水,寒气总至。
yòu yuē: sān yuè zhī jié, shì yuè yě, shēng qì fāng shèng, yáng qì fā xiè, gōu zhě bì chū, méng zhě jǐn dá.
又曰:三月之节,是月也,生气方盛,阳气发泄,勾者毕出,萌者尽达。
yòu yuē: sān yuè zhī jié, shì yuè yě, mìng guó nuó jiǔ mén zhé rǎng, yǐ bì chūn qì.
又曰:三月之节,是月也,命国傩九门磔攘,以毕春气。
yòu yuē: jì chūn xíng dōng lìng, zé hán qì shí fā, cǎo mù jiē sù.
又曰:季春行冬令,则寒气时发,草木皆肃。
yòu yuē: mèng qiū xíng dōng lìng, zé yīn qì dà shèng xíng chūn lìng, zé qí guó nǎi hàn, yáng qì fù huán.
又曰:孟秋行冬令,则阴气大胜;行春令,则其国乃旱,阳气复还。
yòu yuē: bā yuè zhī jié. shì yuè yě, tiān zǐ nǎi nuó, yǐ dá qiū qì. shā qì jìn shèng, yáng qì rì shuāi.
又曰:八月之节。是月也,天子乃傩,以达秋气。杀气浸盛,阳气日衰。
yòu yuē: jiǔ yuè zhī jié. shuāng shǐ jiàng, zé bǎi gōng xiū. nǎi mìng yǒu sī yuē:" hán qì zǒng zhì, rén lì bù kān, qí jiē rù shì.
又曰:九月之节。霜始降,则百工休。乃命有司曰:"寒气总至,人力不堪,其皆入室。
yòu yuē: jì qiū xíng chūn lìng, zé nuǎn fēng lái zhì, rén qì xiè duò.
又曰:季秋行春令,则暖风来至,人气懈惰。
yòu yuē: xiǎo xuě zhī rì hòu wǔ rì, tiān qì shàng shēng, dì qì xià jiàng.
又曰:小雪之日后五日,天气上升,地气下降。
yòu yuē: mèng dōng xíng chūn lìng, zé dòng bì bù mì, dì qì shàng xiè.
又曰:孟冬行春令,则冻闭不密,地气上泄。
yòu yuē: dì qì jǔ xiè, shì wèi fā tiān dì zhī fáng, zhū zhé zé sǐ.
又曰:地气沮泄,是谓发天地之房,诸蛰则死。
yòu yuē: shí èr yuè zhōng qì, mìng yǒu sī dà nuó páng zhé, chū tǔ niú, yǐ sòng yīn qì.
又曰:十二月中气,命有司大傩旁磔,出土牛,以送阴气。
yòu yuē: shè jì tǔ ér zhǔ yīn qì yě.
又曰:社祭土而主阴气也。
yòu: xiāng yǐn jiǔ yuē: tiān dì yán níng zhī qì, shǐ yú xī nán ér shèng yú xī běi, cǐ tiān dì zhī yì qì yě. tiān dì wēn hòu zhī qì, shǐ yú dōng běi ér shèng yú dōng nán, cǐ tiān dì zhī rén qì yě.
又:《乡饮酒》曰:天地严凝之气,始於西南而盛於西北,此天地之义气也。天地温厚之气,始於东北而盛于东南,此天地之仁气也。
zhōu lǐ yuē: shì jìn zhǎng shí huī zhī fǎ, yǐ guān yāo xiáng biàn jí xiōng. yāo xiáng shàn è zhī zhēng. zhèng sī nóng yún: huī wèi rì guāng zhī qì.
《周礼》曰:眡祲掌十煇之法,以观妖祥、辨吉凶。(妖祥善恶之征。郑司农云:煇谓日光之气。)
yòu yuē: shì jìn zhī guān, chūn fēn wàng qì.
又曰:视祲之官,春分望气。
chuán yuē: jié xuān qí qì.
《传》曰:节宣其气。
shàng shū zhōng hòu yuē: yáo chén bì yú hé, xiū qì sì sāi.
《尚书中候》曰:尧沉璧于河,休气四塞。
chūn qiū fán lù yuē: qì zhī qīng zhě wèi jīng, rén zhī jīng zhě wèi xián. zhì shēn yǐ xián, jī jīng wèi dào.
《春秋繁露》曰:气之清者为精,人之精者为贤。治身以贤,积精为道。
chūn qiū yuán mìng bāo yuē: yīn yáng jù wèi yún qì.
《春秋元命苞》曰:阴阳聚为云气。
shǐ jì yuē: hǎi páng shèn qì xiàng lóu tái, guǎng yě qì chéng gōng què.
《史记》曰:海旁蜃气象楼台,广野气成宫阙。
yòu xiàng yǔ běn jì yuē: fàn zēng shuì xiàng yǔ yuē:" pèi gōng zhì bù zài xiǎo, wú lìng rén wàng qí qì, jiē wèi lóng hǔ, chéng wǔ cǎi, cǐ tiān zǐ qì yě. yí jí jī wù shī."
又《项羽本纪》曰:范增说项羽曰:"沛公志不在小,吾令人望其气,皆为龙虎,成五彩,此天子气也。宜急击勿失。"
yòu qín jì yuē: shǐ huáng dōng yóu, wàng qì zhě yún:" wǔ bǎi nián hòu jīn líng yǒu tiān zǐ qì." yú shì shǐ huáng dōng yóu yǐ yàn zhī, gǎi jīn líng wèi mò líng, qiàn zhī yǐ jué qí qì.
又《秦纪》曰:始皇东游,望气者云:"五百年后金陵有天子气。"於是始皇东游以厌之,改金陵为秣陵,堑之以绝其气。
hàn shū yuē: wǔ dì xún shòu, guò hé jiān, jiàn zǐ yún qīng qì zì dì shǔ tiān, wàng qì zhě yún xià yǒu qí nǚ, qiú zhī, dé quán fū rén, hòu shēng zhāo dì.
