sòng zǐ yuē: shàng gǔ shén nóng shì ruò cún ruò wáng, rán wèi qí huī hào liǎng yán zhì jīn cún yǐ. shēng rén bù néng jiǔ shēng ér wǔ gǔ shēng zhī, wǔ gǔ bù néng zì shēng ér shēng rén shēng zhī. tǔ mài lì shí dài ér yì, zhǒng xìng suí shuǐ tǔ ér fēn. bù rán, shén nóng qù táo táng, lì shí yǐ qiān nián yǐ. lěi sì zhī lì, yǐ jiào tiān xià, qǐ yǒu yǐn yān. ér fēn fēn jiā zhǒng, bì dài hòu jì xiáng míng, qí gù hé yě? wán kù zhī zǐ, yǐ zhě yī shì lì suō jīng shēng zhī jiā, yǐ nóng fū wèi gòu lì. chén chuī wǎn xiǎng, zhī qí wèi ér wàng qí yuán zhě zhòng yǐ! fū xiān nóng ér xì zhī yǐ shén, qǐ rén lì zhī suǒ wéi zāi!
宋子曰:上古神农氏若存若亡,然味其徽号两言至今存矣。生人不能久生而五谷生之,五谷不能自生而生人生之。土脉历时代而异,种性随水土而分。不然,神农去陶唐,粒食已千年矣。耒耜之利,以教天下,岂有隐焉。而纷纷嘉种,必待后稷详明,其故何也?纨裤之子,以赭衣视笠蓑;经生之家,以农夫为诟詈。晨炊晚饷,知其味而忘其源者众矣!夫先农而系之以神,岂人力之所为哉!
strong zǒng míng strong
总名
fán gǔ wú dìng míng, bǎi gǔ zhǐ chéng shù yán. wǔ gǔ zé má shū mài jì shǔ, dú yí dào zhě, yǐ zhù shū shèng xián qǐ zì xī běi yě. jīn tiān xià yù mín rén zhě, dào jū shén qī, ér lái móu shǔ jì jū shén sān. má shū èr zhě, gōng yòng yǐ quán rù shū ěr gāo zhuàn zhī zhōng, ér yóu xì zhī gǔ zhě. cóng qí shuò yě.
凡谷无定名,百谷指成数言。五谷则麻、菽、麦、稷、黍,独遗稻者,以著书圣贤起自西北也。今天下育民人者,稻居什七,而来、牟、黍、稷居什三。麻、菽二者,功用已全入蔬饵膏馔之中,而犹系之谷者。从其朔也。
dào
○稻
fán dào zhǒng zuì duō. bù zhān zhě, hé yuē kàng, mǐ yuē jīng. zhān zhě, hé yuē yú, mǐ yuē nuò. nán fāng wú zhān shǔ, jiǔ jiē nuò mǐ suǒ wéi. zhì běn jīng ér wǎn shōu dài zhān sú míng wù yuán guāng zhī lèi bù kě wèi jiǔ, zhǐ kě wèi zhōu zhě, yòu yī zhǒng xìng yě. fán dào gǔ xíng yǒu zhǎng máng duǎn máng jiāng nán míng zhǎng máng zhě yuē liú yáng zǎo, duǎn máng zhě yuē jí ān zǎo. zhǎng lì jiān lì yuán dǐng biǎn yuán miàn bù yī, qí zhōng mǐ sè yǒu xuě bái yá huáng dà chì bàn zǐ zá hēi bù yī.
凡稻种最多。不粘者,禾曰亢,米曰粳。粘者,禾曰余,米曰糯。(南方无粘黍,酒皆糯米所为。)质本粳而晚收带粘(俗名婺源光之类)不可为酒,只可为粥者,又一种性也。凡稻谷形有长芒、短芒、(江南名长芒者曰浏阳早,短芒者曰吉安早。)长粒、尖粒、圆顶、扁圆面不一,其中米色有雪白、牙黄、大赤、半紫、杂黑不一。
shī zhǒng zhī qī, zuì zǎo zhě chūn fēn yǐ qián, míng wéi shè zhǒng, yù tiān hán yǒu dòng sǐ bù shēng zhě. zuì chí zhě hòu yú qīng míng. fán bō zhǒng, xiān yǐ dào mài gǎo bāo jìn shù rì, qí qí shēng yá, sā yú tián zhōng, shēng chū cùn xǔ, qí míng yuē yāng. yāng shēng sān shí rì jí bō qǐ fēn zāi. ruò tián mǔ féng hàn gàn shuǐ yì, bù kě chā yāng. yāng guò qī, lǎo ér zhǎng jié, jí zāi yú mǔ zhōng, shēng gǔ shù lì, jié guǒ ér yǐ. fán yāng tián yī mǔ suǒ shēng yāng, gōng yí zāi èr shí wǔ mǔ. fán yāng jì fēn zāi hòu, zǎo zhě qī shí rì jí shōu huò, jīng yǒu jiù gōng jī hóu xià jí, nuò yǒu jīn bāo yín zhī lèi, fāng yǔ bǎi qiān, bù kě dān shù. zuì chí zhě lì xià jí dōng èr bǎi rì fāng shōu huò. qí dōng jì bō zhǒng zhòng xià jí shōu zhě, zé guǎng nán zhī dào, dì wú shuāng xuě gù yě.
湿种之期,最早者春分以前,名为社种,(遇天寒有冻死不生者。)最迟者后于清明。凡播种,先以稻麦稿包浸数日,俟其生芽,撒于田中,生出寸许,其名曰秧。秧生三十日即拨起分栽。若田亩逢旱干、水溢,不可插秧。秧过期,老而长节,即栽于亩中,生谷数粒,结果而已。凡秧田一亩所生秧,供移栽二十五亩。凡秧既分栽后,早者七十日即收获,(粳有救公饥、喉下急,糯有金包银之类,方语百千,不可殚述。)最迟者历夏及冬二百日方收获。其冬季播种、仲夏即收者,则广南之稻,地无霜雪故也。
fán dào xún rì shī shuǐ, jí chóu hàn gàn. xià zhòng dōng shōu zhī gǔ, bì shān jiān yuán shuǐ bù jué zhī mǔ, qí gǔ zhǒng yì nài jiǔ, qí tǔ mài yì hán, bù cuī miáo yě. hú bīn zhī tián, dài xià lǎo yǐ guò, liù yuè fāng zāi zhě, qí yāng lì xià bō zhǒng, sā cáng gāo mǔ zhī shàng, yǐ dài shí yě. nán fāng píng yuán, tián duō yī suì liǎng zāi liǎng huò zhě. qí zài zāi yāng, sú míng wǎn nuò, fēi jīng lèi yě. liù yuè yì chū hé, gēng zhì lǎo gāo tián, chā zài shēng yāng. qí yāng qīng míng shí yǐ xié zǎo yāng sǎ bù. zǎo yāng yī rì wú shuǐ jí sǐ, cǐ yāng lì sì wǔ liǎng yuè, rèn cóng liè rì hàn gàn wú yōu, cǐ yī yì yě.
