qióng
○窮
shuō wén yuē: qióng, jí yě.
《說文》曰:窮,極也。
hán shī wài chuán yuē: tián zǐ fāng chū, jiàn lǎo mǎ yú dào, yuē:" hé mǎ yě?" yù yuē:" gōng jiā chù, bà ér bù wèi yòng, gù fàng zhī." tián zǐ fāng yuē:" shǎo jǐn qí lì, lǎo qì qí shēn, rén zhě bù wèi yě." shù bó shú zhī. qióng shì wén zhī, zhī suǒ guī xīn yǐ.
《韓詩外傳》曰:田子方出,見老馬於道,曰:"何馬也?"御曰:"公家畜,罷而不為用,故放之。"田子方曰:"少盡其力,老棄其身,仁者不為也。"束帛贖之。窮士聞之,知所歸心矣。
lùn yǔ yuē: jūn zǐ gù qióng, xiǎo rén qióng sī làn yǐ.
《論語》曰:君子固窮,小人窮斯濫矣。
jiā yǔ yuē: chǔ zhāo wáng pìn kǒng zǐ, kǒng zǐ wǎng bài lǐ yān, lù chū hū chén cài, dài fū xiāng yǔ móu yuē:" kǒng zǐ xián shèng, qí suǒ cì jī jiē zhōng zhū hóu zhī bìng, ruò yòng yú chǔ, zé chén cài wēi yǐ." suì shǐ tú bīng jù kǒng zǐ, kǒng zǐ bù de xíng, jué liáng qī rì, wú suǒ tōng, lí gēng bù chōng, cóng zhě jiē bìng.
《家語》曰:楚昭王聘孔子,孔子往拜禮焉,路出乎陳蔡,大夫相與謀曰:"孔子賢聖,其所刺譏皆中諸侯之病,若用於楚,則陳蔡危矣。"遂使徒兵距孔子,孔子不得行,絕糧七日,無所通,藜羹不充,從者皆病。
shǐ jì yuē: fàn suī shuō qín zhāo wáng yuē:" wǔ zǐ xū tuō zài ér chū zhāo guān, yè xíng ér zhòu fú, zhì yú líng shuǐ, wú yǐ hú qí kǒu, xī xíng pú fú bài, qǐ shǒu ròu tǎn, gǔ fù chuī xiāo, qǐ yú wú shì, zú jǔ wú guó, hé lú wèi bó. shǐ chén dé jìn móu rú zi xū, jiā zhī yǐ yōu qiú, zhōng shēn bù fù jiàn, shì chén zhī shuō xíng yě."
《史記》曰:范睢說秦昭王曰:"伍子胥托載而出昭關,夜行而晝伏,至於陵水,無以糊其口,膝行匍匐拜,稽首肉袒,鼓腹吹簫,乞於吳市,卒舉吳國,闔廬為伯。使臣得進謀如子胥,加之以幽囚,終身不復見,是臣之說行也。"
yòu yuē: guǎn zhòng yuē:" wú cháng wèi bào shū móu shì ér gèng qióng kùn, bào shū bù yǐ wǒ wèi yú, zhī shí yǒu lì bù lì yě."
又曰:管仲曰:"吾嘗為鮑叔謀事而更窮困,鮑叔不以我為愚,知時有利不利也。"
hàn shū sū wǔ chuán yuē: dān yú dì yú qián wáng yì shè hǎi shàng. wǔ néng jié wǎng jiǎo, qíng gōng nǔ, yú qián wáng ài zhī, gěi qí yī shí. sān suì yú, wáng bìng, cì wǔ mǎ chù fú nì qióng lú. qióng lú, zhān lú yě. wáng sǐ hòu, rén zhòng xǐ qù. qí dōng, dīng lìng dào wǔ niú yáng, wǔ fù dà qióng.
《漢書·蘇武傳》曰:單于弟於靬王弋射海上。武能結網繳,檠弓弩,於靬王愛之,給其衣食。三歲餘,王病,賜武馬畜服匿穹廬。(穹廬,旃廬也。)王死後,人眾徙去。其冬,丁令盜武牛羊,武復大窮。
hàn xiàn dì chūn qiū yuē: wáng lǎng jiàng sūn cè. sūn cè lìng shǐ zhě jié lǎng yuē:" wèn nì zéi wáng lǎng, lǎng shòu guó ēn, dāng yún hé bào dé?" lǎng duì yuē:" shēn qīng zuì zhòng, sǐ yǒu yú gū. shēn dòu jiù jī, cù zú rù bàn, chì zhà tīng shēng, dōng xī wéi mìng."
《漢獻帝春秋》曰:王朗降孫策。孫策令使者詰朗曰:"問逆賊王朗,朗受國恩,當云何報德?"朗對曰:"身輕罪重,死有餘辜。申脰就羈,蹴足入絆,叱咤聽聲,東西惟命。"
wèi shì chūn qiū yuē: chū, xuān wáng shǐ hé yàn zhì cáo shuǎng děng yù. xuān wáng yuē fán yǒu bā zú, yàn shū dīng dèng děng qī xìng. xuān wáng yuē:" wèi yě." yàn qióng jí, nǎi yuē:" qǐ wèi yàn hū?" xuān wáng yuē:" shì yě." nǎi shōu yàn.
《魏氏春秋》曰:初,宣王使何晏治曹爽等獄。宣王曰凡有八族,晏疏丁、鄧等七姓。宣王曰:"未也。"晏窮急,乃曰:"豈謂晏乎?"宣王曰:"是也。"乃收晏。
wèi mò chuán yuē: cáo shuǎng xiōng dì guī jiā. chì luò yáng xiàn fā mín bā bǎi rén shǐ wèi bù wéi shuǎng dì, sì jiǎo zuò gāo lóu, lìng rén zài shàng wàng shì shuǎng xiōng dì jǔ dòng. shuǎng jì qióng chóu mèn, chí dàn dào hòu yuán zhōng, lóu shàng rén biàn chàng:" gù dà jiāng jūn dōng xíng." shuǎng hái tīng shì shàng.
