lǐ shí sì yán gé shí sì jí lǐ shí sān
禮十四 沿革十四 吉禮十三
xún shòu
巡狩
táng yú xià zhōu qín hàn hòu hàn wèi jìn sòng hòu wèi suí dà táng
(唐 虞 夏 周 秦 漢 後漢 魏 晉 宋 後魏 隋 大唐)
táng yú tiān zǐ wǔ zài yī xún shòu. yàn zǐ duì qí jǐng gōng yuē: tiān zǐ shì zhū hóu yuē xún shòu. bái hǔ tōng yuē: xún zhě, xún yě. shòu zhě, mù yě. wèi tiān xià xún xíng shǒu mù mín yě. dào dé tài píng, kǒng yuǎn jìn bù tóng huà, yōu yǐn yǒu bù dé suǒ zhě, gù qīn xíng zhī. xíng lǐ jǐn jìng, zhòng rén zhī zhì yě. zhèng xuán yún: zhū hóu wèi tiān zǐ shǒu tǔ, shí yī xún shěng zhī. shū yuē wǔ zài yī xún shòu. suǒ yǐ bì wǔ nián zhě, yīn tiān dào shí yǒu suǒ shēng, suì yǒu suǒ chéng, sān suì yī rùn, tiān dào xiǎo bèi, wǔ suì zài rùn, tiān dào dà bèi yě. suì èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái, dài zōng, dōng yuè yě. tè wèi tài shān wèi dài zōng zhě, yǐ qí chù dōng běi, jū yín chǒu zhī jiān, wàn wù zhōng shǐ zhī dì, yīn yáng jiāo dài zhī suǒ, wèi zhòng shān zhī zōng, gù yún dài zōng yě. wàng zhì yú shān chuān. zhāng shǒu jié yún: nǎi yǐ zhì wàng jì dōng fāng zhū hóu jìng nèi míng shān dà chuān yě. yán zhì zhě, wǔ yuè shì sān gōng, sì dú shì zhū hóu yě. qún hòu sì cháo, kǒng ān guó yuē: gè huì cháo yú fāng yuè zhī xià, fán sì chù, gù yuē sì cháo yě. yáo shùn tóng dào, shùn shè zé rán, yáo yòu kě zhī yě. sì jìn dōng hòu, suì jiàn dōng fāng zhī zhū hóu. xié shí yuè zhèng rì, tóng lǜ dù liàng héng, shí, sì shí yě. yuè, shí èr yuè yě. rì, sān bǎi liù shí rì yě. lǜ, fǎ zhì yě. dù, zhàng chǐ yě. liàng, dòu hú yě. héng, jīn liǎng yě. zhèng xuán yuē: xié zhèng sì shí zhī yuè shù rì míng, bèi qí shī wù. jù jié qì huì shuò, kǒng zhū hóu yǒu bù tóng, gù yīn xún shòu ér hé zhèng zhī. xiū wǔ lǐ jí xiōng bīn jūn jiā lǐ. wǔ yù wǔ děng zhū hóu zhī ruì yě. zhí zhī yuē ruì, chén liè zhī yuē yù. sān bó èr shēng yī sǐ zhì. sān bó, xūn xuán huáng, sān gū suǒ zhí yě. èr shēng, gāo yàn, qīng dài fū suǒ zhí yě. yī sǐ zhě, zhì, shì suǒ zhí wèi lǐ yān. wǔ yuè, xún shòu zhì nán yuè héng shān yě. bā yuè, xún shòu zhì xī yuè huá shān yě. shí yī yuè, xún shòu zhì běi yuè: héng shān yě. jiē rú dài zōng zhī lǐ. bái hǔ tōng yuē: èr yuè bā yuè, zhòu yè fēn wǔ yuè shí yī yuè, yīn yáng zhōng yě. guī, gé yú yì zǔ, yòng tè. kǒng ān guó yuē: xún shòu sì yuè, rán hòu guī, gào zhì wén zǔ zhī miào. yì, wén yě. yán zǔ zé kǎo zhe. tè, yī niú yě. zhèng xuán zhù shàng shū yún: měi guī yòng tè zhě, míng měi yī yuè jí guī yě. rú shàng shū wáng zhì zhī wén, suǒ yǐ bù yī yuè zhī hòu ér yún guī zhě, yīn míng sì yuè lǐ tóng, shǐ qí wén xiāng cì, shì yǐ zhōng xún shòu zhī hòu nǎi shǐ yún guī ěr.
唐虞天子五載一巡狩。(晏子對齊景公曰:「天子適諸侯曰巡狩。」白虎通曰:「巡者,循也。狩者,牧也。為天下循行守牧民也。道德太平,恐遠近不同化,幽隱有不得所者,故親行之。行禮謹敬,重人之至也。」鄭玄云:「諸侯為天子守土,時一巡省之」。書曰「五載一巡狩。」所以必五年者,因天道時有所生,歲有所成,三歲一閏,天道小備,五歲再閏,天道大備也。)歲二月,東巡狩,至於岱宗,柴,(岱宗,東嶽也。特謂太山為岱宗者,以其處東北,居寅丑之間,萬物終始之地,陰陽交代之所,為眾山之宗,故云岱宗也。)望秩於山川。(張守節云:「乃以秩望祭東方諸侯境內名山大川也。言秩者,五嶽視三公,四瀆視諸侯也。」)群後四朝,(孔安國曰:」各會朝於方岳之下,凡四處,故曰四朝也。堯舜同道,舜攝則然,堯又可知也。」)肆覲東後,(遂見東方之諸侯。)協時月正日,同律度量衡,(時,四時也。月,十二月也。日,三百六十日也。律,法制也。度,丈尺也。量,斗斛也。衡,斤兩也。鄭玄曰:「協正四時之月數日名,備其失誤。」具節氣晦朔,恐諸侯有不同,故因巡狩而合正之。)修五禮(吉、凶、賓、軍、嘉禮。)五玉(五等諸侯之瑞也。執之曰瑞,陳列之曰玉。)三帛二生一死贄。(三帛,纁、玄、黃,三孤所執也。二生,羔、雁,卿大夫所執也。一死者,雉,士所執為禮焉。)五月,巡狩至南嶽;(衡山也。)八月,巡狩至西嶽;(華山也。)十一月,巡狩至北嶽:(恆山也。)皆如岱宗之禮。(白虎通曰:」二月、八月,晝夜分;五月、十一月,陰陽終也。」)歸,格於藝祖,用特。(孔安國曰:「巡狩四岳,然後歸,告至文祖之廟。藝,文也。言祖則考著。特,一牛也。」鄭玄注尚書云:「每歸用特者,明每一岳即歸也。」如尚書、王制之文,所以不一岳之後而雲歸者,因明四岳禮同,使其文相次,是以終巡狩之後乃始雲歸耳。)
xià hòu shì yīn zhī. wáng sù yún: tiān zǐ wǔ nián yī xún shòu. zhèng xuán yún: wǔ nián zhě, yú xià zhī zhì yě.
夏后氏因之。(王肅云:「天子五年一巡狩。」鄭玄云:「五年者,虞夏之制也。」)
zhōu zhì, shí èr nián yī xún shòu. dà xíng rén yún: shí yǒu èr suì, wáng xún shòu yīn guó. yīn, zhòng yě, wèi dāng fāng zhū hóu. zhōu yǐ mù dé wáng, suì xīng shì mù wáng zhī xīng, shí èr suì yī zhōu, yǐ mù xiàng zhī. gù liáng cuī líng ēn yún qǔ suì xīng yī zhōu tiān dào zhī bèi shù. tiān zǐ jiāng xún shòu, lèi hū shàng dì, yí hū shè, zào hū mí. dì wèi wǔ jīng zhī dì suǒ pèi jì nán jiāo zhě, wèi líng wēi yǎng yě. lèi yí zào, jiē jì míng yě. àn zēng zǐ wèn zhū hóu shì tiān zǐ, gào zǔ mí. cǐ bù yán zǔ zhě, bái hǔ tōng yún: qī miào jiē gào zhī, dú yán mí zhě, cí shí xiān cóng mí, hòu zhì zǔ yǐ shàng, suì xíng, bù gǎn liú zūn zhě zhī mìng gù yě. zhí fāng shì xiān jiè sì fāng zhū hóu yuē: gè xiū píng nǎi shǒu, kǎo nǎi zhí shì, wú gǎn bù jìng jiè, guó yǒu dà xíng. nǎi yóu rǔ yě. shǒu wèi guó jìng zhī nèi. zhí shì, suǒ dāng gōng jù. jí wáng zhī suǒ xíng, xiān dào, shuài qí shǔ ér xún jiè lìng. xiān dào, xiān yóu wáng suǒ cóng dào, jū qián, xíng qí qián rì suǒ jiè zhī lìng. dà yù zhǎng fàn bá zhī lǐ. wèi zǔ dào yě. tǔ xùn shì jiā wáng chē ér xíng, yǐ dài wáng wèn jiǔ zhōu xíng shì, suǒ wèi yǐ dào dì tú. shān chuān suǒ yí. suǒ wèi yǐ zhào dì shì. sòng xùn shì yì jiā wáng chē, yǐ suǒ shí jiǔ yuǎn zhī shì yǐ gào wáng sòng xùn suǒ wèi zhǎng dào fāng zhì yǐ zhào guān shì. ruò lǔ yǒu dà tíng shì zhī kù, xiáo zhī èr líng yě. yòu zhǎng dào fāng tè, fāng tè, sì fāng yán yǔ suǒ è. yǐ zhào pì jì, yǐ zhī dì sú. pì yīn bì.