凡稻旬日失水,即愁旱干。夏种冬收之谷,必山间源水不绝之亩,其谷种亦耐久,其土脉亦寒,不催苗也。湖滨之田,待夏潦已过,六月方栽者,其秧立夏播种,撒藏高亩之上,以待时也。南方平原,田多一岁两栽两获者。其再栽秧,俗名晚糯,非粳类也。六月刈初禾,耕治老膏田,插再生秧。其秧清明时已偕早秧撒布。早秧一日无水即死,此秧历四五两月,任从烈日旱干无忧,此一异也。
fán zài zhí dào yù qiū duō qíng, zé jí guàn yǔ dào xiāng zhōng shǐ. nóng jiā qín kǔ, wèi chūn jiǔ zhī xū yě. fán dào xún rì shī shuǐ zé sǐ qī zhì, huàn chū hàn dào yī zhǒng, jīng ér bù zhān zhě, jí gāo shān kě chā, yòu yī yì yě. xiāng dào yī zhǒng, qǔ qí fāng qì yǐ gōng guì rén, shōu shí shén shǎo, zī yì quán wú, bù zú shàng yě.
凡再植稻遇秋多晴,则汲灌与稻相终始。农家勤苦,为春酒之需也。凡稻旬日失水则死期至,幻出旱稻一种,粳而不粘者,即高山可插,又一异也。香稻一种,取其芳气以供贵人,收实甚少,滋益全无,不足尚也。
dào yí
○稻宜
fán dào, tǔ mài jiāo kū, zé suì shí xiāo suǒ. qín nóng fèn tián, duō fāng yǐ zhù zhī. rén chù huì yí zhà yóu kū bǐng kū zhě, yǐ qù gāo ér dé míng yě. hú má lái fú zi wèi shàng, yún tái cì zhī, dà yǎn tóng yòu cì zhī, zhāng jiù mián huā yòu cì zhī. cǎo pí mù yè, yǐ zuǒ shēng jī, pǔ tiān zhī suǒ tóng yě. nán fāng mó lǜ dòu fěn zhě, qǔ sōu jiāng guàn tián féi shén. dòu jiàn zhī shí, sā huáng dòu yú tián, yī lì làn tǔ fāng cùn, dé gǔ zhī xī bèi yān. tǔ xìng dài lěng jiāng zhě, yí gǔ huī zhàn yāng gēn, fán qín shòu gǔ. shí huī yān miáo zú, xiàng yáng nuǎn tǔ bù yí yě. tǔ mài jiān jǐn zhě, yí gēng lǒng, dié kuài yā xīn ér shāo zhī, tián fén sōng tǔ bù yí yě.
凡稻,土脉焦枯,则穗实萧索。勤农粪田,多方以助之。人畜秽遗、榨油枯饼、(枯者,以去膏而得名也。胡麻、莱菔子为上,芸苔次之,大眼桐又次之,樟、桕、棉花又次之。)草皮木叶,以佐生机,普天之所同也。(南方磨绿豆粉者,取溲浆灌田肥甚。豆贱之时,撒黄豆于田,一粒烂土方寸,得谷之息倍焉。)土性带冷浆者,宜骨灰蘸秧根,(凡禽兽骨。)石灰淹苗足,向阳暖土不宜也。土脉坚紧者,宜耕陇,叠块压薪而烧之,填坟松土不宜也。
dào gōng gēng bà mó bà yún zǐ jù tú
○稻工 (耕 耙 磨耙 耘耔 具图)
fán dào tián yì huò bù zài zhǒng zhě, tǔ yí běn qiū gēng kěn, shǐ sù gǎo huà làn, dí fèn lì yī bèi. huò qiū hàn wú shuǐ jí dài nóng chūn gēng, zé shōu huò sǔn báo yě. fán fèn tián ruò sā kū jiāo zé, kǒng lín yǔ zhì, guò shuǐ lái, féi zhì suí piào ér qù. jǐn shì tiān shí, zài lǎo nóng xīn jì yě. fán yī gēng zhī hòu, qín zhě zài gēng sān gēng, rán hòu shī bà, zé tǔ zhì yún suì, ér qí zhōng gāo mài shì huà yě.
凡稻田刈获不再种者,土宜本秋耕垦,使宿稿化烂,敌粪力一倍。或秋旱无水及怠农春耕,则收获损薄也。凡粪田若撒枯浇泽,恐霖雨至,过水来,肥质随漂而去。谨视天时,在老农心计也。凡一耕之后,勤者再耕、三耕,然后施耙,则土质匀碎,而其中膏脉释化也。
fán niú lì qióng zhě, liǎng rén yǐ káng xuán sì, xiàng bèi xiāng wàng ér qǐ tǔ. liǎng rén jìng rì jǐn dí yī niú zhī lì. ruò gēng hòu niú qióng, zhì chéng mó bà, liǎng rén jiān shǒu mó yà, zé yī rì dí sān niú zhī lì yě. fán niú, zhōng guó wéi shuǐ huáng liǎng zhǒng. shuǐ niú lì bèi yú huáng. dàn chù shuǐ niú zhě, dōng yǔ tǔ shì yù hán, xià yǔ chí táng yù shuǐ, xù yǎng xīn jì yì bèi yú huáng niú yě. fán niú chūn qián lì gēng hàn chū, qiè jì yǔ diǎn, jiāng yǔ zé jí qū rù shì. hòu guò gǔ yǔ, zé rèn cóng fēng yǔ bù jù yě.
