lǐ shí sān yán gé shí sān jí lǐ shí èr
禮十三 沿革十三 吉禮十二
dà xué xiǎo xué xiáng xù fù yú xià shāng zhōu hàn hòu hàn wèi jìn dōng jìn sòng qí hòu wèi suí dà táng
大學(小學庠序附 虞 夏 商 周 漢 後漢 魏 晉 東晉 宋 齊 後魏 隋 大唐)
yǒu yú shì dà xué wèi shàng xiáng, xiǎo xué wèi xià xiáng. dà xué piān yuē: gǔ zhī yù míng míng dé yú tiān xià zhě, xiān zhì qí guó. yù zhì qí guó zhě, xiān qí qí jiā. yù qí qí jiā zhě, xiān xiū qí shēn. yù xiū qí shēn zhě, xiān zhèng qí xīn. zūn shī jìng zhǎng ér dà xué zhī dào zhe yān. xué jì yuē: jūn zǐ rú yù huà mín chéng sú, qí bì yóu xué hū! yù bù zuó, bù chéng qì rén bù xué, bù zhī dào. shì gù gǔ zhī wáng zhě, jiàn guó jūn mín, jiào xué wèi xiān. wèi wén hóu xiào jīng chuán yuē: dà xué, zhōng xué yě. xiáng yán yǎng yě, suǒ yǐ yǎng juàn dé yě. shùn mìng kuí yuē:' rǔ diǎn lè, yǐ jiào zhòu zǐ.' zhòu zǐ, guó zi yě.
有虞氏大學為上庠,小學為下庠。(大學篇曰:「古之欲明明德於天下者,先治其國。欲治其國者,先齊其家。欲齊其家者,先修其身。欲修其身者,先正其心。」尊師敬長而大學之道著焉。學記曰:「君子如欲化民成俗,其必由學乎!玉不琢,不成器;人不學,不知道。是故古之王者,建國君民,教學為先。」魏文侯孝經傳曰:「大學,中學也。庠言養也,所以養雋德也。舜命夔曰:'汝典樂,以教胄子。'胄子,國子也。」)
xià hòu shì dà xué wèi dōng xù, xiǎo xué wèi xī xù. cì xù xiān wáng zhī dào ér xué zhī.
夏后氏大學為東序,小學為西序。(次序先王之道而學之。)
yīn zhì, dà xué wèi yòu xué, xiǎo xué wèi zuǒ xué, yòu yuē gǔ zōng. wáng zhì yuē: xiǎo xué zài gōng gōng nán zhī zuǒ, dà xué zài jiāo. zhèng xuán yún: xué, suǒ yǐ xué shì zhī gōng yě. shàng shū chuán yuē:' bǎi lǐ zhī guó, èr shí lǐ zhī jiāo. qī shí lǐ zhī guó, jiǔ lǐ zhī jiāo. wǔ shí lǐ zhī guó, sān lǐ zhī jiāo.' zōng, zūn yě. gǔ, wú mù zhī míng, yǐ yù tóng méng. yòu yún gǔ méng zhī suǒ zōng yě.
殷制,大學為右學,小學為左學,又曰瞽宗。(王制曰:「小學在公宮南之左,大學在郊。」鄭玄云:「學,所以學士之宮也。尚書傳曰:'百里之國,二十里之郊。七十里之國,九里之郊。五十里之國,三里之郊。'」宗,尊也。瞽,無目之名,以喻童蒙。又雲」瞽矇之所宗也」。)
zhōu zhì, dà xué wèi dōng jiāo, xiǎo xué wèi yú xiáng. jiāo zhī yán jiū yě, suǒ yǐ jiū shōu xué shì yě. zhèng zhù jì yì yún: zhōu yǒu sì jiāo zhī yú xiáng yě. yǐ xiǎo xué wèi yú xiáng zhī zhì. yòu yún: tiān zǐ yuē bì yōng. pì, míng yě. yōng, hé yě. yǐ míng hé wèi míng, huà dào tiān xià zhī rén, shǐ zhī chéng shì. huò yún pì zhě, yuán bì yě. yōng zhī yǐ shuǐ ér yuán xiàng tiān, yú yáng dé zhī shī xíng, qǔ liú wú jí, shǐ xué zhě jìn dé ér bù yǐ, yì suǒ yǐ míng hé zhèng jiào zhī zhì. cuī líng ēn yún: xué zhì yǒu èr. yī yún zhì, yǔ míng táng tóng tǐ. wǔ shì sì táng zài yī jī zhī shàng, sì fāng táng zé yǐ qí fāng míng xué, zhōng yāng táng wèi zhī dà xué. èr yún fán lì xué zhī fǎ, yǒu sì jiāo jí guó zhōng, zài dōng jiāo yuē dōng xué, bìng fāng míng zhī, zài guó zhōng wèi zhī dà xué. gù zhèng zhù jì yì yuē' zhōu yǒu sì jiāo zhī yú xiáng'. wáng tài zǐ, wáng zǐ, qún hòu zhī tài zǐ, qīng dài fū yuán shì zhī shì zi, guó zhī jùn xuǎn, jiē zào yān. wáng zǐ, wáng zhī shù zǐ yě. qún hòu, gōng jí zhū hóu. lè zhèng chóng sì shù, lì sì jiào. lè zhèng, lè guān zhī zhǎng, zhǎng guó zi zhī jiào. yòu zhě jiào zhī yú xiǎo xué, zhǎng zhě jiào zhī yú dà xué. shàng shū chuán yuē: nián shí wǔ shǐ rù xiǎo xué, shí bā shǐ rù dà xué. chūn qiū jiào yǐ lǐ lè, dōng xià jiào yǐ shī shū. chūn xià, yáng yě, shī lè zhě shēng, shēng yì yáng yě. qiū dōng, yīn yě, shū lǐ zhě shì, shì yì yīn yě. shī shì zhǎng yǐ měi zhào wáng. mǎ róng yuē: měi, měi dào yě. gào wáng yǐ shàn dào. shī zhě jiào rén yǐ shì ér yù zhū dé yě. měi yīn měi yě. yǐ sān dé jiào guó zi: yī yuē zhì dé, yǐ wèi dào běn mǎ róng yuē: dé xíng, nèi wài zhī chēng, zài xīn wèi dé, shī zhī wèi xíng. zhì dé zhě, zhōng dé yě. zhōng yōng yuē' tiān mìng zhī wèi xìng, shuài xìng zhī wèi dào.' shī zhōng yōng zé wú yǐ zhì dào, gù yuē yǐ wèi dào běn. zhèng xuán yuē: zhì dé, zhōng hé zhī dé, fù dào chí zài hán róng zhě yě. èr yuē mǐn dé, yǐ wèi xíng běn mǐn dé, rén yì shùn shí zhě yě. sān yuē xiào dé, yǐ zhī nì è. mǎ róng yuē: jiào yǐ xiào dé, shǐ zhī nì è zhī bù kě wèi yě. zhèng xuán yuē: xiào dé, zūn zǔ ài qīn, shǒu qí suǒ yǐ shēng yě. jiào sān xíng: yī yuē xiào xíng, yǐ qīn fù mǔ shàn shì fù mǔ zhī xíng, jǐn qí ài jìng. èr yuē yǒu xíng, yǐ zūn xián liáng mǎ róng yuē: jiào yǐ péng yǒu zhī xíng, shǐ zé yì yǒu. sān yuē shùn xíng, yǐ shì shī zhǎng. mǎ róng yuē: shī, dé suǒ bù rú yě. zhǎng, lǎo zhě. fán guó zhī guì yóu zǐ dì xué yān. wáng gōng zhī zǐ dì yóu wú guān sī zhě yě. fán xué bì shí, chūn xià xué gān gē, qiū dōng xué yǔ yuè, jiē yú dōng xù. gàn, dùn yě. gē, jù jié jǐ yě. gān gē, wàn wǔ, xiàng wǔ yě, yòng dòng zuò zhī shí xué zhī. yǔ yuè, yuè wǔ, xiàng wén, yòng ān jìng zhī shí xué zhī. shī yún: zuǒ shǒu zhí yuè, yòu shǒu bǐng dí. chūn sòng xià xián, tài shī zhào zhī gǔ zōng. qiū xué lǐ, zhí lǐ zhě zhào zhī dōng dú shū, diǎn shū zhě zhào zhī. lǐ zài gǔ zōng, shū zài shàng xiáng. zhōu lì sān dài zhī xué, xué shū yú yǒu yú shì zhī xué, diǎn mó zhī jiào suǒ xìng yě. xué wǔ yú xià hòu shì zhī xué, wén wǔ zhōng yě. xué lǐ lè yú yīn zhī xué, gōng chéng zhì dìng, yǔ jǐ tóng yě. sòng wèi gē lè yě. xián wèi yǐ sī bō shī. yáng yòng shì zé xué zhī yǐ shēng, yīn yòng shì zé xué zhī yǐ shì zhě yě. dà xué zhī lǐ, suī zhào yú tiān zǐ, wú běi miàn, suǒ yǐ zūn shī yě. zūn shī, zhòng dào yān, bù shǐ chù chén wèi yě. wǔ wáng jiàn zuò, zhào shī shàng fù ér wèn yān, yuē: xī huáng dì zhuān xū zhī dào cún hū? yì yì hū ér bù kě jiàn yǔ? shī shàng fù yuē: zài dān shū, wáng yù wén zhī zé qí yǐ. wáng qí sān rì, duān miǎn. shī shàng fù yì duān miǎn, fèng shū ér rù, fù píng ér lì. wáng xià táng nán miàn ér lì. shī shàng fù yuē: xiān wáng zhī dào bù běi miàn. wáng xíng xī zhé ér nán, dōng miàn ér lì. shī shàng fù xī miàn dào shū zhī yán. dà dài lǐ bǎo fù piān yuē: dì rù dōng xué, shàng qīn ér guì rén, qīn shū yǒu xù ér ēn xiāng jí yě. rù xī xué, shàng xián ér guì dé, shèng zhì zài wèi ér gōng bù guì yě. rù nán xué, shàng chǐ ér guì xìn, zhǎng yòu yǒu chà ér rén bù wū yě. rù běi xué, shàng guì ér zūn jué, guì jiàn yǒu děng ér xià bù yú yě. rù dà xué, chéng shī ér wèn dào, tuì xí liǎng duān zé dé zhì lǐ yǐ. dà xué zhī jiào yě, shí jiào bì yǒu zhèng yè. yè bì xiān wáng jīng diǎn. gǔ zhī jiào zhě, jiā yǒu shú, dǎng yǒu xiáng, shù yǒu xù, guó yǒu xué. shù dāng wèi suì. gǔ zhě shì yān ér yǐ zhě, guī jiào yú lǘ lǐ, zhāo xī zuò yú mén cè zhī táng, wèi zhī shú. zhōu lǐ, wǔ bǎi jiā wèi dǎng, wàn èr qiān wǔ bǎi jiā wèi suì. dǎng shǔ yú xiāng, suì zài yuǎn jiāo zhī wài. bǐ nián rù xué, zhōng nián kǎo xiào. zhōng, xián yě. xián suì zé kǎo xué zhě zhī dé xíng. sān suì dà bǐ, nǎi kǎo yān. yī nián shì lí jīng biàn zhì, sān nián shì jìng yè lè qún, wǔ nián shì bó xí qīn shī, qī nián shì lùn xué qǔ yǒu, wèi zhī xiǎo chéng. jiǔ nián zhī lèi tōng dá, qiáng lì ér bù fǎn, wèi zhī dà chéng. fū rán hòu zú yǐ huà mín yì sú, jìn zhě shuō yīn yuè fú, ér yuǎn zhě huái zhī, cǐ dà xué zhī dào yě. wáng zhì: qí lǎo jiē cháo yú xiáng, yuán rì xí shè shàng gōng, xí xiāng shàng chǐ, dà sī tú shuài guó zhī jùn shì yǔ zhí shì yān. jiāng xí lǐ shǐ zhī guān yān. cǐ xiáng wèi xiāng xué. yòu xiū liù lǐ yǐ jié mín xìng, míng qī jiào yǐ xìng mín dé, qí bā zhèng yǐ fáng mín yín, yī dào dé yǐ tóng sú, yǎng qí lǎo yǐ zhì xiào, xù gū dú yǐ dǎi bù zú, shàng xián yǐ chóng dé, jiǎn bù xiào yǐ chù è. sī tú, dì guān qīng, zhǎng bāng jiào zhě. mìng xiāng jiǎn bù shuài jiào zhě yǐ gào yú wáng, wáng mìng sān gōng jiǔ qīng dài fū yuán shì jiē rù xué. bù biàn, wáng qīn shì xué. yì wèi shǐ xí lǐ yǐ huà zhī yě. bù biàn, wáng yòu qīn lín shì, zhòng qì xián zhě zhī zǐ sūn yě. cǐ xí lǐ jiē yú dà xué yě. bù biàn, mìng guó zhī yòu xiāng, jiǎn bù shuài jiào zhě yí zhī zuǒ mìng guó zhī zuǒ xiāng, jiǎn bù shuài jiào zhě yí zhī yòu, rú chū lǐ. zhōng nián kǎo xiào ér yòu bù biàn, zhuǎn xǐ qí jū, jì qí jiàn xīn rén yǒu suǒ huà yě. bù biàn, yí zhī jiāo. jiāo, xiāng jiè zhī wài yě, shāo chū yuǎn zhī. bù biàn, yí zhī suì. suì, jiāo wài yě. dài fū zhǎng shǐ xí lǐ yě. bù biàn, píng zhī yuǎn fāng, zhōng shēn bù chǐ. yuǎn fāng, jiǔ zhōu zhī wài yě. qǐng qín shǐ huáng fén shū kēng rú, dà xué cóng cǐ quē yǐ.