周制,十二年一巡狩。(大行人云:「十有二歲,王巡狩殷國。」殷,眾也,謂當方諸侯。周以木德王,歲星是木王之星,十二歲一周,以木象之。故梁崔靈恩雲「取歲星一周天道之備數」。)天子將巡狩,類乎上帝,宜乎社,造乎禰。(帝謂五精之帝所配祭南郊者,謂靈威仰也。類、宜、造,皆祭名也。按曾子問」諸侯適天子,告祖禰」。此不言祖者,白虎通云:」七廟皆告之,獨言禰者,辭時先從禰,後至祖以上,遂行,不敢留尊者之命故也。」)職方氏先戒四方諸侯曰:「各修平乃守,考乃職事,無敢不敬戒,國有大刑。」(乃猶汝也。守謂國境之內。職事,所當供具。)及王之所行,先道,帥其屬而巡戒令。(先道,先由王所從道,居前,行其前日所戒之令。)大馭掌犯軷之禮。(謂祖道也。)土訓氏夾王車而行,以待王問九州形勢,(所謂以道地圖。)山川所宜。(所謂以詔地事。)誦訓氏亦夾王車,以所識久遠之事以告王;(誦訓所謂掌道方志以詔觀事。若魯有大庭氏之庫,殽之二陵也。)又掌道方慝,(方慝,四方言語所惡。)以詔辟忌,以知地俗。(辟音避。)
chéng jīn hé, jiàn dà qí, jīn chē yún: jīn hé, gōu, fán yīng jiǔ jiù, jiàn dà qí yǐ bīn. suì èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái ér wàng sì shān chuān, fán chái gào gǎn shēng zhī tiān dì. jìn zhū hóu. jìn, jiàn yě. qí fāng zhī zhū hóu, xiān yú jìng shǒu dài zhī. jì yì yún: tiān zǐ xún shòu, zhū hóu dài yú jìng. suǒ guò shān chuān, zé shǐ zhù zōng xiān yǐ sān děng zhāng zàn, jiē yǐ huáng jīn wèi bí liú, zhuó yù chàng yǐ lǐ shén. cì nǎi xiào rén shā huáng jū yǐ jì zhī. yù rén yún: dà zhāng zhōng zhāng jiǔ cùn, biān zhāng qī cùn, shè sì cùn, hòu cùn. huáng jīn sháo, qīng jīn wài, zhū zhōng, bí cùn, héng sì cùn, yǒu sāo. tiān zǐ yǐ xún shòu, zōng zhù yǐ qián mǎ. zhèng xuán yún: bí, sháo liú yě. héng, wèi sháo jìng yě. yú dà shān chuān zé yòng dà zhāng, jiā wén shì yě. yú zhōng shān chuān yòng zhōng zhāng, shā wén shì yě. yú xiǎo shān chuān yòng biān zhāng, bàn wén shì yě. yòu xiào rén yún: fán jiāng shì yú sì hǎi shān chuān, zé shā huáng jū. zhèng xuán yuē: wèi wáng xún shòu guò dà shān chuān yě. měi sù shè, zhǎng shě shè bì hù zài zhòng, wèi xíng mǎ. zài zhòng zhě, yǐ zhōu wèi yǒu wài nèi liè. hù yīn hù. qí wài, zé tǔ fāng shì yòu shè fān lí. tǔ fāng shì yún: wáng xún shòu zé shù wáng shè. zhèng xuán yún: wèi zhī fān lí. jì zhì fāng yuè, xiān wèn bǎi nián, jiù jiàn zhī. ruò wèi mǎn bǎi nián, bā shí jiǔ shí zhě, lù jīng qí mén zé jiàn zhī, bù rán zé bù. jì yì suǒ wèi dōng xíng xī xíng fú gǎn guò. tiān zǐ nǎi lìng tài shī cǎi rén gē yáo zhī shī, yǐ lè bō ér chén zhī, yǐ guān rén fēng sú, yǐ shěn qí shàn è. suǒ wèi mìng tài shī chén shī yǐ guān rén fēng yě. mìng diǎn shì zhī guān, chén bǎi wù zhī guì jiàn, yǐ guān rén zhī suǒ hǎo è. suǒ wèi mìng shì nà jiǎ yǐ guān rén zhī suǒ hǎo è, zhì yín hǎo pì. gù zhèng yún: yín zé chǐ wù guì, rén zhī zhì yín xié, zé suǒ hǎo zhě bù zhèng yě. yòu mìng diǎn lǐ zhī guān, kǎo xiào sì shí jié qì, yuè zhī huì shuò, jiǎ yǐ děng rì, jí hòu qì zhī lǜ lǚ, suǒ yòng lǐ lè gōng shì chē qí děng zhì dù, jūn chén shàng xià zhī yī fú, jiē yǐ wáng zhě suǒ bān zhì dù kǎo xiào zhī. suǒ wèi mìng diǎn lǐ kǎo shí yuè dìng rì, tóng lǜ lǐ lè, zhì dù yī fú, zhèng zhī. zhù yún: tóng, yīn lǜ yě. zhū hóu fēng nèi yǒu míng shān dà chuān, bù jǔ ér jì zhī zhě, wèi bù jìng bù jìng zhě, jūn xuē qí dì. yǒu jì zōng miào bù shùn zhāo mù zhě, wèi bù xiào bù xiào zhě, jūn chù yǐ jué. bù shùn, wèi ruò nì zhāo mù zhě. yǐ zōng miào kě yǐ biǎo guān jué, gù chù zhī. biàn lǐ yì lè zhě, wèi bù cóng bù cóng zhě jūn liú. liú, fàng yě. gé zhì dù yī fú zhě, wèi pàn pàn zhě, jūn tǎo. yǒu gōng dé yú rén zhě, jiā dì jìn lǜ. lǜ, fǎ dù yě. qí zhū hóu dài wáng zhī láo lǐ yǐ yī dú. zhǎng kè yún: wáng xún shòu yīn guó, zé guó jūn shàn yǐ shēng dú. yòu jiāo tè shēng yún: tiān zǐ shì zhū hóu, zhū hóu shàn yòng dú, guì chéng zhī yì yě. tiān zǐ shēng yùn fú shí yě.
乘金輅,建大旂,(巾車云:「金輅,鈎,樊纓九就,建大旂以賓。」)歲二月,東巡狩,至於岱宗,柴而望祀山川,(燔柴告感生之天帝。)覲諸侯。(覲,見也。)其方之諸侯,先於境首待之。(祭義云:」天子巡狩,諸侯待於境。」)所過山川,則使祝宗先以三等璋瓚,皆以黃金為鼻流,酌郁鬯以禮神。次乃校人殺黃駒以祭之。(玉人云:」大璋中璋九寸,邊璋七寸,射四寸,厚寸。黃金勺,青金外,朱中,鼻寸,衡四寸,有繅。天子以巡狩,宗祝以前馬。」鄭玄云:」鼻,勺流也。衡,謂勺徑也。於大山川則用大璋,加文飾也。於中山川用中璋,殺文飾也。於小山川用邊璋,半文飾也。」又校人云:」凡將事於四海山川,則殺黃駒。」鄭玄曰:「謂王巡狩過大山川也。」)每宿舍,掌舍設梐枑再重,(謂行馬。再重者,以周衛有外內列。枑音互。)其外,則土方氏又設蕃籬。(土方氏云:」王巡狩則樹王舍。」鄭玄云:「為之蕃籬。」)既至方岳,先問百年,就見之。若未滿百年,八十九十者,路經其門則見之,不然則不。(祭義所謂」東行西行弗敢過」。)天子乃令太師采人歌謠之詩,以樂播而陳之,以觀人風俗,以審其善惡。(所謂命太師陳詩以觀人風也。)命典市之官,陳百物之貴賤,以觀人之所好惡。(所謂」命市納賈以觀人之所好惡,志淫好僻」。故鄭云:「淫則侈物貴,人之志淫邪,則所好者不正也」。)又命典禮之官,考校四時節氣,月之晦朔,甲乙等日,及候氣之律呂,所用禮樂、宮室、車旗等制度,君臣上下之衣服,皆以王者所頒制度考校之。(所謂」命典禮考時月定日,同律禮樂,制度衣服,正之」。注云:」同,陰律也」。)諸侯封內有名山大川,不舉而祭之者,為不敬;不敬者,君削其地。有祭宗廟不順昭穆者,為不孝;不孝者,君絀以爵。(不順,謂若逆昭穆者。以宗廟可以表官爵,故絀之。)變禮易樂者,為不從;不從者;君流。(流,放也。)革制度衣服者,為畔;畔者,君討。有功德於人者,加地進律。(律,法度也。)其諸侯待王之牢禮以一犢。(掌客云:「王巡狩殷國,則國君膳以牲犢。」又郊特牲云:」天子適諸侯,諸侯膳用犢,貴誠之義也。天子牲孕弗食也。」)
jì chù zhì zhū hóu, nǎi yǔ zhī xiāng jiàn yú fāng yuè zhī xià, zhú tán, yǔ jìn lǐ tán zhì tóng. zhèng xuán zhù sī yí zhí yǐn jìn lǐ zhì, wáng xún shòu yīn guó ér tóng, zé qí wèi gōng yì rú cǐ yú shì yě. qí tán wài wèi tǔ liè, fāng sān bǎi bù, kāi sì mén. tán fāng jiǔ shí liù chǐ, gāo sì chǐ, shàng wèi táng, xià wèi sān děng, wèi zhī sān chéng, chéng měi děng gāo yī chǐ. qí táng shàng zhì sī méng zhī shén wèi, wèi zhī fāng míng. jìn lǐ yún: zhū hóu jìn yú tiān zǐ, wèi gōng fāng sān bǎi bù, kāi sì mén. tán shí yǒu èr xún, shēn sì chǐ, jiā fāng míng yú qí shàng. zhèng xuán yún: gōng wèi wěi tǔ wèi liè, yǐ xiàng qiáng bì. bā chǐ yuē xún, shí èr xún zé fāng jiǔ shí liù chǐ yě. shēn wèi gāo yě, cóng shàng xiàng xià yuē shēn. fāng míng zhě, shàng xià sì fāng shén míng zhī xiàng yě. huì tóng ér méng, míng shén jiān zhī. tiān zhī sī méng yǒu xiàng zhě, yóu zōng miào zhī yǒu zhǔ hū. qí fāng míng zhuàng, jù cháo jìn piān. sī yí zhí yún: qí tán sān chéng, gōng páng yī mén. zhèng xuán yún: chéng yóu zhòng yě. sān chóng zhě, xià chà zhī wèi sān děng, měi miàn zhàng èr chǐ yě. jiàn zhū hóu zhī shí, jù zhèng zhù sī yí jí jìn lǐ, zhū hóu zhī shàng jiè, gè yǐ qí jūn zhī qí, zhì yú gōng nèi, yǐ biǎo lì wèi zhī chù. nǎi zhào wáng shēng tán, qì, zhū hóu jiē jiù qí qí ér lì qí wèi. zhèng àn míng táng wèi, zhū gōng zhōng jiē zhī qián, běi miàn dōng shàng zhū hóu zuò jiē zhī dōng, xī miàn běi shàng zhū bó xī jiē zhī xī, dōng miàn běi shàng zhū zi mén dōng, běi miàn dōng shàng, zhū nán mén xī, běi miàn dōng shàng. wáng nǎi yú tán shàng yī zhī, yǐ dìng qí wèi. qí yī zhī jié yǒu sān yí: yǔ wáng wú qīn zhě, tuī shǒu xiǎo xià zhī sī yí suǒ wèi tǔ yī shù xìng. yǔ wáng hūn yīn zhī qīn zhě, píng tuī shǒu yī zhī suǒ wèi shí yī yì xìng. yǔ wáng tóng xìng zhě, tuī shǒu xiǎo jǔ zhī. suǒ wèi tiān yī tóng xìng. wáng jì yī dìng qí wèi, zhū hóu nǎi jìn, shēng tán diàn yù. yòu àn sī yí zhí jí zhèng zhù yún: gōng yú shàng děng diàn huán guī yù, chén bìn zhě wǔ rén lǐ zhī. hóu bó yú zhōng děng diàn xìn guī gōng guī yù, chén bìn zhě sì rén lǐ zhī. zǐ nán yú xià děng diàn gǔ bì pú bì yù, chén bìn zhě sān rén lǐ zhī. zhū hóu gè diàn yù qì, jiàng bài, yòu shēng, chéng bài. qì, bìn zhě nǎi yán zhū hóu shēng táng, shòu wáng yù. qì, nǎi yǐ bì cóng xíng xiǎng lǐ, wèi zhī jiāng bì. yù rén yún bì cóng jiǔ cùn, zhū hóu yǐ xiǎng tiān zǐ shì yě. zhū hóu jì cháo jiàn wáng qì, nǎi tuì ér zì xiāng yǔ méng, wáng gōng zhī bó lín zhī, qí shén zhǔ yú yuè, bì yīn yǐ jì zhī. jìn lǐ yún: jì tiān fán chái, jì shān qiū líng shēng, jì chuān shěn, jì dì yì. zhèng zhù yún: shēng shěn bì jiù jì zhě yě. jiù jì zé shì wèi wáng xún shòu, zhū hóu zhī méng jì yě.