凡牛力穷者,两人以扛悬耜,项背相望而起土。两人竟日仅敌一牛之力。若耕后牛穷,制成磨耙,两人肩手磨轧,则一日敌三牛之力也。凡牛,中国惟水、黄两种。水牛力倍于黄。但畜水牛者,冬与土室御寒,夏与池塘浴水,畜养心计亦倍于黄牛也。凡牛春前力耕汗出,切忌雨点,将雨则疾驱入室。候过谷雨,则任从风雨不惧也。
wú jùn lì tián zhě, yǐ chú dài sì, bù jí niú lì. yú jiàn pín nóng zhī jiā, kuài jì niú zhí yǔ shuǐ cǎo zhī zī, qiè dào sǐ bìng zhī biàn, bù ruò rén lì yì biàn. jiǎ rú yǒu niú zhě, gōng bàn shí mǔ. wú niú yòng chú ér qín zhě bàn zhī. jì yǐ wú niú, zé qiū huò zhī hòu, tián zhōng wú fù chú mù zhī huàn, ér shū mài má shū zhū zhǒng, fēn fēn kě zhǒng, yǐ zài huò cháng bàn huāng zhī mǔ, shì yì xiāng dāng yě.
吴郡力田者,以锄代耜,不藉牛力。愚见贫农之家,会计牛值与水草之资,窃盗死病之变,不若人力亦便。假如有牛者,供办十亩。无牛用锄而勤者半之。既已无牛,则秋获之后,田中无复刍牧之患,而菽麦麻蔬诸种,纷纷可种,以再获偿半荒之亩,似亦相当也。
fán dào fēn yāng zhī hòu shù rì, jiù yè wěi huáng ér gēng shēng xīn yè. qīng yè jì zhǎng, zé zǐ kě shī yān. sú míng tà hé. zhí zhàng yú shǒu, yǐ zú fú ní yōng gēn, bìng qū sù tián shuǐ cǎo, shǐ bù shēng yě. fán sù tián wǎng cǎo zhī lèi, yù zǐ ér qū shé. ér bài yǔ tú liǎo fēi zú lì suǒ kě chú zhě, zé yún yǐ jì zhī. yún zhě kǔ zài yāo shǒu, biàn zài liǎng móu. fēi lèi jì qù, ér jiā gǔ mào yān. cóng cǐ xiè yǐ fáng lǎo, gài yǐ fáng hàn, xún yuè ér" yǎn guān zhì yì" yǐ.
凡稻分秧之后数日,旧叶萎黄而更生新叶。青叶既长,则耔可施焉。(俗名挞禾。)植杖于手,以足扶泥壅根,并屈宿田水草,使不生也。凡宿田菵草之类,遇耔而屈折。而ㄗ、稗与荼、蓼非足力所可除者,则耘以继之。耘者苦在腰手,辨在两眸。非类既去,而嘉谷茂焉。从此泄以防潦,溉以防旱,旬月而“奄观銍刈”矣。
dào zāi
○稻灾
fán zǎo dào zhǒng, qiū chū shōu cáng, dāng wǔ shài shí liè rì huǒ qì zài nèi, rù cāng lǐn zhōng guān bì tài jí, zé qí gǔ zhān dài shǔ qì. qín nóng zhī jiā, piān shòu cǐ huàn. míng nián tián yǒu fèn féi, tǔ mài fā shāo, dōng nán fēng zhù nuǎn, zé jǐn fā yán huǒ, dà huài miáo suì, cǐ yī zāi yě. ruò zhǒng gǔ wǎn liáng rù lǐn, huò dōng zhì shǔ jǐu tiān shōu zhù xuě shuǐ bīng shuǐ yī wèng, jiāo chūn jí bù yàn. qīng míng shī zhǒng shí, měi shí yǐ shù wǎn jī sǎ, lì jiě shǔ qì, zé rèn cóng dōng nán fēng nuǎn, ér cǐ miáo qīng xiù yì cháng yǐ. suì zài zhǒng nèi, fǎn yuàn guǐ shén.
凡早稻种,秋初收藏,当午晒时烈日火气在内,入仓廪中关闭太急,则其谷粘带暑气。(勤农之家,偏受此患。)明年田有粪肥,土脉发烧,东南风助暖,则尽发炎火,大坏苗穗,此一灾也。若种谷晚凉入廪,或冬至数九天收贮雪水、冰水一瓮,(交春即不验。)清明湿种时,每石以数碗激洒,立解暑气,则任从东南风暖,而此苗清秀异常矣。(祟在种内,反怨鬼神。)
fán dào sǎ zhǒng shí, huò shuǐ fú shù cùn, qí gǔ wèi jí chén xià, zhòu fā kuáng fēng, duī jī yī yú, cǐ èr zāi yě. jǐn shì fēng dìng ér hòu sā, zé chén yún chéng yāng yǐ. fán gǔ zhǒng shēng yāng zhī hòu, fáng què jù shí, cǐ sān zāi yě. lì biāo piāo yáng yīng yǒng, zé què kě qū yǐ. fán yāng chén jiǎo wèi dìng, yīn yǔ lián mián, zé sǔn zhē guò bàn, cǐ sì zāi yě. yāo tiān qíng jì sān rì, zé lì lì jiē shēng yǐ. fán miáo jì hán zhī hòu, mǔ shàng féi zé lián fā, nán fēng xūn rè, hán nèi shēng chóng, xíng sì cán jiǎn. cǐ wǔ zāi yě. yāo tiān yù xī fēng yǔ yī zhèn, zé chóng huà ér gǔ shēng yǐ. fán miáo tǔ sè zhī hòu, mù yè" guǐ huǒ" yóu shāo, cǐ liù zāi yě. cǐ huǒ nǎi xiǔ mù fù zhōng fàng chū. fán mù mǔ huǒ zi, zi cáng mǔ fù, mǔ shēn wèi huài, zi xìng qiān qiū bù miè. měi féng duō yǔ zhī nián, gū yě fén mù duō bèi hú lí chuān tā. qí zhōng guān bǎn wèi shuǐ jìn, xiǔ làn zhī jí, suǒ wèi mǔ zhì huài yě. huǒ zi wú fù, tuō mǔ fēi yáng. rán yīn huǒ bú jiàn yáng guāng, zhí dài rì mò huáng hūn, cǐ huǒ chōng xì ér chū, qí lì bù néng shàng téng, piāo yóu bù dìng, shù chǐ ér zhǐ. fán hé sè yè yù zhī lì kè jiāo yán. zhú huǒ zhī rén zé tā chǔ shù gēn fàng guāng, yǐ wéi guǐ yě. fèn tǐng jī zhī, fǎn yǒu guǐ biàn kū chái zhī shuō. bù zhī xiàng lái guǐ huǒ jiàn dēng guāng ér yǐ huà yǐ. fán huǒ wèi jīng rén jiān chuán dēng zhě, zǒng shǔ yīn huǒ, gù jiàn dēng jí miè.