《魏末傳》曰:曹爽兄弟歸家。敕洛陽縣發民八百人使尉部圍爽第,四角作高樓,令人在上望視爽兄弟舉動。爽計窮愁悶,持彈到後園中,樓上人便唱:"故大將軍東行。"爽還廳事上。
shǔ zhì yuē: xiān zhǔ fá wú, xiān zhǔ bài, yǐn tuì, dào gé, huáng quán bù dé hái, jiàng wèi. wèi wén dì wèi quán yuē:" jūn shě nì guī shùn, yù zhuī zōng chén hán yé?" quán duì yuē:" chén guò shòu liú shì hòu yù, jiàng wú bù kě, hái shǔ wú lù, shì yǐ guī mìng. bài jūn zhī jiāng, miǎn sǐ wèi xìng, hé gǔ rén zhī kě mù." wén dì shàn zhī.
《蜀志》曰:先主伐吳,先主敗,引退,道隔,黃權不得還,降魏。魏文帝謂權曰:"君舍逆歸順,欲追蹤陳、韓耶?"權對曰:"臣過受劉氏厚遇,降吳不可,還蜀無路,是以歸命。敗軍之將,免死為幸,何古人之可慕。"文帝善之。
shǔ zhì yuē: xǔ jìng wèi xǔ shào pái bìn, bù dé chǐ xù, yǐ mǎ mó zì gěi.
《蜀志》曰:許靖為許邵排擯,不得齒敘,以馬磨自給。
wáng yǐn jìn shū yuē: shàng gōng zhāng fāng, jué qiān jīn yàn, shuǐ duì bù zuò, fā wáng gōng jiā nú bì shǒu chōng gěi bīng. nán zǐ zì shí sān yǐ shàng jiē cóng yì. yú shì gōng sī qióng cù, mǐ shí wàn qián.
王隱《晉書》曰:上攻張方,決千金堰,水碓不作,發王公家奴婢手舂給兵。男子自十三以上皆從役。於是公私窮踧,米石萬錢。
jìn zhōng xìng shū yuē: huán xuán wén yì jūn qǐ, zhǎn qí èr jiāng. zhì lǜ jiǒng sāi, rì yǔ zāng dào shì tuī suàn shù yàn shèng zhī shù.
《晉中興書》曰:桓玄聞義軍起,斬其二將。志慮窘塞,日與臧道士推算數厭勝之術。
huáng fǔ shì ān gāo shì chuán yuē: chén zhòng, zì zi zhōng, qí rén. shì chǔ, jū yú líng, zì wèi yú líng zi zhòng. qióng bù gǒu qiú, fēi yì zhī shí bù shí.
皇甫士安《高士傳》曰:陳仲,字子終,齊人。適楚,居於陵,自謂於陵子仲。窮不苟求,非義之食不食。
wú yuè chūn qiū yuē: yuè fá wú, wú wáng lǜ qí xián liáng tóu yú xū shān. yuè bīng dà zhì, wéi wú sān chóng. dài fū wén zhǒng xiāng bài, fàn lǐ zuǒ shǒu tí gǔ, yòu shǒu cāo fú ér gǔ zhī. yú shì wú wáng shū qí gōng shǐ ér shè zhǒng lí zhī jūn, qí cí yuē:" chén wén jiǎo tù yǐ sǐ liáng quǎn pēng, dí guó yǐ miè móu chén wáng. jīn wú yǐ bìng yě, zǐ dài fū hé bù yú zhī!"
《吳越春秋》曰:越伐吳,吳王率其賢良投於胥山。越兵大至,圍吳三重。大夫文種相拜,范蠡左手提鼓,右手操桴而鼓之。於是吳王書其弓矢而射種、蠡之軍,其辭曰:"臣聞狡兔已死良犬烹,敵國已滅謀臣亡。今吳已病也,子大夫何不虞之!"
mò zǐ yuē: kǒng zǐ qióng chén cài zhī jiān, lí gēng bù sǎn, zǐ lù pēng tún, kǒng qiū bù wèn ròu suǒ cóng lái ér shí zhī yě.
《墨子》曰:孔子窮陳、蔡之間,藜羹不糝,子路烹豚,孔丘不問肉所從來而食之也。
xún qīng zǐ yuē: niǎo qióng zé zhuó, shòu qióng zé jué, rén qióng zé zhà.
《荀卿子》曰:鳥窮則啄,獸窮則攫,人窮則詐。
yòu yuē: kǒng zǐ shì chǔ, yóu chén cài zhī jiān, qī rì bù shí. zǐ lù yuē:" yóu wén shàn zhě tiān bào zhī fú, bù shàn zhě tiān bào zhī huò, jīn fū zǐ jī dé yì, xī jū zhī yǐn?" kǒng zǐ yuē:" yóu! fāng lán shēng yú shēn lín, fēi yǐ wú rén ér bù fāng, jūn zǐ zhī xué fēi wèi tóng yě, jū bù yǐn zhě sī bù shēng, shēn bù yì zhě zhì bù guǎng."
又曰:孔子適楚,游陳、蔡之間,七日不食。子路曰:"由聞善者天報之福,不善者天報之禍,今夫子積德義,奚居之隱?"孔子曰:"由!芳蘭生於深林,非以無人而不芳,君子之學非為同也,居不隱者思不生,身不佚者志不廣。"
zhuāng zǐ yuē: quán hé, yú xiāng yǔ chù yú lù, xiāng xù yǐ shī, xiāng rú yǐ mò, bù ruò xiāng wàng hū jiāng hú.