既黜陟諸侯,乃與之相見於方岳之下,築壇,與覲禮壇制同。(鄭玄注司儀職引覲禮制,「王巡狩殷國而同,則其為宮亦如此歟」是也。)其壇外為土埒,方三百步,開四門。壇方九十六尺,高四尺,上為堂,下為三等,謂之三成,成每等高一尺。其堂上置司盟之神位,謂之方明。(覲禮云:「諸侯覲於天子,為宮方三百步,開四門。壇十有二尋,深四尺,加方明於其上。」鄭玄云:」宮謂壝土為埒,以象牆壁。八尺曰尋,十二尋則方九十六尺也。深謂高也,從上向下曰深。方明者,上下四方神明之象也。會同而盟,明神監之。天之司盟有象者,猶宗廟之有主乎。」其方明狀,具朝覲篇。司儀職云:」其壇三成,宮旁一門。」鄭玄云:」成猶重也。三重者,下差之為三等,每面丈二尺也。」)見諸侯之時,據鄭注司儀及覲禮,諸侯之上介,各以其君之旂,置於宮內,以表立位之處。乃詔王升壇,訖,諸侯皆就其旂而立其位。鄭按明堂位,諸公中階之前,北面東上;諸侯阼階之東,西面北上;諸伯西階之西,東面北上;諸子門東,北面東上,諸男門西,北面東上。王乃於壇上揖之,以定其位。其揖之節有三儀:與王無親者,推手小下之;(司儀所謂土揖庶姓。)與王婚姻之親者,平推手揖之;(所謂時揖異姓。)與王同姓者,推手小舉之。(所謂天揖同姓。)王既揖定其位,諸侯乃進,升壇奠玉。又按司儀職及鄭注云:公於上等奠桓珪玉,陳擯者五人禮之。侯、伯於中等奠信珪、躬珪玉,陳擯者四人禮之。子、男於下等奠穀璧、蒲璧玉,陳擯者三人禮之。諸侯各奠玉訖,降拜,又升,成拜。訖,擯者乃延諸侯升堂,授王玉。訖,乃以璧琮行享禮,謂之將幣。(玉人云」璧琮九寸,諸侯以享天子」是也。)諸侯既朝見王訖,乃退而自相與盟,王宮之伯臨之,其神主於月,必因以祭之。(覲禮云:」祭天燔柴,祭山丘陵升,祭川沈,祭地瘞。」鄭注云:「升沈必就祭者也。就祭則是謂王巡狩,諸侯之盟祭也。」)
qí yú: wǔ yuè, nán xún shòu, zhì yú nán yuè, rú dōng xún shòu zhī lǐ bā yuè, xī xún shòu, zhì yú xī yuè, rú nán xún shòu zhī lǐ shí yǒu yī yuè, běi xún shòu, zhì yú běi yuè, rú xī xún shòu zhī lǐ. xún shòu zhī yuè jiē yòng zhèng suì zhī zhòng yuè zhě, yǐ wáng zhě kǎo lǐ zhèng xíng, dāng dé qí zhōng, chūn qiū fēn, zhòu yè jūn, dōng xià zhì, yīn yáng zhōng, yù qǔ zhōng píng zhī yì, gù táng yú yǐ hái, jiē yòng zhòng yuè yě. xún shòu qì, què guī, měi miào yòng yī niú yǐ gào zhì, wèi zhī guī gé yú zǔ mí yòng tè. tè, yī niú.
其餘:五月,南巡狩,至於南嶽,如東巡狩之禮;八月,西巡狩,至於西嶽,如南巡狩之禮;十有一月,北巡狩,至於北嶽,如西巡狩之禮。(巡狩之月皆用正歲之仲月者,以王者考禮正刑,當得其中,春秋分,晝夜均,冬夏至,陰陽終,欲取終平之義,故唐虞以還,皆用仲月也。)巡狩訖,卻歸,每廟用一牛以告至,謂之」歸格於祖禰用特」。(特,一牛。)
qín shǐ huáng sān nián, dōng xún jùn xiàn, cí zōu yì shān, sòng gōng yè. qí nián fù yóu hǎi shàng. èr nián, yóu jié shí, cóng shàng jùn guī. wǔ nián, shǐ nán zhì xiāng shān, suì dēng huì jī, bìng hǎi, dào shā qiū bēng. cǐ qiú shén xiān qí yào zhī shù, wú fù guān rén fēng wèn bǎi nián yě. bìng yīn bù làng fǎn. xià tóng. èr shì yuán nián, dōng xún jié shí, bìng hǎi, nán lì tài shān, zhì huì jī, jiē lǐ cí zhī, ér kè lēi shǐ huáng suǒ lì shí shū páng, yǐ zhāng shǐ huáng zhī gōng dé.
秦始皇三年,東巡郡縣,祠鄒嶧山,頌功業。(其年復游海上。二年,游碣石,從上郡歸。五年,始南至湘山,遂登會稽,並海,到沙丘崩。此求神仙奇藥之術,無復觀人風問百年也。並音步浪反。下同。)二世元年,東巡碣石,並海,南歷泰山,至會稽,皆禮祠之,而刻勒始皇所立石書旁,以彰始皇之功德。
hàn wǔ dì yuán shòu sì nián, shǐ xún jùn xiàn, jìn xún yú tài shān. jìn, jiàn. xún, jiù yě. jìn yīn jìn. yuán fēng chū, fù zhì hǎi shàng, yòu běi zhì jié shí, xún zì liáo xī, lì běi biān, zhì jiǔ yuán. wǔ yuè, nǎi zhì gān quán. zhōu wàn bā qiān lǐ. wǔ dì yì rú qín shǐ huáng zhī shì.
漢武帝元狩四年,始巡郡縣,浸尋於泰山。(浸,漸。尋,就也。浸音浸。)元封初,復至海上,又北至碣石,巡自遼西,歷北邊,至九原。五月,乃至甘泉。周萬八千里。(武帝亦如秦始皇之事。)
hòu hàn guāng wǔ jiàn wǔ sān shí nián sān yuè, xìng lǔ, hàn sì lìng yuē: tiān zǐ xíng yǒu suǒ zhī, chū hé, shěn yòng bái mǎ guī bì gè yī, yī yǐ zēng tí wǔ chǐ, cí yòng pú èr shù, jiǔ liù shēng, yán yī shēng. shè wèi bà jīng luò tā míng shuǐ rú cǐ zhě, shěn guī bì gè yī. lǜ, zài suǒ gěi cí jù jí xíng, shěn cí tā chuān shuǐ, xiān qū tóu shí, shào fǔ gěi guī bì. bù mǎn bǎi lǐ zhě bù shěn. guò tài shān, jì shān jí liáng fù. zhāng dì yuán hé èr nián èr yuè, dōng xún shòu, shǐ shǐ zhě fèng yī tài láo cí dì yáo yú jì yīn chéng yáng líng tái. zhì tài shān, xīn wèi, chái jì tiān dì qún shén rú gù shì. rén shēn, zōng sì wǔ dì yú xiào wǔ suǒ zuò wèn shàng míng táng, guāng wǔ pèi. zú shì, suì jìn dōng hòu, xiǎng cì wáng hóu qún chén. yīn xíng jùn guó, xìng lǔ, cí dōng hǎi gōng wáng jí kǒng zǐ qī shí èr dì zǐ. sì yuè, hái jīng shī. gēng shēn, gào zhì, cí gāo zǔ miào guāng wǔ miào, gè yī tè niú. ān dì yán guāng sān nián, dōng xún shòu, zhì tài shān, chái jì jí cí wèn shàng míng táng, rú yuán hé zhōng gù shì.
後漢光武建武三十年三月,幸魯,(漢祀令曰:「天子行有所之,出河,沈用白馬珪璧各一,衣以繒緹五尺,祠用脯二束,酒六升,鹽一升。涉渭、灞、涇、洛他名水如此者,沈珪璧各一。律,在所給祠具;及行,沈祠他川水,先驅投石,少府給珪璧。不滿百里者不沈。」)過泰山,祭山及梁父。章帝元和二年二月,東巡狩,使使者奉一太牢祠帝堯於濟陰成陽靈台。至泰山,辛未,柴祭天地群神如故事。壬申,宗祀五帝於孝武所作汶上明堂,光武配。卒事,遂覲東後,饗賜王侯群臣。因行郡國,幸魯,祠東海恭王及孔子、七十二弟子。四月,還京師。庚申,告至,祠高祖廟、光武廟,各一特牛。安帝延光三年,東巡狩,至泰山,柴祭及祠汶上明堂,如元和中故事。
wèi míng dì fán sān dōng xún shòu, suǒ guò cún wèn gāo nián, xù jí kǔ, huò cì gǔ bó, yǒu gǔ xún xìng zhī fēng yān. qí wáng zhèng shǐ zhōng, xún luò yáng xiàn, cì gāo nián lì tián, gè yǒu děng chà.
魏明帝凡三東巡狩,所過存問高年,恤疾苦,或賜穀帛,有古巡幸之風焉。齊王正始中,巡洛陽縣,賜高年、力田,各有等差。
jìn chū xīn lǐ, xún shòu fāng yuè, chái wàng gào shè wěi gōng rú lǐ. zhū hóu zhī jìn zhě, bīn jí zhí zhì jiē rú cháo yí, ér bù jiàn qí. zhì yú yǐ: jìn lǐ, zhū hóu gè jiàn qí qí zhāng, suǒ yǐ shū jué mìng, shì děng wēi. shī chēng' jūn zǐ zhì zhǐ, yán guān qí qí'. yí dìng xīn lǐ, jiàn qí rú jiù lǐ. zhào kě qí yì, rán zhōng jìn dài, qí lǐ bù xíng. wǔ dì tài shǐ sì nián, zhào shǐ shǐ chí jié shì zhōng huáng mén shì láng, xián mìng sì chū, zhōu xíng tiān xià. qí wàn rén zhī lì hài wèi yī shū, lǐ sú zhèng shì jiào lǐ kē jìn nì shùn wèi yī shū, bèi nì bào luàn zuò tè fàn lìng wèi yī shū, sàng huāng xiōng è pín kǔ wèi yī shū, kāng lè hé qīn ān píng wèi yī shū, měi guó biàn yì zhī, yǐ fǎn mìng yú wáng.