周制,大學為東膠,小學為虞庠。(膠之言糾也,所以糾收學士也。鄭注祭義云:「周有四郊之虞庠也。」以小學為虞庠之制。)又云:」天子曰辟雍」。(辟,明也。雍,和也。以明和為名,化道天下之人,使之成士。或雲」辟者,圓璧也。雍之以水而圓象天,於陽德之施行,取流無極,使學者進德而不已,亦所以明和政教之至」。崔靈恩云:「學制有二。一雲制,與明堂同體。五室四堂在一基之上,四方堂則以其方名學,中央堂謂之大學。二雲凡立學之法,有四郊及國中,在東郊曰東學,並方名之,在國中謂之大學。故鄭注祭義曰'周有四郊之虞庠'。」)王太子,王子,群後之太子,卿、大夫、元士之適子,國之俊選,皆造焉。(王子,王之庶子也。群後,公及諸侯。)樂正崇四術,立四教。(樂正,樂官之長,掌國子之教。幼者教之於小學,長者教之於大學。尚書傳曰:「年十五始入小學,十八始入大學。」)春秋教以禮樂,冬夏教以詩書。(春夏,陽也,詩樂者聲,聲亦陽也。秋冬,陰也,書禮者事,事亦陰也。)師氏掌以媺詔王。(馬融曰:「媺,媺道也。告王以善道。師者教人以事而喻諸德也。」媺音美也。)以三德教國子:一曰至德,以為道本;(馬融曰:「德行,內外之稱,在心為德,施之為行。至德者,中德也。中庸曰'天命之謂性,率性之謂道。'失中庸則無以至道,故曰以為道本。」鄭玄曰:「至德,中和之德,覆燾持載含容者也。」)二曰敏德,以為行本;(敏德,仁義順時者也。)三曰孝德,以知逆惡。(馬融曰:「教以孝德,使知逆惡之不可為也。」鄭玄曰:「孝德,尊祖愛親,守其所以生也。」)教三行:一曰孝行,以親父母;(善事父母之行,盡其愛敬。)二曰友行,以尊賢良;(馬融曰:「教以朋友之行,使擇益友。」)三曰順行,以事師長。(馬融曰:「師,德所不如也。長,老者。」)凡國之貴遊子弟學焉。(王公之子弟游無官司者也。)凡學必時,春夏學干戈,秋冬學羽籥,皆於東序。(干,盾也。戈,句孑戟也。干戈,萬舞,象武也,用動作之時學之。羽籥,籥舞,象文,用安靜之時學之。詩云:「左手執籥,右手秉翟。」)春誦夏弦,太師詔之瞽宗。秋學禮,執禮者詔之;冬讀書,典書者詔之。禮在瞽宗,書在上庠。(周立三代之學,學書於有虞氏之學,典謨之教所興也。學舞於夏后氏之學,文武中也。學禮樂於殷之學,功成治定,與己同也。誦謂歌樂也。弦謂以絲播詩。陽用事則學之以聲,陰用事則學之以事者也。)大學之禮,雖詔於天子,無北面,所以尊師也。(尊師,重道焉,不使處臣位也。武王踐阼,召師尚父而問焉,曰:」昔黃帝、顓頊之道存乎?意亦忽而不可見與?」師尚父曰:」在丹書,王欲聞之則齊矣。」王齊三日,端冕。師尚父亦端冕,奉書而入,負屏而立。王下堂南面而立。師尚父曰:「先王之道不北面。」王行西折而南,東面而立。師尚父西面道書之言。大戴禮保傅篇曰:」帝入東學,尚親而貴仁,親疏有序而恩相及也。入西學,尚賢而貴德,聖智在位而功不匱也。入南學,尚齒而貴信,長幼有差而人不誣也。入北學,尚貴而尊爵,貴賤有等而下不逾也。入大學,承師而問道,退習兩端則德智理矣。」)大學之教也,時教必有正業。(業必先王經典。)古之教者,家有塾,黨有庠,術有序,國有學。(術當為遂。古者仕焉而已者,歸教於閭里,朝夕坐於門側之堂,謂之塾。周禮,五百家為黨,萬二千五百家為遂。黨屬於鄉,遂在遠郊之外。)比年入學,中年考校。(中,閒也。閒歲則考學者之德行。三歲大比,乃考焉。)一年視離經辨志,三年視敬業樂群,五年視博習親師,七年視論學取友,謂之小成。九年知類通達,強立而不反,謂之大成。夫然後足以化民易俗,近者說(音悅)服,而遠者懷之,此大學之道也。王制:「耆老皆朝於庠,元日習射上功,習鄉上齒,大司徒帥國之俊士與執事焉。」(將習禮使之觀焉。此庠謂鄉學。)又修六禮以節民性,明七教以興民德,齊八政以防民淫,一道德以同俗,養耆老以致孝,恤孤獨以逮不足,上賢以崇德,簡不肖以絀惡。(司徒,地官卿,掌邦教者。)命鄉簡不帥教者以告於王,王命三公、九卿、大夫、元士皆入學。不變,王親視學。(亦謂使習禮以化之也。不變,王又親臨視,重棄賢者之子孫也。此習禮皆於大學也。)不變,命國之右鄉,簡不帥教者移之左;命國之左鄉,簡不帥教者移之右,如初禮。(中年考校而又不變,轉徙其居,覬其見新人有所化也。)不變,移之郊。(郊,鄉界之外也,稍出遠之。)不變,移之遂。(遂,郊外也。大夫掌使習禮也。)不變,屏之遠方,終身不齒。(遠方,九州之外也。頃秦始皇焚書坑儒,大學從此缺矣。)
hàn gāo dì yǐ shū sūn tōng wèi fèng cháng, zhū dì zǐ gòng dìng lǐ yí zhě, xián wèi xuǎn shǒu, qí hòu yì wèi huáng xiáng xù zhī shì. zhì xiào wén shí, pō dēng yòng, yán shǎo yòng wén xué zhī shì yě. rán dì běn hǎo xíng míng zhī yán. jí xiào jǐng, bù rèn rú xué, dòu tài hòu yòu hǎo huáng lǎo shù, gù zhū bó shì jù guān dài wèn, wèi yǒu jìn zhě. jù guān, wèi bèi yuán ér yǐ. wǔ dì lì, hòu dòu tài hòu bēng, tián fén wèi chéng xiàng, chù huáng lǎo xíng míng bǎi jiā zhī yán, yán rú zhě bǎi shù. zì hàn xìng, yán yì yǒu zī chuān tián shēng yán shū yǒu jì nán fú shēng yán shī yú lǔ zé shēn péi gōng, yú qí zé yuán gù shēng, yàn zé hán tài fù yīng yán lǐ zé lǔ gāo táng shēng yán chūn qiū, yú qí zé hú wú shēng, yú zhào zé dǒng zhòng shū. ér gōng sūn hóng wèi chéng xiàng fēng hóu, tiān xià mí rán xiàng fēng yǐ. péi yīn péi yě. zhì yuē: gài wén dǎo rén yǐ lǐ, fēng zhī yǐ lè. jīn lǐ fèi lè bēng, zhèn shén mǐn yān, gù xiáng yán tiān xià fāng wén zhī shì, xián dēng zhū cháo. xiáng, xī yě. fāng, dào yě. yǒu dào jí bó wén zhī shì yě. qí lìng lǐ guān quàn xué, jiǎng yì qià wén, jǔ yí xìng lǐ, yǐ wèi tiān xià xiān. jǔ yí, wèi jīng diǎn yí yì zhě, qiú ér jǔ zhī. tài cháng yì yuē: wén sān dài zhī dào, xiāng lǐ yǒu jiào, quàn xué xìng lǐ, chóng huà lì xián, yǐ fēng sì fāng, tài píng zhī yuán yě. yīn jiù bó shì zhì dì zǐ wǔ shí rén. tài cháng zé nián shí bā yǐ shàng yí zhuàng duān zhèng zhě, bǔ bó shì dì zǐ. shì jù xuǎn jǔ zhōng. zì jǐng dì shí, wén wēng wèi shǔ jùn shǒu, shè xué xiào, xuǎn zhāng shū děng shí yú rén rù jīng jiù xué. xué jì chéng, jiào shǔ zhōng zǐ dì. zì shì shǔ zhī xué zhě, bǐ yú qí lǔ yān. zhāo dì jǔ xián liáng wén xué, zēng bó shì dì zǐ yuán shù mǎn bǎi rén. zhì chéng dì shí, liú xiàng qǐng xìng bì yōng, shè xiáng xù, dì xià gōng qīng yì, huì xiàng bìng zú. chéng dì mò, zēng dì zǐ yuán sān qiān rén. suì yú rú gù. jí wáng mǎng wèi zǎi héng, yù yào zhòng shù, suì xìng bì yōng, zēng yuán shì zhī zǐ dé shòu yè rú dì zǐ jiǎ yǐ zhī kē. jù xuǎn jǔ zhōng.
漢高帝以叔孫通為奉常,諸弟子共定禮儀者,咸為選首,其後亦未遑庠序之事。至孝文時,頗登用,(言少用文學之士也。)然帝本好刑名之言。及孝景,不任儒學,竇太后又好黃老術,故諸博士具官待問,未有進者。(具官,謂備員而已。)武帝立,後竇太后崩,田蚡為丞相,黜黃老、刑名百家之言,延儒者百數。(自漢興,言易有淄川田生;言書有濟南伏生;言詩於魯則申培公,於齊則轅固生,燕則韓太傅嬰;言禮則魯高堂生;言春秋,於齊則胡毋生,於趙則董仲舒。而公孫弘為丞相封侯,天下靡然向風矣。培音陪也。)制曰:「蓋聞導人以禮,風之以樂。今禮廢樂崩,朕甚愍焉,故詳延天下方聞之士,咸登諸朝。(詳,悉也。方,道也。有道及博聞之士也。)其令禮官勸學,講議洽聞,舉遺興禮,以為天下先。」(舉遺,謂經典遺逸者,求而舉之。)太常議曰:「聞三代之道,鄉里有教,勸學興禮,崇化厲賢,以風四方,太平之原也。」因舊博士置弟子五十人。太常擇年十八以上儀狀端正者,補博士弟子。(事具選舉中。自景帝時,文翁為蜀郡守,設學校,選張叔等十餘人入京就學。學既成,教蜀中子弟。自是蜀之學者,比於齊魯焉。)昭帝舉賢良文學,增博士弟子員數滿百人。至成帝時,劉向請興辟雍,設庠序,帝下公卿議,會向病卒。成帝末,增弟子員三千人。歲餘如故。及王莽為宰衡,欲耀眾庶,遂興辟雍,增元士之子得受業如弟子甲乙之科。(具選舉中。)
hòu hàn zhì dì běn chū yuán nián, zhào dà jiāng jūn yǐ xià zhì liù bǎi shí, xī qiǎn zǐ dì jiù xué, měi chūn qiū zhé yú xiāng shè yuè yī huì, yǒu quàn miǎn jìn yòng zhī duān, yú shì yóu xué zhě zēng zhì sān wàn yú shēng. zì běn chū hòu èr shí sì nián, gāo shēng hào shǒu, jiàn bá zhě shǎo. huán dì jiàn hé chū, zhào zhū xué shēng kè shì bǔ guān. jù xuǎn jǔ piān. yuán jiā èr nián, zhào yuē: shū shēng rǔ nán hú xiàn chén liú gōng xìng shuǎng gāo, huò liù shí yǐ xià, cháng yǐ yuè shuò huì bì yōng, chuí bái ān pín. tóng zǐ yǐng chuān wáng tōng tōng jīng, bài tài zǐ shè rén. yīn shì xiàn děng, bǔ láng shè rén. hòu jiē xiàn liù shí yǐ shàng, qī shí yǐ xià, nián yǒu zēng jiǎn, bù yīng dé shì. yì: fán tiān dì zhī shù, wǔ shí yǒu wǔ, cǐ suǒ yǐ chéng biàn huà. lìng wǔ shí zài shì kē, shì yīng tiān dì zhī shù yě. yǒng shòu èr nián, fù kè shì zhū shēng, bǔ láng shè rén. jù xuǎn jǔ piān. xiàn dì jiàn ān zhōng, shì zhōng bào héng zòu: àn wáng zhì, lì dà xué xiǎo xué, zì wáng tài zǐ yǐ xià, jiē jiào yǐ shī shū, ér shēng zhī sī mǎ, wèi zhī xián zhě, rèn zhī yǐ guān, gù néng zhì xíng cuò zhī shèng, lì tài píng zhī huà yě. jīn xué bó shì bìng shè biǎo zhāng, ér wú suǒ jiào shòu, bīng róng wèi jí, rén bìng zài gōng, ér xué zhě shǎo. kě tīng gōng qīng yī qiān dàn liù bǎi shí zǐ dì zài jiā jí jiāng xiào zǐ dì jiàn wèi láng shè rén, jiē kě tīng yì bó shì shòu yè. qí gāo cái xiù dá, xué tōng yī yì, tài cháng wèi zuò pǐn shì. cóng zhī. jìn zhì yú jué yí yún: hàn chū zhì bó shì, ér wú dì zǐ. hòu zhì dì zǐ wǔ shí rén, yǔ bó shì jù gòng xí yì lǐ yí. yòu zēng mǎn wǔ bǎi rén, hàn mò zhì shù qiān rén.
後漢質帝本初元年,詔大將軍以下至六百石,悉遣子弟就學,每春秋輒於鄉射月一會,有勸勉進用之端,於是遊學者增至三萬餘生。自本初後二十四年,高生皓首,見拔者少。桓帝建和初,詔諸學生課試補官。(具選舉篇。)元嘉二年,詔曰:「書生汝南胡憲、陳留恭幸爽睾,或六十以下,常以月朔會辟雍,垂白安貧。童子潁川王通通經,拜太子舍人。」因試憲等,補郎舍人。後皆限六十以上,七十以下,年有增減,不應得試。(易:「凡天地之數,五十有五,此所以成變化。」令五十在試科,是應天地之數也。)永壽二年,複課試諸生,補郎舍人。(具選舉篇。)獻帝建安中,侍中鮑衡奏:「按王制,立大學、小學,自王太子以下,皆教以詩書,而升之司馬,謂之賢者,任之以官,故能致刑措之盛,立太平之化也。今學博士並設表章,而無所教授,兵戎未戢,人並在公,而學者少。可聽公卿一千石、六百石子弟在家及將校子弟見為郎舍人,皆可聽詣博士受業。其高才秀達,學通一藝,太常為作品式。」從之。(晉摯虞決疑云:「漢初置博士,而無弟子。後置弟子五十人,與博士俱共習肄禮儀。又增滿五百人,漢末至數千人。」)
wèi wén dì huáng chū wǔ nián, lì dà xué yú luò yáng. shí mù xué zhě, shǐ yì dà xué wèi mén rén. mǎn èr suì, shì tōng yī jīng zhě, chēng dì zǐ bù tōng yī jīng, bà qiǎn. dì zǐ mǎn èr suì, shì tōng èr jīng zhě, bǔ wén xué zhǎng gù bù tōng jīng zhě, tīng xū hòu bèi shì, shì tōng èr jīng, yì dé bǔ zhǎng gù. zhǎng gù mǎn èr suì, shì tōng sān jīng zhě, zhuó gāo dì wèi tài zǐ shè rén bù dì zhě, suí hòu bèi fù shì, shì tōng yì wèi tài zǐ shè rén. shè rén mǎn èr suì, shì tōng sì jīng zhě, zhuó qí gāo dì wèi láng zhōng bù tōng zhě, suí hòu bèi fù shì, shì tōng yì wèi láng zhōng. láng zhōng mǎn èr suì, néng tōng wǔ jīng zhě, zhuó gāo dì, suí cái xù yòng bù tōng zhě, suí hòu bèi fù shì, shì tōng yì xù yòng. qí wáng zhèng shǐ zhōng, liú jìng shàng shū, jiǎn gāo mén zi sūn wèi shēng yuē: huáng chū yǐ lái, chóng lì dà xué, èr shí yú nián, ér chéng zhě gài guǎ. yóu bó shì xuǎn qīng, zhū shēng bì yì, gāo mén zi sūn, chǐ fēi qí lún, gù xué zhě suī yǒu qí míng, ér wú qí shí, suī shè qí jiào, ér wú qí gōng. yí gāo xuǎn bó shì, qǔ xíng wèi rén biǎo, jīng rèn rén shī zhě, zhǎng jiào guó zi. yī zūn gǔ fǎ, shǐ èr qiān dàn yǐ shàng zi sūn, nián cóng shí wǔ, jiē rù dà xué. míng zhì chù zhì, chén róng rǔ zhī lù. bù cóng. wú sūn xiū yǒng ān yuán nián, lì xué zhì yuē: gǔ zhě jiàn guó, jiào xué wèi xiān, suǒ yǐ zūn lǐ wèi shí yǎng qì yě. yí àn jiù zhì zhì xué gōng, lì wǔ jīng bó shì, hé qǔ yīng xuǎn, jiā qí chǒng lù. jiàn lì zhī zhōng jí jiāng lì zǐ dì yǒu zhì hǎo zhě, gè lìng jiù yè. yī suì kè shì, chà qí pǐn dì, jiā yǐ wèi shǎng. shǐ jiàn zhī zhě lè qí róng, wén zhī zhě xiàn qí chēng. yǐ dūn wáng huà, yǐ zhèng fēng sú. bù xíng yě.
魏文帝黃初五年,立大學於洛陽。時慕學者,始詣大學為門人。滿二歲,試通一經者,稱弟子;不通一經,罷遣。弟子滿二歲,試通二經者,補文學掌故;不通經者,聽須後輩試,試通二經,亦得補掌故。掌故滿二歲,試通三經者,擢高第為太子舍人;不第者,隨後輩複試,試通亦為太子舍人。舍人滿二歲,試通四經者,擢其高第為郎中;不通者,隨後輩複試,試通亦為郎中。郎中滿二歲,能通五經者,擢高第,隨才敘用;不通者,隨後輩複試,試通亦敘用。(齊王正始中,劉靖上疏,簡高門子孫為生曰:「黃初以來,崇立大學,二十餘年,而成者蓋寡。由博士選輕,諸生避役,高門子孫,恥非其倫,故學者雖有其名,而無其實,雖設其教,而無其功。宜高選博士,取行為人表,經任人師者,掌教國子。依遵古法,使二千石以上子孫,年從十五,皆入大學。明制黜陟,陳榮辱之路。」不從。吳孫休永安元年,立學制曰:」古者建國,教學為先,所以遵理為時養器也。宜按舊制置學宮,立五經博士,覈取應選,加其寵祿。見吏之中及將吏子弟有志好者,各令就業。一歲課試,差其品第,加以位賞。使見之者樂其榮,聞之者羨其稱。以惇王化,以正風俗。」不行也。)
jìn wǔ dì chū, dà xué shēng sān qiān rén. tài shǐ bā nián, yǒu sī zòu: dà xué shēng qī qiān yú rén, cái rèn sì pǐn, tīng liú. zhào yuē: yǐ shì jīng zhě liú zhī. dà chén zǐ dì kān shòu jiào zhě, lìng rù xué. qí yú qiǎn hái jùn guó. xián níng èr nián, qǐ guó zi xué. fǎ zhōu lǐ guó zhī guì yóu zǐ dì, guó zi shòu jiào yú shī zhě yě. huì dì yuán kāng sān nián, yǐ rén duō wěi zá, yù biàn qí jīng wèi, yú shì zhì lì xué guān pǐn, dì wǔ yǐ shàng dé rù guó xué.