凡稻撒种时,或水浮数寸,其谷未即沉下,骤发狂风,堆积一隅,此二灾也。谨视风定而后撒,则沉匀成秧矣。凡谷种生秧之后,防雀聚食,此三灾也。立标飘扬鹰俑,则雀可驱矣。凡秧沉脚未定,阴雨连绵,则损折过半,此四灾也。邀天晴霁三日,则粒粒皆生矣。凡苗既函之后,亩上肥泽连发,南风薰热,函内生虫,(形似蚕茧。)此五灾也。邀天遇西风雨一阵,则虫化而谷生矣。凡苗吐穑之后,暮夜“鬼火”游烧,此六灾也。此火乃朽木腹中放出。凡木母火子,子藏母腹,母身未坏,子性千秋不灭。每逢多雨之年,孤野坟墓多被狐狸穿塌。其中棺板为水浸,朽烂之极,所谓母质坏也。火子无附,脱母飞扬。然阴火不见阳光,直待日没黄昏,此火冲隙而出,其力不能上腾,飘游不定,数尺而止。凡禾穑叶遇之立刻焦炎。逐火之人则他处树根放光,以为鬼也。奋梃击之,反有鬼变枯柴之说。不知向来鬼火见灯光而已化矣。(凡火未经人间传灯者,总属阴火,故见灯即灭。)
fán miáo zì hán huó yǐ zhì yǐng lì, zǎo zhě shí shuǐ sān dòu, wǎn zhě shí shuǐ wǔ dǒu, shī shuǐ jí kū, jiāng yì zhī shí shǎo shuǐ yī shēng, gǔ shù suī cún, mǐ lì suō xiǎo, rù niǎn jiù zhōng yì duō duàn suì. cǐ qī zāi yě. jí guàn zhī zhì, rén qiǎo yǐ wú yú yǐ. fán dào chéng shú zhī shí, yù kuáng fēng chuī lì yǔn luò, huò yīn yǔ jìng xún, gǔ lì zhān shī zì làn, cǐ bā zāi yě. rán fēng zāi bù yuè sān shí lǐ, yīn yǔ zāi bù yuè sān bǎi lǐ, piān fāng è nàn yì bù guǎng bèi. fēng luò bù kě wèi. ruò pín kùn zhī jiā, kǔ yú wú jì, jiāng shī gǔ shēng yú guō nèi, rán xīn qí xià, zhà qù kāng mó, shōu chǎo qiǔ yǐ chōng jī, yì bǔ zhù zào huà zhī yī duān yǐ.
凡苗自函活以至颖栗,早者食水三斗,晚者食水五斗,失水即枯,(将刈之时少水一升,谷数虽存,米粒缩小,入碾臼中亦多断碎。)此七灾也。汲灌之智,人巧已无余矣。凡稻成熟之时,遇狂风吹粒殒落,或阴雨竟旬,谷粒沾湿自烂,此八灾也。然风灾不越三十里,阴雨灾不越三百里,偏方厄难亦不广被。风落不可为。若贫困之家,苦于无霁,将湿谷升于锅内,燃薪其下,炸去糠膜,收炒糗以充饥,亦补助造化之一端矣。
shuǐ lì tǒng chē niú chē tà chē bá chē jié gāo jiē jù tú
○水利 (筒车 牛车 踏车 拔车 桔槔 皆具图)
fán dào fáng hàn jí shuǐ, dú shén wǔ gǔ. jué tǔ shā ní qiāo nì, suí fāng bù yī. yǒu sān rì jí gàn zhě, yǒu bàn yuè hòu gàn zhě. tiān zé bù jiàng, zé rén lì wǎn shuǐ yǐ jì. fán hé bīn yǒu zhì tǒng chē zhě, yàn bēi zhàng liú, rào yú chē xià, jī lún shǐ zhuǎn, wǎn shuǐ rù tǒng, yī yī qīng yú jiǎn nèi, liú rù mǔ zhōng. zhòu yè bù xī, bǎi mǔ wú yōu. bù yòng shuǐ shí, shuān mù ài zhǐ, shǐ lún bù zhuàn dòng. qí hú chí bù liú shuǐ, huò yǐ niú lì zhuǎn pán, huò jù shù rén tà zhuǎn. chē shēn cháng zhě èr zhàng, duǎn zhě bàn zhī. qí nèi yòng lóng gǔ shuān chuàn bǎn, guān shuǐ nì liú ér shàng. dà dǐ yī rén jìng rì zhī lì, guàn tián wǔ mǔ, ér niú zé bèi zhī.
凡稻防旱藉水,独甚五谷。厥土沙、泥、硗、腻,随方不一。有三日即干者,有半月后干者。天泽不降,则人力挽水以济。凡河滨有制筒车者,堰陂障流,绕于车下,激轮使转,挽水入筒,一一倾于枧内,流入亩中。昼夜不息,百亩无忧。(不用水时,拴木碍止,使轮不转动。)其湖池不流水,或以牛力转盘,或聚数人踏转。车身长者二丈,短者半之。其内用龙骨拴串板,关水逆流而上。大抵一人竟日之力,灌田五亩,而牛则倍之。
qí qiǎn chí xiǎo huì bù zài cháng chē zhě, zé shù chǐ zhī chē, yī rén liǎng shǒu jí zhuǎn, jìng rì zhī gōng kě guàn èr mǔ ér yǐ. yáng jùn yǐ fēng fān shù shàn, qí fēng zhuǎn chē, fēng xī zé zhǐ. cǐ chē wèi jiù lǎo, yù qù zé shuǐ yǐ biàn zāi zhòng. gài qù shuǐ fēi qǔ shuǐ yě, bù shì jì hàn. yòng jié gāo lù lú, gōng láo yòu shén xì yǐ.
其浅池、小浍不载长车者,则数尺之车,一人两手疾转,竟日之功可灌二亩而已。扬郡以风帆数扇,俟风转车,风息则止。此车为救潦,欲去泽水以便栽种。盖去水非取水也,不适济旱。用桔槔、辘轳,功劳又甚细已。
mài
○麦
fán mài yǒu shù zhǒng, xiǎo mài yuē lái, mài zhī zhǎng yě dà mài yuē móu yuē guǎng zá mài yuē què yuē qiáo jiē yǐ bō zhǒng tóng shí huā xíng xiāng sì fěn shí tóng gōng ér dé mài míng yě. sì hǎi zhī nèi, yàn qín jìn yù qí lǔ zhū dào, mín lì shí, xiǎo mài jū bàn, ér shǔ jì dào liáng jǐn jū bàn. xī jí chuān yún, dōng zhì mǐn zhè, wú chǔ fù yān, fāng zhǎng liù qiān lǐ zhōng zhǒng xiǎo mài zhě, èr shí fēn ér yī, mó miàn yǐ wéi niǎn tóu huán ěr mán shǒu tāng liào zhī xū, ér yōng sūn bù jí yān. zhǒng yú mài zhě wǔ shí fēn ér yī, lǘ yán zuò kǔ yǐ chōng cháo shàn, ér guì jiè bù yǔ yān.