晉初新禮,巡狩方岳,柴望告、設壝宮如禮。諸侯之覲者,賓及執贄皆如朝儀,而不建旗。(摯虞以:「覲禮,諸侯各建其旗章,所以殊爵命,示等威。詩稱'君子至止,言觀其旂'。宜定新禮,建旗如舊禮。」詔可其議,然終晉代,其禮不行。武帝泰始四年,詔使使持節、侍中、黃門侍郎,銜命四出,周行天下。其萬人之利害為一書,禮俗政事教理科禁逆順為一書,悖逆暴亂作慝犯令為一書,喪荒凶厄貧苦為一書,康樂和親安平為一書,每國辨異之,以反命於王。)
sòng wén dì yuán jiā sì nián èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dān tú, gào jìn yuán líng. sān yuè, xiǎng huì fù lǎo jiù xūn yú xíng gōng, jiā cì yī shang bì bó, juān zū yuán xíng. zhàn wáng zhī jiā dān gū, bìng suí yí yǐn xù. èr shí liù nián èr yuè, dōng xún, xìng zhì jīng chéng, bìng yè èr líng, huì jiù jīng gù lǎo wàn yú rén, xiǎng láo lài fā, shè juān yáo yì.
宋文帝元嘉四年二月,東巡狩,至於丹徒,告覲園陵。三月,饗會父老舊勛於行宮,加賜衣裳幣帛,蠲租原刑。戰亡之家、單孤,並隨宜隱恤。二十六年二月,東巡,幸至京城,並謁二陵,會舊京故老萬餘人,饗勞賚發,赦蠲徭役。
hòu wèi wén chéng dì hé píng yuán nián zhēng yuè, dōng xún shòu, lì qiáo shān, sì huáng dì xìng liáo xī, yáo sì yī wú lǘ shān. suì yuán hǎi, xìng jì zhōu, běi zhì zhōng shān, guò cháng yuè, lǐ qí shén ér fǎn. míng nián, nán xún, guò shí mén, qiǎn shǐ zhě yòng yù bì shēng láo, lǐ cháng yuè.
後魏文成帝和平元年正月,東巡狩,歷橋山,祀黃帝;幸遼西,遙祀醫無閭山。遂緣海,幸冀州,北至中山,過常岳,禮其神而返。明年,南巡,過石門,遣使者用玉璧牲牢,禮常岳。
suí yáng dì zì wén dì shān líng cái bì, jí shì xún yóu, nǎi mù qín huáng hàn wǔ zhī shì, xī zhēng dōng xìng, wú shí zàn xī, liù gōng yǔ wén wǔ lì shì, cháng shí yú wàn rén, rán fēi xǐng fāng zhǎn yì zhī xíng yě.
隋煬帝自文帝山陵才畢,即事巡遊,乃慕秦皇、漢武之事,西征東幸,無時暫息,六宮與文武吏士,常十餘萬人,然非省方展義之行也。
dà táng huáng dì jiāng xún shòu, suǒ sī chéng zhì xiān bān gào yú dōng fāng zhū zhōu yuē: huáng dì èr yuè dōng xún shòu, gè xiū píng nǎi shǒu, kǎo nǎi zhí shì. jià jiāng fā, gào yuán qiū zōng miào shè jì, jiē rú kāi yuán lǐ. gāo zōng diào lù yuán nián jiǔ yuè, xìng bīng zhōu, lìng dù zhī láng zhōng dí rén jié wèi zhī dùn shǐ. bīng zhōu zhǎng shǐ lǐ zhī xuán yǐ dào chū dù nǚ cí, sú yún shèng yī fú guò zhě, bì zhì fēng léi zhī biàn, suì fā shù wàn rén, bié kāi yù dào. rén jié yuē: tiān zǐ zhī xíng, qiān shèng wàn qí, fēng bó qīng chén, yǔ shī sǎ dào, hé dù nǚ zhī hài! jù lìng bà zhī. shàng wén zhī tàn yuē: zhēn dà zhàng fū yě.
大唐皇帝將巡狩,所司承制先頒告於東方諸州曰:「皇帝二月東巡狩,各修平乃守,考乃職事。」駕將發,告圓丘、宗廟、社稷,皆如開元禮。(高宗調露元年九月,幸并州,令度支郎中狄仁傑為知頓使。并州長史李知玄以道出妒女祠,俗雲盛衣服過者,必致風雷之變,遂發數萬人,別開御道。仁傑曰:」天子之行,千乘萬騎,風伯清塵,雨師灑道,何妒女之害!」遽令罷之。上聞之嘆曰:「真大丈夫也。」)
píng yuē: liáng cuī líng ēn sān lǐ yì zōng yún: táng yú wǔ zài xún shòu yī yuè, èr shí nián fāng biàn sì yuè, zhōu zé sì shí bā nián yǐ. ruò yī chū sì yuè jiē biàn, qiě què sì shí jì xiǎng. táng yú héng shān wèi nán yuè, zhōu shì huò shān wèi nán yuè. qí zhì, jí xíng wǔ shí lǐ, ruò yǐ èr yuè dào dōng yuè, wǔ yuè dào nán yuè, bā yuè dào xī yuè, shí yī yuè dào běi yuè, lù chéng liáo yuǎn, gù bì bù jí. yǐ cǐ zhī měi zhì yī yuè jí guī, sī yì wèi zhǎng yě. àn shàng shū zhōu guān piān yún: liù nián wǔ fú yī zhāo, yòu liù nián wáng nǎi shí xún, kǎo zhì dù, zhū hóu gè cháo yú fāng yuè, dà míng chù zhì. kǒng ān guó zhù yún: zhōu zhì shí èr nián yī xún shòu, chūn dōng, xià nán, qiū xī, dōng běi, gù yuē shí xún. kǎo zhì dù, zhèng lǐ fǎ rú yú dì rán. qí sì fāng zhū hóu, gè jìn yú fāng yuè zhī xià, dà míng kǎo jī, chù zhì yōu míng. yòu àn yáo shùn jiǎn jiǎn, cháng chēng máo cí tǔ jiē, xún shòu sì fāng, yǔ yí dǎo cóng bì shǎo. yī nián sì yuè, wǔ zài fù wǎng, zōng miào xiǎng jì, zàn wěi yǒu sī. zhǎn yì xǐng fāng, guān fēng chá sú zhī dà zhèng, rú huò èr shí nián fāng biàn, nǎi yú mín wù, bù yì guāi shū? xiáng zhōu guān běn wén yǔ kǒng shì zhù jiě, jì gǎi zhì shí yǒu èr zài, bǐ táng yú yǐ shèn xiá kuò, rú sì shí bā nián nǎi biàn, qǐ fēi yì wèi kuàng miǎo hū! qiě zhōu suī shàng wén, tiān zǐ zhū hóu, jiàng shā yǐ liǎng, mù wáng xún lì tiān xià, wàn xìng bù shèn gào láo. shǐ huáng yóu xìng sì fāng, shǔ chē bā shí yī chéng, èr hàn yǐ jiàng, zhì yú yǒu suí, huò dōng fēng gào chéng, huò guān shěng fēng sú, bǎi pì xī zhì, qún sī bì cóng, bù xià shí yú wàn rén, hé zhǐ qiān shèng wàn qí! suǒ yǐ kuàng dài duō què sī lǐ. cuī shēng wèi yáo shùn jí zhōu dì wáng xíng xìng chē tú lǐ shù, yǔ qín hàn yǐ hòu wú yì. sī bù dá gǔ jīn fēng yuē zhī bié, fù bù xiáng zhōu guān zhī wén, zhé sì yì duó zhī shuō ěr!
評曰:梁崔靈恩三禮義宗云:「唐虞五載巡狩一岳,二十年方遍四岳,周則四十八年矣。若一出四岳皆遍,且闕四時祭享。唐虞衡山為南嶽,周氏霍山為南嶽。其制,吉行五十里,若以二月到東嶽,五月到南嶽,八月到西嶽,十一月到北嶽,路程遼遠,固必不及。以此知每至一岳即歸,斯義為長也。按尚書周官篇云:「六年五服一朝,又六年王乃時巡,考制度,諸侯各朝於方岳,大明黜陟。」(孔安國注云:「周制十二年一巡狩,春東,夏南,秋西,冬北,故曰時巡。考制度,正禮法如虞帝然。其四方諸侯,各覲於方岳之下,大明考績,黜陟幽明。」)又按堯舜簡儉,常稱茆茨土階,巡狩四方,羽儀導從必少。一年四岳,五載復往,宗廟享祭,暫委有司。展義省方,觀風察俗之大政,如或二十年方遍,乃於民物,不亦乖疏?詳周官本文與孔氏註解,既改制十有二載,比唐虞已甚遐闊,如四十八年乃遍,豈非益為曠邈乎!且周雖尚文,天子諸侯,降殺以兩,穆王巡歷天下,萬姓不甚告勞。始皇游幸四方,屬車八十一乘,二漢以降,至於有隋,或東封告成,或觀省風俗,百辟悉至,群司畢從,不下十餘萬人,何止千乘萬騎!所以曠代多闕斯禮。崔生謂堯舜及周帝王行幸車徒禮數,與秦漢以後無異。斯不達古今豐約之別,復不詳周官之文,輒肆臆度之說耳!
fēng chán
封禪
wú huái fú xī shén nóng huáng dì zhuān xū dì kù dì yáo shùn yǔ tāng zhōu qín hàn hòu hàn wèi jìn sòng hòu wèi běi qí suí dà táng
(無懷 伏羲 神農 黃帝 顓頊 帝嚳 帝堯 舜 禹 湯 周 秦 漢 後漢 魏 晉宋 後魏 北齊 隋 大唐)
gǔ zhě dì wáng zhī xìng, měi yì xìng ér qǐ, yǐ zhì tài píng, bì fēng hū tài shān, suǒ yǐ gào chéng gōng yě. lǐ yún yīn míng shān shēng zhōng yú tiān. fēng chán bì yú tài shān zhě, wàn wù jiāo dài zhī chù, fēng zēng qí gāo, shùn qí lèi yě. shēng, shàng yě. zhōng, chéng yě. kè shí jì hào, zhe jǐ gōng jī. fēng qì, ér chán liáng fǔ, yì yǐ gào tài píng yě. fēng chán zhě, gāo hòu zhī dào yě. fēng tǔ yú shān, ér chán jì yú dì. tiān yǐ gāo wèi zūn, dì yǐ hòu wèi dé. zēng tài shān zhī gāo yǐ bào tiān, hòu liáng fǔ zhī jiē yǐ bào dì. míng tiān zhī suǒ mìng, gōng chéng shì jiù, yǒu yì yú tiān dì, ruò tiān dì zhī gèng gāo hòu rán. liáng fǔ zhě, tài shān zhī zhī shān bēi xià zhě yě. néng yǐ qí dào pèi chéng gāo dé, gù chán liáng fǔ yì yǐ gào tài píng yě.