晉武帝初,大學生三千人。泰始八年,有司奏:「大學生七千餘人,才任四品,聽留。」詔曰:「已試經者留之。大臣子弟堪受教者,令入學。其餘遣還郡國。」咸寧二年,起國子學。(法周禮國之貴遊子弟,國子受教於師者也。)惠帝元康三年,以人多猥雜,欲辨其涇渭,於是制立學官品,第五以上得入國學。
dōng jìn yuán dì shí, tài cháng hè xún shàng yán: shàng shū bèi fú, jīng zhì bó shì yī rén. yòu duō gù lì jì, rú dào huāng fèi, xué zhě néng jiān míng jīng yì zhě shǎo. qiě chūn qiū sān chuán, jù chū shèng rén, ér yì guī bù tóng, zì qián dài tōng rú, wèi yǒu néng tōng dé shī jiān ér xué zhī zhě yě. kuàng jīn xué yì shén tuí, bù kě lìng yī rén zǒng zhī. jīn yí zhōu lǐ yí lǐ èr jīng zhì bó shì èr rén, chūn qiū sān chuán zhì bó shì sān rén, qí yú zé jīng zhì yī rén, hé bā rén. tài cháng chē yìn shàng yán: àn èr hàn jiù shì, bó shì zhī zhí, wéi jǔ míng jīng zhī shì, qiān zhuǎn gè yǐ běn zī, chū wú dìng bān. wèi jí zhōng cháo duō yǐ shì zhōng cháng shì rú xué zuì yōu zhě lǐng zhī, zhí suī bù tóng hàn shì, jǐn yú rú shì zhī yòng, qí kuí yī yě. jīn bó shì bā rén, yú wèi yí yī wèi shì gù shì, zé cháo chén yī rén jīng xué zuì yōu zhě, bù xì wèi zhī gāo xià, cháng yǐ lǐng zhī. měi jǔ tài cháng, gòng yán jué zhōng. qí yú qī rén, zì yī cháng quán xuǎn. tài xìng chū, yù xiū lì xué xiào, wéi zhōu yì wáng shì, shàng shū zhèng shì gǔ wén kǒng shì, máo shī zhōu guān lǐ jì lùn yǔ xiào jīng zhèng shì, chūn qiū zuǒ chuán dù shì fú shì, gè zhì bó shì yī rén. qí yí lǐ gōng yáng gǔ liáng jí zhèng yì jiē shěng, bù zhì bó shì. tài cháng xún sōng shàng shū yuē: xī wǔ huáng dì chóng rú shù, yǐ jiǎ mǎ zhèng dù fú kǒng wáng hé zhī tú, zhāng jù chuán zhù zhòng jiā zhī xué, zhì bó shì shí jiǔ rén. èr shí zhōu zhī zhōng, shī tú xiāng chuán, xué shì rú lín, yóu xuǎn zhāng huá liú shí jū tài cháng zhī guān, yǐ zhòng rú jiào. fú wén jié shěng zhī zhì, jiē sān fēn zhì èr, bó shì jiù yuán shí yǒu jiǔ rén, jīn wǔ jīng hé jiǔ rén, zhǔn gǔ jì jīn, yóu wèi zhōng bàn. jiǔ rén yǐ wài, yóu yí zēng zhì. zhōu yì yǒu zhèng shì zhù, qí shū gēn yuán, chéng kě shēn xī. yí lǐ, suǒ wèi qū lǐ yě, zhèng xuán yú lǐ tè míng, jiē yǒu zhèng jù. xī zhōu zhī shuāi, kǒng zǐ zuò chūn qiū, zuǒ qiū míng zǐ xià zào xī qīn shòu, kǒng zǐ méi, qiū míng zhuàn qí suǒ wén, wèi zhī chuán, wēi cí miào zhǐ, wú bù jīng jiū. gōng yáng gāo qīn shòu zi xià, lì yú hàn cháo, duō kě cǎi yòng. gǔ liáng chì shī tú xiāng chuán, zhū suǒ fā míng, huò shì zuǒ shì gōng yáng bù zài, yì zú yǒu suǒ dìng zhèng. chén yǐ wèi yí gè zhì yī rén, yǐ chuán qí xué. yù wáng dūn nán, bù xíng. dìng yīn tīng. xiào wǔ dì tài yuán chū, yú zhōng táng lì xíng dà xué. yú shí wú fù guó zi shēng, zhì dà xué shēng liù shí rén, guó zi shēng quán quán dà chén zǐ sūn liù shí rén, shì qì bà. qí guó zi shēng jiàn jì jiǔ bó shì, dān yī jiǎo jīn, zhí jīng yī juàn yǐ dài shǒu bǎn. zì mù dì zhì xiào wǔ, bìng yǐ zhōng táng wèi dà xué. tài yuán jiǔ nián, shàng shū xiè shí qǐng xìng fù guó xué, yǐ xùn zhòu zǐ, bān xià zhōu jùn, pǔ xiū xiāng xiào. dì nà qí yán. míng nián, xuǎn gōng qīng èr qiān dàn zǐ dì shēng, zēng zào miào fáng wū bǎi wǔ shí wǔ xián. ér pǐn kè wú zhāng, jūn zǐ chǐ yǔ qí liè. guó zi jì jiǔ yīn mào shàng yán: chén wén jiù zhì, guó xué shēng jiē qǔ guān zú huá zhòu, bǐ liè huáng chǔ. ér zhōng hùn zá lán ài, suì lìng rén qíng chǐ zhī. zhào suī bāo nà, jìng bù shī xíng.
東晉元帝時,太常賀循上言:「尚書被符,經置博士一人。又多故曆紀,儒道荒廢,學者能兼明經義者少。且春秋三傳,俱出聖人,而義歸不同,自前代通儒,未有能通得失兼而學之者也。況今學義甚頹,不可令一人總之。今宜周禮、儀禮二經置博士二人,春秋三傳置博士三人,其餘則經置一人,合八人。」太常車胤上言:」按二漢舊事,博士之職,唯舉明經之士,遷轉各以本資,初無定班。魏及中朝多以侍中常侍儒學最優者領之,職雖不同漢氏,盡於儒士之用,其揆一也。今博士八人,愚謂宜依魏氏故事,擇朝臣一人經學最優者,不系位之高下,常以領之。每舉太常,共研厥中。其餘七人,自依常銓選。」太興初,欲脩立學校,唯周易王氏,尚書鄭氏、古文孔氏,毛詩、周官、禮記、論語、孝經鄭氏,春秋左傳杜氏、服氏,各置博士一人。其儀禮、公羊、穀梁及鄭易皆省,不置博士。(太常荀崧上疏曰:」昔武皇帝崇儒術,以賈馬鄭杜服孔王何之徒,章句傳注眾家之學,置博士十九人。二十州之中,師徒相傳,學士如林,猶選張華、劉實居太常之官,以重儒教。伏聞節省之制,皆三分置二,博士舊員十有九人,今五經合九人,准古計今,猶未中半。九人以外,猶宜增置。周易有鄭氏注,其書根源,誠可深惜。儀禮,所謂曲禮也,鄭玄於禮特明,皆有證據。昔周之衰,孔子作春秋,左丘明、子夏造膝親受,孔子沒,丘明撰其所聞,為之傳,微辭妙旨,無不精究。公羊高親受子夏,立於漢朝,多可採用。穀梁赤師徒相傳,諸所發明,或是左氏、公羊不載,亦足有所訂正。臣以為宜各置一人,以傳其學。」遇王敦難,不行。訂音汀。)孝武帝太元初,於中堂立行大學。於時無復國子生,置大學生六十人,國子生權銓大臣子孫六十人,事訖罷。(其國子生見祭酒、博士,單衣角巾,執經一卷以代手板。)自穆帝至孝武,並以中堂為大學。太元九年,尚書謝石請興復國學,以訓胄子,頒下州郡,普修鄉校。帝納其言。明年,選公卿二千石子弟生,增造廟房屋百五十五閒。而品課無章,君子恥與其列。國子祭酒殷茂上言:「臣聞舊制,國學生皆取冠族華胄,比列皇儲。而中混雜蘭艾,遂令人情恥之。」詔雖褒納,竟不施行。
sòng wǔ dì zhào yǒu sī lì xué, wèi jiù ér bēng. wén dì yuán jiā èr shí nián, lì guó xué èr shí qī nián, fèi. míng dì tài shǐ zhōng, chū zhì zǒng míng guān jì jiǔ yī rén, yǒu xuán rú wén shǐ sì kē, kē zhì xué shì shí rén.
宋武帝詔有司立學,未就而崩。文帝元嘉二十年,立國學;二十七年,廢。明帝泰始中,初置總明觀祭酒一人,有玄儒文史四科,科置學士十人。
qí gāo dì jiàn yuán sì nián, zhào lì guó xué, zhì xué shēng bǎi wǔ shí rén. qǔ wáng gōng yǐ xià zǐ sūn nián shí wǔ yǐ shàng, èr shí yǐ xià, jiā qù dōu èr qiān lǐ wèi xiàn. dì bēng, nǎi yǐ guó huì fèi xué. wǔ dì yǒng míng sān nián, zhào lì xué, nǎi shěng zǒng míng guān, zhào gōng qīng yǐ xià zǐ dì, zhì shēng èr bǎi èr shí rén. qí nián qiū zhōng xī jí. dōng hūn hóu yǒng yuán chū, zhào yī yǒng míng jiù shì fèi xué. shí yǒu sī zòu, guó xué dà xué liǎng cún yān. lǐng guó zi zhù jiào cáo sī wén shàng biǎo yuē: gǔ zhī jiàn guó jūn rén zhě, bì jiào xué wèi xiān, jiāng yǐ jié qí xié qíng, huà rén cái sú. jīn zhì shū jì xià, ér fèi xué xiān wén, jiāng kǒng guān guó zhī guāng, yǒu yǐ què yě. ruò yǐ guó huì yí fèi, xī hàn wǔ lì xué, yuán jì yuán shǐ, bǎi yú nián zhōng, wèi cháng zàn fèi, qí xián qǐ wú guó huì yǐ. yǒng míng yǐ wú tài zǐ gù fèi, sī fēi gǔ diǎn. xún guó zhī yǒu xué, běn yǐ xìng huà zhì lǐ, gù jì yún' tiān zǐ chū zhēng, shòu mìng yú zǔ, shòu chéng yú xué'. jīn zhī guó xué, jí gǔ zhī dà xué, tiān zǐ rù guó xué, yǐ xíng lǐ yě tài zǐ rù guó xué, yǐ chǐ ràng yě. dà xué zhī yǔ guó xué, sī shì jìn dài shū qí shì shù, yì qí guì jiàn ěr. rán guì jiàn shì shù, jiē xū jiào, guó xué dà xué liǎng cún zhī yě. shí lì xué, tài wèi wáng jiǎn fù yī jìn dài guó zi shēng, dān yī jiǎo jīn, zhí jīng dài shǒu bǎn yě.
齊高帝建元四年,詔立國學,置學生百五十人。取王公以下子孫年十五以上,二十以下,家去都二千里為限。帝崩,乃以國諱廢學。武帝永明三年,詔立學,乃省總明觀,召公卿以下子弟,置生二百二十人。其年秋中悉集。東昏侯永元初,詔依永明舊事廢學。時有司奏,國學大學兩存焉。(領國子助教曹思文上表曰:「古之建國君人者,必教學為先,將以節其邪情,化人裁俗。今制書既下,而廢學先聞,將恐觀國之光,有以闕也。若以國諱宜廢,昔漢武立學,爰洎元始,百餘年中,未嘗蹔廢,其閒豈無國諱矣。永明以無太子故廢,斯非古典。尋國之有學,本以興化致理,故記雲'天子出征,受命於祖,受成於學'。今之國學,即古之大學,天子入國學,以行禮也;太子入國學,以齒讓也。大學之與國學,斯是晉代殊其士庶,異其貴賤耳。然貴賤士庶,皆須教,國學大學兩存之也。」時立學,太尉王儉復依晉代國子生,單衣角巾,執經代手板也。)
hòu wèi dào wǔ dì chū dìng zhōng yuán, shǐ yú píng chéng lì dà xué, zhì wǔ jīng bó shì, shēng yuán qiān yú rén. tiān xìng èr nián chūn, zēng guó zi dà xué shēng yuán sān qiān. tài wǔ shǐ guāng sān nián, bié qǐ dà xué yú chéng dōng. hòu zhēng lú xuán gāo yǔn děng, lìng zhōu jùn gè jǔ cái xué, yú shì rén duō dǐ lì, rú shù zhuǎn xìng. xiàn wén dì tiān ān chū, lì xiāng xué, jùn zhì bó shì èr rén, zhù jiào èr rén, xué shēng liù shí rén. hòu lìng dà jùn lì bó shì èr rén, zhù jiào sì rén, xué shēng bǎi rén cì jùn lì bó shì èr rén, zhù jiào sì rén, xué shēng bā shí rén zhōng jùn bó shì yī rén, zhù jiào èr rén, xué shēng liù shí rén xià jùn lì bó shì yī rén, zhù jiào yī rén, xué shēng sì shí rén. jùn xiàn xué shǐ hū cǐ yǐ. xiào wén tài hé zhōng, gǎi zhōng shū wèi guó zi, yòu kāi huáng zǐ zhī xué. jí qiān dōu luò yì, lì guó zi dà xué sì mén xiǎo xué.
後魏道武帝初定中原,始於平城立大學,置五經博士,生員千餘人。天興二年春,增國子、大學生員三千。太武始光三年,別起大學於城東。後徵盧玄、高允等,令州郡各舉才學,於是人多砥厲,儒術轉興。獻文帝天安初,立鄉學,郡置博士二人,助教二人,學生六十人。後令大郡立博士二人,助教四人,學生百人;次郡立博士二人,助教四人,學生八十人;中郡博士一人,助教二人,學生六十人;下郡立博士一人,助教一人,學生四十人。郡縣學始乎此矣。孝文太和中,改中書為國子,又開皇子之學。及遷都洛邑,立國子、大學、四門小學。
suí wén dì kāi huáng zhōng, guó zi sì bù lì tài cháng. zì qián dài jiē shǔ tài cháng yě.
隋文帝開皇中,國子寺不隸太常。自前代皆屬太常也。
dà táng wǔ dé yuán nián, zhào huáng zú zi sūn jí gōng chén zǐ dì, yú mì shū wài shěng bié lì xiǎo xué. qī nián, zhào zhū zhōu xiàn jí xiāng, bìng lìng zhì xué. yǒu míng yī jīng yǐ shàng zhě, yǒu sī shì cè, jiā jiē xù. zhēn guān wǔ nián, tài zōng shù xìng guó xué, suì zēng zhú xué shě qiān èr bǎi xián. guó xué tài xué sì mén yì zēng shēng yuán, qí shū suàn gè zhì bó shì, fán sān qiān èr bǎi liù shí yuán. qí tún yíng fēi qí, yì gěi bó shì, shòu yǐ jīng yè. wú hé, gāo lì bǎi jì xīn luó gāo chāng tǔ bō zhū guó qiú zhǎng, yì qiǎn zǐ dì qǐng rù guó xué. yú shì guó xué zhī nèi bā qiān yú rén. guó xué zhī shèng, jìn gǔ wèi yǒu. lóng shuò èr nián, dōng dōu zhì guó zi jiān chéng zhǔ bù lù shì gè yī yuán, sì mén bó shì zhù jiào sì mén shēng sān bǎi yuán, jùn shì èr bǎi yuán. zhì hóng wén guǎn yú shàng tái, shēng tú sān shí rén. zhì chóng wén guǎn yú dōng gōng, shēng tú èr shí rén. jiē yǐ huáng zú sī má yǐ shàng qīn, huáng tài hòu huáng hòu dà gōng yǐ shàng qīn, sàn guān yī pǐn zhōng shū mén xià píng zhāng shì liù shàng shū gōng chén shēn shí shí fēng zhě jīng guān zhí shì zhèng sān pǐn gòng fèng guān sān pǐn zi sūn, jīng guān zhí shì cóng sān pǐn zhōng shū huáng mén shì láng zi sūn wèi zhī. bìng shàng shū shěng bǔ. xī jīng guó zi jiān lǐng liù xué: shēng tú jiē shàng shū shěng bǔ. yī yuē guó zi xué, shēng tú sān bǎi rén fēn xí wǔ jīng, yī jīng liù shí rén. yǐ wén wǔ guān sān pǐn yǐ shàng jí guó gōng zǐ sūn cóng èr pǐn yǐ shàng zhī céng sūn wèi zhī. èr yuē dà xué, shēng tú wǔ bǎi rén měi yī jīng bǎi rén. yǐ sì pǐn wǔ pǐn jí jùn xiàn gōng zǐ sūn jí cóng sān pǐn zhī céng sūn wèi zhī. sān yuē sì mén xué, shēng tú qiān sān bǎi rén fēn jīng zhī zhì, yǔ dà xué tóng. qí wǔ bǎi rén yǐ liù pǐn qī pǐn jí hóu bó zǐ nán zhī zǐ wèi zhī, qí bā bǎi rén yǐ shù rén zhī jùn zào zhě wèi zhī. sì yuē lǜ xué, shēng tú wǔ shí rén qǔ nián shí bā yǐ shàng, èr shí wǔ yǐ xià, yǐ bā pǐn jiǔ pǐn zi sūn jí shù rén zhī xí fǎ lìng zhě wèi zhī. wǔ yuē shū xué, shēng tú sān shí rén yǐ xí wén zì zhě wèi zhī. liù yuē suàn xué, shēng tú sān shí rén. yǐ xí jì shù zhě wèi zhī. fán èr qiān èr bǎi yī shí rén. zhōu xiàn shēng tú yǒu chà. zhōu xiàn xué shēng mén yīn yǔ lǜ shū suàn xué tóng. zhū shēng jiē xiàn nián shí sì yǐ shàng, shí jiǔ yǐ xià, jiē jùn xiàn zì bǔ. jīng dū bā shí yuán, dà dū dū zhōng dū du fǔ shàng jùn gè liù shí yuán, xià dū dū fǔ zhōng jùn gè wǔ shí yuán, xià jùn sì shí yuán, jīng xiàn wǔ shí yuán, shàng xiàn sì shí yuán, zhōng xiàn sān shí yuán, xià xiàn èr shí yuán yě. fán zhū xué, jiē yǒu bó shì zhù jiào shòu qí jīng yì. měi suì zhòng dōng, jùn xiàn guǎn jiān kè shì, qí chéng zhě, zhǎng lì huì shǔ liáo, shè xiāng yǐn zhī lǐ. kāi yuán qī nián shí yuè, huáng tài zǐ yì guó xué, xíng chǐ zhòu lǐ. èr shí liù nián zhēng yuè, shè wén: gǔ zhě xiāng yǒu xù, dǎng yǒu shú, jiāng yǐ hóng zhǎng rú jiào, yòu jìn xué tú, huà rén chéng sú, lǜ yóu yú shì. qí tiān xià zhōu xiàn, měi yī xiāng zhī nèi, lǐ bié gè zhì yī xué, réng zé shī zī, lìng qí jiào shòu. yòu chì: zhū zhōu xiāng gòng jiàn qì, lìng jiù guó zi jiān, yè xiān shī, xué guān wèi zhī kāi jiǎng, suǒ sī shè shí. hóng wén chóng wén guǎn xué shēng jí jiān nèi xué shēng, yì xǔ tīng yān. tiān bǎo chū, míng jīng jìn shì xí ěr yǎ. jiǔ zài, guó zi jiān zhì guǎng wén guǎn, zhī jìn shì yè bó shì zhù jiào gè yī rén. shí èr zài qī yuè zhào, jǔ rén bù dé chōng xiāng gòng, jiē bǔ xué shēng, sì mén jùn shì tíng zhī. yǒng tài èr nián zhēng yuè, guó zi jì jiǔ xiāo xīn shàng yán, qǐng chóng rú xué, yǐ zhèng fēng jiào. chì yuē: qǐng yǐ róng dí duō yú, jí yú jīng lüè, dà xué kōng shè, zhū shēng gài guǎ, xián sòng zhī dì, jì liáo wú shēng, hán zhàng zhī jiān, dài jiāng bù sǎo, shàng xiáng jí cǐ, shén yòng mǐn yān. qí zhū dào jié dù guān chá dū du fáng yù shǐ děng, zhèn zhī fù xīn, jiǔ zhèn fāng miàn, juàn qí zǐ dì, gè fèng yì fāng, bìng zǎi xiàng cháo guān jí shén cè liù jūn jūn jiāng zǐ dì yù xí yè zhě, zì jīn yǐ hòu, bìng lìng bǔ guó zi xué shēng. yù qí yè zhòng yíng jīn, qì chéng zuó yù, rì xīn jué dé, dài bù fá xián. qí zhōng shēn suī yǒu guān, yù fù xué dú shū zhě, tīng. qí xué guān, wěi zhōng shū mén xià jí jiǎn zé xíng yè kān wèi shī fàn zhě chōng. xué shēng yuán shù duō shǎo, suǒ xí jīng yè, kǎo shì děng dì, bìng suǒ gōng liáng liào jí yuán xué guǎn pò huài, yào liàng shì xiū lǐ, gè wěi běn sī zuò shì jiàn wén zòu.
