dù zi chūn zhě, gài zhōu suí jiān rén, shǎo luò tuò bù shì jiā chǎn. rán yǐ zhì qì xián kuàng, zòng jiǔ xián yóu, zī chǎn dàng jǐn, tóu yú qīn gù, jiē yǐ bù shì shì jiàn qì.
杜子春者，蓋周、隋間人，少落拓不事家產。然以志氣閒曠，縱酒閒遊，資產盪盡，投於親故，皆以不事事見棄。

fāng dōng, yī pò fù kōng, tú xíng zhǎng ān zhōng, rì wǎn wèi shí, fǎng huáng bù zhī suǒ wǎng, yú dōng shì xī mén, jī hán zhī sè kě jū, yǎng tiān zhǎng xū. yǒu yī lǎo rén cè zhàng yú qián, wèn yuē: jūn zǐ hé tàn?
方冬，衣破腹空，徒行長安中，日晚未食，仿惶不知所往，於東市西門，饑寒之色可掬，仰天長吁。有一老人策杖於前，問曰：「君子何嘆？」

chūn yán qí xīn, qiě fèn qí qīn qī zhī shū báo yě, gǎn jī zhī qì, fā yú yán sè. lǎo rén yuē: jǐ mín zé fēng yòng.
春言其心，且憤其親戚之疏薄也，感激之氣，發於顏色。老人曰：「幾緡則豐用。」

zi chūn yuē: sān wǔ wàn, zé kě yǐ huó yǐ.
子春曰：「三五萬，則可以活矣。」

lǎo rén yuē: wèi yě.
老人曰：「未也。」

gèng yán zhī: shí wàn.
更言之：「十萬。」

yuē: wèi yě.
曰：「未也。」

nǎi yán: bǎi wàn.
乃言：「百萬。」

yì yuē: wèi yě.
亦曰：「未也。」

yuē: sān bǎi wàn.
曰：「三百萬。」

nǎi yuē: kě yǐ.
乃曰：「可矣。」

yú shì, xiù chū yī mín, yuē: gěi zi jīn xī. míng rì wǔ shí, hòu zi yú xī shì bō sī dǐ, shèn wú hòu qī.
於是，袖出一緡，曰：「給子今夕。明日午時，候子於西市波斯邸，慎無後期。」

jí shí, zi chūn wǎng, lǎo rén guǒ yǔ qián sān bǎi wàn. bù gào xìng míng ér qù. zi chūn jì fù, dàng xīn fù chì. zì yǐ wèi zhōng shēn bù fù jī lǚ yě. chéng féi yī qīng, huì jiǔ tú, zhēng sī guǎn, gē wǔ yú chàng lóu, bù fù yǐ zhì shēng wèi yì. yī èr nián jiān, shāo shāo ér jǐn. yī fú chē mǎ, yì guì cóng jiàn, qù mǎ ér lǘ, qù lǘ ér tú, shū hū rú chū.
及時，子春往，老人果與錢三百萬。不告姓名而去。子春既富，盪心復熾。自以為終身不復羈旅也。乘肥衣輕，會酒徒，征絲管，歌舞於倡樓，不復以治生為意。一、二年間，稍稍而盡。衣服車馬，易貴從賤，去馬而驢，去驢而徒，倏忽如初。

jì ér, fù wú jì, zì tàn yú shì mén. fā shēng ér lǎo rén dào, wò qí shǒu yuē: jūn fù rú cǐ, qí zāi! wú jiāng fù jì zi jǐ mín fāng kě?
既而，復無計，自嘆於市門。發聲而老人到，握其手曰：「君復如此，奇哉！吾將復濟子幾緡方可？」

zi chūn cán bù yīng. lǎo rén yīn bī zhī. zi chūn kuì xiè ér yǐ. lǎo rén yuē: míng rì wǔ shí lái qián qī yuē chù.
子春慚不應。老人因逼之。子春愧謝而已。老人曰：「明日午時來前期約處。」