古者帝王之興,每易姓而起,以致太平,必封乎泰山,所以告成功也。禮雲」因名山升中於天。」(封禪必於泰山者,萬物交代之處,封增其高,順其類也。升,上也。中,成也。刻石紀號,著己功績。)封訖,而禪梁甫,亦以告太平也。(封禪者,高厚之道也。封土於山,而禪祭於地。天以高為尊,地以厚為德。增泰山之高以報天,厚梁甫之階以報地。明天之所命,功成事就,有益於天地,若天地之更高厚然。梁甫者,泰山之支山卑下者也。能以其道配成高德,故禪梁甫亦以告太平也。)
wú huái shì fēng tài shān chán yún yún. guǎn zhòng duì qí huán gōng yuē: gǔ zhě fēng tài shān chán liáng fù zhě qī shí èr jiā, ér yí wú suǒ jì zhě shí yǒu èr yān. ér xī yǒu wú huái shì, gǔ zhī wáng zhě, zài fú xī qián. hán shī wài chuán yuē: kǒng zǐ shēng tài shān, guān yì xìng ér wáng kě dé ér shù zhě qī shí yú shì, bù kě dé ér shù zhě wàn shù. yuán zhǔn zhèng lùn yuē: wéi zhōu guān yǒu wáng dà fēng zhī wén. àn chéng wáng fēng chán, ér wén wǔ jiē bù zài qī shí èr jūn, ér wú yī yán jiàn yú jīng chuán, xué zhě yí yān. fú qián yuē: yún yún zài liáng fǔ dōng, shān míng yě. jìn zhuó yuē: yún yún zài méng yīn xiàn gù chéng dōng běi, xià yǒu yún yún tíng.
無懷氏封泰山禪云云。(管仲對齊桓公曰:「古者封泰山禪梁父者七十二家,而夷吾所記者十有二焉。」而昔有無懷氏,古之王者,在伏羲前。韓詩外傳曰:」孔子升泰山,觀易姓而王可得而數者七十餘氏,不可得而數者萬數。」袁准正論曰:「唯周官有王大封之文。按成王封禪,而文武皆不在七十二君,而無一言見於經傳,學者疑焉。」服虔曰:「云云在梁甫東,山名也。」晉灼曰:「云云在蒙陰縣故城東北,下有云云亭。」)
fú xī shén nóng bìng yīn zhī.
伏羲、神農並因之。
huáng dì chán tíng tíng. fú qián yuē: tíng tíng shān zài móu yīn. jìn zhuó yuē: hàn dì lǐ zhì, jù píng yǒu tíng tíng shān.
黃帝禪亭亭。(服虔曰:「亭亭山在牟陰。」晉灼曰:「漢地理志,鉅平有亭亭山。」)
zhuān xū dì kù dì yáo shùn fù chán yún yún.
顓頊、帝嚳、帝堯、舜復禪云云。
yǔ chán huì jī. huì jī zài yuè dì.
禹禪會稽。(會稽在越地。)
tāng yī chán yún yún, qí suǒ fēng jiē yú tài shān yě.
湯依禪云云,其所封皆於泰山也。
zhōu chéng wáng fēng tài shān, chán shè shǒu. yīng shào yuē: shè shǒu, shān míng, zài bó xiàn. jìn zhuó yuē: zài jù píng nán shí sān lǐ. qí yí bù cún. xiāng wáng shí, qí huán gōng jì bà, huì zhū hóu yú kuí qiū, ér yù fēng chán, wèi guǎn zhòng yuē: guǎ rén bīng chē zhī huì sān, ér chéng chē zhī huì liù, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, zhū hóu mò wéi wǒ. xī sān dài shòu mìng, yì hé yǐ yì hū? yú shì guǎn zhòng dǔ huán gōng bù kě qióng yǐ cí, yīn shè zhī yǐ shì yuē: gǔ zhī fēng chán, bì hào shàng zhī shǔ, běi lǐ zhī hé, suǒ yǐ wèi shèng jiāng huái zhī jiān, yī máo sān jí, suǒ yǐ wèi jí yě. dōng hǎi zhì bǐ mù zhī yú, xī hǎi zhì bǐ yì zhī niǎo, rán hòu wù yǒu bù zhào ér zì zhì zhě shí yǒu wǔ yān. jīn fèng huáng qí lín bù zhì, jiā hé bù shēng, ér yù fēng chán, wú nǎi bù kě hū! yú shì huán gōng nǎi zhǐ.
周成王封泰山,禪社首。(應劭曰:「社首,山名,在博縣。」晉灼曰:」在鉅平南十三里。」)其儀不存。(襄王時,齊桓公既霸,會諸侯於葵丘,而欲封禪,謂管仲曰:「寡人兵車之會三,而乘車之會六,九合諸侯,一匡天下,諸侯莫違我。昔三代受命,亦何以異乎?」於是管仲睹桓公不可窮以辭,因設之以事曰:「古之封禪,必鄗上之黍,北里之禾,所以為盛;江淮之間,一茅三脊,所以為藉也。東海致比目之魚,西海致比翼之鳥,然後物有不召而自至者十有五焉。今鳳凰麒麟不至,嘉禾不生,而欲封禪,無乃不可乎!」於是桓公乃止。)
qín shǐ huáng píng tiān xià, sān nián, dōng xún jùn xiàn, cí zōu yì shān, sòng qín gōng yè. yú shì zhēng qí lǔ rú shēng qī shí rén, zhì yú tài shān xià. zhū rú huò yì yuē: gǔ zhě fēng chán wèi pú chē, è shāng shān zhī tǔ shí cǎo mù sǎo dì ér jì, xí yòng jū jiē, yīn jiá, jiē, hé gǎo yě. qù qí pí yǐ wèi xí. jū yīn zū. yán qí yì zūn yě. shǐ huáng wén cǐ yì gè guāi yì, nán shī yòng, yóu cǐ chù rú shēng. ér suì chú chē dào, shàng zì tài shān yáng, zhì diān, lì shí sòng dé. wén yuē: shì tiān yǐ lǐ, lì shēn yǐ yì, shì fù yǐ xiào, chéng rén yǐ rén. sì shǒu zhī nèi, mò bù jùn xiàn, sì shǔ bā mán, xián lái gòng zhí. rén shù fān xī, tiān lù yǒng dé, kè shí gǎi hào. wén chū jìn tài kāng jùn guó zhì. yǒu jīn cè shí hán jīn ní yù jiǎn zhī shì yān. cóng yīn dào xià, chán liáng fǔ. qí lǐ pō cǎi tài zhù zhī sì yōng shàng dì suǒ yòng, ér fēng cáng jiē mì zhī, gù bù dé ér jì yān. fēng chán zhī hòu shí èr suì, qín wáng. zhū shēng jí qín fén shī shū, lù wén xué, jiē wěi yuē shǐ huáng shàng tài shān, wèi fēng yǔ suǒ jī, bù dé fēng chán.
秦始皇平天下,三年,東巡郡縣,祠騶嶧山,頌秦功業。於是徵齊魯儒生七十人,至於泰山下。諸儒或議曰:「古者封禪為蒲車,惡傷山之土石草木;掃地而祭,席用菹稭,(音戛,稭,禾稿也。去其皮以為席。菹音租。)言其易遵也。」始皇聞此議各乖異,難施用,由此黜儒生。而遂除車道,上自泰山陽,至巔,立石頌德。文曰:「事天以禮,立身以義,事父以孝,成人以仁。四守之內,莫不郡縣,四屬八蠻,咸來貢職。人庶蕃息,天祿永得,刻石改號。」(文出晉太康郡國志。)有金冊石函金泥玉檢之事焉。從陰道下,禪梁甫。其禮頗采泰祝之祀雍上帝所用,而封藏皆秘之,固不得而記焉。(封禪之後十二歲,秦亡。諸生疾秦焚詩書,戮文學,皆偽曰」始皇上泰山,為風雨所擊,不得封禪」。)
hàn wǔ dì lì èr shí bā nián, yuán dǐng zhōng, fén yīn dé bǎo dǐng, suì yì fēng chán, ér qún rú bù néng zhī qí yí, yòu qiān jū yú shī shū gǔ wén, yú shì dì jǐn bà zhū rú. sān yuè, dōng shàng tài shān, mìng rén shàng shí lì zhī tài shān diān. shí gāo èr zhàng yī chǐ, fāng bó jiē sān chǐ. tán jí shàn jiē guǎng zhǎng shí èr zhàng, zēng gāo sān chǐ. dì yīn dōng zhì hǎi shàng. sì yuè, hái zhì fèng gāo. jìn tài kāng jùn guó zhì yuē: fèng gāo hù qiān wǔ bǎi liù hù. cǐ wèi fèng gāo zhě yǐ shì dōng yuè dì wáng chán dài zhī chù, shì yǐ shū zhī yě. gù yǒu míng táng, zài xiàn xī nán sì lǐ, yòu yǒu fèng gāo gōng. yòu zhì liáng fù, lǐ cí dì zhǔ. yǐ mǎo, lìng shì zhōng rú zhě pí biàn jiàn shēn, shè niú xíng shì. fēng tài shān xià dōng fāng, rú jiāo cí tài yī zhī lǐ. fēng guǎng zhàng èr chǐ, gāo jiǔ chǐ. qí xià zé yǒu yù dié shū, shū mì. lǐ bì, tiān zǐ dú yǔ shì zhōng fèng chē zi hóu huò qù bìng zi yě. shàng tài shān, yì yǒu fēng. qí shì jiē jìn. míng rì, xià yīn dào. bǐng chén, chán tài shān xià zhǐ dōng běi sù rán shān, jìn tài kāng jùn guó zhì yuē: hàn wǔ fēng tài shān, chán liáng fù, cān zhū jiā suǒ shuō, yí sù rán wèi dìng yě. rú jì hòu tǔ lǐ. tiān zǐ jiē qīn bài jiàn, yī shàng huáng ér jǐn yòng lè yān. jiāng huái jiān yī máo sān jí wèi shén jí. wǔ sè tǔ yì zá fēng. zòng yuǎn fāng qí shòu fēi qín jí bái zhì zhū wù, pō yǐ jiā lǐ. sì niú xī xiàng zhī shǔ bù yòng. jiē zhì tài shān jì hòu tǔ. fēng chán cí, qí yè ruò yǒu guāng, zhòu yǒu bái yún qǐ fēng zhōng. tiān zǐ cóng chán hái, zuò míng táng, qún chén gèng shàng shòu. gǎi yuán wèi yuán fēng. shí zuò míng táng yú wèn shàng. tài shǐ gōng yuē qí fēng chán zhī lǐ, zé yǒu sī cún, ér hàn shǐ bù dé qí zhì.
漢武帝立二十八年,元鼎中,汾陰得寶鼎,遂議封禪,而群儒不能知其儀,又牽拘於詩書古文,於是帝盡罷諸儒。三月,東上泰山,命人上石立之泰山巔。石高二丈一尺,方博皆三尺。壇及墠皆廣長十二丈,增高三尺。帝因東至海上。四月,還至奉高。(晉太康郡國志曰:「奉高戶千五百六戶。此為奉高者以事東嶽帝王禪代之處,是以殊之也。故有明堂,在縣西南四里,又有奉高宮。」)又至梁父,禮祠地主。乙卯,令侍中、儒者皮弁薦紳,射牛行事。封泰山下東方,如郊祠太一之禮。封廣丈二尺,高九尺。其下則有玉牒書,書秘。禮畢,天子獨與侍中奉車子侯(霍去病子也。)上泰山,亦有封。其事皆禁。明日,下陰道。丙辰,禪泰山下趾東北肅然山,(晉太康郡國志曰:「漢武封泰山,禪梁父,參諸家所說,宜肅然為定也。」)如祭后土禮。天子皆親拜見,衣尚黃而盡用樂焉。江淮間一茅三脊為神藉。五色土益雜封。縱遠方奇獸飛禽及白雉諸物,頗以加禮。兕牛犀象之屬不用。皆至泰山祭后土。封禪祠,其夜若有光,晝有白雲起封中。天子從禪還,坐明堂,群臣更上壽。改元為元封。(時作明堂於汶上。太史公曰」其封禪之禮,則有司存」,而漢史不得其制。)
hòu hàn guāng wǔ jiàn wǔ sān shí nián, qún chén shàng yán, yí fēng chán tài shān. zhào shū yuē: jí wèi sān shí nián, bǎi xìng yuàn qì mǎn fù, wú shuí qī, qī tiān hū? sān yuè, dì xìng lǔ, guò jì tài shān jí liáng fù.
