dù zi chūn zhě, gài zhōu suí jiān rén, shǎo luò tuò bù shì jiā chǎn. rán yǐ zhì qì xián kuàng, zòng jiǔ xián yóu, zī chǎn dàng jǐn, tóu yú qīn gù, jiē yǐ bù shì shì jiàn qì.
杜子春者,盖周、隋间人,少落拓不事家产。然以志气闲旷,纵酒闲游,资产荡尽,投于亲故,皆以不事事见弃。
fāng dōng, yī pò fù kōng, tú háng zhǎng ān zhōng, rì wǎn wèi shí, fǎng huáng bù zhī suǒ wǎng, yú dōng shì xī mén, jī hán zhī sè kě jū, yǎng tiān cháng xū. yǒu yī lǎo rén cè zhàng yú qián, wèn yuē:" jūn zǐ hé tàn?"
方冬,衣破腹空,徒行长安中,日晚未食,仿惶不知所往,于东市西门,饥寒之色可掬,仰天长吁。有一老人策杖于前,问曰:“君子何叹?”
chūn yán qí xīn, qiě fèn qí qīn qī zhī shū báo yě, gǎn jī zhī qì, fā yú yán sè. lǎo rén yuē:" jǐ mín zé fēng yòng."
春言其心,且愤其亲戚之疏薄也,感激之气,发于颜色。老人曰:“几缗则丰用。”
zi chūn yuē:" sān wǔ wàn, zé kě yǐ huó yǐ."
子春曰:“三五万,则可以活矣。”
lǎo rén yuē:" wèi yě."
老人曰:“未也。”
gèng yán zhī:" shí wàn."
更言之:“十万。”
yuē:" wèi yě."
曰:“未也。”
nǎi yán:" bǎi wàn."
乃言:“百万。”
yì yuē:" wèi yě."
亦曰:“未也。”
yuē:" sān bǎi wàn."
曰:“三百万。”
nǎi yuē:" kě yǐ."
乃曰:“可矣。”
yú shì, xiù chū yī mín, yuē:" gěi zi jīn xī. míng rì wǔ shí, hòu zi yú xī shì bō sī dǐ, shèn wú hòu qī."
于是,袖出一缗,曰:“给子今夕。明日午时,候子于西市波斯邸,慎无后期。”
jí shí, zi chūn wǎng, lǎo rén guǒ yǔ qián sān bǎi wàn. bù gào xìng míng ér qù. zi chūn jì fù, dàng xīn fù chì. zì yǐ wéi zhōng shēn bù fù jī lǚ yě. chéng féi yì qīng, huì jiǔ tú, zhēng sī guǎn, gē wǔ yú chàng lóu, bù fù yǐ zhì shēng wèi yì. yī èr nián jiān, shāo shāo ér jǐn. yī fú chē mǎ, yì guì cóng jiàn, qù mǎ ér lǘ, qù lǘ ér tú, shū hū rú chū.
及时,子春往,老人果与钱三百万。不告姓名而去。子春既富,荡心复炽。自以为终身不复羁旅也。乘肥衣轻,会酒徒,征丝管,歌舞于倡楼,不复以治生为意。一、二年间,稍稍而尽。衣服车马,易贵从贱,去马而驴,去驴而徒,倏忽如初。
jì ér, fù wú jì, zì tàn yú shì mén. fā shēng ér lǎo rén dào, wò qí shǒu yuē:" jūn fù rú cǐ, qí zāi! wú jiāng fù jì zi jǐ mín fāng kě?"
既而,复无计,自叹于市门。发声而老人到,握其手曰:“君复如此,奇哉!吾将复济子几缗方可?”
zi chūn cán bù yīng. lǎo rén yīn bī zhī. zi chūn kuì xiè ér yǐ. lǎo rén yuē:" míng rì wǔ shí lái qián qī yuē chù."