zi chūn rěn kuì ér wǎng, dé qián yī qiān wàn. wèi shòu zhī chū, fèn fā, yǐ wèi cóng cǐ móu shēn zhì shēng, shí jì lún yī dùn xiǎo shù ěr. qián jì rù shǒu, xīn yòu fān rán. zòng shì zhī qíng, yòu què rú gù. bù yī èr nián jiān, pín guò jiù rì.
子春忍愧而往，得錢一千萬。未受之初，憤發，以為從此謀身治生，石季倫猗頓小豎耳。錢既入手，心又翻然。縱適之情，又卻如故。不一、二年間，貧過舊日。

fù yù lǎo rén yú gù chù. zi chūn bù shèng qí kuì. yǎn miàn ér zǒu. lǎo rén qiān jù zhǐ zhī, yòu yuē: jiē hū, zhuō móu yě!
復遇老人於故處。子春不勝其愧。掩面而走。老人牽據止之，又曰：「嗟乎，拙謀也！」

yīn yǔ sān qiān wàn, yuē: cǐ ér bù quán, zé zi pín zài gāo máng yǐ.
因與三千萬，曰：「此而不痊，則子貧在膏盲矣。」

zi chūn yuē: wú luò tuò xié yóu, shēng yá qìng jǐn, qīn qī háo zú, wú xiāng gù zhě. dú cǐ sǒu sān gěi wǒ, wǒ hé yǐ dāng zhī?
子春曰：「吾落拓邪游，生涯罄盡，親戚豪族，無相顧者。獨此叟三給我，我何以當之？」

yīn wèi lǎo rén yuē: wú dé cǐ, rén jiān zhī shì kě yǐ lì, gū shuāng kě yǐ yī shí, yú míng jiào fù yuán yǐ. gǎn sǒu shēn huì, lì shì zhī hòu, wéi sǒu suǒ shǐ.
因謂老人曰：「吾得此，人間之事可以立，孤孀可以衣食，於名教復圓矣。感叟深惠，立事之後，唯叟所使。」

lǎo rén yuē: wú xīn yě. zi zhì shēng bì, lái suì zhōng yuán jiàn wǒ yú lǎo jūn shuāng guì xià.
老人曰：「吾心也。子治生畢，來歲中元見我於老君雙檜下。」

zi chūn yǐ gū shuāng duō yù huái nán, suì zhuǎn zī yáng zhōu, mǎi liáng tián bǎi qǐng, guō zhōng qǐ jiǎ dì, yào lù zhì dǐ bǎi yú jiān, xī zhào gū shuāng fēn jū dì zhōng. hūn jià shēng zhí, qiān fù zú qīn, ēn kǎo xù zhī, chóu zhě fù zhī. jì bì shì. jí qī ér wǎng.
子春以孤孀多寓淮南，遂轉資揚州，買良田百頃，郭中起甲第，要路置邸百餘間，悉召孤孀分居第中。婚嫁甥侄，遷祔族親，恩考煦之，仇者復之。既畢事。及期而往。

lǎo rén zhě fāng xiào yú èr guì zhī yīn. suì yǔ dēng huá shān yún tái fēng, rù sì shí lǐ yú, jiàn yī chù shì wū yán jié, fēi cháng rén jū. cǎi yún yáo fù, jīng hè fēi xiáng. qí shàng yǒu zhèng táng, zhōng yǒu yào lú, gāo jiǔ chǐ yú. zǐ yàn guāng fā, zhuó huàn chuāng hù. yù nǚ jiǔ rén, huán lú ér lì. qīng lóng bái hǔ, fēn jù qián hòu. qí shí rì jiāng mù, lǎo rén zhě bù fù sú yī, nǎi huáng guān fèng pèi shì yě. chí bái shí sān wán, jiǔ yī zhī, yí zi chūn, lìng sù shí zhī. qì, qǔ yī hǔ pí pù yú nèi xī bì, dōng xiàng ér zuò. jiè yuē: shèn wù yǔ, suī zūn shén è guǐ yè chā měng shòu dì yù, jí jūn zhī qīn shǔ suǒ kùn fù wàn kǔ, jiē fēi zhēn shí. dàn dāng bù dòng bù yǔ, yí ān xīn mò jù, zhōng wú suǒ kǔ. dāng yī xīn niàn wú suǒ yán.
老人者方嘯於二檜之陰。遂與登華山雲台峰，入四十里余，見一處室屋嚴潔，非常人居。彩雲遙覆，驚鶴飛翔。其上有正堂，中有藥爐，高九尺余。紫焰光發，灼煥窗戶。玉女九人，環爐而立。青龍白虎，分據前後。其時日將暮，老人者不復俗衣，乃黃冠縫帔士也。持白石三丸，酒一卮，遺子春，令速食之。訖，取一虎皮鋪於內西壁，東向而坐。戒曰：「慎勿語，雖尊神、惡鬼、夜叉、猛獸、地獄，及君之親屬所困縛萬苦，皆非真實。但當不動不語，宜安心莫懼，終無所苦。當一心念吾所言。」