《汉书》曰:武帝巡狩,过河间,见紫云青气自地属天,望气者云下有奇女,求之,得拳夫人,后生昭帝。
yòu yuē: xuān dì yòu shí hào yuē huáng zēng sūn. shēng shù yuè, zāo wū gǔ shì. suī zài qiǎng bǎo, yóu xì jùn dǐ yù. bǐng jí wèi tíng wèi jiān, zhì wū gǔ, lián zēng sūn wú gū. zhì wáng yuán èr nián, wǔ dì jí, wàng qì zhě yán cháng ān yù zhōng yǒu tiān zǐ qì, shàng qiǎn shǐ zhě fēn tiáo zhōng dōu guān zhào yù, xì zhě qīng zhòng jiē shā zhī. nèi yè zhě lìng guō rǎng yè zhì jùn dǐ yù, jí bì mén jù, shǐ zhě bù dé rù, zēng sūn lài jí dé quán.
又曰:宣帝幼时号曰皇曾孙。生数月,遭巫蛊事。虽在襁緥,犹系郡邸狱。邴吉为廷尉监,治巫蛊,怜曾孙无辜。至亡元二年,武帝疾,望气者言长安狱中有天子气,上遣使者分条中都官诏狱,系者轻重皆杀之。内谒者令郭攘夜至郡邸狱,吉闭门拒,使者不得入,曾孙赖吉得全。
yīng shào hàn guān yí yuē: shì zǔ fēng shàn, xī yǒu qīng qì, shàng yǔ tiān shǔ, yáo wàng bú jiàn shān diān.
应劭《汉官仪》曰:世祖封禅,夕有青气,上与天属,遥望不见山巅。
yòu yuē: gāo zǔ zài pèi, yǐn máng dàng shān, měi yóu, shàng zhé bù yù lìng lǚ hòu zhī, cháng zài shēn pì chǔ, hòu yì cháng zhī suǒ zài. gāo zǔ wèn yuē:" hé yǐ zhī zhī?" hòu yuē:" jūn suǒ jū chǔ, shàng yǒu zǐ qì."
又曰:高祖在沛,隐芒砀山,每游,上辄不欲令吕后知,常在深僻处,后亦常知所在。高祖问曰:"何以知之?"后曰:"君所居处,上有紫气。"
yòu yuē: xiào líng xī píng bā nián bā yuè xīn wèi, bái qì rú pǐ liàn chōng běi dǒu dì sì xīng, wèi dà shòu zhuàng. míng nián, yáng zhōu cì shǐ zāng mín gōng dào zéi, zhǎn shǒu shù qiān jí.
又曰:孝灵熹平八年八月辛未,白气如匹练冲北斗第四星,为大兽状。明年,扬州刺史臧旻攻盗贼,斩首数千级。
dōng guān hàn jì yuē: hé dì yǒng yuán shí èr nián, guǐ yǒu yè, bái qì zhǎng sān zhàng, qǐ guó dōng běi, zhǐ jūn shì shí rì. shì yuè, xī yù méng qí shū lè èr guó guī yì.
《东观汉记》曰:和帝永元十二年,癸酉夜,白气长三丈,起国东北,指军市十日。是月,西域蒙奇、疏勒二国归义。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: láng yǐ shàng shū yuē:" qù nián rùn yuè, bái qì cóng tiān hàn rù yù jǐng xī, jiāng yǒu pàn lì zhī huàn jīn jīng zhī biàn. tài wèi suǒ zhǎng, yí zé yǐ zāi yì.
谢承《后汉书》曰:郎顗上书曰:"去年闰月,白气从天汉入玉井西,将有叛戾之患、金精之变。太尉所掌,宜责以灾异。
hòu hàn shū wǔ xíng zhì yuē: yǒng xīng èr nián, guāng lù xūn shě bì xià yǒu qīng qì, shì zhī dé yù gōu jué.
《后汉书·五行志》曰:永兴二年,光禄勋舍壁下有青气,视之得玉钩玦。
hàn guāng wǔ fēng shàn yí yuē: yuán nián fēng shàn, zhòu yǒu bái qì, yè yǒu chì guāng.
《汉光武封禅仪》曰:元年封禅,昼有白气,夜有赤光。
yòu yuē: jiàn wǔ sān shí èr nián èr yuè shí jiǔ rì zhī shān yú. cǐ rì shān shàng yún qì chéng gōng què, bǎi guān jiē jiàn zhī. èr shí yī rì xī shēng shí yǒu bái qì guǎng yī zhàng, dōng nán jí wàng. èr shí èr rì lǐ bì, zhèng zhí tán suǒ, yǒu qì yǔ tiān shǔ, yáo wàng bù fù jiàn shān.
又曰:建武三十二年二月十九日之山虞。此日山上云气成宫阙,百官皆见之。二十一日夕牲时有白气广一丈,东南极望。二十二日礼毕,正直坛所,有气与天属,遥望不复见山。
chǔ hàn chūn qiū yuē: yà fù móu yuē:" wú wàng pèi gōng, qí qì chōng tiān, wǔ sè xiàng càn, huò shì lóng, huò shì shé, huò shì hǔ, huò shì yún, huò shì rén, cǐ fēi rén chén zhī qì yě."
《楚汉春秋》曰:亚父谋曰:"吾望沛公,其气冲天,五色相掺,或似龙,或似蛇,或似虎,或似云,或似人,此非人臣之气也。"
wáng yǐn jìn shū yuē: wǔ dì xián níng yuán nián, luò yáng tài zǔ miào zhōng yǒu qīng qì, zhàn zhě yún yǐ wéi dōng guǎn wáng hòu dāng yǒu tiān zǐ. hòu gǎi fēng láng yá, jiāng dōng zhī yīng yě.