凡麦有数种,小麦曰来,麦之长也;大麦曰牟、曰广;杂麦曰雀、曰荞;皆以播种同时、花形相似、粉食同功而得麦名也。四海之内,燕、秦、晋、豫、齐鲁诸道,民粒食,小麦居半,而黍、稷、稻、粱仅居半。西极川、云,东至闽、浙,吴、楚腹焉,方长六千里中种小麦者,二十分而一,磨面以为捻头、环饵、馒首、汤料之需,而饔飧不及焉。种余麦者五十分而一,闾阎作苦以充朝膳,而贵介不与焉。
guǎng mài dú chǎn shǎn xī, yī míng qīng kē, jí dà mài, suí tǔ ér biàn. ér pí chéng qīng hēi sè zhě, qín rén zhuān yǐ sì mǎ, jī huāng rén nǎi shí zhī. dà mài yì yǒu zhān zhě, hé luò yòng yǐ niàng jiǔ. què mài xì suì, suì zhōng yòu fēn shí shù xì zi, jiān yì yě shēng. qiáo mài shí fēi mài lèi, rán yǐ qí wèi fěn liáo jī, chuán míng wéi mài, zé mài zhī ér yǐ.
广麦独产陕西,一名青稞,即大麦,随土而变。而皮成青黑色者,秦人专以饲马,饥荒人乃食之。(大麦亦有粘者,河洛用以酿酒。)雀麦细穗,穗中又分十数细子,间亦野生。荞麦实非麦类,然以其为粉疗饥,传名为麦,则麦之而已。
fán běi fāng xiǎo mài, lì sì shí zhī qì, zì qiū bō zhǒng, míng nián chū xià fāng shōu. nán fāng zhě zhǒng yǔ shōu qī, shí rì chà duǎn. jiāng nán mài huā yè fā, jiāng běi mài huā zhòu fā, yì yī yì yě. dà mài zhǒng huò qī yǔ xiǎo mài xiāng tóng, qiáo mài zé qiū bàn xià zhǒng, bù liǎng yuè ér jí shōu. qí miáo yù shuāng jí shā, yāo tiān jiàng shuāng chí chí, zé yǒu shōu yǐ.
凡北方小麦,历四时之气,自秋播种,明年初夏方收。南方者种与收期,时日差短。江南麦花夜发,江北麦花昼发,亦一异也。大麦种获期与小麦相同,荞麦则秋半下种,不两月而即收。其苗遇霜即杀,邀天降霜迟迟,则有收矣。
mài gōng běi gēng zhòng nòu jù tú
○麦工 (北耕种 耨 具图)
fán mài yǔ dào chū gēng kěn tǔ zé tóng, bō zhǒng yǐ hòu zé yún zǐ zhū qín kǔ jiē shǔ dào, mài wéi shī nòu ér yǐ. fán běi fāng jué tǔ fén lú yì jiě shì zhě, zhǒng mài zhī fǎ gēng jù chā yì, gēng jí jiān zhǒng. qí fú niú qǐ tǔ zhě, lěi bù yòng gēng, bìng liè liǎng tiě yú héng mù zhī shàng, qí jù fāng yǔ yuē qiāng. qiāng zhōng jiān shèng yī xiǎo dǒu, zhù mài zhǒng yú nèi, qí dòu dǐ kōng méi huā yǎn. niú xíng yáo dòng, zhǒng zi jí cóng yǎn zhōng sā xià. yù mì ér duō, zé biān niú jí zǒu, zi sā bì duō yù xī ér shǎo, zé huǎn qí niú, sǎ zhǒng jí shǎo. jì bō zhǒng hòu, yòng lǘ jià liǎng xiǎo shí tuán, yā tǔ mái mài. fán mài zhǒng jǐn yā fāng shēng. nán dì bù yǔ běi tóng zhě, duō gēng duō bà zhī hòu, rán hòu yǐ huī bàn zhǒng, shǒu zhǐ niān ér zhǒng zhī. zhǒng guò zhī hòu, suí yǐ jiǎo gēn yā tǔ shǐ jǐn, yǐ dài běi fāng lǘ shí yě.
凡麦与稻初耕垦土则同,播种以后则耘耔诸勤苦皆属稻,麦惟施耨而已。凡北方厥土坟垆易解释者,种麦之法耕具差异,耕即兼种。其服牛起土者,耒不用耕,并列两铁于横木之上,其具方语曰镪。镪中间盛一小斗,贮麦种于内,其斗底空梅花眼。牛行摇动,种子即从眼中撒下。欲密而多,则鞭牛疾走,子撒必多;欲稀而少,则缓其牛,撒种即少。既播种后,用驴驾两小石团,压土埋麦。凡麦种紧压方生。南地不与北同者,多耕多耙之后,然后以灰拌种,手指拈而种之。种过之后,随以脚根压土使紧,以代北方驴石也。
gēng zhòng zhī hòu, qín yì nòu chú. fán nòu cǎo yòng kuò miàn dà, mài miáo shēng hòu, nòu bù yàn qín, yǒu sān guò sì guò zhě. yú cǎo shēng jī jǐn zhū chú xià, zé jìng mǔ jīng huá jǐn jù jiā shí yǐ. gōng qín yì nòu, nán yǔ běi tóng yě. fán fèn mài tián, jì zhǒng yǐ hòu, fèn wú kě shī, wèi jì zài xiān yě. shǎn luò zhī jiān yōu chóng shí zhě, huò yǐ pī shuāng bàn zhǒng zi, nán fāng suǒ yòng wéi chuī jìn yě. sú míng dì huī. nán fāng dào tián yǒu zhǒng féi tián mài zhě, bù fèn mài shí. dāng chūn xiǎo mài dà mài qīng qīng zhī shí, gēng shā tián zhōng, zhēng yǎn tǔ xìng, qiū shōu dào gǔ bì jiā bèi yě.