子春惭不应。老人因逼之。子春愧谢而已。老人曰:“明日午时来前期约处。”
zi chūn rěn kuì ér wǎng, dé qián yī qiān wàn. wèi shòu zhī chū, fèn fā, yǐ wéi cóng cǐ móu shēn zhì shēng, shí jì lún yī dùn xiǎo shù ěr. qián jì rù shǒu, xīn yòu fān rán. zòng shì zhī qíng, yòu què rú gù. bù yī èr nián jiān, pín guò jiù rì.
子春忍愧而往,得钱一千万。未受之初,愤发,以为从此谋身治生,石季伦猗顿小竖耳。钱既入手,心又翻然。纵适之情,又却如故。不一、二年间,贫过旧日。
fù yù lǎo rén yú gù chù. zi chūn bù shèng qí kuì. yǎn miàn ér zǒu. lǎo rén qiān jù zhǐ zhī, yòu yuē:" jiē hū, zhuō móu yě!"
复遇老人于故处。子春不胜其愧。掩面而走。老人牵据止之,又曰:“嗟乎,拙谋也!”
yīn yǔ sān qiān wàn, yuē:" cǐ ér bù quán, zé zi pín zài gāo máng yǐ."
因与三千万,曰:“此而不痊,则子贫在膏盲矣。”
zi chūn yuē:" wú luò tuò xié yóu, shēng yá qìng jìn, qīn qī háo zú, wú xiāng gù zhě. dú cǐ sǒu sān gěi wǒ, wǒ hé yǐ dāng zhī?"
子春曰:“吾落拓邪游,生涯罄尽,亲戚豪族,无相顾者。独此叟三给我,我何以当之?”
yīn wèi lǎo rén yuē:" wú dé cǐ, rén jiān zhī shì kě yǐ lì, gū shuāng kě yǐ yī shí, yú míng jiào fù yuán yǐ. gǎn sǒu shēn huì, lì shì zhī hòu, wéi sǒu suǒ shǐ."
因谓老人曰:“吾得此,人间之事可以立,孤孀可以衣食,于名教复圆矣。感叟深惠,立事之后,唯叟所使。”
lǎo rén yuē:" wú xīn yě. zi zhì shēng bì, lái suì zhōng yuán jiàn wǒ yú lǎo jūn shuāng guì xià."
老人曰:“吾心也。子治生毕,来岁中元见我于老君双桧下。”
zi chūn yǐ gū shuāng duō yù huái nán, suì zhuǎn zī yáng zhōu, mǎi liáng tián bǎi qǐng, guō zhōng qǐ jiǎ dì, yào lù zhì dǐ bǎi yú jiān, xī zhào gū shuāng fēn jū dì zhōng. hūn jià shēng zhí, qiān fù zú qīn, ēn kǎo xù zhī, chóu zhě fù zhī. jì bì shì. jí qī ér wǎng.
子春以孤孀多寓淮南,遂转资扬州,买良田百顷,郭中起甲第,要路置邸百余间,悉召孤孀分居第中。婚嫁甥侄,迁祔族亲,恩考煦之,仇者复之。既毕事。及期而往。
lǎo rén zhě fāng xiào yú èr guì zhī yīn. suì yǔ dēng huà shān yún tái fēng, rù sì shí lǐ yú, jiàn yī chù shì wū yán jié, fēi cháng rén jū. cǎi yún yáo fù, jīng hè fēi xiáng. qí shàng yǒu zhèng táng, zhōng yǒu yào lú, gāo jiǔ chǐ yú. zǐ yàn guāng fā, zhuó huàn chuāng hù. yù nǚ jiǔ rén, huán lú ér lì. qīng lóng bái hǔ, fēn jù qián hòu. qí shí rì jiāng mù, lǎo rén zhě bù fù sú yī, nǎi huáng guān fèng pèi shì yě. chí bái shí sān wán, jiǔ yī zhī, yí zi chūn, lìng sù shí zhī. qì, qǔ yī hǔ pí pù yú nèi xī bì, dōng xiàng ér zuò. jiè yuē:" shèn wù yǔ, suī zūn shén è guǐ yè chā měng shòu dì yù, jí jūn zhī qīn shǔ suǒ kùn fù wàn kǔ, jiē fēi zhēn shí. dàn dāng bù dòng bù yǔ, yí ān xīn mò jù, zhōng wú suǒ kǔ. dāng yī xīn niàn wú suǒ yán."