王隐《晋书》曰:武帝咸宁元年,洛阳太祖庙中有青气,占者云以为东莞王后当有天子。后改封琅琊,江东之应也。
yòu yuē: lǔ shèng, zì shū shí. yǐ suì rì wàng qì, nǎi cháng tàn, zhī jiāng lái duō gù, biàn chēng jí qù guān. zhōng shū lìng zhāng huà jìng zhī, yù yòng zhī, qiǎn èr zi yù yì, suì bù dòng.
又曰:鲁胜,字叔时。以岁日望气,乃长叹,知将来多故,便称疾去官。中书令张华敬之,欲用之,遣二子谕意,遂不动。
yòu yuē: zhāng huà chá niú dòu jiān yǒu zǐ qì, nǎi fēng chéng zhī jiàn qì yě.
又曰:张华察牛斗间有紫气,乃丰城之剑气也。
wú zhì yuē: cháo gōng jǐng shàng, dàn yǒu wǔ sè qì, sūn jiān lìng jùn zhī, dé hàn chuán guó xǐ.
《吴志》曰:朝宫井上,旦有五色气,孙坚令浚之,得汉传国玺。
yòu yuē: sūn jiān zàng fù chūn chéng dōng, zhǒng yǒu guāng, shàng shǔ tiān, xià màn shù lǐ. jiē yuē:" fēi fán qì yě, sūn shì qí xìng hū!"
又曰:孙坚葬富春城东,冢有光,上属天,下蔓数里。皆曰:"非凡气也,孙氏其兴乎!"
shǔ zhì yuē: liú bào xiàng jǔ děng shàng yán:" jiàn ān èr shí èr nián, shù yǒu qì, bì yǒu tiān zǐ chū qí fāng."
《蜀志》曰:刘豹、向举等上言:"建安二十二年,数有气,必有天子出其方。"
nán zhōng bā jùn zhì yuē: yǒng chāng jùn yǒu jìn shuǐ, shuǐ yǒu è dú qì, zhōng wù zé yǒu shēng, zhōng shù mù zé zhé, míng yuē:" guǐ dàn". zhōng rén zé yǎn rán kuì làn.
《南中八郡志》曰:永昌郡有禁水,水有恶毒气,中物则有声,中树木则折,名曰:"鬼弹"。中人则奄然溃烂。
sòng yǒng chū shān chuān jì yuē: níng zhōu zhàng qì cao gāng lù, sì shí bù jué.
宋《永初山川记》曰:宁州瘴气{艹冈}露,四时不绝。
xī shēng jì yuē: lǎo zi xī chū guān, guān lìng yǐn xǐ zhàn qì, zhī shén xiān guò.
《西升记》曰:老子西出关,关令尹喜占气,知神仙过。
jīng zhōu jì yuē: yí dào xiàn yǒu wàng zhōu shān, shān xià yǒu quán, yù yǔ, quán zhōng yǒu chì qì shàng téng yú tiān.
《荆州记》曰:夷道县有望州山,山下有泉,欲雨,泉中有赤气上腾于天。
zhuāng zǐ yuē: ruò fú chéng tiān dì zhī zhèng ér yù liù qì zhī biàn, yǐ yóu yú wú qióng zhě, bǐ è hū dài zāi! guō xiàng yuē: yù liù qì zhī biàn, jí shì yóu biàn huà zhī tú yě.
《庄子》曰:若夫乘天地之正而御六气之辨,以游於无穷者,彼恶乎待哉!(郭象曰:御六气之辨,即是游变化之涂也。)
yòu yuē: rén zhī shēng qì jù zé wéi shēng, sàn zé wèi sǐ.
又曰:人之生气聚则为生,散则为死。
liè zǐ yuē: tài chū zhě, qì zhī shǐ yě.
《列子》曰:太初者,气之始也。
yòu yuē: tiān, jī qì zhī chéng zhě yě.
又曰:天,积气之成者也。
sūn qīng zǐ yuē: shuǐ huǒ yǒu qì ér wú, cǎo mù yǒu shēng ér wú zhī.
《孙卿子》曰:水火有气而无,草木有生而无知。
bào piáo zǐ yuē: jūn shàng qì hēi rú lóu, jiāng jūn yí jūn bì bài. qí jiāng yǒng zé qì rú huǒ, huǒ shì rú zhāng nǔ, yún rú rì yuè, chì qì rào zhī, suǒ jiàn zhī dì dà shèng, bù kě gōng yě.
《抱朴子》曰:军上气黑如楼,将军移军必败。其将勇则气如火,火势如张弩,云如日月,赤气绕之,所见之地大胜,不可攻也。
yòu yuē: huò wèn dēng bù zhī dào, yuē:" huò yòng zǎo xīn wèi fēi chē, cún niàn zé wǔ shé liù lóng zhì chéng zhī, shàng shēng sān shí lǐ, míng wéi tài qīng. qí qì shén gāng, shèng rén yě. shī yán yuān fēi jiàn gāo, zhí shū liǎng chì ér zì jiàn jìn, jiàn chéng gāng qì yě.