yán qì ér qù.
言訖而去。

zi chūn shì tíng, wéi yī jù wèng, mǎn zhōng zhù shuǐ ér yǐ. dào shì shì qù, jīng qí gē jiǎ, qiān shèng wàn qí, biàn mǎn yá gǔ, hē chì zhī shēng, zhèn dòng tiān dì. yǒu yī rén chēng dà jiāng jūn, shēn zhǎng zhàng yú, rén mǎ jiē zhe jīn jiǎ, guāng máng shè rén. qīn wèi shù bǎi rén, jiē zhàng jiàn zhāng gōng, zhí rù kōng qián, ā yuē: rǔ shì hé rén, gǎn bù bì dà jiāng jūn?
子春視庭，唯一巨瓮，滿中貯水而已。道士適去，旌旗戈甲，千乘萬騎，遍滿崖谷，呵叱之聲，震動天地。有一人稱大將軍，身長丈余，人馬皆着金甲，光芒射人。親衛數百人，皆杖劍張弓，直入空前，呵曰：「汝是何人，敢不避大將軍？」

zuǒ yòu sǒng jiàn ér qián, bī wèn xìng míng, yòu wèn zuò hé wù, jiē bù duì. wèn zhě dà nù, cuī zhǎn zhēng shè zhī shēng rú léi, jìng bù yīng. jiāng jūn zhě jí nù ér qù.
左右竦劍而前，逼問姓名，又問作何物，皆不對。問者大怒，摧斬爭射之聲如雷，竟不應。將軍者極怒而去。

é ér, měng hǔ dú lóng suān ní shī zi fù xiē wàn jì, xiāo hǒu ná jué ér zhēng qián, yù bó shì, huò tiào guò qí shàng. zi chūn shén sè bù dòng, yǒu qǐng ér sàn. jì ér, dà yǔ pāng shù, léi diàn huì míng, huǒ lún zǒu qí zuǒ yòu, diàn guāng chè qí qián hòu, mù bù dé kāi. xū yú, tíng jì shuǐ shēn zhàng yú, liú diàn hǒu léi, shì ruò shān chuān kāi pò, bù kě zhì zhǐ. shùn xī zhī jiān, bō jí zuò xià. zi chūn duān zuò bù gù.
俄而，猛虎、毒龍、狻倪、獅子、蝮蠍萬計，哮吼拿攫而爭前，欲搏噬，或跳過其上。子春神色不動，有頃而散。既而，大雨滂澍，雷電晦瞑，火輪走其左右，電光掣其前後，目不得開。須臾，庭際水深丈余，流電吼雷，勢若山川開破，不可制止。瞬息之間，波及坐下。子春端坐不顧。

wèi qǐng, ér jiāng jūn yīn fù lái, yǐn niú tóu yù zú, qí mào guǐ shén, jiāng dà huò tāng miàn zhì zi chūn qián. zhǎng qiāng liǎng chā, sì miàn zhōu zā. chuán mìng yuē: kěn yán xìng míng, jí fàng. bù kěn yán, jí dāng xīn qǔ yòu zhì zhī huò zhōng.
未頃，而將軍音復來，引牛頭獄卒，奇貌鬼神，將大鑊湯麵置子春前。長槍兩叉，四面周匝。傳命曰：「肯言姓名，即放。不肯言，即當心取又置之鑊中。」