大唐武德元年,詔皇族子孫及功臣子弟,於秘書外省別立小學。七年,詔諸州縣及鄉,並令置學。有明一經以上者,有司試策,加階敘。貞觀五年,太宗數幸國學,遂增築學舍千二百閒。國學、太學、四門亦增生員,其書算各置博士,凡三千二百六十員。其屯營飛騎,亦給博士,授以經業。無何,高麗、百濟、新羅、高昌、吐蕃諸國酋長,亦遣子弟請入國學。於是國學之內八千餘人。國學之盛,近古未有。龍朔二年,東都置國子監、丞、主簿、錄事各一員,四門博士、助教、四門生三百員,俊士二百員。置弘文館於上台,生徒三十人。置崇文館於東宮,生徒二十人。(皆以皇族緦麻以上親,皇太后、皇后大功以上親,散官一品、中書門下平章事六尚書、功臣身食實封者、京官職事正三品、供奉官三品子孫,京官職事從三品、中書黃門侍郎子孫為之。並尚書省補。)西京國子監領六學:(生徒皆尚書省補。)一曰國子學,生徒三百人;(分習五經,一經六十人。以文武官三品以上及國公子孫、從二品以上之曾孫為之。)二曰大學,生徒五百人;(每一經百人。以四品五品及郡縣公子孫及從三品之曾孫為之。)三曰四門學,生徒千三百人;(分經之制,與大學同。其五百人以六品七品及侯伯子男之子為之,其八百人以庶人之俊造者為之。)四曰律學,生徒五十人;(取年十八以上,二十五以下,以八品九品子孫及庶人之習法令者為之。)五曰書學,生徒三十人;(以習文字者為之。)六曰算學,生徒三十人。(以習計數者為之。)凡二千二百一十人。州縣生徒有差。(州縣學生門蔭與律、書、算學同。諸生皆限年十四以上,十九以下,皆郡縣自補。京都八十員,大都督、中都督府、上郡各六十員,下都督府、中郡各五十員,下郡四十員,京縣五十員,上縣四十員,中縣三十員,下縣二十員也。)凡諸學,皆有博士、助教授其經藝。每歲仲冬,郡縣館監課試,其成者,長吏會屬僚,設鄉飲之禮。開元七年十月,皇太子詣國學,行齒胄禮。二十六年正月,赦文:「古者鄉有序,黨有塾,將以弘長儒教,誘進學徒,化人成俗,率由於是。其天下州縣,每一鄉之內,里別各置一學,仍擇師資,令其教授。」又敕:諸州鄉貢見訖,令就國子監,謁先師,學官為之開講,所司設食。弘文、崇文館學生及監內學生,亦許聽焉。天寶初,明經、進士習爾雅。九載,國子監置廣文館,知進士業博士助教各一人。十二載七月詔,舉人不得充鄉貢,皆補學生,四門俊士停之。永泰二年正月,國子祭酒蕭昕上言,請崇儒學,以正風教。敕曰:「頃以戎狄多虞,急於經略,大學空設,諸生蓋寡,弦誦之地,寂寥無聲,函丈之間,殆將不掃,上庠及此,甚用憫焉。其諸道節度、觀察、都督、防禦使等,朕之腹心,久鎮方面,眷其子弟,各奉義方,並宰相朝官及神策六軍軍將子弟欲習業者,自今以後,並令補國子學生。欲其業重籝金,器成琢玉,日新厥德,代不乏賢。其中身雖有官,欲附學讀書者,聽。其學官,委中書門下即簡擇行業堪為師範者充。學生員數多少,所習經業,考試等第,並所供糧料及緣學館破壞,要量事脩理,各委本司作事件聞奏。」
zhū hóu lì xué zhōu hòu hàn dōng jìn
諸侯立學(周 後漢 東晉)
zhōu zhì, zhū hóu xué yuē pàn gōng. pàn zhī yán bān, suǒ yǐ bān zhèng jiào. wǔ jīng tōng yì yún: pàn shuǐ zhě, pàn zhī yán bàn yě. tiān zǐ yuē bì yōng, wèi yǐ tǔ yōng shuǐ, wài yuán rú bì, gù yuē bì yōng, yì qǔ sì fāng lái guān zhě píng jūn ěr. pàn gōng shuǐ yōng qí bàn, gài dōng xī mén yǐ nán tōng shuǐ, běi wú shuǐ yě. pàn yīn pàn yě. wáng zhì: tiān zǐ mìng zhī jiào, rán hòu wèi xué. cuī líng ēn yún: zhū hóu wèi xué zhī fǎ, dàn yī táng zhī shàng, bù wèi wǔ shì, wéi nán xiàng wèi zhī. zhì lì zhī chù, yī rú shí wáng zhī fǎ, guì shàng shì tóng. rán zé zhōu zhī zhū hóu, dà xué dōng jiāo zài wáng gōng zhī zuǒ, xiǎo xué yú xiáng zài xī jiāo. suǒ yǐ zhī yī rú shí wáng zhī fǎ zhě, zhèng xuán zhù wáng zhì' xiǎo xué zài gōng gōng nán zhī zuǒ dà xué zài jiāo' yún:' yīn zhū hóu zhì xué zhī chù, dé tóng tiān zǐ.' lǔ lì sān dài zhī xué: mǐ lǐn, yǒu yú shì zhī xiáng yě xù, xià hòu shì zhī xù yě gǔ zōng, yīn xué yě. xiáng xù, yì xué yě. xiáng zhī yán xiáng yě, yú yǐ kǎo lǐ xiáng shì yě. lǔ wèi zhī mǐ lǐn, yú dì shàng xiào, jīn cáng zī shèng zhī wěi yān. xù, cì xù wáng shì yě. gǔ zōng, lè shī gǔ méng zhī suǒ zōng yě. gǔ zhě yǒu dào yǒu dé zhě jiào yān, sǐ zé yǐ wèi lè zǔ, yú cǐ jì zhī yě. cuī líng ēn yún: fán zhū hóu zhī zǐ rù xué zhī fǎ, yì yǐ shí nián ér chū jiù wài fù, xué shū jì. rù xué zhī shí, jì xiān shèng xiān shī, shì diàn zhī shì rú wáng zǐ zhī fǎ.
周制,諸侯學曰頖宮。(頖之言班,所以班政教。五經通義云:「泮水者,泮之言半也。天子曰辟雍,謂以土雍水,外員如璧,故曰辟雍,義取四方來觀者平均耳。泮宮水雍其半,蓋東西門以南通水,北無水也。」頖音泮也。)王制:「天子命之教,然後為學。」(崔靈恩云:」諸侯為學之法,但一堂之上,不為五室,唯南向為之。置立之處,一如時王之法,貴尚是同。然則周之諸侯,大學東膠在王宮之左,小學虞庠在西郊。所以知一如時王之法者,鄭玄注王制'小學在公宮南之左大學在郊'云:'殷諸侯置學之處,得同天子。')魯立三代之學:米廩,有虞氏之庠也;序,夏后氏之序也;瞽宗,殷學也。(庠、序,亦學也。庠之言詳也,於以考禮詳事也。魯謂之米廩,虞帝上孝,今藏粢盛之委焉。序,次序王事也。瞽宗,樂師瞽矇之所宗也。古者有道有德者教焉,死則以為樂祖,於此祭之也。崔靈恩云:」凡諸侯之子入學之法,亦以十年而出就外傅,學書計。入學之時,祭先聖先師,釋奠之事如王子之法。」)
hòu hàn jiàn ān mò, wèi guó zuò pàn gōng yú yè chéng nán.
後漢建安末,魏國作頖宮於鄴城南。
dōng jìn mù dì yǒng hé zhōng, zhēng xī jiāng jūn yǔ liàng zài wǔ chāng kāi zhì xué guān, qǐ lì jiǎng shě. liàng jiā zǐ dì jí cān zuǒ dà jiāng zǐ dì, xī lìng rù xué. sì fǔ bó xué shí yì, tōng shè wén xué jīng lùn zhě, jiàn rú lín jì jiǔ, bān tóng sān shǔ, hòu qí gōng gěi, jiē miào xuǎn bāng yàn, bì yǒu qí yí zhě, yǐ chōng cǐ jǔ. jìn lín chuān lín hè èr jùn, bìng qiú xiū fù xué xiào. ruò fēi shù xiū zhī liú, lǐ jiào suǒ bù jí, ér yù jiē yuán miǎn yì zhě, bù dé wèi shēng, míng wèi tiáo zhì, lìng fǎ qīng ér rén guì. jiào yuē: rén qíng zhòng jiāo ér hū cái, hǎo yì ér è láo. xué yè zhì kǔ, ér lù dā wèi hòu, yóu jié jìng zhě duō, gù mò kěn yòng xīn, zhū sì miǎo yuǎn, fēng yǎ mí tì, hòu shēng fàng zòng, bù fù xiàn zhāng diǎn mó. lín guān zǎi zhèng zhě, wù mù qián zhī lǐ, suì lìng shī shū huāng fèi, sòng shēng jì mò. xī lǔ bǐng zhōu lǐ, qí bù gǎn wǔ fàn huì chóng diǎn, jìn guó yǐ lǐ. chǔ wèi zhī jūn, jiē zǔ dài shān hé, ér bù néng bǎo, lǐ yì zhī gù shú yǔ jīn chéng tāng chí zāi! jīn jiāng biǎo yàn rán, wáng dào rì chóng, sān shí jì wù, wǔ jiào bìng xiū, jūn lǚ yǐ zhěng, zǔ dòu wú fèi, qǐ fēi shàn zāi! biàn chù fēn ān xué xiào chù suǒ, yòu shàn zào lǐ qì, jiāng xíng dà shè zhī lǐ, liàng sǐ, xún fèi.
東晉穆帝永和中,征西將軍庾亮在武昌開置學官,起立講舍。亮家子弟及參佐大將子弟,悉令入學。四府博學識義,通涉文學經論者,建儒林祭酒,班同三署,厚其供給,皆妙選邦彥,必有其宜者,以充此舉。近臨川、臨賀二郡,並求修復學校。若非束脩之流,禮教所不及,而欲階緣免役者,不得為生,明為條制,令法清而人貴。(教曰:「人情重交而忽財,好逸而惡勞。學業致苦,而祿荅未厚,由捷徑者多,故莫肯用心,洙泗邈遠,風雅彌替,後生放縱,不復憲章典謨。臨官宰政者,務目前之理,遂令詩書荒廢,頌聲寂寞。昔魯秉周禮,齊不敢侮;范會崇典,晉國以理。楚魏之君,皆阻帶山河,而不能保,禮義之固孰與金城湯池哉!今江表晏然,王道日崇,三時既務,五教並修,軍旅已整,俎豆無廢,豈非善哉!」便處分安學校處所,又繕造禮器,將行大射之禮,亮死,尋廢。)
shì diàn zhōu wèi jìn dōng jìn sòng qí liáng běi qí suí dà táng
釋奠(周魏 晉 東晉 宋 齊 梁 北齊 隋 大唐)
zhōu zhì, fán shǐ lì xué, bì shì diàn yú xiān shèng xiān shī. jí xíng shì, bì yǐ bì. wèi tiān zǐ mìng zhī jiào shǐ lì xué guān zhě yě. xiān shèng, ruò zhōu gōng kǒng zǐ yě. fán shì diàn zhě, bì yǒu hé yě, guó wú xiān shèng xiān shī, zé suǒ shì diàn zhě, dāng yǔ lín guó hé yě. yǒu guó gù zé bù. gù wèi guó yǒu kě wèi xiān shèng xiān shī zhě. ruò táng yú yǒu kuí bó yí, zhōu yǒu zhōu gōng, lǔ yǒu kǒng zǐ. gè zì diàn zhī, bù hé zhī yě. fán xué, chūn guān shì diàn yú xiān shī, qiū dōng yì rú zhī. guān wèi lǐ lè shī shū zhī guān yě. zhōu lǐ fán yǒu dào zhě yǒu dé zhě shǐ jiào yān, sǐ zé yǐ wèi lè zǔ, jì yú gǔ zōng, cǐ zhī wèi xiān shī zhī lèi. bù yán xià, cóng chūn kě zhī. shì diàn zhě, shè jiàn zhuàn zhuó diàn ér yǐ, wú yíng shī yǐ xià zhī shì. shǐ lì xué zhě, jì xìn qì yòng bì, lǐ lè zhī qì, chéng zé xìn zhī. yòu yòng bì gào xiān shèng xiān shī yǐ qì chéng yě. rán hòu shì cài. gào xiān shèng xiān shī yǐ qì chéng, yǒu shí jiāng yòng yě. xué jì yuē: tài xué shǐ jiào pí biàn jì cài, shì jìng dào yě. zhèng xuán yuē: lǐ xiān shèng xiān shī yě. cài, qín zǎo zhī shǔ yě. bù wǔ, bù shòu qì. shì cài lǐ qīng yě. shì diàn zé wǔ, wǔ zé shòu qì. sī mǎ zhī shǔ, sī bīng sī gē sī dùn, jì sì shòu wǔ zhě bīng yě. nǎi tuì, bīn yú dōng xù, yī xiàn, wú jiè yǔ, kě yě. yán nǎi tuì zhě, wèi dé lì sān dài zhī xué zhě, shì cài yú yú xiáng, zé bīn bīn yú dōng xù yě. lǔ zhī xué, yǒu mǐ lǐn dōng xù gǔ zōng yě. tiān zǐ shì xué, dà xīn gǔ zhēng, suǒ yǐ jǐng zhòng yě. zǎo mèi shuǎng jī gǔ, yǐ zhào zhòng yě. jǐng yóu qǐ yě. fán yòng lè, dà xū yǐ gǔ zhēng xué shì. zhòng zhì, rán hòu tiān zǐ zhì. nǎi mìng yǒu sī xíng shì, xìng zhì jié, jì xiān shī xiān shèng yān. xìng, yóu jǔ yě. zhì, cháng yě. jié, yóu lǐ yě. shǐ yǒu sī shè qí shì, jǔ cháng lǐ yān, jì xiān shī xiān shèng. bù qīn jì zhī zhě, shì xué guān lǐ ěr, fēi wèi bǐ bào yě. yǒu sī zú shì, fǎn mìng. gào jì bì yě. jì bì, tiān zǐ nǎi rù. jiāng chū zhēng, shòu mìng yú zǔ, gào zǔ yě. shòu chéng yú xué. dìng bīng móu yě. chū zhēng, zhí yǒu zuì, fǎn, shì diàn yú xué, yǐ xùn guó gào. shì cài diàn bì, lǐ xiān shī yě. xùn guó, suǒ shēng huò duàn ěr zhě. shī yún: zhí xùn huò chǒu, yòu yuē zài pàn xiàn guó. guó huò wèi guó.