又曰:或问登步之道,曰:"或用枣心为飞车,存念则五蛇六龙至乘之,上升三十里,名为太清。其气甚刚,胜人也。师言鸢飞渐高,直舒两翅而自渐进,渐乘刚气也。
huái nán zǐ yuē: tǔ dì gè yǐ lèi shēng rén, shì gù shān qì duō nán, zé qì duō nǚ, shuǐ qì duō yīn, yú jīn fǎn. fēng qì duō lóng, lín qì duō lóng, mù qì duō yǔ, gāo yòu yuē: zì cǐ shàng zhì shān qì duō, nán jiē shēng zǐ, nǎi yǒu cǐ jí yě. xià qì duō zhǒng, àn xià xià shī, zhǒng zú yuē zhǒng. shí qì duō lì, xiàng shí yě. xiǎn zǔ qì duō yǐng, shǔ qì duō yāo, yīn yāo hán qì duō shòu, gǔ qì duō bì, qiū qì duō kuáng, guǎng qì duō rén, xià ér píng zhě wèi guǎng. líng qì duō tān, xiàng líng jī jù yě. qīng tǔ duō lì, lì, jí yě. zhòng tǔ duō chí, qīng shuǐ yīn xiǎo, zhuó shuǐ yīn dà, tuān shuǐ rén zhòng, tuān, jí liú hàn shuǐ yě. zhōng tǔ duō shèng rén, jiē yīng qí lèi yě.
《淮南子》曰:土地各以类生人,是故山气多男,泽气多女,水气多瘖,(於金反。)风气多聋,林气多癃,木气多伛,(高诱曰:自此上至山气多,男皆生子,乃有此疾也。)下气多尰,(岸下下湿,肿足曰尰。)石气多力,(象石也。)险阻气多癭,暑气多殀,(音夭)寒气多寿,谷气多痺,丘气多狂,广气多仁,(下而平者为广。)陵气多贪,(象陵积聚也。)轻土多利,(利,疾也。)重土多迟,清水音小,浊水音大,湍水人重,(湍,急流悍水也。)中土多圣人,皆应其类也。
yòu yuē: tài qīng zhī shǐ shì, tiān fù yǐ dé, dì zài yǐ lè, sì shí bù shī qí xù, fēng yǔ bù jiàng qí nüè, rì yuè shū qīng ér yáng guāng, wǔ xīng xún guǐ ér bù shī qí xíng, cǐ shí xuán yuán qì zhì xiū zhě yě.
又曰:太清之始世,天覆以德,地载以乐,四时不失其序,风雨不降其虐,日月淑清而扬光,五星循轨而不失其行,此时玄元气至休者也。
lǚ shì chūn qiū yuē: tiān yuán wèi jīng qì yuán tōng, zhōu fù wú zá, gù yuē yuán.
《吕氏春秋》曰:天圆为精气圆通,周复无杂,故曰圆。
wèi zǐ yuē: běi yí zhī qì xiàng qún yáng, nán yí zhī qì lèi chuán, shān hǎi zhī qì xiàng lóu tái, gōng què dū yì zhī qì xiàng lín mù.
魏子曰:北夷之气象群羊,南夷之气类船,山海之气象楼台,宫阙、都邑之气象林木。
jiā yǔ yuē: shí qì zhě, shén míng ér shòu.
《家语》曰:食气者,神明而寿。
luò shū yuē: yǒu qì xiàng rén, qīng yī wú shǒu, zài rì xī, tiān zǐ zhī qì yě.
《洛书》曰:有气象人,青衣无手,在日西,天子之气也。
dùn jiǎ kāi shān tú yuē: jù líng zhě, piān de yuán qì zhī dào, gù yǐ yuán qì yī shí shēng hùn dùn.
《遁甲开山图》曰:巨灵者,偏得元气之道,故以元气一时生混沌。
yòu yuē: zì lǎo zi shēng zhōu, qīng qì líng chí, sú rú dào shì wú suǒ tōng yàn.
又曰:自老子生周,青气凌迟,俗儒道士无所通验。
hé tú yuē: kūn lún shān yǒu shuǐ, shuǐ qì shàng zhēng wèi xiá.
《河图》曰:昆仑山有水,水气上蒸为霞。
dì jìng tú yuē: wàng bǎi xìng jiā huáng qì zhě, niè zhī zǐ shù yě. shān yǒu bái qì ér yù yù, zhōng yǒu shén lóng.
《地镜图》曰:望百姓家黄气者,蘖栀子树也。山有白气而郁郁,中有神龙。
sān fǔ jiù shì yuē: hàn zuò líng tái, yǐ sì mèng yuè dēng ér guān, huáng qì wèi jí bìng, chì bīng, hēi shuǐ.
《三辅旧事》曰:汉作灵台,以四孟月登而观,黄气为疾病,赤兵,黑水。
jīng zhōu tú yuē: yí dū jùn wàng zhōu shān, yuán shān sōng yí dū jì yuē zhōng shān. shān gēn yǒu yǒng quán chéng xī, xī zhù dān shuǐ, tiān yīn yù yǔ, zhé yǒu chì qì, gù míng dān xī.
《荆州图》曰:宜都郡望州山,(袁山松《宜都记》曰锺山。)山根有涌泉成溪,溪注丹水,天阴欲雨,辄有赤气,故名丹溪。
lùn héng yuē: chén liú yú yán, zì jūn rén. yè shēng, mǔ jiàn qí shàng qì rú yī pǐ juàn jìng shàng tiān, yǐ wèn rén, rén yuē jí qì yǔ tiān tōng. shì zhì sī tú.
《论衡》曰:陈留虞延,字君人。夜生,母见其上气如一匹绢径上天,以问人,人曰吉气与天通。仕至司徒。
chǔ cí yuē: cān liù qì ér yǐn hàng xiè xī, shù zhèng yáng ér hán zhāo xiá. wáng yì yuē: cān tūn yuē jīng, shí yuán fú yě. líng yáng zǐ míng jīng yuē: chūn shí zhāo xiá, zhāo xiá zhě, rì shǐ chū chì qì yě. qiū rì shí lún hàn, lún hàn zhě, rì mò hòu chì huáng qì yě. dōng shí hàng xiè, hàng xiè zhě, běi fāng bàn yè qì yě. xià shí zhèng yáng, zhèng yáng zhě, nán fāng rì zhōng qì yě.