yòu bù yīng. yīn zhí qí zòu lái, zhuāi yú jiē xià, zhǐ yuē: yán xìng míng miǎn zhī.
又不應。因執其奏來，拽於階下，指曰：「言姓名免之。」

yòu bù yīng. jí biān chuí liú xiě, huò shè huò zhuó, huò zhǔ huò shāo, kǔ bù kě rěn. qí qī hào kū yuē: chéng wèi lòu zhuō, yǒu rǔ jūn zǐ. rán xìng de zhí jīn zhì, fèng shì shí yú nián yǐ. lìng wèi zūn guǐ suǒ zhí, bù shèng qí kǔ. bù gǎn wàng jūn pú fú bài qǐ, dàn dé gōng yī yán, jí quán xìng mìng yǐ. rén shuí wú qíng, jūn nǎi rěn xī yī yán!
又不應。及鞭捶流血，或射或斫，或煮或燒，苦不可忍。其妻號哭曰：「誠為陋拙，有辱君子。然幸得執巾櫛，奉事十餘年矣。令為尊鬼所執，不勝其苦。不敢望君匍匐拜乞，但得公一言，即全性命矣。人誰無情，君乃忍惜一言！」

yǔ lèi tíng zhōng, qiě zhòu qiě mà. chūn zhōng bù gù, jiāng jūn qiě yuē: wú bù néng dú rǔ qī yé?
雨淚庭中，且咒且罵。春終不顧，將軍且曰：「吾不能毒汝妻耶？」

lìng qǔ cuò duì, cóng jiǎo cùn cùn cuò zhī. qī jiào kū yù jí, jìng bù gù zhī. jiāng jūn yuē: cǐ zéi yāo shù yǐ chéng, bù kě shǐ jiǔ zài shì jiān. chì zuǒ yòu zhǎn zhī.
令取銼碓，從腳寸寸銼之。妻叫哭愈急，竟不顧之。將軍曰：「此賊妖術已成，不可使久在世間。敕左右斬之。」

zhǎn qì, hún pò bèi lǐng jiàn yán luó wáng, yuē: cǐ nǎi yún tái fēng yāo mín hū? zhuō fù yù zhōng.
斬訖，魂魄被領見閻羅王，曰：「此乃雲台峰妖民乎？捉付獄中。」

yú shì róng tóng tiě zhàng duì dǎo wèi mó huǒ kēng huò tāng dāo shān jiàn shù zhī kǔ, wú bù bèi cháng. rán xīn niàn dào shì zhī yán, yì shì kě rěn, jìng bù shēn yín.
於是熔銅、鐵杖、碓搗、碨磨、火坑、鑊湯、刀山、劍樹之苦，無不備嘗。然心念道士之言，亦似可忍，竟不呻吟。

yù zú gào shòu zuì bì. wáng yuē: cǐ rén yīn zéi, bù hé dé zuò nán, yí lìng zuò nǚ rén, pèi shēng sòng zhōu dān fù xiàn chéng wáng quàn jiā.
獄卒告受罪畢。王曰：「此人陰賊，不合得作男，宜令作女人，配生宋州單父縣丞王勸家。」

shēng ér duō bìng, zhēn zhì yào yī, lüè wú tíng rì. yì cháng zhuì huǒ zhuì chuáng, tòng kǔ bù qí. zhōng bù shī shēng. é ér zhǎng dà, róng sè jué dài, ér kǒu wú shēng, qí jiā mù wèi yǎ nǚ. qīn qī yā zhě, wǔ zhī wàn duān, zhōng bù néng duì. tóng xiāng yǒu jìn shì lú guī zhě, wén qí róng ér mù zhī. yīn méi shì qiú yān. qí jiā yǐ yǎ cí zhī, lú yuē: gǒu wèi qī ér xián, hé yòng yán yǐ. yì zú yǐ jiè zhǎng shé zhī fù.
生而多病，針炙藥醫，略無停日。亦嘗墜火墜床，痛苦不齊。終不失聲。俄而長大，容色絕代，而口無聲，其家目為啞女。親戚押者，侮之萬端，終不能對。同鄉有進士盧硅者，聞其容而慕之。因媒氏求焉。其家以啞辭之，盧曰：「苟為妻而賢，何用言矣。亦足以戒長舌之婦。」