《莊子》曰:泉涸,魚相與處於陸,相煦以濕,相濡以沫,不若相忘乎江湖。
yòu yuē: kǒng zǐ qióng yú chén cài zhī jiān, qī rì bù huǒ shí, lí gēng bù sǎn. yán huí zé cài, zǐ lù zi gòng xiāng yǔ yán yuē:" fū zǐ zài zhú yú lǔ, xuē jī yú wèi, fá shù yú sòng, qióng yú chén cài. jūn zǐ zhī wú chǐ yě ruò cǐ hū?" yán huí wú yǐ yīng, rù gào kǒng zǐ. kǒng zǐ tuī qín, kuì rán ér tàn yuē:" yóu yǔ cì, xì rén yě. zhào ér lái, wú yǔ zhī: jīn qiū yě bào rén yì zhī dào yǐ zāo shì zhī bào, qí hé qióng zhī wèi yě!"
又曰:孔子窮於陳、蔡之間,七日不火食,藜羹不糝。顏回擇菜,子路、子貢相與言曰:"夫子載逐於魯,削跡於衛,伐樹於宋,窮於陳、蔡。君子之無恥也若此乎?"顏回無以應,入告孔子。孔子推琴,喟然而嘆曰:"由與賜,細人也。召而來,吾語之:今丘也抱仁義之道以遭世之暴,其何窮之為也!"
shī zǐ yuē: tāng fù yú tāng qiū, wén wáng yōu yú yǒu lǐ, wǔ wáng jī yú wáng mén, yuè wáng qī yú huì jī, qín móu gōng bài yú xiáo sāi, qí huán gōng yù zéi, jìn wén gōng chū zǒu, gù sān wáng zī yú rǔ ér wǔ bó dé yú kùn yě.
《尸子》曰:湯復於湯丘,文王幽於羑里,武王羈於王門,越王棲於會稽,秦繆公敗於殽塞,齊桓公遇賊,晉文公出走,故三王資於辱而五伯得於困也。
hán zǐ yuē: lǔ rén shēn shàn zhī lǚ, qī shàn zhī gǎo, ér xǐ yú yuè. huò wèi zhī yuē:" zi bì qióng yǐ. lǚ wèi rén lǚ zhī yě, ér yuè rén chéng zhōu gǎo wèi rén guān zhī yě, ér yuè rén bèi fā. yù wú qióng, kě dé hū?"
《韓子》曰:魯人身善織履,妻善織縞,而徙於越。或謂之曰:"子必窮矣。履為人履之也,而越人乘舟;縞為人冠之也,而越人被發。欲無窮,可得乎?"
yàn dān zǐ yuē: fán jiāng jūn yǐ qióng guī wǒ, ér dān mài zhī, xīn bù rěn yě.
《燕丹子》曰:樊將軍以窮歸我,而丹賣之,心不忍也。
huái nán zǐ yuē: jīn fū qióng bǐ zhī shè qióng xiàng zhī xiǎo shè yě. yě, kòu pén fǔ fǒu, xiāng hè ér gē, zì yǐ wèi lè yǐ. cháng shì wèi zhī jī jiàn gǔ, zhuàng jù zhōng, nǎi shǐ zhī qí fǒu zhī zú xiū yǐ.
《淮南子》曰:今夫窮鄙之社(窮巷之小社也。)也,叩盆拊缶,相和而歌,自以為樂矣。嘗試為之擊建鼓,撞巨鍾,乃始知其缶之足羞矣。
xīn xù yuē: níng qī yù gàn qí huán gōng, qióng kùn wú yǐ zì jìn, yú shì wèi shāng gē, sù yú guō mén zhī wài, jī niú jiǎo ér gē. huán gōng wén zhī, yuē:" yì zāi zhī gē, fēi cháng rén yě!"
《新序》曰:寧戚欲干齊桓公,窮困無以自進,於是為商歌,宿於郭門之外,擊牛角而歌。桓公聞之,曰:"異哉之歌,非常人也!"
zá dào shū yuē: dì fèi zhī shān, qí xià shēng cǎo, míng yuē:" jiù qióng, rú zhú, dōng xià bù kū. qǔ ér shí zhī, kě jué gǔ bù shí, lìng rén zhǎng shēng fú zhī sān shí rì, xíng jí zǒu mǎ.
《雜道書》曰:地肺之山,其下生草,名曰:"救窮,如竹,冬夏不枯。取而食之,可絕穀不食,令人長生;服之三十日,行及走馬。
zhào yī qióng niǎo fù yuē: yǒu yī qióng niǎo, jí yì yuán yě. zhào wǎng jiā shang, jī jǐng zài xià. qián jiàn cāng sǔn, hòu bī qū zhě. jiǎo dàn zhāng yòu, yì gōng gòu zuǒ. fēi wán jī shǐ, jiāo jí yú wǒ. sī fēi bù dé, yù míng bù kě. jǔ tóu wèi chù, yáo zú kǒng duò. nèi dú bù jí, zhà bīng zhà huǒ.
趙壹《窮鳥賦》曰:有一窮鳥,戢翼原野。罩網加上,機阱在下。前見蒼隼,後逼驅者。繳彈張右,羿弓彀左。飛丸激矢,交集於我。思飛不得,欲鳴不可。舉頭畏觸,搖足恐墮。內獨怖急,乍冰乍火。
qín cāo yuē: kǒng zǐ shǐ yán yuān zhí pèi, dào kuāng guō wài. kǒng zǐ jì shì yáng hǔ, yǐ wèi jīn fù lái zhì, nǎi xiāng shuài wéi kǒng zǐ, shù rì bù jiě, dì zǐ jiē yǒu jī sè. yú shì kǒng zǐ yǎng tiān tàn yuē:" jūn zǐ gù yì qióng hū!" zǐ lù wén kǒng zǐ zhī yán bēi gǎn, bó rán dà nù, zhāng mù fèn jiàn, shēng rú zhōng gǔ, gù wèi èr sān zǐ yuē:" shǐ wú yǒu cǐ è yě."