《楚辞》曰:餐六气而饮沆瀣兮,漱正阳而含朝霞。(王逸曰:餐吞曰精,食元符也。《凌阳子明经》曰:春食朝霞,朝霞者,日始出赤气也。秋日食沦汉,沦汉者,日没后赤黄气也。冬食沆瀣,沆瀣者,北方半夜气也。夏食正阳,正阳者,南方日中气也。)
yòu tiān wèn yuē: bó qiáng ān chǔ? huì qì ān zài? zhù yuē:" bó qiáng, shì dà yì guǐ yě. suǒ zhì zì è qì, shāng hé qi."
又《天问》曰:伯强安处?惠气安在?注曰:"伯强,是大疫鬼也。所至恣恶气,伤和气。"
wù
○雾
shì míng yuē: wù, mào yě. qì méng mào fù dì wù yě. hūn àn zhī shí zé wèi yāo zāi, míng wáng shèng zhǔ zé wèi xiáng ruì.
《释名》曰:雾,冒也。气蒙冒覆地物也。昏暗之时则为妖灾,明王圣主则为祥瑞。
lǐ jì yuè lìng yuē: zhòng dōng xíng xià lìng, zé qí guó nǎi hàn, fēn wù míng míng.
《礼记·月令》曰:仲冬行夏令,则其国乃旱,氛雾冥冥。
ěr yǎ yuē: dì qì fā, tiān bù yīng, yuē wù.
《尔雅》曰:地气发,天不应,曰雾。
shàng shū zhōng hòu yuē: jié wú dào, dì tǔ huáng wù.
《尚书中候》曰:桀无道,地吐黄雾。
chūn qiū yuán mìng bāo yuē: wù, yīn yáng zhī qì yě, yīn yáng nù ér wèi fēng, luàn ér wèi wù.
《春秋元命苞》曰:雾,阴阳之气也,阴阳怒而为风,乱而为雾。
hàn shū yuē: yuán àng jiàn wén dì wù qiān huái nán wáng, kǒng qí féng wù lù bìng sǐ.
《汉书》曰:袁盎谏文帝勿迁淮南王,恐其逢雾露病死。
yòu yuē: wáng shì wǔ hóu tóng rì jù fēng, qí rì huáng wù sì sāi.
又曰:王氏五侯同日俱封,其日黄雾四塞。
yòu yuē: hàn gāo zǔ zhì píng chéng, xiōng nú wéi shàng qī rì, tiān dà wù, hàn shǐ rén hái wǎng, hú bù jué, hòu dé miǎn píng chéng zhī nán.
又曰:汉高祖至平城,匈奴围上七日,天大雾,汉使人还往,胡不觉,后得免平城之难。
yòu yuē: xiào chéng dì jiàn shǐ yuán nián, xià sì yuè, huáng wù sì sāi. shàng wèn yáng xìng děng, duì yuē:" yīn shèng qīn yáng zhī qì yě."
又曰:孝成帝建始元年,夏四月,黄雾四塞。上问杨兴等,对曰:"阴盛侵阳之气也。"
dōng guān hàn jì yuē: mǎ yuán wèi guān shǔ yuē:" wú zài làng pō xī lǐ jiān, xià lǎo shàng wù, dú qì xūn zhēng, yǎng shì wū yuān diǎn diǎn dōu yè tǔ yè èr yīn. duò shuǐ zhōng."
《东观汉记》曰:马援谓官属曰:"吾在浪泊、西里间,下潦上雾,毒气薰蒸,仰视乌鸢跕跕(都叶、吐叶二音。)堕水中。"
xiè chéng hòu hàn shū yuē: hé nán zhāng kǎi, zì gōng chāo. xìng hǎo dào shù, néng zuò wǔ lǐ wù. yú shí huá yīn guān xī huá yīn rén péi yōu yì néng zuò sān lǐ wù.
谢承《后汉书》曰:河南张楷,字公超。性好道术,能作五里雾。於时华阴关西华阴人裴优亦能作三里雾。
wèi lüè yuē: liú xióng míng měi chū yún wù zhōng, shí dào bù mí huò, shí rén yīn wèi néng wéi yún wù.
《魏略》曰:刘雄鸣每出云雾中,识道不迷惑,时人因谓能为云雾。
wáng yǐn jìn shū yuē: lè guǎng wéi shàng shū lìng, wèi guàn jiàn ér qí zhī, yīn lìng zhū zǐ zào yān, yuē:" cǐ rén zhī shuǐ jìng yě. měi jiàn lìng rén yíng rán, ruò kāi yún wù, dǔ qīng tiān."
王隐《晋书》曰:乐广为尚书令,卫瓘见而奇之,因令诸子造焉,曰:"此人之水镜也。每见令人莹然,若开云雾,睹青天。"
yòu yuē: dà níng yuán nián, huáng wù sì sāi, wáng dūn zhī yīng yě.
又曰:大宁元年,黄雾四塞,王敦之应也。
sòng yuán jiā qǐ jū zhù yuē: xū yí mín wáng péng xiān dīng mǔ jiān, jū sāng zhì xiào. yuán jiā zhī shǐ, fù yòu sàng wáng. péng xiōng dì èr rén tǔ gōng wèi jiù, xiāng rén zhù péng zuò zhuān, zhuān shì xū shuǐ jì, zhí tiān hàn, chuān jǐng jìn lì bù dé shuǐ. péng hào qióng wú jì, yī dàn tiān wù, wù xiāo zhī hòu, yú zhuān zào qián zì rán shēng shuǐ.