老人者方啸于二桧之阴。遂与登华山云台峰,入四十里余,见一处室屋严洁,非常人居。彩云遥覆,惊鹤飞翔。其上有正堂,中有药炉,高九尺余。紫焰光发,灼焕窗户。玉女九人,环炉而立。青龙白虎,分据前后。其时日将暮,老人者不复俗衣,乃黄冠缝帔士也。持白石三丸,酒一卮,遗子春,令速食之。讫,取一虎皮铺于内西壁,东向而坐。戒曰:“慎勿语,虽尊神、恶鬼、夜叉、猛兽、地狱,及君之亲属所困缚万苦,皆非真实。但当不动不语,宜安心莫惧,终无所苦。当一心念吾所言。”
yán qì ér qù.
言讫而去。
zi chūn shì tíng, wéi yī jù wèng, mǎn zhōng zhù shuǐ ér yǐ. dào shì shì qù, jīng qí gē jiǎ, qiān shèng wàn qí, biàn mǎn yá gǔ, hē chì zhī shēng, zhèn dòng tiān dì. yǒu yī rén chēng dà jiàng jūn, shēn cháng zhàng yú, rén mǎ jiē zhe jīn jiǎ, guāng máng shè rén. qīn wèi shù bǎi rén, jiē zhàng jiàn zhāng gōng, zhí rù kōng qián, ā yuē:" rǔ shì hé rén, gǎn bù bì dà jiàng jūn?"
子春视庭,唯一巨瓮,满中贮水而已。道士适去,旌旗戈甲,千乘万骑,遍满崖谷,呵叱之声,震动天地。有一人称大将军,身长丈余,人马皆着金甲,光芒射人。亲卫数百人,皆杖剑张弓,直入空前,呵曰:“汝是何人,敢不避大将军?”
zuǒ yòu sǒng jiàn ér qián, bī wèn xìng míng, yòu wèn zuò hé wù, jiē bú duì. wèn zhě dà nù, cuī zhǎn zhēng shè zhī shēng rú léi, jìng bù yīng. jiāng jūn zhě jí nù ér qù.
左右竦剑而前,逼问姓名,又问作何物,皆不对。问者大怒,摧斩争射之声如雷,竟不应。将军者极怒而去。
é ér, měng hǔ dú lóng suān ní shī zi fù xiē wàn jì, xiāo hǒu ná jué ér zhēng qián, yù bó shì, huò tiào guò qí shàng. zi chūn shén sè bù dòng, yǒu qǐng ér sàn. jì ér, dà yǔ pāng shù, léi diàn huì míng, huǒ lún zǒu qí zuǒ yòu, diàn guāng chè qí qián hòu, mù bù dé kāi. xū yú, tíng jì shuǐ shēn zhàng yú, liú diàn hǒu léi, shì ruò shān chuān kāi pò, bù kě zhì zhǐ. shùn xī zhī jiān, bō jí zuò xià. zi chūn duān zuò bù gù.
俄而,猛虎、毒龙、狻倪、狮子、蝮蝎万计,哮吼拿攫而争前,欲搏噬,或跳过其上。子春神色不动,有顷而散。既而,大雨滂澍,雷电晦瞑,火轮走其左右,电光掣其前后,目不得开。须臾,庭际水深丈余,流电吼雷,势若山川开破,不可制止。瞬息之间,波及坐下。子春端坐不顾。
wèi qǐng, ér jiāng jūn yīn fù lái, yǐn niú tóu yù zú, qí mào guǐ shén, jiāng dà huò tāng miàn zhì zi chūn qián. cháng qiāng liǎng chā, sì miàn zhōu zā. chuán mìng yuē:" kěn yán xìng míng, jí fàng. bù kěn yán, jí dāng xīn qǔ yòu zhì zhī huò zhōng."