《琴操》曰:孔子使顏淵執轡,到匡郭外。孔子既似陽虎,以為今復來至,乃相率圍孔子,數日不解,弟子皆有飢色。於是孔子仰天嘆曰:"君子固亦窮乎!"子路聞孔子之言悲感,勃然大怒,張目奮劍,聲如鐘鼓,顧謂二三子曰:"使吾有此厄也。"
sī mǎ biāo yǔ shān jù yuán shū yuē: gēn bá shī jù, tuō mìng cǐ bié. gào qiú jīn mǐn, xǔ jiàn zhèn xù. qióng rén yì gǎn, bēi xǐ jiān huái. chéng mìng zhī hòu, qíng guò xié kuàng.
司馬彪《與山巨源書》曰:根拔失據,託命此別。告求矜愍,許見賑恤。窮人易感,悲喜兼懷。承命之後,情過挾纊。
kǒng shū xuán zài qióng jì yuē: qiǎn xìn yǔ yì yáng tài shǒu sūn zhòng kāi xiāng wén, gào qí kùn fá, dé juàn èr pǐ, huài chē yī chéng. mài, dé juàn sān pǐ yǐ dí, dé mǐ yī shí, xiàng sān hú. shí kǒu sān shí wǔ rén, bǎi rì zhī zhōng yǐ cǐ zì huó rén jiē hè jié, wú fù xuè sè.
孔舒玄《在窮記》曰:遣信與義陽太守孫仲開相聞,告其睏乏,得絹二匹,壞車一乘。賣,得絹三匹;以糴,得米一石,橡三斛。食口三十五人,百日之中以此自活人皆鶴節,無復血色。
dòng
○凍
zuǒ chuán xiāng shí bā nián yuē: chǔ shī fá zhèng, shè yú yú chǐ zhī xià, yú chǐ shān zhī xià yǒu shuǐ, gù yán shè yě. shén yǔ, chǔ shī duō dòng, yì tú jǐ jǐn.
《左傳·襄十八年》曰:楚師伐鄭,涉於魚齒之下,(魚齒山之下有水,故言涉也。)甚雨,楚師多凍,役徒幾盡。
hàn shū yuē: hán wáng xìn jiàng xiōng nú, shàng zì jiāng jī zhī, lián zhàn, chéng shèng běi zhì lóu fán, huì hán dà yǔ, shì zú jī dòng.
《漢書》曰:韓王信降匈奴,上自將擊之,連戰,乘勝北至樓煩,會寒大雨,士卒飢凍。
yòu yuē: wáng mǎng. tiān fèng sì nián bā yuè, mǎng qīn zhī nán jiāo, zhù zuò wēi dòu. wēi dòu zhě, yǐ wǔ shí tóng wèi zhī, wǔ sè shí tóng hé zhì wèi wēi dòu yě. ruò běi dǒu, zhǎng èr chǐ wǔ cùn, yù yǐ yàn shèng zhòng bīng. jì chéng, lìng sī mìng fù zhī, mǎng chū zé zài qián, rù zé yù páng. zhù dòu rì dà hán, bǎi guān rén mǎ yǒu dòng sǐ zhě.
又曰:王莽。天鳳四年八月,莽親之南郊,鑄作威斗。威斗者,以五石銅為之,(五色石銅合治為威斗也。)若北斗,長二尺五寸,欲以厭勝眾兵。既成,令司命負之,莽出則在前,入則御旁。鑄斗日大寒,百官人馬有凍死者。
sān fǔ jué lù yuē: bào huī fù wèi xiàn lì, yǒu zuì, lìng yù shā zhī. huī nián shí sān, cháng fú mén wài dòng dì, zhòu yè hào qì, lìng gǎn ér shè zhī.
《三輔決錄》曰:鮑恢父為縣吏,有罪,令欲殺之。恢年十三,常伏門外凍地,晝夜號泣,令感而赦之。
jìn xuán jiā qǐ jū zhù yuē: xú zhōu cì shǐ wáng zhòng dé shàng yán: xià pī tóng lìng yīn dào yì, shí yī yuè mào hán chū jùn, lǚ shè bīng xuě, zhǔ bù wáng hēi děng sān rén jiǎo xī dòng duàn.
《晉玄嘉起居注》曰:徐州刺史王仲德上言:下坯僮令殷道益,十一月冒寒出郡,履涉冰雪,主簿王黑等三人腳悉凍斷。
yàn zǐ chūn qīu yuē: jǐng gōng chū yóu yú sāi tú, dǔ sǐ jí zhě, mò rán bù wèn. yàn zǐ yuē:" xī wú xiān jūn huán gōng chū yóu, dǔ jī zhě yǔ shí, bìng zhě yǔ cái. jīn jūn yóu sāi tú, jī hán dòng něi, sǐ jí xiāng wàng, ér jūn bù wèn. shī jūn dào yǐ!" gōng yú shì liǎn sǐ jí, fā sù zhèn pín, sān yuè bù chū yóu.
《晏子春秋》曰:景公出遊於塞途,睹死瘠者,默然不問。晏子曰:"昔吾先君桓公出遊,睹飢者與食,病者與財。今君游塞途,饑寒凍餒,死瘠相望,而君不問。失君道矣!"公於是斂死瘠,發粟賑貧,三月不出遊。
lǚ shì chūn qiū yuē: gē yí wéi qí rú lǔ, tiān dà hán ér hòu mén, yǔ dì zǐ sù yú guō wài, hán yù shén, wèi dì zǐ yuē:" zi yǔ wǒ yī, wǒ huó wǒ yǔ zi yī, zi huó wǒ guó shì yě, wèi tiān xià xī sǐ zi bù xiào rén, bù zú ài yě. zi yǔ wǒ yī." dì zǐ yuē:" fū bù xiào rén, è néng yǔ guó shì yī zāi?" gē yí jiě yī yǔ dì zǐ, yè bàn ér sǐ, dì zǐ suì huó.
《呂氏春秋》曰:戈夷違齊如魯,天大寒而後門,與弟子宿於郭外,寒愈甚,謂弟子曰:"子與我衣,我活;我與子衣,子活我國士也,為天下惜死;子不肖人,不足愛也。子與我衣。"弟子曰:"夫不肖人,惡能與國士衣哉?"戈夷解衣與弟子,夜半而死,弟子遂活。
qín cāo yuē: zēng zǐ yòu shǎo, cí rén zhì xiào, gēng yú tài shān zhī xià, zāo tiān lín zé yǔ xuě. hán, xún yuè bù dé guī, nǎi zuò yōu sī zhī gē.