周制,凡始立學,必釋奠於先聖先師。及行事,必以幣。(謂天子命之教始立學官者也。先聖,若周公、孔子也。)凡釋奠者,必有合也,(國無先聖先師,則所釋奠者,當與鄰國合也。)有國故則不。(故謂國有可為先聖先師者。若唐虞有夔、伯夷,周有周公,魯有孔子。各自奠之,不合之也。)凡學,春官釋奠於先師,秋冬亦如之。(官謂禮樂詩書之官也。周禮「凡有道者有德者使教焉,死則以為樂祖,祭於瞽宗」,此之謂先師之類。不言夏,從春可知。釋奠者,設薦饌酌奠而已,無迎屍以下之事。)始立學者,既釁器用幣,(禮樂之器,成則釁之。又用幣告先聖先師以器成也。)然後釋菜。(告先聖先師以器成,有時將用也。學記曰:「太學始教皮弁祭菜,示敬道也。」鄭玄曰:「禮先聖先師也。菜,芹藻之屬也。」)不舞,不授器。(釋菜禮輕也。釋奠則舞,舞則授器。司馬之屬,司兵、司戈、司盾,祭祀授舞者兵也。)乃退,儐於東序,一獻,無介語,可也。(言乃退者,謂得立三代之學者,釋菜於虞庠,則儐賓於東序也。魯之學,有米廩、東序、瞽宗也。)天子視學,大昕鼓徵,所以警眾也。(早昧爽擊鼓,以召眾也。警猶起也。凡用樂,大胥以鼓徵學士。)眾至,然後天子至。乃命有司行事,興秩節,祭先師先聖焉。(興,猶舉也。秩,常也。節,猶禮也。使有司攝其事,舉常禮焉,祭先師先聖。不親祭之者,視學觀禮耳,非為彼報也。)有司卒事,反命。(告祭畢也。祭畢,天子乃入。)將出征,受命於祖,(告祖也。)受成於學。(定兵謀也。)出征,執有罪,反,釋奠於學,以訊馘告。(釋菜奠幣,禮先師也。訊馘,所生獲斷耳者。詩云:「執訊獲丑」,又曰」在頖獻馘」。馘或為國。)
wèi qí wáng zhèng shǐ zhōng, měi jiǎng jīng biàn, zhé shǐ tài cháng shì diàn yú bì yōng, yǐ tài láo cí kǒng zǐ, yǐ yán huí pèi.
魏齊王正始中,每講經遍,輒使太常釋奠於辟雍,以太牢祠孔子,以顏回配。
jìn wǔ dì tài shǐ qī nián huì dì yuán kāng sān nián, èr shì diàn, jiē yú dà xué. tài shǐ liù nián yuán kāng wǔ nián, èr xíng xiāng shì, jiē yú bì yōng. xiāng shì, xiāng yǐn jiǔ lǐ yě. huì dì zhī wèi tài zǐ, jí mǐn huái tài zǐ jiǎng jīng jìng, bìng qīn shì diàn yú dà xué.
晉武帝泰始七年、惠帝元康三年,二釋奠,皆於大學。泰始六年、元康五年,二行鄉事,皆於辟雍。(鄉事,鄉飲酒禮也。)惠帝之為太子,及愍懷太子講經竟,並親釋奠於大學。
dōng jìn míng dì zhī wèi tài zǐ, yì xíng shì diàn lǐ. chéng mù xiào wǔ sān dì, jiē qīn shì diàn, wéi chéng dì zài bì yōng, zì shì yī shí zhì yě. xiào wǔ yǐ dà xué zài shuǐ nán xuán yuǎn, yǒu sī yì yī mù dì shēng píng yuán nián, yú zhōng táng quán lì xíng dà xué. shì diàn lǐ bì, huì bǎi guān liù pǐn yǐ shàng. shí wú guó zi shēng, yǒu sī zòu: yīng xū èr xué shēng bǎi èr shí rén. dà xué shēng qǔ jiàn rén liù shí, guó zi shēng quán quán dà chén zǐ sūn liù shí rén, shì qì bà yě.
東晉明帝之為太子,亦行釋奠禮。成、穆、孝武三帝,皆親釋奠,惟成帝在辟雍,自是一時制也。孝武以大學在水南懸遠,有司議依穆帝昇平元年,於中堂權立行大學。釋奠禮畢,會百官六品以上。(時無國子生,有司奏:應須二學生百二十人。大學生取見人六十,國子生權銓大臣子孫六十人,事訖罷也。)
sòng wén dì yuán jiā èr shí èr nián, tài zǐ shì diàn, cǎi jìn gù shì. péi sōng zhī yì: yīng wǔ liù yì, yí shè xuān xuán zhī lè, shēng láo qì yòng, xī yī shàng gōng. jì bì, qīn lín xué yàn huì, tài zǐ yǐ shàng xī zài.
宋文帝元嘉二十二年,太子釋奠,采晉故事。(裴松之議:應舞六佾,宜設軒懸之樂,牲牢器用,悉依上公。)祭畢,親臨學宴會,太子以上悉在。
qí wǔ dì yǒng míng sān nián, yǒu sī zòu: sòng yuán jiā jiù shì, xué shēng dào, xiān shì diàn xiān shèng xiān shī, lǐ yòu yǒu shì cài, wèi xiáng jīn dāng xíng hé lǐ? yòng hé lè jí lǐ qì? shí cóng yù xī yì, yòng yuán jiā gù shì, shè xuān xuán zhī lè, liù yì zhī wǔ, shēng láo qì yòng xī yī shàng gōng. shàng shū lìng wáng jiǎn yì: zhōu lǐ' chūn rù xué, shì cài hé wǔ'. jì yún' shǐ jiào, pí biàn jì cài, shì jìng dào yě'. yòu yún' shǐ rù xué, bì shì diàn xiān shèng xiān shī'. zhōng cháo yǐ lái, shì cài lǐ fèi, jīn shí zǔ dòu, jiē wú míng wén. fāng zhī qī miào zé qīng, bǐ zhī wǔ sì zé zhòng. lù nà chē yìn wèi xuān ní miào yí yī tíng hòu zhī jué fàn níng yù yī zhōu gōng zhī miào, yòng wáng zhě yí, fàn xuān wèi dāng qí wèi shī zé bù chén zhī, shì diàn rì, yí bèi dì wáng lǐ lè. cǐ zé chē lù shī yú guò qīng, èr fàn shāng yú tài zhòng. yù xī yún' ruò wáng zhě zì shè lǐ lè, zé sì shǎng yú zhì jìng zhī suǒ ruò yù jiā měi xiān shī, zé xū suǒ kuàng fēi bèi'. xì xún cǐ shuō, shǒu fù qíng lǐ. huáng cháo qū zūn hóng jiào, dài yǐ shī zī, yǐn tóng shàng gōng, jí shì wéi yǔn. yuán jiā péi sōng zhī yì gù shì kě yī yě.
齊武帝永明三年,有司奏:「宋元嘉舊事,學生到,先釋奠先聖先師,禮又有釋菜,未詳今當行何禮?用何樂及禮器?」時從喻希議,用元嘉故事,設軒懸之樂,六佾之舞,牲牢器用悉依上公。(尚書令王儉議:」周禮'春入學,釋菜合舞'。記雲'始教,皮弁祭菜,示敬道也'。又雲'始入學,必釋奠先聖先師'。中朝以來,釋菜禮廢,金石俎豆,皆無明文。方之七廟則輕,比之五祀則重。陸納、車胤謂宣尼廟宜依亭侯之爵;范甯欲依周公之廟,用王者儀,范宣謂當其為師則不臣之,釋奠日,宜備帝王禮樂。此則車、陸失於過輕,二范傷於太重。喻希雲'若王者自設禮樂,則肆賞於致敬之所;若欲嘉美先師,則須所況非備'。細尋此說,守附情理。皇朝屈尊弘教,待以師資,引同上公,即事惟允。元嘉裴松之議故事可依也。」)
liáng wǔ dì tiān jiān bā nián, huáng tài zǐ shì diàn. zhōu shě yì: jì wéi dà lǐ, qǐng yī dōng gōng yuán huì, tài zǐ zhe jiàng shā bó, yīn bó, yī lǐng yě. lè yòng xuān xuán. hé shēng diàn zuò zhě, jiē fú zhū yī. dì cóng zhī. yòu yǒu sī yǐ wèi, lǐ yún fán wèi rén zǐ zhě, shēng jiàng bù yóu zuò jiē. lì bù láng xú miǎn yì: zhèng xuán yún:' yóu mìng shì yǐ shàng, fù zǐ yì gōng.' gōng shì jì yì, wú bù yóu zuò jiē zhī lǐ. qǐng shì diàn jí yàn huì, tài zǐ shēng táng, bìng yí yóu dōng jiē. ruò yù jià xìng xué, zì rán zhōng jiē. qí huì bīn kè, yī jiù xī jiē. dà tóng qī nián, huáng tài zǐ biǎo qí zi níng guó lín chéng gōng rù xué, shí yì zhě yǐ yǔ tài zǐ yǒu chǐ zhòu zhī yì, yí zhī. pú shè chén zuǎn děng yǐ wèi: cān diǎn huí lù, bìng shì xuān fù, zōu lǔ chēng shèng, zhū wèn wú jī. shī dào jì guāng, dé yī zī jìng, wú kuī yà èr. zhì kě.
梁武帝天監八年,皇太子釋奠。周舍議:「既惟大禮,請依東宮元會,太子著絳紗襮,(音博,衣領也。)樂用軒懸。合升殿坐者,皆服朱衣。」帝從之。又有司以為,禮雲「凡為人子者,升降不由阼階」。吏部郎徐勉議:「鄭玄云:'由命士以上,父子異宮。'宮室既異,無不由阼階之禮。請釋奠及宴會,太子升堂,並宜由東階。若轝駕幸學,自然中階。其會賓客,依舊西階。」大同七年,皇太子表其子寧國、臨城公入學,時議者以與太子有齒胄之議,疑之。僕射臣纘等以為:「參、點、回、路,並事宣父,鄒魯稱盛,洙汶無譏。師道既光,得一資敬,無虧亞二。」制可。
běi qí jiāng jiǎng yú tiān zǐ, jiǎng bì, yǐ yī tài láo shì diàn kǒng xuān fù, pèi yǐ yán huí, liè xuān xuán lè, liù yì wǔ. huáng tài zǐ měi tōng yī jīng, jí xīn lì xué, bì shì diàn lǐ xiān shèng xiān shī, měi suì chūn qiū èr zhòng, cháng xíng qí lǐ. měi yuè shuò zhì, jì jiǔ lǐng bó shì yǐ xià jí guó zi zhū xué shēng yǐ shàng, dà xué sì mén bó shì shēng táng, zhù jiào yǐ xià dà xué zhū shēng jiē xià, bài kǒng shèng, yī yán huí. rì chū xíng shì. qí jùn xué zé yú fāng nèi lì kǒng yán miào, bó shì yǐ xià, yì měi yuè cháo. zhāng píng yì yuē: bù bài yán zi zhě, àn xué táng jiù yǒu shèng xián zhī xiàng, jì bèi lǐ jǐn jìng, fèng ní fù yǐ wèi shī, ér wèi xiáng yán zi bài yī zhī yí. chén yǐ shèng zhě, jūn dào yě. shī zhě, xián chén dào yě. ruò nǎi tuī shùn yǔ yú jūn wèi, zé jì qì yǔ wǒ bìng wèi chén yǐ. shī xuán fēng yú zhū sì, zé yán zi wú tóng mén yě. fū dà xián gōng jǐ, jì yī ràng yú jūn dé huí yě rú yú, qǐ yuè fēn yú rén shī zāi! shì yǐ wáng shèng zuǒ xián, ér jūn chén zhī yì zhě bài kǒng yī yán, ér shī zī zhī fēn tóng yǐ.
北齊將講於天子,講畢,以一太牢釋奠孔宣父,配以顏回,列軒懸樂,六佾舞。皇太子每通一經,及新立學,必釋奠禮先聖先師,每歲春秋二仲,常行其禮。每月朔制,祭酒領博士以下及國子諸學生以上,大學、四門博士升堂,助教以下、大學諸生階下,拜孔聖,揖顏回。日出行事。其郡學則於坊內立孔、顏廟,博士以下,亦每月朝。(張憑議曰:「不拜顏子者,按學堂舊有聖賢之像,既備禮盡敬,奉尼父以為師,而未詳顏子拜揖之儀。臣以聖者,君道也。師者,賢臣道也。若乃推舜禹於君位,則稷契與我並為臣矣。師玄風於洙泗,則顏子吾同門也。夫大賢恭己,既揖讓於君德;回也如愚,豈越分於人師哉!是以王聖佐賢,而君臣之義者;拜孔揖顏,而師資之分同矣。」)
suí zhì, guó zi sì, měi suì sì zhòng yuè shàng dīng, shì diàn yú xiān shèng xiān shī. nián bié yī xíng xiāng yǐn jiǔ lǐ. zhōu xiàn xué zé yǐ chūn qiū zhòng yuè shì diàn, yì měi nián yú xué yī xíng xiāng yǐn jiǔ lǐ.
隋制,國子寺,每歲四仲月上丁,釋奠於先聖先師。年別一行鄉飲酒禮。(州縣學則以春秋仲月釋奠,亦每年於學一行鄉飲酒禮。)
dà táng wǔ dé èr nián, yú guó zi xué lì zhōu gōng kǒng zǐ miào gè yī suǒ, sì shí zhì jì. zhēn guān èr shí yī nián zhì, zuǒ qiū míng yǐ xià èr shí èr rén tóng xiǎng. chū yǐ rú guān zì wèi jì zhǔ, zhí yún bó shì xìng míng, zhāo gào yú xiān shèng. yòu zhōu xiàn shì diàn, yì bó shì wèi zhǔ. xǔ jìng zōng zòu yuē: qín hàn shì diàn wú wén, wèi shì zé tài cháng xíng shì. zì jìn sòng yǐ jiàng, shí yǒu qīn xíng, ér xué guān wèi zhǔ, quán wú diǎn shí, zài yú chén xià, lǐ bù hé zhuān. jīn qǐng guó xué shì diàn, lìng guó zi jì jiǔ wèi chū xiàn, cí chēng' huáng dì jǐn qiǎn', réng lìng sī yè wèi yà xiàn, bó shì wèi zhōng xiàn. qí zhōu xué, cì shǐ wèi chū xiàn, shàng zuǒ wèi yà xiàn, bó shì wèi zhōng xiàn. xiàn xué, lìng wèi chū xiàn, chéng wèi yà xiàn, zhǔ bù jí wèi tōng wèi zhōng xiàn. xiū fù lǐ lìng, yǐ wèi yǒng zhì. qī nián èr yuè, gāo zǔ xìng guó zi xué, qīn lín shì diàn. yǐn dào shì shā mén, yǔ bó shì zá xiāng bó nán jiǔ zhī. zhēn guān shí sì nián èr yuè, tài zōng xìng guó zi xué, guān shì diàn. yǒng lóng èr nián èr yuè, huáng tài zǐ qīn xíng shì diàn zhī lǐ. kāi yào yuán nián èr yuè, huáng tài zǐ shì diàn yú guó xué. jǐng yún èr nián qī yuè, huáng tài zǐ jiāng qīn shì diàn yú guó xué, yǒu sī cǎo yí zhù, lìng cóng chén jiē chéng mǎ, zhe yì guān. tài zǐ zuǒ shù zǐ liú zi xuán jìn yì yuē: gǔ zhě, zì dài fū yǐ shàng jiē chéng chē, ér yǐ mǎ wèi fēi fú. wèi jìn yǐ jiàng, qì yú suí shì, cháo shì yòu jià niú chē. zhì rú lǐ guǎng běi zhēng, jiě ān qì xī, mǎ yuán nán fá, jù ān gù miǎn, sī zé ān mǎ zhī shè, xíng yú jūn lǚ, róng fú suǒ chéng, guì yú biàn xí zhě yě. àn jiāng zuǒ guān zhì shàng shū láng, ér zhé qīng chéng mǎ, zé wèi yù shǐ suǒ dàn. yòu yán yán nián bà guān hòu, hǎo qí mǎ chū rù lǘ lǐ, dāng shí chēng qí fàng dàn. cǐ zé zhuān chē píng shì, kě huàn cháo yī, dān mǎ yù ān, yí cóng xiè fú, qiú zhī jìn gǔ, zhuó rán zhī míng yàn yě. bāo yī bó dài, fāng lǚ gāo guān, běn fēi mǎ shàng suǒ shī, zì shì chē zhōng yī fú. qiě zhǎng qún guǎng xiù, chān rú yì rú, míng pèi yū zǔ, qiāng qiāng yì yì, chí zhòu yú fēng chén zhī nèi, chū rù yú jīng qǐ zhī jiān, tǎng mǎ yǒu jīng yì, rén cóng diān zhuì, suì shǐ shǔ chē zhī yòu, yí jù bù shōu, qīng dào zhī bàng, guà cān xiāng xù, yīn yǐ shòu chī xíng lù, yǒu sǔn wēi yí. qí chéng mǎ yì guān, qiè wèi yí cóng fèi gǎi. huáng tài zǐ lìng fù wài xuān xíng, réng biān rù lìng, yǐ wèi cháng shì. kāi yuán shí yī nián, zhào chūn qiū shì diàn yòng shēng láo, qí shǔ xiàn yòng jiǔ pú ér yǐ. èr shí qī nián bā yuè, yīn shì diàn wén xuān wáng, shǐ yòng gōng xuán zhī lè. èr shí bā nián èr yuè, chì: wén xuān wáng miào, chūn qiū shì diàn, yí lìng shè sān gōng xíng lǐ, zhe zhī cháng shì. guó zi jì jiǔ liú yuàn zòu: zhǔn gù shì, shì diàn zhī rì, qún guān dào sú děng, jiē hé fù jiān guān lǐ. qǐng yī gù shì, zhe zhī cháng shì. zhì kě zhī. qí yí jù kāi yuán lǐ.