《宋元嘉起居注》曰:盱眙民王彭先丁母艰,居丧至孝。元嘉之始,父又丧亡。彭兄弟二人土工未就,乡人助彭作砖,砖事须水济,值天旱,穿井尽力不得水。彭号穷无计,一旦天雾,雾消之后,於砖灶前自然生水。
shěn yuē sòng shū yuē: hòu hàn zhēng yuè cháo, tiān zǐ lín dé yáng diàn shòu cháo hè. shè lì cóng nán fāng lái, xì yú diàn qián, jī shuǐ huà chéng bǐ mù, tiào yuè, sòu shuǐ zuò wù yì rì.
沈约《宋书》曰:后汉正月朝,天子临德阳殿受朝贺。舍利从南方来,戏於殿前,激水化成比目,跳跃,嗽水作雾翳日。
yàn shū liè zǔ hòu jì yuē: yuán xǐ liù nián, jiǎng gàn qiǎn shì zhōng móu gāo tài zǐ zhān shì liú yī jī chuán guó xǐ yì jìn qiú jiù. yī fù yǐn xíng shù bǎi lǐ, huáng wù sì sāi, mí huāng bù dé jìn, nǎi hái yì qǔ xíng, xǐ shǐ dé qù.
《燕书·烈祖后纪》曰:元玺六年,蒋干遣侍中缪高、太子詹事刘猗赍传国玺诣晋求救。猗负引行数百里,黄雾四塞,迷荒不得进,乃还易取行,玺始得去。
dì wáng shì jì yuē: fán zhòng wù sān rì bì dà yǔ, yǔ wèi jiàng, wù bù kě mào xíng.
《帝王世纪》曰:凡重雾三日必大雨,雨未降,雾不可冒行。
yòu yuē: dì wò dīng bā nián, yī yǐn zú, nián bǎi yǒu yú suì, tiān wù sān rì. wò dīng zàng yǐ tiān zǐ zhī lǐ, sì yǐ tài láo, qīn zì lín sàng, sān nián yǐ bào dà dé yān.
又曰:帝沃丁八年,伊尹卒,年百有余岁,天雾三日。沃丁葬以天子之礼,祀以太牢,亲自临丧,三年以报大德焉。
yòu yuē: huáng dì shí, tiān dà wù sān rì, dì yóu luò shuǐ zhī shàng, jiàn dà yú, shā wǔ shēng yǐ jiào zhī, tiān nǎi shén yǔ, qī rì qī yè, yú liú, shǐ dé tú shū, jīn hé tú yě. shì chuán dà wù sān rì bì yǒu shèn yǔ, zì cǐ shǐ yě.
又曰:黄帝时,天大雾三日,帝游洛水之上,见大鱼,杀五牲以醮之,天乃甚雨,七日七夜,鱼流,始得图书,今河图也。世传大雾三日必有甚雨,自此始也。
hàn wǔ nèi zhuàn yuē: dōng fāng shuò chéng yún fēi qù, yǎng wàng tiān, wù fù zhī, bù zhī suǒ zài.
《汉武内传》曰:东方朔乘云飞去,仰望天,雾覆之,不知所在。
liú xiàng liè nǚ zhuàn yuē: táo dá zi qī zhě, táo dài fū dá zi zhī qī yě. dá zi shì táo sān nián, míng yù bù xīng, jiā fù sān bèi. qí qī shù jiàn yuē:" fū zǐ néng báo ér guān dà, shì wèi yīng hài wú gōng ér jiā fù, shì wèi jī yāng. xī chǔ lìng yǐn zi wén zhī shì, jiā pín ér guó fù, fú jié yú zǐ sūn, míng chuí yú hòu dài. jīn fū zǐ tān fù wù dà, bù gù hòu hài, qiè wén nán shān yǒu xuán bào, wù yǔ qī rì bù xià shí zhě hé yě? yù yǐ zé qí yī máo ér chéng qí wén zhāng, gù cáng yǐ yuǎn hài. jīn jūn yǔ cǐ bèi, bù wú hòu huàn hū?"
刘向《列女传》曰:陶答子妻者,陶大夫答子之妻也。答子仕陶三年,名誉不兴,家富三倍。其妻数谏曰:"夫子能薄而官大,是谓婴害;无功而家富,是谓积殃。昔楚令尹子文之仕,家贫而国富,福结于子孙,名垂於后代。今夫子贪富务大,不顾后害,妾闻南山有玄豹,雾雨七日不下食者何也?欲以泽其衣毛而成其文章,故藏以远害。今君与此背,不无后患乎?"
gě hóng shén xiān chuán yuē: luán bā wèi shàng shū láng, yī dàn tiān dà wù, duì zuò bù xiāng jiàn, shī bā suǒ zài. hòu wèn qí gù, nǎi shì bā hái chéng dū yǔ qīn gù bié yě.
葛洪《神仙传》曰:栾巴为尚书郎,一旦天大雾,对坐不相见,失巴所在。后问其故,乃是巴还成都与亲故别也。
yòu yuē: huái nán wáng wén yǒu dào shù zhī shì, bì bēi cí hòu bì yǐ zhì zhī, yú shì bā gōng nǎi wǎng, yī rén néng zuò zhì fēng yǔ, lì qǐ yún wù, wáng shì zhī wú bù xiào.
又曰:淮南王闻有道术之士,必卑辞厚币以致之,於是八公乃往,一人能坐致风雨,立起云雾,王试之无不效。
lǐ xiān shēng chuán yuē: xiān shēng míng guǎng, zì zǔ hé, běn nán yáng rén. liú bèi qiǎn jūn yù qǔ xiān shēng, xiān shēng qǐ wù bàn tiān, bèi qí zì xiāng shā, xiān zhǔ yīn cǐ nǎi rù wú.
《李先生传》曰:先生名广,字祖和,本南阳人。刘备遣军欲取先生,先生起雾半天,备骑自相杀,先主因此乃入吴。
yí dū shān chuān jì yuē: jùn xī běi sān shí lǐ yǒu dān shān, tiān qíng, shān lǐng hū yǒu wù qǐ, huí zhuǎn rú yān, bù guò zài zhāo yǔ bì jiàng.