《琴操》曰:曾子幼少,慈仁質孝,耕於太山之下,遭天霖澤雨雪。寒,旬月不得歸,乃作《憂思》之歌。
è
○餓
lǐ jì tán gōng yuē: qí dà jī, qián áo wèi shí yú lù, yǐ dài è zhě ér shí zhī. yǒu è zhě méng mèi jí jù, mào mào rán lái. qián áo zuǒ fèng shí, yòu zhí yǐn, yuē:" jiē! lái shí!" yáng qí mù ér shì zhī, yuē:" yǔ wéi bù shí jiē lái zhī shí yǐ zhì yú sī yě!" jiē lái shí, suī mǐn ér hū zhī, fēi jìng cí yě. cóng ér xiè yān, zhōng bù shí ér sǐ.
《禮記·檀弓》曰:齊大飢,黔敖為食於路,以待餓者而食之。有餓者蒙袂戢屨,貿貿然來。黔敖左奉食,右執飲,曰:"嗟!來食!"揚其目而視之,曰:"予惟不食嗟來之食以致於斯也!"(嗟來食,雖憫而呼之,非敬辭也。)從而謝焉,終不食而死。
zuǒ chuán xuān shàng yuē: jìn hóu yǐn zhào dùn jiǔ, fú jiǎ jiāng gōng zhī. chū, xuān zi tián yú shǒu shān, shě yú yì sāng, tián, liè yě. yì sāng, sāng zhī duō yīn yì zhě yě. jiàn líng zhé è, wèn qí bìng. líng zhé, jìn rén. yuē:" bù shí sān rì yǐ." shí zhī, shě qí bàn. wèn zhī, yuē:" guān sān nián yǐ, wèi zhī mǔ zhī cún fǒu, jīn jìn yān, qǐng yǐ yí zhī." shǐ jǐn zhī, ér wèi zhī dān shí yǔ ròu, zhì zhū tuó yǐ yǔ zhī. jì ér zhé wèi gōng jiè, líng zhé wèi gōng jiǎ shì. dào jǐ yǐ yù gōng tú, ér miǎn zhī. wèn qí hé gù, yuē:" yì sāng zhī è rén yě." wèn qí míng jū, bù gào ér tuì.
《左傳·宣上》曰:晉侯飲趙盾酒,伏甲將攻之。初,宣子田於首山,舍於翳桑,(田,獵也。翳桑,桑之多陰翳者也。)見靈輒餓,問其病。(靈輒,晉人。)曰:"不食三日矣。"食之,舍其半。問之,曰:"官三年矣,未知母之存否,今近焉,請以遺之。"使盡之,而為之簞食與肉,置諸橐以與之。既而輒為公介,(靈輒為公甲士。)倒戟以御公徒,而免之。問其何故,曰:"翳桑之餓人也。"問其名居,不告而退。
lùn yǔ jì shì yuē: qí jǐng gōng yǒu mǎ qiān sì, sǐ zhī rì, mín wú dé ér chēng yān. bó yí shū qí è yú shǒu yáng zhī xià, mín dào yú jīn chēng zhī.
《論語·季氏》曰:齊景公有馬千駟,死之日,民無德而稱焉。伯夷、叔齊餓於首陽之下,民到於今稱之。
shǐ jì yuē: zhào zhǔ fù yóu shā qiū, gōng zǐ zhāng zuò luàn. lǐ duì qǐ bīng, bài zhī, zhāng wǎng zǒu zhǔ fù, duì yīn wéi zhǔ fù gōng. lìng gōng rén" hòu chū zhě yí". zhǔ fù bù dé chū, tàn què kòu ér shí zhī, sān yuè suì è sǐ shā qiū gōng.
《史記》曰:趙主父游沙丘,公子章作亂。李兌起兵,敗之,章往走主父,兌因圍主父宮。令宮人"後出者夷"。主父不得出,探雀鷇而食之,三月遂餓死沙丘宮。
yòu yuē: shàng shǐ shàn xiāng rén xiāng dèng tōng, yuē:" dāng pín è sǐ." wén dì yuē:" néng fù tōng zhě zài wǒ, hé wèi pín!" yú shì cì dèng tōng shǔ yán dào tóng shān, dé zì zhù qián. jǐng dì lì, yǒu gào dèng tōng dào chū gù wú zhù qián, xià lì yàn wèn, pō yǒu. suì àn, jǐn méi rù, yī zān bù de zháo shēn, suì è sǐ.
又曰:上使善相人相鄧通,曰:"當貧餓死。"文帝曰:"能富通者在我,何謂貧!"於是賜鄧通蜀嚴道銅山,得自鑄錢。景帝立,有告鄧通盜出崮吳鑄錢,下吏驗問,頗有。遂案,盡沒入,一簪不得着身,遂餓死。
yòu yuē: tiáo hóu zhōu yà fū wèi hé nèi shǒu, shí xǔ fù xiāng zhī, yuē:" hòu sān suì ér hóu, hóu bā suì wèi jiāng xiāng, chí guó bǐng, guì yǐ, yú rén chén wú liǎng. qí hòu jiǔ suì ér jūn è sǐ." fù zhǐ qí kǒu:" yǒu cóng lǐ rù kǒu, cǐ è sǐ fǎ yě, sān suì, qí xiōng jiàng hóu yǒu zuì, wén dì zé jiàng hóu zi xián zhě, jiē tuī yà fū, nǎi fēng yà fū wèi tiáo hóu. zú è sǐ.