耕种之后,勤议耨锄。凡耨草用阔面大,麦苗生后,耨不厌勤,(有三过四过者。)余草生机尽诛锄下,则竟亩精华尽聚嘉实矣。功勤易耨,南与北同也。凡粪麦田,既种以后,粪无可施,为计在先也。陕、洛之间忧虫蚀者,或以砒霜拌种子,南方所用惟炊烬也。(俗名地灰。)南方稻田有种肥田麦者,不粪麦实。当春小麦、大麦青青之时,耕杀田中,蒸罨土性,秋收稻谷必加倍也。
fán mài shōu kòng xì, kě zài zhǒng tā wù. zì chū xià zhì jì qiū, shí rì yì bàn zǎi, zé tǔ yí ér wèi zhī, wéi rén suǒ qǔ yě. nán fāng dà mài yǒu jì yì zhī hòu nǎi zhǒng chí shēng jīng dào zhě. qín nóng zuò kǔ, míng cì wú bù jí yě. fán qiáo mài, nán fāng bì yì dào, běi fāng bì yì shū jì ér hòu zhǒng. qí xìng shāo xī féi yú, néng shǐ tǔ shòu. rán jì qí huò rù, yè cháng bàn gǔ yǒu yú, qín nóng zhī jiā hé fáng zài fèn yě.
凡麦收空隙,可再种他物。自初夏至季秋,时日亦半载,择土宜而为之,惟人所取也。南方大麦有既刈之后乃种迟生粳稻者。勤农作苦,明赐无不及也。凡荞麦,南方必刈稻,北方必刈菽、稷而后种。其性稍吸肥腴,能使土瘦。然计其获入,业偿半谷有余,勤农之家何妨再粪也。
mài zāi
○麦灾
fán mài fáng huàn dǐ dào sān fēn zhī yī. bō zhǒng yǐ hòu, xuě shuāng qíng lǎo jiē fēi suǒ jì. mài xìng shí shuǐ shén shǎo, běi tǔ zhōng chūn zài mù yǔ shuǐ yī shēng, zé xiù huá chéng jiā lì yǐ. jīng yáng yǐ nán wéi huàn méi yǔ. tǎng chéng shú zhī shí qíng gàn xún rì, zé cāng bǐng jiē yíng, bù kě shèng shí. yáng zhōu yàn yún" cùn mài bù pà chǐ shuǐ", wèi mài chū zhǎng shí, rèn shuǐ miè dǐng wú shāng" chǐ mài zhǐ pà cùn shuǐ", wèi chéng shú shí cùn shuǐ ruǎn gēn, dào jīng zhān ní, zé mài lì jǐn làn yú dì miàn yě.
凡麦防患抵稻三分之一。播种以后,雪、霜、晴、潦皆非所计。麦性食水甚少,北土中春再沐雨水一升,则秀华成嘉粒矣。荆、扬以南唯患霉雨。倘成熟之时晴干旬日,则仓禀皆盈,不可胜食。扬州谚云“寸麦不怕尺水”,谓麦初长时,任水灭顶无伤;“尺麦只怕寸水”,谓成熟时寸水软根,倒茎沾泥,则麦粒尽烂于地面也。
jiāng nán yǒu què yī zhǒng, yǒu ròu wú gǔ, fēi shí mài tián shù yíng qiān wàn, rán bù guǎng jí, lí hài zhě shù shí lǐ ér zhǐ. jiāng běi huáng shēng, zé dà zhī suì yě.
江南有雀一种,有肉无骨,飞食麦田数盈千万,然不广及,罹害者数十里而止。江北蝗生,则大之岁也。
shǔ jì liáng sù
○黍稷 粱粟
fán liáng shí, mǐ ér bù fěn zhě zhǒng lèi shén duō. xiāng qù shù bǎi lǐ, zé sè wèi xíng zhì suí fāng ér biàn, dà tóng xiǎo yì, qiān bǎi qí míng. běi rén wéi yǐ dà mǐ hū jīng dào, ér qí yú gài yǐ xiǎo mǐ míng zhī.
凡粮食,米而不粉者种类甚多。相去数百里,则色、味、形、质随方而变,大同小异,千百其名。北人唯以大米呼粳稻,而其余概以小米名之。
fán shǔ yǔ jì tóng lèi, liáng yǔ sù tóng lèi. shǔ yǒu zhān yǒu bù zhān, zhān zhě wèi jiǔ. jì yǒu jīng wú zhān. fán zhān shǔ zhān sù tǒng míng yuē shú, fēi èr zhǒng wài gèng yǒu shú yě. shǔ sè chì bái huáng hēi jiē yǒu, ér huò zhuān yǐ hēi sè wèi jì, wèi shì. zhì yǐ jì mǐ wèi xiān tā gǔ shú, kān gōng jì sì zé dāng yǐ zǎo shú zhě wèi jì, zé jìn zhī yǐ. fán shǔ zài shī shū yǒu mén qǐ pī děng míng, zài jīn fāng yǔ yǒu niú máo yàn hàn mǎ gé lǘ pí dào wěi děng míng. zhǒng yǐ sān yuè wèi shàng shí, wǔ yuè shú sì yuè wèi zhōng shí, qī yuè shú wǔ yuè wéi xià shí, bā yuè shú. yáng huā jié suì zǒng yǔ lái móu bù xiāng jiàn yě. fán shǔ lì dà xiǎo, zǒng shì tǔ dì féi qiāo shí lìng hài yù. sòng rú jū dìng yǐ mǒu fāng shǔ dìng lǜ, wèi shì yě.
凡黍与稷同类,粱与粟同类。黍有粘有不粘,(粘者为酒。)稷有粳无粘。凡粘黍、粘粟统名曰秫,非二种外更有秫也。黍色赤、白、黄、黑皆有,而或专以黑色为稷,未是。至以稷米为先他谷熟,堪供祭祀则当以早熟者为稷,则近之矣。凡黍在《诗》、《书》有虋、芑、、丕等名,在今方语有牛毛、燕颔、马革、驴皮、稻尾等名。种以三月为上时,五月熟;四月为中时,七月熟;五月为下时,八月熟。扬花结穗总与来、牟不相见也。凡黍粒大小,总视土地肥硗、时令害育。宋儒拘定以某方黍定律,未是也。
fán sù yǔ liáng tǒng míng huáng mǐ. zhān sù kě wèi jiǔ, ér lú sù yī zhǒng míng yuē gāo liáng zhě, yǐ qí shēn gāo qī chǐ rú lú dí yě. liáng sù zhǒng lèi míng hào zhī duō, shì shǔ jì yóu shén, qí mìng míng huò yīn xìng shì shān shuǐ, huò yǐ xíng sì shí lìng, zǒng zhī bù kě méi jǔ. shān dōng rén wéi yǐ gǔ zi hū zhī, bìng bù zhī liáng sù zhī míng yě. yǐ shàng sì mǐ jiē chūn zhòng qiū huò, gēng nòu zhī fǎ yǔ lái móu tóng, ér zhǒng shōu zhī hòu zé xiāng xuán jué yún.