《宜都山川记》曰:郡西北三十里有丹山,天晴,山岭忽有雾起,回转如烟,不过再朝雨必降。
wáng liè zhī ān chéng jì yuē: xiàn rén yǒu xiè lǐn zhě, xíng tián guī lù zhōng hū yù yún wù, wù zhōng yǒu yī rén chéng guī ér xíng. lǐn zhī wèi shén rén, bài qǐng suí qù. fù yuē: rǔ wú xiān gǔ, bù dé qù yě."
王烈之《安城记》曰:县人有谢廪者,行田归路中忽遇云雾,雾中有一人乘龟而行。廪知为神人,拜请随去。父曰:汝无仙骨,不得去也。"
xiāng zhōu jì yuē: qǔ jiāng xiàn yǒu yín shān, shān cháng duō sù wù.
《湘州记》曰:曲江县有银山,山常多素雾。
sōng gāo shān jì yuē: yǒu liè shī zài shān, jiàn fú tú qí miào yì cháng, yǒu jīn xiàng, bǐ lái xún qiú, bái wù hū qǐ, bù zhī sì chù.
《嵩高山记》曰:有猎师在山,见浮图奇妙异常,有金象,比来寻求,白雾忽起,不知寺处。
dōng fāng shuò shí zhōu jì yuē: hàn wǔ dì tiān hàn zhōng, xī hú guó xiàn měng shòu, shǐ zhě yuē:" měng shòu zhī chū shēng kūn lún, huò shēng xuán pǔ, shí qì yǐn wù, jiě rén yǔ. dāng qí shén yě, lì qǐ fēng yún, tǔ sòu wù lù, bǎi xié bèng zǒu, yīn míng měng shòu."
东方朔《十洲记》曰:汉武帝天汉中,西胡国献猛兽,使者曰:"猛兽之出生昆仑,或生玄圃,食气饮雾,解人语。当其神也,立起风云,吐嗽雾露,百邪迸走,因名猛兽。"
wáng càn yīng xióng jì yuē: cáo gōng chì bì bài, xíng zhì yún mèng dà zé zhōng, yù dà wù, mí shī dào lù.
王粲英雄记》曰:曹公赤壁败,行至云梦大泽中,遇大雾,迷失道路。
wáng zǐ nián shí yí jì yuē: píng shā qiān lǐ, sè rú jīn, xì rú fěn, fēng chuī qǐ rú wù, yì yuē jīn wù.
王子年《拾遗记》曰:平沙千里,色如金,细如粉,风吹起如雾,亦曰金雾。
xī jīng zá jì yuē: tài píng zhī dài, wù bù sāi wàng, jìn yín bèi báo ér yǐ.
《西京杂记》曰:太平之代,雾不塞望,浸淫被薄而已。
yòu yuē: dōng hǎi rén huáng gōng lì xìng yún wù, zuò chéng shān hé.
又曰:东海人黄公立兴云雾,坐成山河。
duàn guī lóng liáng zhōu jì yuē: lǚ guāng xìng tiān yuān chí, shí tiān qīng lǎng, hū rán qǐ wù, yǒu wǔ sè yún zài guāng shàng.
段龟龙《凉州记》曰:吕光幸天渊池,时天清朗,忽然起雾,有五色云在光上。
chén liú fēng sú jì yuē: yōng qiū xiàn yǒu cí míng xià hòu gōng cí, yǒu shén jǐng, lóng néng zhì wù báo.
《陈留风俗记》曰:雍丘县有祠名夏后公祠,有神井,龙能致雾雹。
bó wù zhì yuē: wáng ěr zhāng héng mǎ jūn zhě, xī jù mào wù xíng, yī rén wú yàng, yī rén bìng, yī rén sǐ. wú yàng zhě yǐn jiǔ, bìng zhě shí, sǐ zhě kōng fù.
《博物志》曰:王尔、张衡、马均者,昔俱冒雾行,一人无恙,一人病,一人死。无恙者饮酒,病者食,死者空腹。
zhuāng zǐ yuē: téng shuǐ shàng yì gù wèi wù.
《庄子》曰:腾水上溢故为雾。
bào piáo zǐ yuē: bái wù sì miàn wéi chéng, bù chū bǎi rì, dà bīng zhì chéng xià.
《抱朴子》曰:白雾四面围城,不出百日,大兵至城下。
yòu yuē: yǔ shàn rén yóu, rú xíng wù zhōng, suī bù rú shī, qián zì yǒu rùn.
又曰:与善人游,如行雾中,虽不濡湿,潜自有润。
yòu yuē: tōng tiān xī jiǎo yǒu bái lǐ rú xiàn zì běn chè mò zhě, yǐ cǐ jiǎo dà wù zhòng yún zhī yè, zhì zhōng tíng zhōng bù zhān rú.
又曰:通天犀角有白理如线自本彻末者,以此角大雾重云之夜,置中庭终不沾濡。
sū zǐ yuē: shǔ jùn dèng gōng, hū xī chéng wù.
《苏子》曰:蜀郡邓公,呼吸成雾。
hán zǐ yuē: fēi lóng chéng yún, téng shé yóu wù, yún bà wù sàn, yǔ yǐn yǔ yǐn zì tóng. yǐ tóng yǐ.
《韩子》曰:飞龙乘云,腾蛇游雾,云罢雾散,与螾(与蚓字同。)蚁同矣。
huái nán zǐ yuē: shén wù zhī cháo, kě yǐ xì shū, bù kě yǐ wàng xún cháng zhī wài.
《淮南子》曰:甚雾之朝,可以细书,不可以望寻常之外。
yòu yuē: téng shé yóu wù, kùn yú jié qū.