後漢光武建武三十年,群臣上言,宜封禪泰山。詔書曰:「即位三十年,百姓怨氣滿腹,吾誰欺,欺天乎?」三月,帝幸魯,過祭泰山及梁父。
sān shí èr nián, zhào liáng sōng àn suǒ hé luò chèn wén, yán jiǔ shì fēng chán shì zhě. sōng děng liè zòu, nǎi xǔ yān. dōng guān shū yuē: qún chén zòu yán: dēng fēng gào chéng, wèi mín bào dé, bǎi wáng suǒ tóng. bì xià zhé jù jué bù xǔ, chén xià bù gǎn sòng gōng shù dé yè. qiú yuán fēng shí gù shì, yì fēng chán suǒ shī yòng. yǒu sī zòu: dāng yòng fāng shí zài lèi zhì tán zhōng, jiē fāng wǔ chǐ, hòu yī chǐ, yòng yù dié shū cáng fāng shí. dié hòu wǔ cùn, zhǎng chǐ sān cùn, guǎng wǔ cùn, yǒu yù jiǎn. yòu yòng shí jiǎn shí méi, liè yú shí páng, dōng xī gè sān, nán běi gè èr, jiē zhǎng sān chǐ, guǎng yī chǐ, hòu qī cùn. jiǎn zhōng kè sān chù, shēn sì cùn, fāng wǔ cùn, yǒu gài. jiǎn yòng jīn lǚ wǔ zhōu, yǐ shuǐ yín hé jīn yǐ wèi ní. yù xǐ èr, qí yī fāng yī cùn èr fēn, qí yī fāng wǔ cùn. fāng shí sì jiǎo yòu yǒu jù shí, jiē zài lèi. méi zhǎng yī zhàng, hòu yī chǐ, guǎng èr chǐ, jiē zài yuán tán shàng. qí xià yòng jù shí shí bā méi, jiē gāo sān chǐ, hòu yī chǐ, guǎng èr chǐ, rú xiǎo bēi, huán tán lì zhī, qù tán sān bù. jù shí xià jiē yǒu shí fū, rù dì sì chǐ. yòu yòng shí bēi, gāo jiǔ chǐ, guǎng sān chǐ wǔ cùn, hòu chǐ èr cùn, lì tán bǐng dì, qù tán sān zhàng yǐ shàng, yǐ kè shū. dì yǐ yòng shí gōng nán, yòu yù jí èr yuè fēng chán, gù zhào liáng sōng yù yīn gù fēng shí kōng jiǎn, gèng jiā fēng ér yǐ. yù jí èr yuè zhě, yú shū suì èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái. jì shān yuē fán chái, jī chái jiā shēng yú qí shàng ér fán zhī yě. sōng shàng shū zhēng zhī, yǐ wèi: dēng fēng zhī lǐ, gào gōng huáng tiān, chuí hòu wú qióng, yǐ wèi wàn mín yě. chéng tiān zhī jìng, yóu yí zhāng míng. fèng tú shū zhī ruì, yóu yí xiǎn zhe. jīn yīn jiù fēng, cuàn jì yù dié gù shí xià, kǒng fēi zhòng mìng zhī yì. shòu mìng zhòng xìng, yí dāng tè yì, yǐ míng tiān yì. suì shǐ tài shān jùn jí lǔ qù yīn cù shí gōng, yí qǔ wán qīng shí, wú bì wǔ sè. lìng yìn gōng kè yù dié shū, shū mì. kè fāng shí zhōng, mìng róng yù dié.
三十二年,詔梁松按索河雒讖文,言九世封禪事者。松等列奏,乃許焉。(東觀書曰:「群臣奏言:登封告成,為民報德,百王所同。陛下輒拒絕不許,臣下不敢頌功述德業。」)求元封時故事,議封禪所施用。有司奏:「當用方石再累置壇中,皆方五尺,厚一尺,用玉牒書藏方石。牒厚五寸,長尺三寸,廣五寸,有玉檢。又用石檢十枚,列於石旁,東西各三,南北各二,皆長三尺,廣一尺,厚七寸。檢中刻三處,深四寸,方五寸,有蓋。檢用金縷五周,以水銀和金以為泥。玉璽二,其一方一寸二分,其一方五寸。方石四角又有距石,皆再累。枚長一丈,厚一尺,廣二尺,皆在圓壇上。其下用距石十八枚,皆高三尺,厚一尺,廣二尺,如小碑,環壇立之,去壇三步。距石下皆有石跗,入地四尺。又用石碑,高九尺,廣三尺五寸,厚尺二寸,立壇丙地,去壇三丈以上,以刻書。」帝以用石功難,又欲及二月封禪,故詔梁松欲因故封石空檢,更加封而已。(欲及二月者,虞書」歲二月,東巡狩,至於岱宗,柴」。祭山曰燔柴,積柴加牲於其上而燔之也。)松上疏爭之,以為:「登封之禮,告功皇天,垂後無窮,以為萬民也。承天之敬,尤宜章明。奉圖書之瑞,尤宜顯著。今因舊封,竄寄玉牒故石下,恐非重命之義。受命中興,宜當特異,以明天意。」遂使泰山郡及魯趣(音促)石工,宜取完青石,無必五色。令印工刻玉牒書,書秘。刻方石中,命容玉牒。
èr yuè, dì zhì fèng gāo, yīng shào hàn guān mǎ dì bó fēng chán yí jì yuē: chē jià zhēng yuè èr shí bā rì fā luò yáng gōng, èr yuè jiǔ rì dào lǔ, shí èr rì sù fèng gāo. qiǎn hǔ bì láng jiāng xiān shàng shān, sān àn xíng. hái, yì zhì dào tú qiān rén. shí wǔ rì, shǐ zhāi. zhū hù cóng wáng gōng yǐ xià jí dōng fāng zhū hóu jǐn zhāi. mǎ dì bó zì yún, mǒu děng qī shí rén xiān zhī shān yú, guān jì shān tán zhì shí. shí èr méi, zhuàng bó píng, huán jiǔ chǐ, cǐ tán shàng shí yě. qí yī shí, wǔ dì shí shí yě. shí yòng wǔ chē bù néng shàng, yīn zhì shān xià, wèi wū, hào wǔ chē shí. sì wéi jù shí zhǎng zhàng èr chǐ, guǎng èr chǐ, hòu chǐ bàn suǒ, sì méi. jiǎn shí zhǎng sān chǐ, guǎng liù cùn, zhuàng rú fēng qiè. zhǎng jiǎn shí méi. yī jì hào shí, gāo zhàng èr chǐ, guǎng sān chǐ, hòu chǐ èr cùn, míng yuē lì shí. yī méi, kè wén zì, jì gōng dé. shì cháo shàng shān qí xíng, wǎng wǎng dào jùn qiào, xià qí, bù qiān mǎ, zhà bù zhà qí, qiě xiāng bàn, zhì zhōng guān, liú mǎ. qù píng dì èr shí lǐ, nán xiàng jí tiào wú bù dǔ. yǎng wàng tiān guān, rú cóng gǔ dǐ yǎng guān kàng fēng. qí wèi gāo yě, rú shì fú yún. qí jùn yě, shí bì yǎo tiǎo, rú wú dào jìng, shū bù kě shàng. sì bù jiāng wò shí shàng, yǒu qǐng fù sū. yì lài jī jiǔ pú, chù chù yǒu quán shuǐ, mù zhé wèi zhī míng. fù miǎn qiáng xiāng jiāng xíng, dào tiān guān, zì yǐ yǐ zhì, shàng shí yú lǐ. qí dào bàng shān lē, dà zhě guǎng bā jiǔ chǐ, xiá zhě wǔ liù chǐ. yǎng kuī yán shí sōng shù, yù yù cāng cāng, ruò zài yún zhōng. fǔ shì xī gǔ, lù lù bù kě jiàn zhàng chǐ. suì zhì tiān mén zhī xià. yǎng shì tiān mén, yào liáo rú cóng xué zhōng shì tiān. zhí shàng qī lǐ, lài qí yáng cháng wēi yí, míng yuē huán dào, wǎng wǎng yǒu suǒ, kě dé ér dēng yě. liǎng cóng zhě fú yè, qián rén xiāng qiān, hòu rén jiàn qián rén lǚ dǐ, qián rén jiàn hòu rén dǐng, rú huà zhòng lèi rén ěr. zǎo shí shàng, bū hòu dào tiān mén. shǐ zhě dé tóng wù, xíng zhuàng rú zhōng, yòu fāng bǐng yǒu kǒng, yí fēng chán jù yě. rǔ nán rén yáng tōng dé zhī. dōng běi bǎi yú bù, dé fēng suǒ, shǐ huáng lì shí jí què zài nán fāng, hàn wǔ zài qí běi. èr shí yú bù dé běi chuí yuán tái, gāo jiǔ chǐ, fāng yuán sān zhàng suǒ, yǒu liǎng bì. cóng dōng bì shàng, tái shàng yǒu tán, fāng yī zhàng èr chǐ suǒ, shàng yǒu fāng shí, sì wéi yǒu jù shí, sì miàn yǒu què. xiāng tán zài bài yè, rén duō zhì qián wù tán shàng, yì bù sǎo chú. guó jiā shàng jiàn zhī, zé zhào shū suǒ wèi cù lí suān zǎo láng jí, sàn qián chù shù bǎi, bì bó jù, dào shì wǔ dì fēng chán zhì tài shān xià, wèi jí shàng, bǎi guān wèi xiān shàng guì bài, zhì lí zǎo qián yú dào yǐ qiú fú, jí cǐ yě. qiǎn shì yù shǐ yǔ lán tái lìng shǐ, jiāng gōng xiān shàng shān kè shí. wén yuē: wéi jiàn wǔ sān shí yǒu èr nián èr yuè, huáng dì dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái, wàng zhì yú shān chuān, bān yú qún shén, suì jìn dōng hòu. cóng chén tài wèi xī xíng sī tú shì tè jìn gāo mì hóu yǔ děng. hàn bīn èr wáng zhī hòu zài wèi. kǒng zǐ zhī hòu bāo chéng hóu, xù zài dōng hòu, fān wáng shí èr, xián lái zhù jì. hé tú chì fú fú yuē:' liú xiù fà bīng bǔ bù dào, sì yí yún jí lóng dòu yě, sì qī zhī jì huǒ wèi zhǔ.' hé tú huì chāng