nǎi xǔ zhī. lú shēng bèi liù lǐ qīn yíng wèi qī. shù nián, ēn qíng shén dǔ. shēng yī nán, jǐn èr suì, cōng huì wú gù. lú bào ér yǔ zhī yán, bù yīng, duō fāng yǐn zhī, zhōng wú cí. lú dà nù yuē: xī jiǎ dài fū zhī qī, bǐ qí fū, cái bù xiào. rán guān qí shè zhì, shàng shì qí hàn. jīn wú yòu bù jí jiǎ, ér wén yì fēi tú shè zhì yě. ér jìng bù yán. dà zhàng fū wèi qī suǒ bǐ, ān yòng qí zi.
乃許之。盧生備六禮親迎為妻。數年，恩情甚篤。生一男，僅二歲，聰慧無故。盧抱兒與之言，不應，多方引之，終無辭。盧大怒曰：「昔賈大夫之妻，鄙其夫，才不笑。然觀其射雉，尚釋其憾。今吾又不及賈，而文藝非徒射雉也。而竟不言。大丈夫為妻所鄙，安用其子。」

nǎi chí liǎng zú, yǐ tóu pū yú shí shàng, yīng shǒu ér suì, xuè jiàn shù bù. zi chūn ài shēng yú xīn, hū wàng qí yuē. bù jué shī shēng yún: yī!
乃持兩足，以頭撲於石上，應手而碎，血濺數步。子春愛生於心，忽忘其約。不覺失聲云：「噫！」

xuān shēng wèi xī, shēn zuò gù chù. dào shì zhě yì zài qí qián. chū wǔ gēng yǐ. jiàn qí zǐ yàn chuān wū shàng, dà huǒ qǐ sì hé, wū shì jù fén.
喧聲未息，身坐故處。道士者亦在其前。初五更矣。見其紫焰穿屋上，大火起四合，屋室俱焚。

dào shì tàn yuē: cuò dà wù yú nǎi rú shì!
道士嘆曰：「錯大誤余乃如是！」

yīn tí qí fā tóu shuǐ wèng zhōng. wèi qǐng, huǒ xī. dào shì qián yuē: wú zi zhī xīn, xǐ nù āi jù è yù, jiē wàng yǐ. suǒ wèi zhēn zhě, ài ér yǐ. xiàng shǐ zi wú pēn shēng. wú zhī yào chéng, zi yì shàng xiān yǐ. jiē hū, xiān cái zhī nán de yě! wú yào kě zhòng liàn, ér zi zhī shēn yóu wèi shì jiè suǒ róng yǐ. miǎn zhī zāi!
因提其發投水瓮中。未頃，火息。道士前曰：「吾子之心，喜、怒、哀、懼、惡、欲，皆忘矣。所未臻者，愛而已。向使子無噴聲。吾之藥成，子亦上仙矣。嗟乎，仙才之難得也！吾藥可重煉，而子之身猶為世界所容矣。勉之哉！」

yáo zhǐ lù shǐ guī. zi chūn qiáng dēng jī guān yān, qí lú yǐ huài. zhōng yǒu tiě zhù dà rú bì, zhǎng shù chǐ. dào shì tuō yī, yǐ dāo zi xuē zhī.
遙指路使歸。子春強登基觀焉，其爐已壞。中有鐵柱大如臂，長數尺。道士脫衣，以刀子削之。

zi chūn jì guī, kuì qí wàng shì. fù zì hé yǐ xiè qí guò. xíng zhì yún tái fēng, jué wú rén jī, tàn hèn ér guī.
子春既歸，愧其忘誓。復自劾以謝其過。行至雲台峰，絕無人跡，嘆恨而歸。