又曰:腾蛇游雾,困于蝍蛆。
yòu yuē: xī zhě féng yí, dà bǐng zhī yù yě. jiē gǔ dé dào, néng yù yīn yáng. yóu wēi wù jīng shuāng xuě ér wú jī, zhào rì guāng ér wú yǐng.
又曰:昔者冯夷,大丙之御也。(皆古得道,能御阴阳。)游微雾、经霜雪而无迹,照日光而无影。
wèi zǐ yuē: wù zhī shèng xū yú ér qì, bào yǔ zhī shèng bù guò zhōng rì. shì yǐ rén jūn xǐ nù bú jiàn yú róng.
《魏子》曰:雾之盛须臾而讫,暴雨之盛不过终日。是以人君喜怒不见于容。
lóng yú hé tú yuē: shān yǒu dà wù, shí rì yǐ shàng bù chú zhě, shān bēng zhī hòu yě.
《龙鱼河图》曰:山有大雾,十日以上不除者,山崩之候也。
jīng fáng yāo zhàn yuē: dà wù jūn mí huò, yún wù sì qǐ, zé shí duō yǐn shì.
京房《妖占》曰:大雾君迷或,云雾四起,则时多隐士。
fú hóu gǔ jīn zhù yuē: hàn yuán dì jìng níng yuán nián, dà wù, shù jiē bái.
伏侯《古今注》曰:汉元帝竟宁元年,大雾,树皆白。
qián tán bā yuē: dà wù sān rì qún huá qǐ, shàng xià xiāng méng, shàng shǎo xià duō, gù qún huá yě.
《潜潭巴》曰:大雾三日群猾起,上下相蒙,上少下多,故群猾也。
zhì lín yuē: huáng dì yǔ chī yóu zhàn yú zhuō lù zhī yě, chī yóu zuò dà wù, mí sān rì, jūn rén jiē huò. huáng dì nǎi lìng fēng hòu fǎ dòu jī, zuò zhǐ nán chē yǐ bié sì fāng, suì qín chī yóu.
《志林》曰:黄帝与蚩尤战于涿鹿之野,蚩尤作大雾,弥三日,军人皆惑。黄帝乃令风后法斗机,作指南车以别四方,遂擒蚩尤。
wàng qì jīng yuē: shí yuè guǐ sì, wù chì wèi bīng, qīng wèi yāng.
《望气经》曰:十月癸巳,雾赤为兵,青为殃。
yòu yuē: liù yuè sān rì yǒu wù zé suì dà shú.
又曰:六月三日有雾则岁大熟。
dì jìng tú yuē: gǔ yù zhī qiān suì zhě, xíng yóu zhū guó, qí suǒ jū guó bì sān rì biàn wéi rì zhōng zhī wù.
《地镜图》曰:古玉之千岁者,行游诸国,其所居国必三日变为日中之雾。
hàn wǔ dì gù shì yuē: wǔ dì zàng mào líng, fāng xiāng zhī qì yì cháng, jī yú fén shān zhī jiān, rú dà wù.
《汉武帝故事》曰:武帝葬茂陵,芳香之气异常,积于坟埏之间,如大雾。
huáng dì xuán nǚ zhàn fǎ yuē: huáng dì yǔ chī yóu jiǔ zhàn jiǔ bù shèng. huáng dì guī yú tài shān, sān rì sān yè wù míng. yǒu yī fù rén, rén shǒu niǎo xíng, huáng dì qǐ shǒu zài bài, fú bù gǎn qǐ. fù rén yuē:" wú xuán nǚ yě, zi yù hé wèn?" huáng dì yuē:" xiǎo zi yù wàn zhàn wàn shèng." suì dé zhàn fǎ yān.
《黄帝玄女战法》曰:黄帝与蚩尤九战九不胜。黄帝归于太山,三日三夜雾冥。有一妇人,人首鸟形,黄帝稽首再拜,伏不敢起。妇人曰:"吾玄女也,子欲何问?"黄帝曰:"小子欲万战万胜。"遂得战法焉。
xú gàn zhōng lùn yuē: wén wáng yù jiāng gōng yú wèi yáng, zhí gān ér diào. wén wáng dé zhī, zhuó ruò pī yún ér jiàn bái rì, huò ruò kāi wù ér dǔ qīng tiān.
徐幹《中论》曰:文王遇姜公于渭阳,执竿而钓。文王得之,灼若披云而见白日,霍若开雾而睹青天。
wēn jiào yǔ táo kǎn jiān yuē: wù qì guò chà zé jūn dào yōu huì.
《温峤与陶侃笺》曰:雾气过差则君道幽晦。
mái
○霾
shì míng yuē: mái, huì yě. rú wù chén huì zhī sè yě.
《释名》曰:霾,晦也。如物尘晦之色也。
shī yuē: zhōng fēng qiě mái, huì rán kěn lái.
《诗》曰:终风且霾,惠然肯来。
ěr yǎ yuē: fēng ér yǔ tǔ wèi mái.
《尔雅》曰:风而雨土为霾。
cuī bào gǔ jīn zhù yuē: hàn zhāo dì yuán fèng sān nián, tiān yù huáng tǔ, zhòu yè hūn mái.
崔豹《古今注》曰:汉昭帝元凤三年,天雨黄土,昼夜昏霾。
yì
○曀
shuō wén yuē: yì, tiān yīn chén yě.
《说文》曰:曀,天阴沉也。
shī yuē: zhōng fēng qiě yì, huì rán kěn gù.
《诗》曰:终风且曀,惠然肯顾。
yòu yuē: yì yì qí yīn.
又曰:曀曀其阴。
ěr yǎ yuē: yīn ér fēng wèi yì.
《尔雅》曰:阴而风为曀。