大唐武德二年,於國子學立周公、孔子廟各一所,四時致祭。(貞觀二十一年制,左丘明以下二十二人同享。)初以儒官自為祭主,直雲博士姓名,昭告於先聖。又州縣釋奠,亦博士為主。許敬宗奏曰:「秦漢釋奠無文,魏氏則太常行事。自晉宋以降,時有親行,而學官為主,全無典實,在於臣下,理不合專。今請國學釋奠,令國子祭酒為初獻,詞稱'皇帝謹遣',仍令司業為亞獻,博士為終獻。其州學,刺史為初獻,上佐為亞獻,博士為終獻。縣學,令為初獻,丞為亞獻,主簿及尉通為終獻。修附禮令,以為永制。」七年二月,高祖幸國子學,親臨釋奠。引道士、沙門,與博士雜相駮難久之。貞觀十四年二月,太宗幸國子學,觀釋奠。永隆二年二月,皇太子親行釋奠之禮。開耀元年二月,皇太子釋奠於國學。景雲二年七月,皇太子將親釋奠於國學,有司草儀注,令從臣皆乘馬,著衣冠。太子左庶子劉子玄進議曰:」古者,自大夫以上皆乘車,而以馬為騑服。魏晉以降,迄於隋氏,朝士又駕牛車。至如李廣北征,解鞍憩息,馬援南伐,據鞍顧眄,斯則鞍馬之設,行於軍旅,戎服所乘,貴於便習者也。按江左官至尚書郎,而輒輕乘馬,則為御史所彈。又顏延年罷官後,好騎馬出入閭里,當時稱其放誕。此則專車憑軾,可擐朝衣,單馬御鞍,宜從褻服,求之近古,灼然之明驗也。褒衣博帶,方履高冠,本非馬上所施,自是車中衣服。且長裙廣袖,襜如翼如,鳴佩紆組,鏘鏘奕奕,馳驟於風塵之內,出入於旌棨之間,儻馬有驚逸,人從顛墜,遂使屬車之右,遺屨不收,清道之傍,絓驂相續,因以受嗤行路,有損威儀。其乘馬衣冠,竊謂宜從廢改。」皇太子令付外宣行,仍編入令,以為常式。開元十一年,詔春秋釋奠用牲牢,其屬縣用酒脯而已。二十七年八月,因釋奠文宣王,始用宮懸之樂。二十八年二月,敕:」文宣王廟,春秋釋奠,宜令攝三公行禮,著之常式。」國子祭酒劉瑗奏:「准故事,釋奠之日,群官道俗等,皆合赴監觀禮。請依故事,著之常式。」制可之。其儀具開元禮。
sì xiān dài dì wáng
祀先代帝王
míng chén fù hàn hòu hàn wèi dōng jìn hòu wèi suí dà táng
(名臣附 漢 後漢 魏 東晉 後魏 隋 大唐)
hàn wǔ dì shí, yǒu rén yán, gǔ zhě tiān zǐ yǐ chūn jiě cí, cí huáng dì, yòng yī xiāo pò jìng. zhāng yàn yuē: huáng dì, wǔ dì zhī shǒu yě. chūn, suì zhī shǐ yě. xiāo, è nì zhī niǎo. fāng shì xū dàn, yún yǐ suì shǐ fú chú xiōng zāi, lìng shén xiān zhī dì shí è nì zhī wù, shǐ tiān xià wèi nì zhě pò miè. xiāo, niǎo míng, shí mǔ. pò jìng, shòu míng, shí fù, rú chū shǒu ér wǔ yǎn. huáng dì yù jué qí lèi, shǐ bǎi lì cí jiē yòng zhī. hàn shǐ dōng jùn sòng xiāo, wǔ yuè wǔ rì zuò gēng yǐ cì bǎi guān. jiě cí zhě, jiě zuì qiú fú yě.
漢武帝時,有人言,古者天子以春解祠,祠黃帝,用一梟破鏡。(張晏曰:「黃帝,五帝之首也。春,歲之始也。梟,惡逆之鳥。方士虛誕,雲以歲始祓除凶災,令神仙之帝食惡逆之物,使天下為逆者破滅。」梟,鳥名,食母。破鏡,獸名,食父,如貙首而武眼。黃帝欲絕其類,使百吏祠皆用之。漢使東郡送梟,五月五日作羹以賜百官。解祠者,解罪求福也。)
hòu hàn zhāng dì yuán hé chūn, dōng xún shòu, shǐ shǐ zhě fèng yī tài láo, cí dì yáo yú jì yīn.
後漢章帝元和春,東巡狩,使使者奉一太牢,祠帝堯於濟陰。
wèi wǔ dì shǎo shí, hàn tài wèi qiáo xuán dú xiān lǐ yì yān, gù jiàn ān zhōng, qiǎn shǐ cí yǐ tài láo. shǔ zhǔ liú chán jǐng yào liù nián, zhào wèi chéng xiàng zhū gé liàng lì miào yú miǎn yáng. xiān shì, suǒ zài gè qǐng lì miào, bù xǔ, bǎi xìng suì sī jì zhī, huò yǐ wèi kě lì yú jīng shī, chán jiē bù nà. bù bīng xiào wèi xí chóng zhōng shū shì láng xiàng chōng děng yán yú chán yuē: zì hàn yǐ lái, xiǎo dé ér tú xíng lì miào zhě duō yǐ. kuàng liàng dé fàn xiá ěr, xūn gài jì shì, ér zhēng cháng zhǐ yú sī mén, miào mào què ér mò lì, fēi suǒ yǐ cún dé niàn gōng, yuǎn zhuī zài xī yě. jīn ruò jǐn cóng rén xīn, zé dú ér wú diǎn jiàn zhī jīng shī, yòu bī zōng miào. yí yīn jìn qí mù, lì zhī yú miǎn yáng, shǐ suǒ shǔ yǐ shí cì jì, fán qí chén gù lì yù fèng cí zhě, jiē xiàn zhì miào, duàn qí sī sì. yú shì cóng zhī. hé chéng tiān bó zhī yuē: zhōu lǐ, fán yǒu gōng zhě jì yú dà zhēng, gù hòu dài zūn zhī, yuán xūn pèi xiǎng. chōng děng céng bú shì shì, chán yòu cóng zhī, gài fēi lǐ yě.
魏武帝少時,漢太尉橋玄獨先禮異焉,故建安中,遣使祠以太牢。(蜀主劉禪景耀六年,詔為丞相諸葛亮立廟於沔陽。先是,所在各請立廟,不許,百姓遂私祭之,或以為可立於京師,禪皆不納。步兵校尉習崇、中書侍郎向充等言於禪曰:「自漢以來,小德而圖形立廟者多矣。況亮德范遐邇,勛蓋季世,而烝嘗止於私門,廟貌闕而莫立,非所以存德念功,遠追在昔也。今若盡從人心,則黷而無典;建之京師,又逼宗廟。宜因近其墓,立之於沔陽,使所屬以時賜祭,凡其臣故吏欲奉祠者,皆限至廟,斷其私祀。」於是從之。何承天駮之曰:」周禮,凡有功者祭於大烝,故後代遵之,元勛配饗。充等曾不是式,禪又從之,蓋非禮也。」)
dōng jìn xiào wǔ dì níng kāng sān nián qī yuè, gù shì, lǐ gāo yáo yú tíng wèi sì, xīn lǐ yí sì yú lǜ shǔ, yǐ tóng jì xiān shèng yú dà xué. jiù sì yǐ shè rì, xīn gǎi yòng mèng qiū, yǐ yīng qiū zhèng. zhì yú àn: yú shū gāo yáo zuò shì, wéi míng kè yǔn, guó zhòng qí gōng, rén sī qí dāng, shì yǐ yù guān lǐ qí shén, xì zhě zhì qí jì, gōng zài duàn yù zhī chéng, bù zài lǜ lìng zhī shǐ yě. dà xué zhī shè, yì zhòng tài cháng, gù jì yú dà xué. lǜ zhī shǔ, bēi yú tíng wèi, yí sì yú shǔ, shì qù zhòng ér jiù qīng. lǜ fēi zhèng shǔ, fèi xìng wú cháng, yí rú jiù sì yú tíng wèi. jì yòng zhòng chūn, yì qǔ zhòng shēng, gǎi yòng mèng qiū, yǐ yīng xíng shā, lǐ wèi zú yǐ xiāng yì. yí dìng xīn lǐ, jiē rú jiù zhì.
東晉孝武帝寧康三年七月,故事,禮皋陶於廷尉寺,新禮移祀於律署,以同祭先聖於大學。舊祀以社日,新改用孟秋,以應秋政。(摯虞按:」虞書皋陶作士,惟明克允,國重其功,人思其當,是以獄官禮其神,系者致其祭,功在斷獄之成,不在律令之始也。大學之設,義重太常,故祭於大學。律之署,卑於廷尉,移祀於署,是去重而就輕。律非正署,廢興無常,宜如舊祀於廷尉。祭用仲春,義取重生,改用孟秋,以應刑殺,理未足以相易。宜定新禮,皆如舊制。」)
hòu wèi wén chéng dì dōng xún, lì qiáo shān, sì huáng dì. xiào wén tài hé shí liù nián, zhào yuē: fǎ shī yú rén, sì yǒu míng diǎn, lì gōng chuí huì, jì yǒu cháng shì. qí mèng chūn yīng sì zhě, qǐng yǐ shì yīn, suì jí jīn rì. kě lìng yǐ zhòng yuè ér xiǎng sì yān. fán zài sì lìng zhě yǒu wǔ. dì yáo shù zé tiān zhī gōng, xìng wēi wēi zhī zhì, kě sì yú píng yáng. yú shùn bō tài píng zhī fēng, zhì wú wèi zhī huà, kě sì yú guǎng níng. xià yǔ yù hóng shuǐ zhī zāi, jiàn tiān xià zhī lì, kě sì yú ān yì. zhōu wén gōng zhì lǐ zuò lè, chuí fàn wàn yè, kě sì yú luò yáng. qí xuān ní miào yǐ yú zhōng shěng, bié chì yǒu sī xíng shì. zì wén gōng yǐ shàng, kě lìng dāng jiè mù shǒu, gè suí suǒ jìn, shè xíng sì shì, jiē yòng qīng zhuó yǐn jì yě. qū lǐ yuē: pú yuē yǐn jì.
後魏文成帝東巡,歷橋山,祀黃帝。孝文太和十六年,詔曰:「法施於人,祀有明典,立功垂惠,祭有常式。其孟春應祀者,頃以事殷,遂及今日。可令以仲月而饗祀焉。凡在祀令者有五。帝堯樹則天之功,興巍巍之治,可祀於平陽。虞舜播太平之風,致無為之化,可祀於廣寧。夏禹御洪水之災,建天下之利,可祀於安邑。周文公制禮作樂,垂範萬葉,可祀於洛陽。其宣尼廟已於中省,別敕有司行事。自文公以上,可令當界牧守,各隨所近,攝行祀事,皆用清酌尹祭也。」(曲禮曰:」脯曰尹祭。」)
suí zhì, shǐ sì xiān dài wáng gōng: dì yáo yú píng yáng, yǐ qì pèi dì shùn yú hé dōng, jiù yáo pèi xià yǔ yú ān yì, bó yì pèi shāng tāng yú fén yīn, yī yǐn pèi wén wáng wǔ wáng yú fēng wèi zhī jiāo, zhōu gōng zhào gōng pèi hàn dì yú zhǎng líng, xiāo hé pèi. gè yǐ yī tài láo ér wú lè. pèi zhě xiǎng yú miào tíng.
隋制,使祀先代王公:帝堯於平陽,以契配;帝舜於河東,咎繇配;夏禹於安邑,伯益配;商湯於汾陰,伊尹配;文王、武王於灃渭之郊,周公、召公配;漢帝於長陵,蕭何配。各以一太牢而無樂。配者饗於廟庭。
dà táng qián xiū lǐ lìng, wú jì xiān dài dì wáng zhī wén. lǐ bù shàng shū xǔ jìng zōng děng zòu: jǐn àn lǐ jì jì fǎ yún:' shèng wáng zhī zhì jì sì yě, fǎ shī yú rén, yǐ sǐ qín shì, yǐ láo dìng guó, néng yù dà zāi, néng hàn dà huàn zé sì zhī.' qí hàn gāo zǔ jì fǎ wú wén, dàn yǐ qián dài qì jīn, duō xíng qín hàn gù shì. shǐ huáng wú dào, suǒ yǐ qì zhī. hàn zǔ diǎn zhāng, fǎ chuí yú hòu. zì suí yǐ shàng, yì zài cí lì. jīn qǐng yù zūn gù shí, sān nián yī jì, yǐ zhòng chūn zhī yuè. tiān bǎo liù zài zhēng yuè, zhì: sān huáng zhì yī miào, wǔ dì zhì yī miào, yǒu sī yǐ shí jì xiǎng. zhì qī zài wǔ yuè, zhào: sān huáng yǐ qián dì wáng, yí yú jīng chéng nèi gòng zhì yī miào, réng yǔ sān huáng wǔ dì miào xiāng jìn, yǐ shí zhì jì. tiān huáng shì dì huáng shì rén huáng shì yǒu cháo shì suì rén shì qí jì liào jí lè, qǐng zhǔn sān huáng wǔ dì miào, yǐ chūn qiū èr shí xiǎng jì. lì dài dì wáng zhào jī zhī chù, wèi yǒu cí yǔ zhě, suǒ yóu jùn zhì yī miào xiǎng jì, réng qǔ dāng shí jiāng xiāng dé yè kě chēng zhě èr rén pèi xiǎng.
大唐前修禮令,無祭先代帝王之文。禮部尚書許敬宗等奏:「謹按禮記祭法云:'聖王之制祭祀也,法施於人,以死勤事,以勞定國,能御大災,能捍大患則祀之。'其漢高祖祭法無文,但以前代迄今,多行秦漢故事。始皇無道,所以棄之。漢祖典章,法垂於後。自隋以上,亦在祠例。今請聿遵故實,三年一祭,以仲春之月。」天寶六載正月,制:三皇置一廟,五帝置一廟,有司以時祭饗。至七載五月,詔:」三皇以前帝王,宜於京城內共置一廟,仍與三皇五帝廟相近,以時致祭。天皇氏、地皇氏、人皇氏、有巢氏、燧人氏其祭料及樂,請准三皇五帝廟,以春秋二時饗祭。歷代帝王肇跡之處,未有祠宇者,所由郡置一廟饗祭,仍取當時將相德業可稱者二人配饗。」
lǎo jūn cí xiān xián fù hòu hàn dà táng
老君祠(先賢附 後漢 大唐)
hòu hàn huán dì yán xī bā nián, shǐ zhōng cháng shì zhī chén guó kǔ xiàn, cí lǎo zi. jiǔ nián, qīn cí lǎo zi yú zhuó lóng zhōng. wén jì wèi tán, shì chún jīn kòu qì, shè huá gài zuò, yòng jiāo tiān lè.