fú yuē:' chì dì jiǔ shì, xún shěng de zhōng, zhì píng zé fēng, chéng hé dì dào kǒng jǔ, zé tiān wén líng chū, dì qí ruì xìng. dì liú zhī jiǔ, huì mìng dài zōng, chéng shàn yòng zhī, jiān wěi bù méng. chì hàn dé xìng, jiǔ shì huì chāng, xún dài jiē dāng. tiān dì fú jiǔ, chóng jīng zhī cháng. hàn dà xìng zhī, dào zài jiǔ shì zhī wáng. fēng yú tài shān, kè shí zhe jì, chán yú liáng fù, tuì shěng kǎo wǔ.' hé tú hé gǔ piān yuē:' dì liú zhī xiù, jiǔ míng zhī shì, dì xíng dé, fēng kè zhèng.' hé tú tí liú yǔ yuē:' jiǔ shì zhī dì, fāng míng shèng, chí héng jǔ, jiǔ zhōu píng, tiān xià yǔ.' luò shū zhēn yào dù yuē:' chì sān dé, chāng jiǔ shì, huì xiū fú, hé dì jì, miǎn kè fēng.' xiào jīng gōu mìng jué yuē:' yǔ shuí xíng, chì liú yòng dì, sān jiàn xiào, jiǔ huì xiū, zhuān zī jié xíng fēng dài qīng.' hé luò mìng hòu, jīng chèn suǒ chuán. xī zài dì yáo, cōng míng mì wēi, ràng yǔ shùn shù, hòu yì wò jī. wáng mǎng yǐ jiù hòu zhī jiā, sān sī dǐng zú zhǒng zǎi zhī quán shì, yī tuō zhōu gōng huò guāng fǔ yòu guī zhèng zhī yì, suì yǐ cuàn pàn, tiě hào zì lì. zōng miào huī huài, shè jì sàng wáng, bù dé xuè shí, shí yǒu bā nián. yáng xú qīng sān zhōu shǒu luàn, bīng gé héng xíng, yán jí jīng zhōu, háo jié bìng jiān, bǎi lǐ tún jù, wǎng wǎng tiě hào. běi yí zuò kòu, qiān lǐ wú yān, wú jī míng gǒu fèi zhī shēng. huáng tiān juàn gù huáng dì, yǐ pǐ shù shòu mìng zhòng xìng, nián èr shí bā zài xìng bīng, yǐ cì zhū tǎo, shí yǒu yú nián, zuì rén sī dé. lí shù dé jū ěr tián, ān ěr zhái. shū tóng wén, chē tóng guǐ, rén tóng lún. zhōu yú suǒ tōng, rén jī suǒ zhì, mí bù gòng zhí. jiàn míng táng, lì bì yōng, qǐ líng tái, shè xiáng xù. tóng lǜ dù liàng héng, xiū wǔ lǐ wǔ yù sān bó èr shēng yī sǐ zhì. lì gè xiū zhí, fù yú jiù diǎn. zài wèi sān shí yǒu èr nián, nián liù shí yǒu èr. qián qián rì zè, bù gǎn huāng níng, shè wēi lì xiǎn, qīn xún lí yuán, gōng sù shén qí, huì xù qí lǎo, lǐ shù zūn gǔ, cōng yǔn míng shù. huáng dì wéi shèn hé tú luò shū zhèng wén, shì yuè xīn mǎo, chái, dēng fēng tài shān. jiǎ wǔ, chán yú liáng yīn. yǐ chéng líng ruì, yǐ wèi zhào mín, yǒng cí yī yǔ, chuí yú hòu kūn. bǎi liáo cóng chén, jùn shǒu shī yǐn, xián méng zhǐ yòu, yǒng yǒng wú jí. èr shí èr rì xīn mǎo chén, liào jì tiān yú tài shān xià nán fāng, qún shén jiē cóng sì, yòng lè rú nán jiāo. zhū wáng wáng zhě hòu èr gōng kǒng zǐ hòu bāo chéng jūn, jiē zhù jì wèi shì yě. shì bì, jiāng shēng fēng. huò yuē: tài shān suī yǐ cóng shí yú chái jì, jīn qīn shēng gào gōng, yí yǒu lǐ jì. yú shì shǐ yè zhě yǐ yī tè shēng yú cháng cí tài shān chù, gào cí tài shān, rú qīn gēng chū liú xiān cí xiān nóng xiān yú gù shì. zhì shí shí, dì yù niǎn shēng shān, rì zhōng hòu dào shān shàng, gēng yī, zǎo bū shí jí wèi yú tán, běi miàn. qún chén yǐ cì chén hòu, xī shàng, bì wèi shēng tán. shàng shū lìng fèng yù dié jiǎn, huáng dì yǐ cùn èr fēn xǐ qīn fēng zhī, qì, tài cháng mìng rén fā tán shàng shí, shàng shū lìng cáng yù dié yǐ, fù shí, fù qì, shàng shū lìng yǐ wǔ cùn yìn fēng shí jiǎn. fēng chán yí yuē: yǐ jīn wèi shéng, yǐ shí wèi jiǎn. dōng fāng xī fāng gè sān jiǎn. jiǎn zhōng shí ní jí tán tǔ, gè rú qí fāng sè. shì bì, huáng dì zài bài, qún chén chēng wàn suì. mìng rén lì suǒ kè shí bēi, nǎi fù dào xià. èr shí wǔ rì jiǎ wǔ, chán, jì dì yú liáng fǔ yīn, yǐ gāo hòu pèi, shān chuān qún shén cóng sì, rú yuán shǐ zhōng běi jiāo gù shì. fú qián yuē: chán, guǎng tǔ dì. xiàng wēi yuē: chú dì yuē shàn. hòu gǎi shàn yuē chán, shén zhī yě. sì yuè jǐ mǎo, dà shè tiān xià, yǐ jiàn wǔ sān shí èr nián wèi jiàn wǔ zhōng yuán yuán nián, yǐ jí rì kè yù dié shū hán cáng jīn guì, xǐ yìn fēng zhī. yǐ yǒu, shǐ tài wèi xíng shì, yǐ tè shēng gào zhì gāo miào. tài wèi fèng guì yǐ gào gāo miào, cáng yú miào shì xī bì shí shì gāo zhǔ shì zhī xià. sī mǎ biāo lùn yuē: zì shàng huáng yǐ lái, fēng tài shān zhě, zhì zhōu qī shí èr dài. yì xìng zé gǎi fēng zhě, zhe yī dài zhī shǐ, míng bù xiāng xí yě. jì shì zhī wáng xún shòu, zé yǒu xiū fēng yǐ jì ér yǐ. zì qín shǐ huáng xiào wǔ dì fēng tài shān, běn yīn hǎo shén xiān xìn fāng shì zhī yán, jí zào shí jiǎn yìn fēng zhī shì yě. tiān dào zhì chéng, yuē ér bù fèi, gù shēng yòng dú, qì yòng táo páo, dài jiāng wú shì yǔ jiǎn fēng zhī jiān, ér lè nán gōng zhī shí yě. qiě wéi fēng wèi gǎi dài, xià shào kāng zhōu xuān wáng, yóu fèi fù xìng, bù wén gǎi fēng. guāng wǔ yù yīn xiào wǔ gù fēng, ér liáng sōng gù zhēng, yǐ wèi bì gǎi, nǎi dāng tiān yì. jì fēng zhī hòu, wèi yǒu néng fú, ér sōng zú bèi zhū sǐ, suī zuì yóu shēn zuò, gài yì wū shén zhī jiù yě. qiě dì wáng suǒ yǐ néng dà zhe yú hòu zhě, shí zài qí dé jiā yú rén, bù wén qí zài fēng yǐ. cuī líng ēn yuē: zì zhōu yǐ qián, fēng zhě jiē fēng tǔ wèi tán, zhì qín huáng hàn wǔ, shǐ yòng shí jiǎn. yuán hóng yuē: fū yī ràng shòu zhōng, bì yǒu zhì dé yú tiān xià zhēng fá gé mìng, zé yǒu dà gōng yú wàn wù. shì gù wáng zhě chū jī, zé yǒu fēng chán zhī shì, gài yǐ qí chéng gōng gào yú shén míng zhě yě. fū dōng fāng zhě, wàn wù zhī suǒ shǐ shān yuè zhě, líng qì zhī suǒ zhái. gù qiú zhī wù běn, bì yú qí shǐ qǔ qí suǒ tōng, bì yú suǒ zhái. chóng qí tán chǎng, zé wèi zhī fēng míng qí dài xìng, zé wèi zhī chán. rán zé fēng chán zhě, wáng zhě kāi wù zhī dà lǐ yě. dé bù zhōu qià, bù dé zhé yì sī shì gōng bù hóng jì, bù dé fǎng fú sī lǐ. kuàng dài yī yǒu, qí dào zhì gāo. gù zì huáng dì yáo shùn, zhì yú sān dài, gè yī de fēng chán, wèi yǒu zhōng xiū qí lǐ zhě yě. suī jì tǐ zhī jūn, shí yǒu gōng dé, cǐ gài lǜ fù jiù yè, zēng xiū qí qián zhèng, bù dé yǎng qí zào guó tóng fú gǎi wù zhě yě. fū shén dào zhēn yī, qí yòng bù fán tiān dì yì jiǎn, qí lǐ shàng zhì. gù jí yòng bái máo, guì qí chéng sù qì yòng táo páo, qǔ qí yì cóng. rán fēng chán zhī lǐ, jiǎn yì kě yě. ruò fú shí hán yù dié, fēi tiān dì zhī xìng yě.