又曰:條侯周亞夫為河內守,時許負相之,曰:"後三歲而侯,侯八歲為將相,持國柄,貴矣,於人臣無兩。其後九歲而君餓死。"負指其口:"有從理入口,此餓死法也,三歲,其兄絳侯有罪,文帝擇絳侯子賢者,皆推亞夫,乃封亞夫為條侯。卒餓死。
yòu yuē: zhào wáng yǒu yǐ zhū lǚ nǚ wèi hòu, fú ài. tài hòu nù, zhào zhào wáng zhì dǐ fú yǔ shí. zhào wáng è, suì yōu sǐ.
又曰:趙王友以諸呂女為後,弗愛。太后怒,召趙王置邸、弗與食。趙王餓,遂幽死。
zhàn guó cè yuē: chǔ fá zhōng shān, zhōng shān jūn wáng zǒu. yǒu èr rén qiè gē suí qí hòu, yuē:" chén fù cháng è qiě sǐ, jūn xià hú sūn bù chén fù. chén fù yuē: zhōng shān yǒu shì, nǚ bì sǐ zhī! gù lái sǐ jūn yě."
《戰國策》曰:楚伐中山,中山君亡走。有二人挈戈隨其後,曰:"臣父嘗餓且死,君下壺飧餔臣父。臣父曰:中山有事,女必死之!故來死君也。"
hàn shū yuē: zhū mǎi chén dú xíng gē dào zhōng, fù xīn mù jiān. gù qī yǔ fū jiā jù shàng zhǒng, jiàn mǎi chén jī hán, hū fàn shí zhī.
《漢書》曰:朱買臣獨行歌道中,負薪墓間。故妻與夫家俱上冢,見買臣饑寒,呼飯食之。
yòu yuē: sū wǔ, zì zi qīng, dù líng rén. shǐ xiōng nú, xiōng nú bì yù jiàng zhī, nǎi chū zhì dà jiào zhōng, jué bù yǔ yǐn shí. tiān yù xuě, wǔ niè xuě yǔ zhān máo bìng yàn zhī, shù rì bù sǐ, xiōng nú yǐ wèi shén, nǎi xǐ wǔ běi hǎi shàng wú rén zhī chù, shǐ mù dī yáng. sù shí bù zhì, jué yě shǔ cǎo shí ér shí zhī.
又曰:蘇武,字子卿,杜陵人。使匈奴,匈奴必欲降之,乃出置大窖中,絕不與飲食。天雨雪,武齧雪與氈毛並咽之,數日不死,匈奴以為神,乃徙武北海上無人之處,使牧羝羊。粟食不至,掘野鼠草實而食之。
yòu yuē: xuán dì jí wèi, tiān xià dà shuǐ, guān dōng jùn shí yī yóu shén. èr nián, qí dì jī, gǔ shí sān shí yú wàn, mín duō jī sǐ, láng yá jùn rén xiāng shí.
又曰:玄帝即位,天下大水,關東郡十一尤甚。二年,齊地飢,穀石三十餘萬,民多飢死,琅琊郡人相食。
yòu yuē: wáng mǎng mò, chì méi suì shāo zhǎng ān gōng shì shì lǐ, hài gēng shǐ. mín jī è xiāng shí, sǐ zhě shù shí wàn, zhǎng ān wèi xū, xū zhōng wú xíng rén. zōng miào yuán lín jiē fā jué, wéi bà líng wán.
又曰:王莽末,赤眉遂燒長安宮室市里,害更始。民飢餓相食,死者數十萬,長安為虛,虛中無行人。宗廟園林皆發掘,惟霸陵完。
dōng guān hàn jì yuē: wáng mǎng mò, nán fāng kū hàn, mín duō jī è. qún dào rù yě zé, jué fú cí shí zhī.
《東觀漢記》曰:王莽末,南方枯旱,民多飢餓。群盜入野澤,掘鳧茨食之。
yòu yuē: jiàn wǔ jiǔ nián zhēng yuè, kuí xiāo è, chū chéng cān qiǔ, fù zhàng sǐ.
又曰:建武九年正月,隗囂餓,出城餐糗,腹脹死。
yòu yuē: zhū bó shàng shū lǐ mǎ yuán yuē:" bā nián, chē jià tǎo kuí xiāo, wéi dú dí dào wèi guó jiān shǒu. rán mín jī jǐn, dàn nǔ zhǔ lǚ. jì mìng lòu kè."
又曰:朱勃上書理馬援曰:"八年,車駕討隗囂,惟獨狄道為國堅守。然民饑饉,啖弩煮履。寄命漏刻。"
yòu yuē: shàng wèn dì wǔ lún yuē:" wén qīng wèi lì wō qī fù, bù guò cóng xiōng fàn, níng yǒu zhī yě?" lún duì yuē:" chén sān qǔ qī jiē wú fù. chén shēng zāo jī rǎo rǎng, mǐ shí wàn qián, bù gǎn wàng guò rén fàn."
又曰:上問第五倫曰:"聞卿為吏撾妻父,不過從兄飯,寧有之也?"倫對曰:"臣三娶妻皆無父。臣生遭飢擾攘,米石萬錢,不敢妄過人飯。"
yòu yuē: wáng láng qǐ bīng, shàng zì jì dōng nán chí, chén yè cǎo shè, zhì ráo yáng wú lóu tíng. shí tiān hán liè, zhòng jiē jī pí, féng yì shàng dòu zhōu. míng dàn, shàng wèi zhū jiāng yuē:" zuó dé gōng sūn dòu zhōu, jī hán jù jiě."
又曰:王郎起兵,上自薊東南馳,晨夜草舍,至饒陽蕪蔞亭。時天寒冽,眾皆飢疲,馮異上豆粥。明旦,上謂諸將曰:"昨得公孫豆粥,饑寒俱解。"
yòu yuē: dèng yǔ yǔ chì méi zhàn, chì méi yáng bài, qì zī zhòng zǒu, chē jiē zài tǔ, yǐ dòu fù qí shàng. bīng shì jī, zhēng qǔ zhī. chì méi yǐn hái jī zhī, jūn kuì luàn. shí bǎi xìng jī, rén xiāng shí, huáng jīn yī jīn yì dòu wǔ shēng, dào lù duàn gé, wěi shū bù zhì, jūn shì xī yǐ guǒ shí wèi liáng.