凡粟与粱统名黄米。粘粟可为酒,而芦粟一种名曰高粱者,以其身高七尺如芦、荻也。粱粟种类名号之多,视黍稷犹甚,其命名或因姓氏、山水,或以形似、时令,总之不可枚举。山东人唯以谷子呼之,并不知粱粟之名也。已上四米皆春种秋获,耕耨之法与来、牟同,而种收之候则相悬绝云。
má
○麻
fán má kě lì kě yóu zhě, wéi huǒ má hú má èr zhǒng. hú má jí zhī ma, xiāng chuán xī hàn shǐ zì dà yuān lái. gǔ zhě yǐ má wèi wǔ gǔ zhī yī, ruò zhuān yǐ huǒ má dāng zhī, yì qǐ yǒu dāng zāi? yǎo yì shī shū wǔ gǔ zhī má, huò qí zhǒng yǐ miè, huò jí shū sù zhī zhōng bié zhǒng, ér jiàn é qí míng hào, jiē wèi kě zhī yě.
凡麻可粒可油者,惟火麻、胡麻二种。胡麻即脂麻,相传西汉始自大宛来。古者以麻为五谷之一,若专以火麻当之,义岂有当哉?窈意《诗》、《书》五谷之麻,或其种已灭,或即菽、粟之中别种,而渐讹其名号,皆未可知也。
jīn hú má wèi měi ér gōng gāo, jí yǐ guān bǎi gǔ bù wéi guò. huǒ má zǐ lì yā yóu wú duō, pí wèi shū è bù, qí zhí jǐ hé? hú má shù yuè chōng cháng, yí shí bù něi. ěr yí táng dé zhān qí lì, wèi gāo ér pǐn guì. qí wèi yóu yě, fā dé zhī ér zé, fù dé zhī ér gāo, xīng shān dé zhī ér fāng, dú lì dé zhī ér jiě. nóng jiā néng guǎng zhǒng, hòu shí kě shèng yán zāi.
今胡麻味美而功高,即以冠百谷不为过。火麻子粒压油无多,皮为疏恶布,其值几何?胡麻数龠充肠,移时不馁。Х饵、饴饧得粘其粒,味高而品贵。其为油也,发得之而泽,腹得之而膏,腥膻得之而芳,毒厉得之而解。农家能广种,厚实可胜言哉。
zhǒng hú má fǎ, huò zhì qí pǔ, huò lǒng tián mǔ. tǔ suì cǎo jìng zhī jí, rán hòu yǐ dì huī wēi shī, bàn yún má zi ér sǎ zhǒng zhī. zǎo zhě sān yuè zhǒng, chí zhě bù chū dà shǔ qián. zǎo zhǒng zhě huā shí yì dài zhōng qiū nǎi jié. nòu cǎo zhī gōng wéi chú shì shì. qí sè yǒu hēi bái chì sān zhě. qí jié jiǎo zhǎng cùn xǔ yǒu sì léng zhě, fáng xiǎo ér zi shǎo, bā léng zhě fáng dà ér zi duō. jiē yīn féi jí suǒ zhì, fēi zhǒng xìng yě. shōu zi zhà yóu měi shí dé sì shí jīn yú, qí kū yòng yǐ féi tián. ruò jī huāng zhī nián, zé liú gōng rén shí.
种胡麻法,或治畦圃,或垄田亩。土碎草净之极,然后以地灰微湿,拌匀麻子而撒种之。早者三月种,迟者不出大暑前。早种者花实亦待中秋乃结。耨草之功唯锄是视。其色有黑、白、赤三者。其结角长寸许有四棱者,房小而子少,八棱者房大而子多。皆因肥瘠所致,非种性也。收子榨油每石得四十斤余,其枯用以肥田。若饥荒之年,则留供人食。
shū
○菽
fán shū zhǒng lèi zhī duō, yǔ dào shǔ xiāng děng, bō zhǒng shōu huò zhī qī, sì jì xiàng chéng. guǒ fù zhī gōng zài rén rì yòng, gài yǔ yǐn shí xiāng zhōng shǐ.
凡菽种类之多,与稻、黍相等,播种收获之期,四季相承。果腹之功在人日用,盖与饮食相终始。
yī zhǒng dà dòu, yǒu hēi huáng liǎng sè, xià zhǒng bù chū qīng míng qián hòu. huáng zhě yǒu wǔ yuè huáng liù yuè bào dōng huáng sān zhǒng. wǔ yuè huáng shōu lì shǎo, ér dōng huáng bì bèi zhī. hēi zhě kè qī bā yuè shōu. huái běi cháng zhēng luó mǎ bì shí hēi dòu, jīn lì nǎi qiáng.
一种大豆,有黑、黄两色,下种不出清明前后。黄者有五月黄、六月爆、冬黄三种。五月黄收粒少,而冬黄必倍之。黑者刻期八月收。淮北长征骡马必食黑豆,筋力乃强。
fán dà dòu shì tǔ dì féi qiāo nòu cǎo qín dài yǔ lù zú qiān, fēn shōu rù duō shǎo. fán wèi shì wèi jiàng wèi fǔ, jiē yú dà dòu zhōng qǔ zhì yān. jiāng nán yòu yǒu gāo jiǎo huáng, liù yuè yì zǎo dào fāng zài zhǒng, jiǔ shí yuè shōu huò. jiāng xī jí jùn zhǒng fǎ shén miào: qí yì dào tián jìng bù gēng kěn, měi hé gǎo tóu zhōng niān dòu sān sì lì, yǐ zhǐ shou jí zhī, qí gǎo níng lù shuǐ yǐ zī dòu, dòu xìng chōng fā, fù jìn làn gǎo gēn yǐ zī. yǐ shēng miáo zhī hòu, yù wú yǔ kàng gàn, zé jí shuǐ yī shēng yǐ guàn zhī. yī guàn zhī hòu, zài nòu zhī yú, shōu huò shén duō. fán dà dòu rù tǔ wèi chū yá shí, fáng jiū què hài, qū zhī wéi rén.