後漢桓帝延熹八年,使中常侍之陳國苦縣,祠老子。九年,親祠老子於濯龍中。文罽為壇,飾純金釦器,設華蓋座,用郊天樂。
dà táng gān fēng yuán nián, zhuī hào lǎo jūn wèi tài shàng xuán yuán huáng dì. wén míng yuán nián jiǔ yuè, cè xuán yuán huáng dì qī wèi xiān tiān tài hòu, lì zūn xiàng yú lǎo jūn miào suǒ. kāi yuán èr nián sān yuè, qīn cí xuán yuán huáng dì miào, zhuī zūn xuán yuán huáng dì fù zhōu shàng yù shǐ dài fū jìng, zhuī zūn wèi xiān tiān tài huáng, réng yú qiào jùn zhì miào, suì yú yī sì yǐ shàng, zhǔn xiān tiān tài hòu miào lì. èr shí jiǔ nián, liǎng jīng jí zhū zhōu gè zhì miào yī suǒ, bìng zhì chóng xuán guǎn. tiān bǎo yuán nián, qīn cí xuán yuán miào, yòu yú gǔ jīn rén biǎo shēng xuán yuán huáng dì wèi shàng shèng. qí shí tóng zhì zhuāng zi hào nán huá zhēn rén, wén zi hào tōng xuán zhēn rén, liè zǐ hào chōng xū zhēn rén, gēng sāng zi hào dòng líng zhēn rén, yòu yǐ qí suǒ zhe zhī shū bìng wèi jīng. qí nián jiǔ yuè, gǎi liǎng jīng xuán yuán miào wèi tài shàng xuán yuán huáng dì gōng. qí gào xiǎng suǒ zòu lè, jiàng shén yòng hùn chéng zhī lè, sòng shén yòng tài yī zhī lè. èr zài, xī jīng gǎi wèi tài qīng gōng, dōng jīng gǎi wèi tài wēi gōng, tiān xià zhū jùn wèi zǐ jí gōng. sān yuè, chì: gǔ zhī zhì lǐ, jì yòng zhì míng, yì jiān qǔ yú shàng yōu, qíng shí yuán yú jì méi. wǒ shèng zǔ zhàn rán cháng zài, wèi dào zhī zōng, jì shū yǒu jǐn zhī qī, xū zhǎn shì shēng zhī lǐ. zì jīn yǐ hòu, měi shèng zǔ gōng yǒu zhāo gào, yí gǎi yòng mǎo shí yǐ qián xíng lǐ. sì zài sì yuè, chì: bǐ tài qīng gōng xíng shì guān, jiē jù miǎn fú, yuán jí zòu lè, wèi yì jiù míng, bìng gào xiàn zhī shí, réng chén cè zhù, jì fēi shì shēng zhī lǐ, jiē cóng jiàng shén zhī yí. qiě zhēn sú shū lún, yōu míng yì shù, lǐ yǒu fēi biàn, yì zài cóng yí. zì jīn yǐ hòu, měi tài qīng gōng xíng lǐ guān, yí gǎi yòng cháo fú, jiān tíng zhù bǎn, gǎi wèi qīng cí yú zhǐ shàng. qí gào xiàn cí, jí suǒ zòu lè zhāng, zhèn dāng bié zì xiū zhuàn. réng lìng suǒ sī jù yí zhù wén zòu. shí sān zài zhēng yuè, lìng yǒu sī, měi zhì mèng yuè, zé xiū jiàn xiàn shàng xiāng zhī lǐ. réng wèi cháng shì. qī zài wǔ yuè, zhào: hòu hàn zhāng tiān shī cè zèng tài shī, liáng zhēn bái táo xiān shēng cè zèng tài bǎo. xìng yuán yuán nián shí èr yuè, zhào: tài qīng gōng gǎi tài cháng qīng yà shàng xiāng, guāng lù qīng zhōng shàng xiāng gǎi sān lǐ bài wèi zài bài. zhēn yuán yuán nián zhēng yuè, chì: jiàn xiǎng tài qīng gōng, yà xiàn tài cháng qīng chōng, zhōng xiàn guāng lù qīng chōng. réng yǒng wèi cháng shì.
大唐乾封元年,追號老君為太上玄元皇帝。文明元年九月,冊玄元皇帝妻為先天太后,立尊像於老君廟所。開元二年三月,親祠玄元皇帝廟,追尊玄元皇帝父周上御史大夫敬,追尊為先天太皇,仍於譙郡置廟,歲餘一祀以上,准先天太后廟例。二十九年,兩京及諸州各置廟一所,並置崇玄館。天寶元年,親祠玄元廟,又於古今人表昇玄元皇帝為上聖。(其時同制莊子號南華真人,文子號通玄真人,列子號沖虛真人,庚桑子號洞靈真人,又以其所著之書並為經。)其年九月,改兩京玄元廟為太上玄元皇帝宮。(其告饗所奏樂,降神用混成之樂,送神用太一之樂。)二載,西京改為太清宮,東京改為太微宮,天下諸郡為紫極宮。三月,敕:「古之制禮,祭用質明,義兼取於尚幽,情實緣於既沒。我聖祖湛然常在,為道之宗,既殊有盡之期,須展事生之禮。自今以後,每聖祖宮有昭告,宜改用卯時以前行禮。」四載四月,敕:「比太清宮行事官,皆具冕服,爰及奏樂,未易舊名,並告獻之時,仍陳冊祝,既非事生之禮,皆從降神之儀。且真俗殊倫,幽明異數,理有非便,亦在從宜。自今以後,每太清宮行禮官,宜改用朝服,兼停祝版,改為清詞於紙上。其告獻辭,及所奏樂章,朕當別自修撰。仍令所司具儀注聞奏。」十三載正月,令有司,每至孟月,則修薦獻上香之禮。仍為常式。(七載五月,詔:後漢張天師冊贈太師,梁貞白陶先生冊贈太保。)興元元年十二月,詔:太清宮改太常卿亞上香,光祿卿終上香;改三禮拜為再拜。貞元元年正月,敕:薦饗太清宮,亞獻太常卿充,終獻光祿卿充。仍永為常式。
kǒng zǐ cí
孔子祠
xiān rú jí dì zǐ fù hàn hòu hàn wèi jìn sòng hòu wèi běi qí hòu zhōu suí dà táng
(先儒及弟子附 漢 後漢 魏 晉 宋 後魏 北齊 後周 隋 大唐)
hàn yuán dì shí, kǒng bà yǐ dì shī cì jué, hào bāo chéng jūn, fèng kǒng zǐ hòu. píng dì yuán shǐ chū, zhuī shì kǒng zǐ yuē bāo chéng xuān ní gōng, zhuī fēng kǒng jūn wèi bāo chéng hóu.
漢元帝時,孔霸以帝師賜爵,號褒成君,奉孔子後。平帝元始初,追諡孔子曰褒成宣尼公,追封孔均為褒成侯。
hòu hàn guāng wǔ jiàn wǔ shí sān nián, fēng jūn zi zhì wèi bāo chéng hóu. zhāng dì yuán hé èr nián èr yuè, dōng xún shòu, yīn xìng lǔ, cí kǒng zǐ qī shí èr dì zǐ. hàn jìn chūn qiū yuē: què lǐ zhě, zhòng ní zhī gù zhái yě, zài lǔ chéng zhōng. dì shēng miào, xī miàn, qún chén zhōng tíng běi miàn, jiē zài bài. dì jìn jué ér hòu zuò. dōng guān shū yuē jì lǐ bì, mìng rú zhě lùn nán yě. hé dì yǒng yuán sì nián, xǐ fēng wèi bāo zūn hóu, xiāng chuán zhì xiàn dì chū, guó jué.
後漢光武建武十三年,封均子志為褒成侯。章帝元和二年二月,東巡狩,因幸魯,祠孔子七十二弟子。(漢晉春秋曰:」闕里者,仲尼之故宅也,在魯城中。帝升廟,西面,群臣中庭北面,皆再拜。帝進爵而後坐。」東觀書曰」既禮畢,命儒者論難」也。)和帝永元四年,徙封為褒尊侯,相傳至獻帝初,國絕。
wèi wén dì huáng chū èr nián, yǐ kǒng zǐ èr shí yī dài sūn yì láng xiàn wèi zōng shèng hóu, yì bǎi hù, fèng kǒng zǐ cí. lìng lǔ jùn xiū jiù miào, zhì bǎi hù lì zú shǒu wèi.
魏文帝黃初二年,以孔子二十一代孫議郎羨為宗聖侯,邑百戶,奉孔子祠。令魯郡修舊廟,置百戶吏卒守衛。
jìn wǔ dì tài shǐ sān nián, gǎi fēng kǒng zǐ èr shí sān dài sūn zōng shèng hóu zhèn wèi fèng shèng tíng hòu. yòu zhào dà xué jí lǔ guó, sì shí bèi sān shēng yǐ sì kǒng zǐ. míng dì tài níng sān nián, zhào gěi fèng shèng tíng hòu sì shí cí kǒng zǐ jì zhí, rú tài shǐ gù shì.
晉武帝泰始三年,改封孔子二十三代孫宗聖侯震為奉聖亭侯。又詔大學及魯國,四時備三牲以祀孔子。明帝太寧三年,詔給奉聖亭侯四時祠孔子祭直,如泰始故事。
sòng wén dì yuán jiā bā nián, fèng shèng hóu yǒu zuì duó jué. zhì shí jiǔ nián, yòu shòu kǒng yǐn zhī. yǐn zhī xiōng zi xī xiān móu nì, yòu shī jué. èr shí bā nián, gèng yǐ kǒng huì yún wèi fèng shèng hóu. hòu yǒu zhòng jí, shī jué. xiào wǔ dà míng èr nián, yòu yǐ kǒng mài wèi fèng shèng hóu. mài zú, zi fū xǔ jù fǎn sì, yǒu zuì, shī jué.
宋文帝元嘉八年,奉聖侯有罪奪爵。至十九年,又授孔隱之。隱之兄子熙先謀逆,又失爵。二十八年,更以孔惠云為奉聖侯。後有重疾,失爵。孝武大明二年,又以孔邁為奉聖侯。邁卒,子荂(詡俱反)嗣,有罪,失爵。
hòu wèi fēng kǒng zǐ èr shí qī yè sūn chéng wèi chóng shèng dài fū. xiào wén dì tài hé shí jiǔ nián, gǎi fēng èr shí bā yè sūn zhēn wèi chóng shèng hóu. wén chéng dì zhào: qí xuān ní zhī miào, dāng bié chì yǒu sī xíng jiàn xiǎng zhī lǐ.
後魏封孔子二十七葉孫乘為崇聖大夫。孝文帝太和十九年,改封二十八葉孫珍為崇聖侯。文成帝詔:其宣尼之廟,當別敕有司行薦饗之禮。
běi qí gǎi fēng sān shí yī yè sūn wèi gōng shèng hóu.
北齊改封三十一葉孫為恭聖侯。
hòu zhōu wǔ dì píng qí, gǎi fēng zōu guó gōng.
後周武帝平齊,改封鄒國公。
suí wén dì réng jiù fēng zōu guó gōng. yáng dì gǎi wèi shào shèng hóu.
隋文帝仍舊封鄒國公。煬帝改為紹聖侯。
dà táng zhēn guān shí yī nián, fēng kǒng zǐ yì dé lún wèi bāo shèng hóu. èr shí yī nián, zhì: yǐ zuǒ qiū míng bo zi xià gōng yáng gāo gǔ liáng chì fú shèng gāo táng shēng dài shèng máo cháng kǒng ān guó liú xiàng zhèng zhòng dù zi chūn mǎ róng lú zhí zhèng xuán fú qián hé xiū wáng sù wáng bì dù yuán kǎi fàn níng jiǎ kuí, zǒng èr shí èr rén, bìng wèi xiān shī. yǒng huī zhōng, zhì lìng: gǎi zhōu gōng wèi xiān shèng, chù fū zǐ wèi xiān shī, yán huí zuǒ qiū míng cóng sì. xiǎn qìng èr nián, lǐ bù shàng shū xǔ jìng zōng děng zòu yuē: zhǔn zhēn guān èr shí yī nián zhào, yǐ kǒng zǐ wèi xiān shèng, gèng tiān zuǒ qiū míng děng èr shí èr rén, yǔ yán zi jù pèi xuān fù yú dà xué, bìng wèi xiān shī. jīn jù yǒng huī lìng, gǎi yòng zhōu gōng wèi xiān shèng, chù kǒng zǐ wèi xiān shī, yán huí zuǒ qiū míng bìng wèi cóng sì. àn lǐ jì' fán xué, chūn guān shì diàn yú qí xiān shī'. zhèng xuán zhù yuē:' guān wèi lǐ lè shī shū zhī guān yě. xiān shī zhě, ruò lǐ yǒu gāo táng shēng, lè yǒu zhì shì, shī yǒu máo gōng, shū yǒu fú shēng, kě yǐ wèi zhī.' yòu yuē' shǐ lì xué, shì diàn yú xiān shèng.' zhèng zhù yuē' ruò zhōu gōng kǒng zǐ yě.' shèng zé fēi zhōu jí kǒng, shī zé piān shàn yī jīng. hàn wèi yǐ lái. qǔ shě gè yì. yán huí fū zǐ hù zuò xiān shī, xuān fù zhōu gōng gèng wèi xiān shèng, qiú qí jié wén, dì yǒu de shī, suǒ yǐ zhēn guān zhī zhì, zhèng fū zǐ wèi xiān shèng, jiā zhòng rú wèi xiān shī. ér jīn xīn lìng, zhé shì kān gǎi, dàn zhōu gōng shè zhèng, zhì lǐ zuò lè, gōng bǐ wáng zhě, sì zhī rú guǎn, shí biǎn qí gōng. zhòng ní shēng shuāi zhōu zhī mò, zhěng wén sàng zhī bì, zǔ shù yáo shùn, xiàn zhāng wén wǔ, hóng shèng jiào yú liù jīng, chǎn rú fēng yú qiān zài, gù mèng kē chēng shēng líng yǐ lái, yī rén ér yǐ. zì hàn yǐ jiàng, yì yè jì hóu, chóng fèng qí shèng, qì yú jīn rì, hú kě jiàng zī shàng zhé, fǔ rù xiān shī? qiě yòu qiū míng zhī tú, jiàn xíng qí xué, biǎn wèi cóng sì, yì wú gù shì. jīn qǐng gǎi lìng cóng zhào, yú yì wèi yǔn. qí zhōu gōng réng yī lǐ pèi xiǎng wǔ wáng yě. gāo zōng gān fēng yuán nián zhēng yuè, dōng xún, cì yǎn zhōu zōu xiàn dùn, jì xuān fù miào, zèng tài shī. zǒng zhāng yuán nián èr yuè, huáng tài zǐ yì xué, zèng yán huí tài zǐ shǎo shī, céng cān tài zǐ shǎo bǎo. shén lóng chū, zhào yǐ zōu lǔ bǎi hù fēng chóng dào gōng xuān ní cài yì, yòng gōng jiàn xiǎng. yòu shòu yì sūn bāo shèng hóu chóng jiē cháo sàn dài fū, réng xǔ zi sūn yǐ xiāng chuán xí. kāi yuán bā nián, chì gǎi yán shēng děng shí zhé wèi zuò xiàng, xī yīng cóng sì. céng cān dà xiào, dé guān tóng liè, tè wèi sù xiàng, zuò yú shí zhé zhī cì. tú huà qī shí zi jí èr shí èr xián yú miào bì shàng. yǐ yán zi yà shèng, qīn wèi zhī zàn, yǐ shū yú shí. mǐn sǔn yǐ xià, lìng dāng cháo wén shì fēn wèi zhī zàn. shí guó zi sī yè lǐ yuán guàn zòu chēng: xiān shèng kǒng xuān fù miào, xiān shī yán zi pèi zuò, jīn qí xiàng lì shì, pèi xiǎng hé zuò. shí zhé dì zǐ, suī fù liè xiàng miào táng, bù yīng xiǎng sì. jǐn jiǎn cí lìng: hé xiū fàn níng děng èr shí èr xián, yóu zhān cóng sì. qí shí zhé qǐng chūn qiū shì diàn, liè xiǎng zài èr shí èr xián zhī shàng. qī shí zi, qǐng zhǔn dōu jiān miào táng tú xíng yú bì, jiān wèi lì zàn. yòu céng cān xiào dào kě chóng, dú shòu jīng yú fū zǐ, qǐng zhǔn èr shí èr xián yīng xiǎng. èr shí qī nián bā yuè, zhì: fū zǐ zhuī zèng shì wèi wén xuān wáng, yí lìng sān gōng chí jié cè mìng, bìng zhuàn yí zhù. xī yuán zhōu gōng nán miàn, fū zǐ xī zuò, jīn wèi jì yǒu shū, zuò qǐ réng jiù, yí bǔ qí zhuì diǎn, yǒng zuò cháng shì. zì jīn yǐ hòu, fū zǐ nán miàn ér zuò, nèi chū wáng zhě gǔn miǎn zhī fú yǐ yī zhī. shí zhé děng dōng xī liè shì. yán zi yuān jì yún yà shèng, xū yōu qí zhì. yán zi zèng yǎn guó gōng, mǐn zi qiān zèng fèi hóu, rǎn bó niú zèng yùn hóu, rǎn zhòng gōng zèng xuē hóu, zǎi zi wǒ zèng qí hóu, duān mù zǐ gòng zèng lí hóu, rǎn zi yǒu zèng xú hóu, zhòng zǐ lù zèng wèi hóu, yán zi yóu zèng wú hóu, bo zi xià zèng wèi hóu. yòu fū zǐ gé yán, cān yě chēng lǔ, suī jū qī shí zhī shù, bù zài sì kē zhī mù. qǐng suī cān yú shí zhé, zhōng wèi shū yú děng lún, jiǔ jī xiān zhǐ, bǐ xiū jiù wèi. shù hū lǐ dé qí xù, rén yān shì zhān. mìng shàng shū yòu chéng xiàng péi yào qīng shè tài wèi, chí jié jiù guó zi miào cè zèng, cè bì, suǒ sī diàn jì, yì rú shì diàn zhī lǐ. yòu qiǎn tài zǐ shǎo bǎo cuī lín wǎng dōng dōu, jiù miào xíng cè lǐ. yòu chì liǎng jīng jí yǎn zhōu jiù zhái miào xiàng, yí gǎi fú gǔn miǎn. qí zhū zhōu jí xiàn, miào yǔ jì xiǎo, dàn yí nán miàn, bù xū gǎi yī fú. liǎng jīng lè yòng gōng xuán. chūn qiū èr zhòng shàng dīng, lìng sān gōng shè xíng shì. qī shí zi bìng yí zhuī zèng: céng cān zèng chéng bó, zhuān sūn shī zèng chén bó, dàn tái miè míng zèng jiāng bó, mì zi jiàn zèng dān bó, yuán xiàn zèng yuán bó, gōng yě zhǎng zèng jǔ bó, nán gōng zi róng zèng tán bó, gōng xī āi zèng ní bó, céng diǎn zèng sù bó, yán lù zèng qǐ bó, shāng qú zèng méng bó, gāo chái zèng gòng bó, qī diāo kāi zèng téng bó, gōng bó liáo zèng rèn bó, sī mǎ niú zèng xiàng bó, fán chí zèng fán bó, yǒu ruò zèng biàn bó, gōng xī chì zèng gào bó, wū mǎ qī zèng zēng bó, liáng zhān zèng liáng bó, yán liǔ zèng xiāo bó, rǎn rú zèng jì bó, cáo xù zèng cáo bó, bó qián zèng liáo bó, gōng sūn lóng zèng huáng bó, rǎn jì zèng dōng píng bó, qín zi nán zèng shǎo liáng bó, qī diāo zi liǎn zèng wǔ chéng bó, yán zǐ jīng zèng láng yá bó, yī zuò zi jiāo. qī diāo tú fù zèng xū jù bó, rǎng sì chì zèng běi zhēng bó, shāng zé zèng suī yáng bó, shí zuō shǔ zèng shí yì bó, rèn bù qí zèng rèn chéng bó, gōng xià shǒu zèng yuán fù bó, gōng liáng rú zèng dōng móu bó, hòu chù zèng yíng qiū bó, qín zi kāi zèng péng yá bó, xī róng diǎn zèng xià pī bó, gōng jiān dìng zèng xīn tián bó, yán xiāng zèng lín yí bó, qiāo dān zèng tóng dī bó, jù jǐng jiāng zèng qí yáng bó, hǎn fù hēi zèng chéng qiū bó, qín shāng zèng shàng luò bó, shēn dǎng zèng shào líng bó, gōng zǔ zi zhī zèng qī sī bó, róng zǐ qī zèng yú lóu bó, xiàn chéng zèng jù yě bó, zuǒ rén yǐng zèng lín zī bó, yàn jí zèng yú yáng bó, zhèng zi tú zèng xíng yáng bó, yán zhī pū zèng dōng wǔ bó, yuán kàng zèng lái wú bó, lè yán zèng chāng píng bó, yī zuò kài. lián jié zèng jǔ fù bó, yán hé zèng kāi yáng bó, shū zhòng huì zèng xiá qiū bó, dí hēi zèng lín jì bó, guī xùn zèng píng lù bó, kǒng zhōng zèng wèn yáng bó, gōng xī yǔ rú zèng zhòng qiū bó, gōng xī zhēn zèng zhù ā bó, qú yuàn zèng wèi bó, shī cháng zèng chéng shì bó, lín fàng zèng qīng hé bó, qín fēi zèng qiān yáng bó, chén kàng zèng yǐng bó, shēn chéng zèng lǔ bó, qín láo, wèi xiáng. yán kuài zèng zhū xū bó, bù shū chéng zèng chún yú bó, qín zhāng zèng nán líng bó.