未顷,而将军音复来,引牛头狱卒,奇貌鬼神,将大镬汤面置子春前。长枪两叉,四面周匝。传命曰:“肯言姓名,即放。不肯言,即当心取又置之镬中。”
yòu bù yīng. yīn zhí qí zòu lái, zhuāi yú jiē xià, zhǐ yuē:" yán xìng míng miǎn zhī."
又不应。因执其奏来,拽于阶下,指曰:“言姓名免之。”
yòu bù yīng. jí biān chuí liú xiě, huò shè huò zhuó, huò zhǔ huò shāo, kǔ bù kě rěn. qí qī hào kū yuē:" chéng wèi lòu zhuō, yǒu rǔ jūn zǐ. rán xìng de zhí jīn zhì, fèng shì shí yú nián yǐ. lìng wèi zūn guǐ suǒ zhí, bù shèng qí kǔ. bù gǎn wàng jūn pú fú bài qǐ, dàn dé gōng yī yán, jí quán xìng mìng yǐ. rén shuí wú qíng, jūn nǎi rěn xī yī yán!"
又不应。及鞭捶流血,或射或斫,或煮或烧,苦不可忍。其妻号哭曰:“诚为陋拙,有辱君子。然幸得执巾栉,奉事十余年矣。令为尊鬼所执,不胜其苦。不敢望君匍匐拜乞,但得公一言,即全性命矣。人谁无情,君乃忍惜一言!”
yǔ lèi tíng zhōng, qiě zhòu qiě mà. chūn zhōng bù gù, jiāng jūn qiě yuē:" wú bù néng dú rǔ qī yé?"
雨泪庭中,且咒且骂。春终不顾,将军且曰:“吾不能毒汝妻耶?”
lìng qǔ cuò duì, cóng jiǎo cùn cùn cuò zhī. qī jiào kū yù jí, jìng bù gù zhī. jiāng jūn yuē:" cǐ zéi yāo shù yǐ chéng, bù kě shǐ jiǔ zài shì jiān. chì zuǒ yòu zhǎn zhī."
令取锉碓,从脚寸寸锉之。妻叫哭愈急,竟不顾之。将军曰:“此贼妖术已成,不可使久在世间。敕左右斩之。”
zhǎn qì, hún pò bèi lǐng jiàn yán luó wáng, yuē:" cǐ nǎi yún tái fēng yāo mín hū? zhuō fù yù zhōng."
斩讫,魂魄被领见阎罗王,曰:“此乃云台峰妖民乎?捉付狱中。”
yú shì róng tóng tiě zhàng duì dǎo wèi mó huǒ kēng huò tāng dāo shān jiàn shù zhī kǔ, wú bù bèi cháng. rán xīn niàn dào shì zhī yán, yì shì kě rěn, jìng bù shēn yín.
于是熔铜、铁杖、碓捣、碨磨、火坑、镬汤、刀山、剑树之苦,无不备尝。然心念道士之言,亦似可忍,竟不呻吟。
yù zú gào shòu zuì bì. wáng yuē:" cǐ rén yīn zéi, bù hé dé zuò nán, yí lìng zuò nǚ rén, pèi shēng sòng zhōu dān fù xiàn chéng wáng quàn jiā."
狱卒告受罪毕。王曰:“此人阴贼,不合得作男,宜令作女人,配生宋州单父县丞王劝家。”
shēng ér duō bìng, zhēn zhì yào yī, lüè wú tíng rì. yì cháng zhuì huǒ zhuì chuáng, tòng kǔ bù qí. zhōng bù shī shēng. é ér zhǎng dà, róng sè jué dài, ér kǒu wú shēng, qí jiā mù wèi yǎ nǚ. qīn qī yā zhě, wǔ zhī wàn duān, zhōng bù néng duì. tóng xiāng yǒu jìn shì lú guī zhě, wén qí róng ér mù zhī. yīn méi shì qiú yān. qí jiā yǐ yǎ cí zhī, lú yuē:" gǒu wèi qī ér xián, hé yòng yán yǐ. yì zú yǐ jiè cháng shé zhī fù."