又曰:鄧禹與赤眉戰,赤眉佯敗,棄輜重走,車皆載土,以豆覆其上。兵士飢,爭取之。赤眉引還擊之,軍潰亂。時百姓飢,人相食,黃金一斤易豆五升,道路斷隔,委輸不至,軍士悉以果實為糧。
yòu yuē: gěng gōng zài shū lè chéng, jiù bīng bù zhì, shù yuè shí jǐn, qióng kùn, nǎi zhǔ kǎi nǔ, shí qí jīn gé.
又曰:耿恭在疏勒城,救兵不至,數月食盡,窮困,乃煮鎧弩,食其筋革。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: tiān xià luàn, rén xiāng shí. zhào xiào dì lǐ, wèi è zéi suǒ de, xiào wén zhī, jí zì fù yì zéi yuē:" lǐ jiǔ è, léi shòu, bù rú xiào féi bǎo." zéi dà jīng, bìng fàng zhī.
謝承《後漢書》曰:天下亂,人相食。趙孝弟禮,為餓賊所得,孝聞之,即自縛詣賊曰:"禮久餓,羸瘦,不如孝肥飽。"賊大驚,並放之。
yuán shān sōng hòu hàn shū yuē: chì méi rù zhǎng ān yè tíng zhōng, yǒu shù bǎi qiān rén. zì gēng shǐ bài, bì diàn mén bù chū, jué tíng zhōng lú fú gēn, bǔ chí zhōng yú shí zhī, sǐ yīn mái gōng zhōng. yǒu gù cí gān quán lè rén, shàng gòng jī gǔ gē wǔ, yī fú xiān míng, jiàn pén zi kòu tóu yán jī. pén zi shǐ zhōng huáng mén lǐn zhī sù shù shēng. hòu pén zi qù, jiē è sǐ.
袁山松《後漢書》曰:赤眉入長安掖庭中,有數百千人。自更始敗,閉殿門不出,掘庭中蘆菔根,捕池中魚食之,死因埋宮中。有故祠甘泉樂人,尚共擊鼓歌舞,衣服鮮明,見盆子叩頭言飢。盆子使中黃門廩之粟數升。後盆子去,皆餓死。
fàn yè hòu hàn shū yuē: dèng yǔ wēi shāo sǔn, yòu fá shí, guī fù zhě lí sàn. ér chì méi hòu hái rù zhǎng ān, yǔ yǔ zhàn bài, zǒu zhì gāo líng, jūn shì jī è, jiē shí zǎo cài.
范曄《後漢書》曰:鄧禹威稍損,又乏食,歸附者離散。而赤眉後還入長安,禹與戰敗,走至高陵,軍士飢餓,皆食棗菜。
hàn xiàn dì chuán yuē: chē jià zhì luò yáng. shì shí gōng shì shāo jǐn, bǎi guān pī jīng jí yī qiū qiáng jiān, zhōu jùn gè yōng qiáng bīng, ér wěi shū bù zhì. qún liáo jī fá, shàng shū láng yǐ xià zì chū cǎi lǚ, huò è sǐ qiáng bì jiān.
《漢獻帝傳》曰:車駕至洛陽。是時宮室燒盡,百官披荊棘依丘牆間,州郡各擁強兵,而委輸不至。群僚飢乏,尚書郎以下自出采穞,或餓死牆壁間。
wú zhì yuē: yuán shù zài shòu chūn, gǔ shí bǎi yú wàn, zài jīn qián zhī shì qiú dí, shì wú mǐ ér qì qián qù. bǎi xìng jī hán, yǐ sāng shèn huáng chóng wèi gān fàn.
《吳志》曰:袁術在壽春,穀石百餘萬,載金錢之市求糴,市無米而棄錢去。百姓饑寒,以桑椹、蝗蟲為乾飯。
wáng yǐn jìn shū yuē: yǒng jiā wǔ nián, luò zhōng dà jī. wǔ yuè, zhì yú è sǐ.
王隱《晉書》曰:永嘉五年,洛中大飢。五月,摯虞餓死。
yòu yuē: liú kūn yǔ wáng chéng xiàng jiān yuē:" bù dé jìn jūn zhě shí kùn wú shí, cán mín niǎo sàn, yōng fā tú xiǎn, mù gōng yī zhāng, jīng shǐ shí fā, biān cǎo shèng liáng, bù yíng èr rì, xià jí sāng shèn, dōng zé yíng dòu. shì cǐ āi tàn, shǐ rén qì suǒ, kǒng wú sūn hán bái yóu huò nán zhī, kuàng yǐ kūn qiè ruò fán cái, ér dāng lǜ cǐ yǐ tiǎn qiáng kòu."
又曰:劉琨與王丞相箋曰:"不得進軍者實困無食,殘民鳥散,擁發徒跣,木弓一張,荊矢十發,編草盛糧,不盈二日,夏即桑椹,冬則營豆。視此哀嘆,使人氣索,恐吳孫、韓白猶或難之,況以琨怯弱凡才,而當率此以殄強寇。"
jìn zhōng xìng shū yuē: wáng ní, zì jì sūn. luò yáng fù méi, bì luàn jiāng xià. wáng chéng shí wèi jīng zhōu cì shǐ, jiàn zhī xīn xǐ, hòu gōng gěi zhī. ní zǎo sàng fù, zhǐ yǒu yī xī, bù yòng jū zhái, wéi chù lù chē niú yī chéng, měi xíng zhé shǐ ér yù, mù zé sù chē shàng, wú dìng chù. chéng zú, jīng zhōu è huāng, ní shā niú huài chē zhǔ zhī, suì fù zǐ něi sǐ.