大唐貞觀十一年,封孔子裔德倫為褒聖侯。二十一年,制:以左丘明、卜子夏、公羊高、穀梁赤、伏勝、高堂生、戴聖、毛萇、孔安國、劉向、鄭眾、杜子春、馬融、盧植、鄭玄、服虔、何休、王肅、王弼、杜元凱、范甯、賈逵,總二十二人,並為先師。永徽中,制令:改周公為先聖,黜夫子為先師,顏回、左丘明從祀。(顯慶二年,禮部尚書許敬宗等奏曰:「准貞觀二十一年詔,以孔子為先聖,更添左丘明等二十二人,與顏子俱配宣父於大學,並為先師。今據永徽令,改用周公為先聖,黜孔子為先師,顏回、左丘明並為從祀。按禮記'凡學,春官釋奠於其先師'。鄭玄注曰:'官謂禮樂詩書之官也。先師者,若禮有高堂生,樂有制氏,詩有毛公,書有伏生,可以為之。'又曰'始立學,釋奠於先聖。'鄭注曰'若周公、孔子也。'聖則非周即孔,師則偏善一經。漢魏以來。取捨各異。顏回、夫子互作先師,宣父、周公更為先聖,求其節文,遞有得失,所以貞觀之制,正夫子為先聖,加眾儒為先師。而今新令,輒事刊改,但周公攝政,制禮作樂,功比王者,祀之儒館,實貶其功。仲尼生衰周之末,拯文喪之弊,祖述堯舜,憲章文武,弘聖教於六經,闡儒風於千載,故孟軻稱生靈以來,一人而已。自漢以降,奕葉繼侯,崇奉其聖,迄於今日,胡可降茲上哲,俯入先師?且又丘明之徒,見行其學,貶為從祀,亦無故事。今請改令從詔,於義為允。其周公仍依禮配饗武王也。」)高宗乾封元年正月,東巡,次兗州鄒縣頓,祭宣父廟,贈太師。總章元年二月,皇太子詣學,贈顏回太子少師,曾參太子少保。神龍初,詔以鄒魯百戶封崇道公宣尼采邑,用供薦饗。又授裔孫褒聖侯崇階朝散大夫,仍許子孫以相傳襲。開元八年,敕改顏生等十哲為坐像,悉應從祀。曾參大孝,德冠同列,特為塐像,坐於十哲之次。圖畫七十子及二十二賢於廟壁上。以顏子亞聖,親為之贊,以書於石。閔損以下,令當朝文士分為之贊。(時國子司業李元瓘奏稱:」先聖孔宣父廟,先師顏子配坐,今其像立侍,配饗合坐。十哲弟子,雖複列像廟堂,不應饗祀。謹檢祠令:何休、范甯等二十二賢,猶霑從祀。其十哲請春秋釋奠,列享在二十二賢之上。七十子,請准都監廟堂圖形於壁,兼為立贊。又曾參孝道可崇,獨受經於夫子,請准二十二賢應饗。」)二十七年八月,制:」夫子追贈諡為文宣王,宜令三公持節冊命,並撰儀注。昔緣周公南面,夫子西坐,今位既有殊,坐豈仍舊,宜補其墜典,永作常式。自今以後,夫子南面而坐,內出王者袞冕之服以衣之。十哲等東西列侍。顏子淵既雲亞聖,須優其秩。顏子贈兗國公,閔子騫贈費侯,冉伯牛贈鄆侯,冉仲弓贈薛侯,宰子我贈齊侯,端木子貢贈黎侯,冉子有贈徐侯,仲子路贈衛侯,言子游贈吳侯,卜子夏贈魏侯。又夫子格言,參也稱魯,雖居七十之數,不載四科之目。頃雖參於十哲,終未殊於等倫,久稽先旨,俾修舊位。庶乎禮得其序,人焉式瞻。」命尚書右丞相裴耀卿攝太尉,持節就國子廟冊贈,冊畢,所司奠祭,亦如釋奠之禮。又遣太子少保崔琳往東都,就廟行冊禮。又敕兩京及兗州舊宅廟像,宜改服袞冕。其諸州及縣,廟宇既小,但移南面,不須改衣服。兩京樂用宮懸。春秋二仲上丁,令三公攝行事。七十子並宜追贈:曾參贈郕伯,顓孫師贈陳伯,澹臺滅明贈江伯,宓子賤贈單伯,原憲贈原伯,公冶長贈莒伯,南宮子容贈郯伯,公皙哀贈郳伯,曾點贈宿伯,顏路贈杞伯,商瞿贈蒙伯,高柴贈共伯,漆雕開贈滕伯,公伯寮贈任伯,司馬牛贈向伯,樊遲贈樊伯,有若贈卞伯,公西赤贈郜伯,巫馬期贈鄫伯,梁鱣贈梁伯,顏柳贈蕭伯,冉孺贈紀伯,曹恤贈曹伯,伯虔贈聊伯,公孫龍贈黃伯,冉季贈東平伯,秦子南贈少梁伯,漆雕子斂贈武城伯,顏子精贈琅琊伯,(一作子驕。)漆雕徒父贈須句伯,壤駟赤贈北徵伯,商澤贈睢陽伯,石作蜀贈石邑伯,任不齊贈任城伯,公夏守贈元父伯,公良孺贈東牟伯,後處贈營丘伯,秦子開贈彭衙伯,奚容蒧贈下邳伯,公肩定贈新田伯,顏襄贈臨沂伯,鄡單贈銅鞮伯,句井疆贈淇陽伯,罕父黑贈乘丘伯,秦商贈上洛伯,申黨贈邵陵伯,公祖子之贈期思伯,榮子期贈雩婁伯,縣成贈鉅野伯,左人郢贈臨淄伯,燕伋贈漁陽伯,鄭子徒贈滎陽伯,顏之仆贈東武伯,原亢贈萊蕪伯,樂顏贈昌平伯,(一作欬。)廉潔贈莒父伯,顏何贈開陽伯,叔仲會贈瑕丘伯,狄黑贈臨濟伯,邽巽贈平陸伯,孔忠贈汶陽伯,公西與如贈重丘伯,公西箴贈祝阿伯,蘧瑗贈衛伯,施常贈乘氏伯,林放贈清河伯,秦非贈汧陽伯,陳亢贈潁伯,申棖贈魯伯,琴牢,(未詳。)顏噲贈朱虛伯,步叔乘贈淳于伯,琴張贈南陵伯。
tài gōng miào dà táng
太公廟(大唐)
dà táng kāi yuán shí jiǔ nián sì yuè, liǎng jīng jí tiān xià zhū zhōu, gè zhì tài gōng miào yī suǒ, yǐ zhāng liáng pèi xiǎng, chūn qiū qǔ zhòng yuè shàng wù rì jì. zhū zhōu bīn gòng wǔ jǔ rén, zhǔn míng jīng jìn shì, xíng xiāng yǐn jiǔ lǐ. měi chū shī mìng jiāng, cí qì, fā rì, biàn jiù miào yǐn cí, réng jiǎn qǔ zì gǔ míng jiāng, gōng chéng yè zhě, hóng jì shēng rén zhě shí rén, zhǔn shí zhé lì zhān xiǎng. zhì qián yuán yuán nián jiǔ yuè shí èr rì, tài cháng shǎo qīng yú xiū liè zòu: chén yī zuó yīn qiū xiǎng hàn gāo zǔ miào, jiàn bàng wú shì chén xiǎng tài gōng miào, yǒu zhāng liáng zài cè. fú yǐ zǐ fáng shēng yú hàn chū, yì fèng gāo zǔ, zuò chóu wéi wò, zuǒ dìng tiān xià, kǎo qí nián dài, bù jiē tài gōng. zì gǔ pèi shí miào tíng, péi zàng líng qǐn, jiē qǔ dāng shí zuǒ mìng, tóng shòu āi róng. tài gōng rén chén, bù hé yǐ zhāng liáng pèi xiǎng, qǐng yí yú hàn zǔ miào. cóng zhī. shàng yuán yuán nián rùn sì yuè, chì: xī zhōu wǔ chuàng yè, kè níng qū xià, wéi shī shàng fù, shí zuǒ xìng wáng. kuàng dé yǒu kě shī, yì dāng jìn bào, jī zhū gǔ xī, yuán chóng diǎn lǐ. qí tài gōng wàng, kě zhuī fēng wèi wǔ chéng wáng, yǒu sī yī wén xuān wáng zhì miào. réng wěi zhōng shū mén xià, zé gǔ jīn míng jiāng, zhǔn wén xuān wáng zhì yà shèng jí shí zhé děng. xiǎng jì zhī diǎn, yī tóng wén xuān wáng. zhēn yuán sì nián bā yuè, bīng bù shì láng lǐ shū zòu yuē: tài gōng miào zhǔn shì yǐ tài cháng shǎo qīng chōng sān xiàn guān. zhù wén yún' huáng dì qiǎn mǒu guān, gǎn zhāo gào'. zhì shàng yuán yuán nián, zhuī zèng wèi wǔ chéng wáng, xiǎng jì zhī diǎn, yī tóng wén xuān wáng. yǒu sī yīn chà tài wèi chōng xiàn, jiān jìn zhù bǎn qīn shǔ. chén fú yǐ tài gōng, jí zhōu zhī tài shī zhāng liáng, hàn zhī shǎo fù. shèng cháo liè zài sì diǎn, yǐ jí bāo chóng, zài zài zhù cí, bì zī zhé zhōng, lǐ huò guò dāng, shén hé gǎn xīn. jīn zhě qū lǐ yú zhì zūn, shī jìng yú chén zuǒ, měi qǐng yù shǔ, bìng chēng zhāo gào, qiè wèi fēi yí. yī tóng wén xuān wáng, kǒng wèi wèi yǔn. chén yǐ wèi wén xuān chuí xùn, bǎi dài zōng shī, wǔ cháng sān gāng, fēi qí xùn bù míng, yǒu guó yǒu jiā, fēi qí zhì bù lì, gù mèng kē chēng, yǒu shēng rén yǐ lái, yī rén ér yǐ. yóu shì zhèng sù wáng zhī fǎ, jiā xiān shèng zhī míng, lè yòng gōng xuán, xiàn chà tài wèi, zūn shī chóng dào, yǎ hé zhèng jīng. qiě tài gōng shù zuò, zhǐ yú liù tāo, xūn yè xíng yú yī dài, qǐ kě nǐ qí shèng dé, jūn qí shū lǐ zāi! qián jiàn zhù wén, qǐng zì jīn gèng bù jìn shǔ qí' gǎn zhāo gào', qǐng gǎi wèi' zhì jì' qí xiàn guān, qǐng zhǔn shì chà tài cháng qīng yǐ xià. zhào lìng bǎi liáo jí yì wén zòu. jiān dà lǐ qīng yú qí děng sì shí liù rén yì tóng lǐ shū. zuǒ lǐng jūn dà jiāng jūn líng hú jiàn děng èr shí sì rén yì yuē: dāng jīn bīng gé wèi yǎn, yí chóng wǔ jiào yǐ zūn gǔ, zhòng zhōng liè yǐ quàn jīn, yù yǒu biǎn sǔn, fēi jī quàn zhī dào yě. zhuī zūn wáng wèi, yǐ shí cí zhī, wèi wǔ jiào zhī zhǔ, ruò bù zūn qí lǐ, zé wú yǐ zhòng qí jiào yě. wén wǔ èr jiào, guó yí bìng lì, fèi yī bù kě, kuàng qí diǎn lǐ zhī zhì, yǐ lì èr shèng, jīn yù gǎi zhī, kǒng fēi yí yě. zhì jiǔ yuè, yǒu chì: yǐ shàng jiāng jūn yǐ xià chōng xiàn guān, yú shì yī lǐ shū suǒ zòu. qí jì xiǎng xiàn yí, jù kāi yuán lǐ.
大唐開元十九年四月,兩京及天下諸州,各置太公廟一所,以張良配饗,春秋取仲月上戊日祭。諸州賓貢武舉人,准明經進士,行鄉飲酒禮。每出師命將,辭訖,發日,便就廟引辭,仍簡取自古名將,功成業者,弘濟生人者十人,准十哲例霑饗。至乾元元年九月十二日,太常少卿於休烈奏:「臣一昨因秋饗漢高祖廟,見傍無侍臣;饗太公廟,有張良在側。伏以子房生於漢初,翊奉高祖,坐籌帷幄,佐定天下,考其年代,不接太公。自古配食廟庭,陪葬陵寢,皆取當時佐命,同受哀榮。太公人臣,不合以張良配饗,請移於漢祖廟。」從之。上元元年閏四月,敕:」昔周武創業,克寧區夏,惟師尚父,實佐興王。況德有可師,義當禁暴,稽諸古昔,爰崇典禮。其太公望,可追封為武成王,有司依文宣王置廟。仍委中書門下,擇古今名將,准文宣王置亞聖及十哲等。饗祭之典,一同文宣王。」貞元四年八月,兵部侍郎李紓奏曰:「太公廟準式以太常少卿充三獻官。祝文雲'皇帝遣某官,敢昭告'。至上元元年,追贈為武成王,饗祭之典,一同文宣王。有司因差太尉充獻,兼進祝版親署。臣伏以太公,即周之太師;張良,漢之少傅。聖朝列在祀典,已極褒崇,載在祝詞,必資折中,理或過當,神何敢歆。今者屈禮於至尊,施敬於臣佐,每請御署,並稱昭告,竊謂非宜。一同文宣王,恐未為允。臣以為文宣垂訓,百代宗師,五常三綱,非其訓不明,有國有家,非其制不立,故孟軻稱,有生人以來,一人而已。由是正素王之法,加先聖之名,樂用宮懸,獻差太尉,尊師崇道,雅合正經。且太公述作,止於六韜,勳業形於一代,豈可擬其盛德,均其殊禮哉!前件祝文,請自今更不進署;其'敢昭告',請改為'致祭';其獻官,請準式差太常卿以下。」詔令百僚集議聞奏。兼大理卿於頎等四十六人議同李紓。左領軍大將軍令狐建等二十四人議曰:」當今兵革未偃,宜崇武教以尊古,重忠烈以勸今,欲有貶損,非激勸之道也。追尊王位,以時祠之,為武教之主,若不尊其禮,則無以重其教也。文武二教,國宜並立,廢一不可,況其典禮之制,已歷二聖,今欲改之,恐非宜也。」至九月,有敕:以上將軍以下充獻官,餘事依李紓所奏。其祭饗獻儀,具開元禮。