生而多病,针炙药医,略无停日。亦尝坠火坠床,痛苦不齐。终不失声。俄而长大,容色绝代,而口无声,其家目为哑女。亲戚押者,侮之万端,终不能对。同乡有进士卢硅者,闻其容而慕之。因媒氏求焉。其家以哑辞之,卢曰:“苟为妻而贤,何用言矣。亦足以戒长舌之妇。”
nǎi xǔ zhī. lú shēng bèi liù lǐ qīn yíng wèi qī. shù nián, ēn qíng shén dǔ. shēng yī nán, jǐn èr suì, cōng huì wú gù. lú bào ér yǔ zhī yán, bù yīng, duō fāng yǐn zhī, zhōng wú cí. lú dà nù yuē:" xī jiǎ dài fū zhī qī, bǐ qí fū, cái bù xiào. rán guān qí shè zhì, shàng shì qí hàn. jīn wú yòu bù jí jiǎ, ér wén yì fēi tú shè zhì yě. ér jìng bù yán. dà zhàng fū wèi qī suǒ bǐ, ān yòng qí zi."
乃许之。卢生备六礼亲迎为妻。数年,恩情甚笃。生一男,仅二岁,聪慧无故。卢抱儿与之言,不应,多方引之,终无辞。卢大怒曰:“昔贾大夫之妻,鄙其夫,才不笑。然观其射雉,尚释其憾。今吾又不及贾,而文艺非徒射雉也。而竟不言。大丈夫为妻所鄙,安用其子。”
nǎi chí liǎng zú, yǐ tóu pū yú shí shàng, yìng shǒu ér suì, xuè jiàn shù bù. zi chūn ài shēng yú xīn, hū wàng qí yuē. bù jué shī shēng yún:" yī!"
乃持两足,以头扑于石上,应手而碎,血溅数步。子春爱生于心,忽忘其约。不觉失声云:“噫!”
xuān shēng wèi xī, shēn zuò gù chù. dào shì zhě yì zài qí qián. chū wǔ gēng yǐ. jiàn qí zǐ yàn chuān wū shàng, dà huǒ qǐ sì hé, wū shì jù fén.
喧声未息,身坐故处。道士者亦在其前。初五更矣。见其紫焰穿屋上,大火起四合,屋室俱焚。
dào shì tàn yuē:" cuò dà wù yú nǎi rú shì!"
道士叹曰:“错大误余乃如是!”
yīn tí qí fā tóu shuǐ wèng zhōng. wèi qǐng, huǒ xī. dào shì qián yuē:" wú zi zhī xīn, xǐ nù āi jù è yù, jiē wàng yǐ. suǒ wèi zhēn zhě, ài ér yǐ. xiàng shǐ zi wú pēn shēng. wú zhī yào chéng, zi yì shàng xiān yǐ. jiē hū, xiān cái zhī nán de yě! wú yào kě zhòng liàn, ér zi zhī shēn yóu wèi shì jiè suǒ róng yǐ. miǎn zhī zāi!"
因提其发投水瓮中。未顷,火息。道士前曰:“吾子之心,喜、怒、哀、惧、恶、欲,皆忘矣。所未臻者,爱而已。向使子无喷声。吾之药成,子亦上仙矣。嗟乎,仙才之难得也!吾药可重炼,而子之身犹为世界所容矣。勉之哉!”
yáo zhǐ lù shǐ guī. zi chūn qiáng dēng jī guān yān, qí lú yǐ huài. zhōng yǒu tiě zhù dà rú bì, zhǎng shù chǐ. dào shì tuō yī, yǐ dāo zi xuē zhī.
遥指路使归。子春强登基观焉,其炉已坏。中有铁柱大如臂,长数尺。道士脱衣,以刀子削之。
zi chūn jì guī, kuì qí wàng shì. fù zì hé yǐ xiè qí guò. xíng zhì yún tái fēng, jué wú rén jī, tàn hèn ér guī.
子春既归,愧其忘誓。复自劾以谢其过。行至云台峰,绝无人迹,叹恨而归。