《晉中興書》曰:王尼,字季孫。洛陽覆沒,避亂江夏。王澄時為荊州刺史,見之欣喜,厚供給之。尼早喪婦,止有一息,不用居宅,惟畜露車牛一乘,每行輒使兒御,暮則宿車上,無定處。澄卒,荊州餓荒,尼殺牛壞車煮之,遂父子餒死。
yàn zǐ chūn qīu yuē: yuè shí fù dòng è, wèi rén chén pú sān nián yǐ. yàn zǐ jiě zuǒ cān shú zhī.
《晏子春秋》曰:越石父凍餓,為人臣僕三年矣。晏子解左驂贖之。
wén zǐ yuē: shén nóng zhī fǎ: zhàng fū dīng zhuàng bù gēng, tiān xià yǒu shòu qí è zhě.
《文子》曰:神農之法:丈夫丁壯不耕,天下有受其餓者。
mèng zǐ yuē: chén zhòng jū yú líng, sān rì bù shí, ěr mù wú wén, jiàn jǐng shàng yǒu lǐ, cáo shí shí zhě guò bàn yǐ, pú fú wǎng jiāng shí zhī, sān yàn rán hòu ěr mù yǒu wén jiàn.
《孟子》曰:陳仲居於陵,三日不食,耳目無聞,見井上有李,螬食實者過半矣,匍匐往將食之,三咽然後耳目有聞見。
hán zǐ yuē: qín dà è, yīng hóu wèi wáng yuē:" wú yuàn zhī cǎo shū xiàng guǒ zǎo lì zú yǐ huó mín, qǐng fā zhī." wáng yuē:" jīn fā wú yuàn yǐ huó mín, shì shǐ yǒu gōng yǔ wú gōng zhēng qǔ yě. rén shēng ér luàn, bù rú sǐ ér zhì."
《韓子》曰:秦大餓,應侯謂王曰:"吾苑之草蔬橡果棗栗足以活民,請發之。"王曰:"今發吾苑以活民,是使有功與無功爭取也。人生而亂,不如死而治。"
jiǎ yì xīn shū yuē: guó jūn jiāo zì, jìn fá zhī, chū zǒu, táo yú shān zhōng, suì è sǐ, wèi qín shòu shí zhī.
賈誼《新書》曰:虢君驕恣,晉伐之,出走,逃於山中,遂餓死,為禽獸食之。
fēng sú tōng yuē: sú shuō dà è bù zài yī chē fàn, wèi zhèng dé yī chē fàn bù fù huó yě.
《風俗通》曰:俗說大餓不在一車飯,謂正得一車飯不復活也。
fú zǐ yuē: huì zi jiā qióng, è shù rì bù jǔ huǒ, nǎi jiàn liáng wáng. wáng yuē:" xià mài fāng shú, qǐng yǐ gē, zi kě hū?" huì zǐ yuē:" shī fāng lái, yù qún chuān zhī shuǐ zhǎng, yǒu yī rén nì, liú ér xià, hū shī jiù zhī. shī yīng yuē:' wú bù shàn yóu, fāng jiāng wèi zi gào jí yú dōng yuè zhī wáng, jiǎn qí shàn yóu zhě yǐ jiù zi, kě hū?' nì rén yuē:' wǒ dé yī piáo zhī lì zé huó yǐ. zi fāng gào jí yú dōng yuè zhī wáng, jiǎn qí shàn yóu zhě yǐ jiù wǒ, shì bù rú qiú wǒ yú zhòng yuān zhī xià yú lóng zhī fù yǐ.'"
《苻子》曰:惠子家窮,餓數日不舉火,乃見梁王。王曰:"夏麥方熟,請以割,子可乎?"惠子曰:"施方來,遇群川之水長,有一人溺,流而下,呼施救之。施應曰:'吾不善游,方將為子告急於東越之王,簡其善游者以救子,可乎?'溺人曰:'我得一瓢之力則活矣。子方告急於東越之王,簡其善游者以救我,是不如求我於重淵之下、魚龍之腹矣。'"
shì shuō yuē: xī gōng zāo yǒng jiā sàng luàn, qióng něi, xiāng rén gòng shí zhī. gōng cháng xié xiōng zi wài shēng èr xiǎo ér wǎng shí, xiāng rén yuē:" gè zì qióng něi, yǐ jūn zhī xián, gòng yù cún jūn ěr, kǒng bù néng jiān shí." gōng yú shì dú wǎng shí, qì zhé hán fàn zhe jiá, hái, tǔ yǔ èr xiǎo ér. hòu bìng dé cún.
《世說》曰:郗公遭永嘉喪亂,窮餒,鄉人共食之。公常攜兄子外甥二小兒往食,鄉人曰:"各自窮餒,以君之賢,共欲存君耳,恐不能兼食。"公於是獨往食,訖輒含飯着頰,還,吐與二小兒。後並得存。
yōu míng lù yuē: lè ān xiàn gù shì jīng huāng luàn, rén mín è sǐ, kū tǐ tián dì. měi zhì tiān yīn jiāng yǔ, zhé wén yín xiào shēn tàn, shēng guā yú ěr.
《幽明錄》曰:樂安縣故市經荒亂,人民餓死,枯體填地。每至天陰將雨,輒聞吟嘯呻嘆,聲聒於耳。
gǔ yàn gē yuē: xíng bù suí dào, jīng lì shān bēi, mǎ dàn bǎi yè, rén dàn bǎi zhī, bù kě dāng bǎo, liáo kě guò jī.
《古艷歌》曰:行不隨道,經歷山陂,馬啖柏葉,人啖柏脂,不可當飽,聊可過飢。
fù xuán shī yuē: yán hàn lì sān shí, tiān yùn shī qí dào. hé zhōng fēi chén qǐ, yě tián wú shēng cǎo. yī cān zhòng qiū shān, āi zhī yǐ zhōng lǎo. jūn wú bàn lì chǔ, xíng yǐng bù xiāng bǎo.
《傅玄詩》曰:炎旱歷三時,天運失其道。河中飛塵起,野田無生草。一餐重丘山,哀之以終老。君無半粒儲,形影不相保。