凡大豆视土地肥硗、耨草勤怠、雨露足悭,分收入多少。凡为豉、为酱、为腐,皆于大豆中取质焉。江南又有高脚黄,六月刈早稻方再种,九十月收获。江西吉郡种法甚妙:其刈稻田竟不耕垦,每禾稿头中拈豆三四粒,以指扌及之,其稿凝露水以滋豆,豆性充发,复浸烂稿根以滋。已生苗之后,遇无雨亢干,则汲水一升以灌之。一灌之后,再耨之余,收获甚多。凡大豆入土未出芽时,防鸠雀害,驱之惟人。
yī zhǒng lǜ dòu, yuán xiǎo rú zhū. lǜ dòu bì xiǎo shǔ fāng zhǒng, wèi jí xiǎo shǔ ér zhǒng, zé qí miáo màn yán shù chǐ, jié jiá shén xī. ruò guò qī zhì yú chǔ shǔ, zé suí shí kāi huā jié jiá, kē lì yì shǎo. dòu zhǒng yì yǒu èr, yī yuē zhāi lǜ, jiá xiān lǎo zhě xiān zhāi, rén zhú rì ér qǔ zhī. yī yuē bá lǜ, zé zhì qī lǎo zú, jìng mǔ bá qǔ yě. fán lǜ dòu mó chéng shài gān wèi fěn, dàng piàn cuō suǒ, shí jiā zhēn guì. zuò fěn sōu jiāng guàn tián shén féi. fán chù cáng lǜ dòu zhǒng zi, huò yòng dì huī shí huī mǎ liǎo, huò yòng huáng tǔ bàn shōu, zé sì wǔ yuè jiān bù chóu kōng zhù. qín zhě féng qíng pín shài, yì miǎn zhù. fán yǐ yì dào tián, xià qiū zhǒng lǜ dòu, bì zhǎng jiē fǔ bǐng, jī suì tǔ kuài, fā shēng nǎi duō.
一种绿豆,圆小如珠。绿豆必小暑方种,未及小暑而种,则其苗蔓延数尺,结荚甚稀。若过期至于处暑,则随时开花结荚,颗粒亦少。豆种亦有二,一曰摘绿,荚先老者先摘,人逐日而取之。一曰拔绿,则至期老足,竟亩拔取也。凡绿豆磨澄晒干为粉,荡片搓索,食家珍贵。做粉溲浆灌田甚肥。凡畜藏绿豆种子,或用地灰、石灰、马蓼,或用黄土拌收,则四五月间不愁空蛀。勤者逢晴频晒,亦免蛀。凡已刈稻田,夏秋种绿豆,必长接斧柄,击碎土块,发生乃多。
fán zhǒng lǜ dòu, yī rì zhī nèi yù dà yǔ bān tǔ zé bù fù shēng. jì shēng zhī hòu, fáng yǔ shuǐ jìn, shū gōu huì yǐ xiè zhī. fán gēng lǜ dòu jí dà dòu tián dì, lěi sì yù qiǎn, bù yí shēn rù. gài dòu zhì gēn duǎn ér miáo zhí, gēng tǔ jì shēn, tǔ kuài qū yā, zé bù shēng zhě bàn yǐ." shēn gēng" èr zì bù kě shī zhī shū lèi. cǐ xiān nóng zhī suǒ wèi fā zhě.
凡种绿豆,一日之内遇大雨扳土则不复生。既生之后,防雨水浸,疏沟浍以泄之。凡耕绿豆及大豆田地,耒耜欲浅,不宜深入。盖豆质根短而苗直,耕土既深,土块曲压,则不生者半矣。“深耕”二字不可施之菽类。此先农之所未发者。
yī zhǒng wān dòu, cǐ dòu yǒu hēi bān diǎn, xíng yuán tóng lǜ dòu, ér dà zé guò zhī. qí zhǒng shí yuè xià, lái nián wǔ yuè shōu. fán shù mù yè chí zhě, qí xià yì kě zhǒng.
一种豌豆,此豆有黑斑点,形圆同绿豆,而大则过之。其种十月下,来年五月收。凡树木叶迟者,其下亦可种。
yī zhǒng cán dòu, qí jiá shì cán xíng, dòu lì dà yú dà dòu. bā yuè xià zhǒng, lái nián sì yuè shōu. xī zhè sāng shù zhī xià biàn huán zhǒng zhī. gài fán wù shù yè zhē lù zé bù shēng, cǐ dòu yǔ wān dòu, shù yè mào shí bǐ yǐ jié jiá ér chéng shí yǐ. xiāng hàn shàng liú, cǐ dòu shén duō ér jiàn, guǒ fù zhī gōng bù chì shǔ jì yě.
一种蚕豆,其荚似蚕形,豆粒大于大豆。八月下种,来年四月收。西浙桑树之下遍环种之。盖凡物树叶遮露则不生,此豆与豌豆,树叶茂时彼已结荚而成实矣。襄、汉上流,此豆甚多而贱,果腹之功不啻黍稷也。
yī zhǒng xiǎo dòu, chì xiǎo dòu rù yào yǒu qí gōng, bái xiǎo dòu yī míng fàn dòu dāng bīng shí zhù jiā gǔ. xià zhì xià zhǒng, jiǔ yuè shōu huò, zhǒng shèng jiāng huái zhī jiān.
一种小豆,赤小豆入药有奇功,白小豆(一名饭豆)当冫食助嘉谷。夏至下种,九月收获,种盛江淮之间。
yī zhǒng yīn lǚ, cǐ dòu gǔ zhě yě shēng tián jiān, jīn zé běi tǔ shèng zhǒng. chéng fěn dàng pí kě dí lǜ dòu. yān jīng fù fàn zhě, zhōng cháo hū dòu pí, zé qí chǎn bì duō yǐ.
一种(音吕),此豆古者野生田间,今则北土盛种。成粉荡皮可敌绿豆。燕京负贩者,终朝呼豆皮,则其产必多矣。
yī zhǒng bái biǎn dòu, nǎi yán lí màn shēng zhě, yī míng é méi dòu.
一种白藊豆,乃沿篱蔓生者,一名蛾眉豆。
qí tā jiāng dòu hǔ bān dòu dāo dòu, yǔ dà dòu zhōng fēn qīng pí hè sè zhī lèi, jiān fán yī fāng zhě, yóu bù néng jǐn shù. jiē chōng shū dài gǔ yǐ lì mín zhě, bó wù zhě qí kě hū zhū!
其他豇豆、虎斑豆、刀豆,与大豆中分青皮、褐色之类,间繁一方者,犹不能尽述。皆充蔬代谷以粒民者,博物者其可忽诸!