二月,帝至奉高,(應劭漢官馬第伯封禪儀記曰:「車駕正月二十八日發雒陽宮,二月九日到魯,十二日宿奉高。遣虎賁郎將先上山,三按行。還,益治道徒千人。十五日,始齋。諸扈從王公以下及東方諸侯盡齋。馬第伯自雲,某等七十人先之山虞,觀祭山壇治石。石二枚,狀博平,圜九尺,此壇上石也。其一石,武帝時石也。時用五車不能上,因置山下,為屋,號五車石。四維距石長丈二尺,廣二尺,厚尺半所,四枚。檢石長三尺,廣六寸,狀如封篋。長檢十枚。一紀號石,高丈二尺,廣三尺,厚尺二寸,名曰立石。一枚,刻文字,紀功德。是朝上山騎行,往往道峻峭,下騎,步牽馬,乍步乍騎,且相半,至中觀,留馬。去平地二十里,南向極眺無不睹。仰望天關,如從谷底仰觀抗峰。其為高也,如視浮雲。其峻也,石壁窅窱,如無道逕,殊不可上。四布僵臥石上,有頃復甦。亦賴齎酒脯,處處有泉水,目輒為之明。復勉強相將行,到天關,自以已至,尚十餘里。其道傍山肋,大者廣八九尺,狹者五六尺。仰窺岩石松樹,鬱鬱蒼蒼,若在雲中。俯視谿谷,碌碌不可見丈尺。遂至天門之下。仰視天門,窔遼如從穴中視天。直上七里,賴其羊腸逶迤,名曰環道,往往有索,可得而登也。兩從者扶掖,前人相牽,後人見前人履底,前人見後人頂,如畫重累人耳。早食上,晡後到天門。使者得銅物,形狀如鍾,又方柄有孔,疑封禪具也。汝南人陽通得之。東北百餘步,得封所,始皇立石及闕在南方,漢武在其北。二十餘步得北垂圓台,高九尺,方圓三丈所,有兩陛。從東陛上,台上有壇,方一丈二尺所,上有方石,四維有距石,四面有闕。鄉壇再拜謁,人多置錢物壇上,亦不掃除。國家上見之,則詔書所謂酢梨酸棗狼藉,散錢處數百,弊帛具,道是武帝封禪至泰山下,未及上,百官為先上跪拜,置梨棗錢於道以求福,即此也。」)遣侍御史與蘭台令史,將工先上山刻石。(文曰:」維建武三十有二年二月,皇帝東巡狩,至於岱宗,柴,望秩於山川,班於群神,遂覲東後。從臣太尉憙、行司徒事特進高密侯禹等。漢賓二王之後在位。孔子之後褒成侯,序在東後,蕃王十二,咸來助祭。河圖赤伏符曰:'劉秀髮兵捕不道,四夷雲集龍斗野,四七之際火為主。'河圖會昌符曰:'赤帝九世,巡省得中,治平則封,誠合帝道孔矩,則天文靈出,地祇瑞興。帝劉之九,會命岱宗,誠善用之,奸偽不萌。赤漢德興,九世會昌,巡岱皆當。天地扶九,崇經之常。漢大興之,道在九世之王。封於泰山,刻石著紀,禪於梁父,退省考五。'河圖合古篇曰:'帝劉之秀,九名之世,帝行德,封刻政。'河圖提劉予曰:'九世之帝,方明聖,持衡矩,九州平,天下予。'雒書甄曜度曰:'赤三德,昌九世,會修符,合帝際,勉刻封。'孝經鈎命決曰:'予誰行,赤劉用帝,三建孝,九會修,專茲竭行封岱青。'河雒命後,經讖所傳。昔在帝堯,聰明密微,讓與舜庶,後裔握機。王莽以舅後之家,三司鼎足冢宰之權勢,依託周公、霍光輔幼歸政之義,遂以篡叛,僣號自立。宗廟隳壞,社稷喪亡,不得血食,十有八年。楊、徐、青三州首亂,兵革橫行,延及荊州,豪傑併兼,百里屯聚,往往僣號。北夷作寇,千里無煙,無雞鳴狗吠之聲。皇天睠顧皇帝,以匹庶受命中興,年二十八載興兵,以次誅討,十有餘年,罪人斯得。黎庶得居爾田,安爾宅。書同文,車同軌,人同倫。舟輿所通,人跡所至,靡不貢職。建明堂,立辟雍,起靈台,設庠序。同律度量衡,修五禮五玉三帛二牲一死贄。吏各修職,復於舊典。在位三十有二年,年六十有二。乾乾日昃,不敢荒寧,涉危歷險,親巡黎元,恭肅神祇,惠恤耆老,理庶遵古,聰允明恕。皇帝惟慎河圖、雒書正文,是月辛卯,柴,登封泰山。甲午,禪於梁陰。以承靈瑞,以為兆民,永慈一宇,垂於後昆。百寮從臣,郡守師尹,咸蒙祉祐,永永無極。」)二十二日辛卯晨,燎祭天於泰山下南方,群神皆從祀,用樂如南郊。諸王、王者後二公、孔子後褒成君,皆助祭位事也。事畢,將升封。或曰:」泰山雖已從食於柴祭,今親升告功,宜有禮祭。」於是使謁者以一特牲於常祠泰山處,告祠泰山,如親耕、貙劉、先祠、先農、先虞故事。至食時,帝御輦升山,日中後到山上,更衣,早晡時即位於壇,北面。群臣以次陳後,西上,畢位升壇。尚書令奉玉牒檢,皇帝以寸二分璽親封之,訖,太常命人發壇上石,尚書令藏玉牒已,復石,覆訖,尚書令以五寸印封石檢。(封禪儀曰:」以金為繩,以石為檢。東方西方各三檢。檢中石泥及壇土,各如其方色。」)事畢,皇帝再拜,群臣稱萬歲。命人立所刻石碑,乃復道下。二十五日甲午,禪,祭地於梁甫陰,以高后配,山川群神從祀,如元始中北郊故事。(服虔曰:」禪,廣土地。」項威曰:」除地曰墠。後改墠曰禪,神之也。」)四月己卯,大赦天下,以建武三十二年為建武中元元年,以吉日刻玉牒書函藏金匱,璽印封之。乙酉,使太尉行事,以特牲告至高廟。太尉奉匱以告高廟,藏於廟室西壁石室高主室之下。(司馬彪論曰:」自上皇以來,封泰山者,至周七十二代。易姓則改封者,著一代之始,明不相襲也。繼世之王巡狩,則有修封以祭而已。自秦始皇、孝武帝封泰山,本因好神仙信方士之言,及造石檢印封之事也。天道質誠,約而不費,故牲用犢,器用陶匏,殆將無事與檢封之間,而樂難攻之石也。且唯封為改代,夏少康、周宣王,由廢復興,不聞改封。光武欲因孝武故封,而梁松固爭,以為必改,乃當天意。既封之後,未有能福,而松卒被誅死,雖罪由身作,蓋亦誣神之咎也。且帝王所以能大著於後者,實在其德加於人,不聞其在封矣。」崔靈恩曰:」自周以前,封者皆封土為壇,至秦皇、漢武,始用石檢。」袁宏曰:」夫揖讓受終,必有至德於天下;征伐革命,則有大功於萬物。是故王者初基,則有封禪之事,蓋以其成功告於神明者也。夫東方者,萬物之所始;山嶽者,靈氣之所宅。故求之物本,必於其始;取其所通,必於所宅。崇其壇場,則謂之封;明其代興,則謂之禪。然則封禪者,王者開務之大禮也。德不周洽,不得輒議斯事;功不弘濟,不得仿彿斯禮。曠代一有,其道至高。故自黃帝、堯、舜,至於三代,各一得封禪,未有中修其禮者也。雖繼體之君,時有功德,此蓋率復舊業,增修其前政,不得仰齊造國同符改物者也。夫神道貞一,其用不煩;天地易簡,其禮尚質。故藉用白茅,貴其誠素;器用陶匏,取其易從。然封禪之禮,簡易可也。若夫石函玉牒,非天地之性也。」)
wèi míng dì shí, zhōng hù jūn jiǎng jì qǐng fēng chán, dì suī jù jì yì, ér shí shǐ gāo táng lóng cǎo fēng chán yí, yǐ tiān xià wèi yī, bù yù biàn xíng dà lǐ. huì gāo táng lóng zú, bù xíng.
魏明帝時,中護軍蔣濟請封禪,帝雖拒濟議,而實使高堂隆草封禪儀,以天下未一,不欲便行大禮。會高堂隆卒,不行。
jìn wǔ dì píng wú, tài kāng yuán nián, wèi guàn yì fēng chán, dì yuē: cǐ shèng dé zhī shì, suǒ wèi yì yě. guàn děng yòu zòu, zhì yú zài sān, zhào bào jué zhī.
晉武帝平吳,太康元年,衛瓘議封禪,帝曰:「此盛德之事,所未議也。」瓘等又奏,至於再三,詔報絕之。
sòng wén dì zài wèi zhǎng jiǔ, yǒu yì fēng chán, zhào xué shì shān qiān zhī cǎo qí yí zhù. shǔ hòu wèi shī nán bī, qí yì nǎi xī. xiào wǔ dà míng yuán nián shí yī yuè wù shēn, tài zǎi jiāng xià wáng yì gōng biǎo sān qǐng, dì yǐ wén guǐ wèi yī, bù cóng.
宋文帝在位長久,有意封禪,詔學士山謙之草其儀注。屬後魏師南逼,其意乃息。孝武大明元年十一月戊申,太宰江夏王義恭表三請,帝以文軌未一,不從。
běi qí yǒu xún shòu zhī lǐ, bìng dēng fēng zhī yí, jìng bù xíng.
北齊有巡狩之禮,並登封之儀,竟不行。
suí kāi huáng shí sì nián, qún chén qǐng fēng chán, wén dì mìng niú hóng děng chuàng dìng qí lǐ, dì yuē: cǐ shì tǐ dà, zhèn hé dé yǐ kān zhī! dàn dāng dōng shòu, yīn bài dài shān.
隋開皇十四年,群臣請封禪,文帝命牛弘等創定其禮,帝曰:「此事體大,朕何德以堪之!但當東狩,因拜岱山。」
dà táng zhēn guān shí yī nián, zuǒ pú shè fáng xuán líng děng yì: àn fēng chán zhě, běn yǐ gōng chéng gào yú shàng dì, tiān dào chóng zhì, yì qǔ chún sù, gù jí yòng gǎo jiē, zūn yǐ wǎ wǔ. yòu àn liáng fǔ shì wèi liáng yīn, jìn dài shè lǐ tán yú shān shàng, nǎi guāi chù yīn zhī yì. jīn dìng tán wèi yú shān běi. yòu yì hào tiān shàng dì tán: jiāng fēng xiān jì, yì zài gào shén, yīn dāng wèi tán xià zhǐ, xiān chén zhāi jié. zàn xiǎng yǐ bì, rán hòu dēng fēng, jì biǎo zhòng shèn zhī shēn, jiān shì xíng shì yǒu jiàn. jīn qǐng jì yú tài shān xià, shè tán yǐ sì shàng dì, tài zǔ jǐng huáng dì pèi xiǎng. tán fāng shí èr zhàng, gāo zhàng èr chǐ. yòu yì zhì yù dié: zhǎng chǐ sān cùn, guǎng hòu gè wǔ cùn, yù jiǎn hòu èr cùn, zhǎng duǎn kuò xiá yī rú yù dié. qí yìn chǐ qǐng suí xǐ dà xiǎo, réng chán yǐ jīn shéng wǔ zhōu. yòu yì yù cè: sì méi, gè zhǎng chǐ sān cùn, guǎng cùn wǔ fēn. měi cè wǔ jiǎn, jù yǐ jīn biān. qí yī diàn shàng dì, yī diàn tài zǔ zuò, yī diàn huáng dì qí, yī diàn gāo zǔ zuò. yòu yì jīn guì: zhǎng duǎn lìng róng yù cè, gāo guǎng gè liù cùn. xíng zhì rú jīn zhī biǎo hán. chán yǐ jīn shéng, fēng yǐ jīn ní, yìn yǐ shòu mìng xǐ. yòu yì fāng shí: sān méi, yǐ wèi zài lèi. qí shí méi shí jiǎn, kè fāng shí sì biān ér lì zhī. chán yǐ jīn shéng, fēng yǐ shí ní, yìn yǐ shòu mìng xǐ. yòu yì tài shān shàng yuán tán: guǎng wǔ zhàng, gāo jiǔ chǐ, yòng wǔ sè tǔ jiā zhī. sì miàn gè shè yī bì. yù wèi zài tán nán, shēng zì nán bì, ér jiù shàng fēng yù dié. yòu yì yuán tán shàng tǔ fēng yuē: fán yán fēng zhě, jiē shì jī tǔ zhī míng. jīn qǐng yú yuán tán shàng, ān fāng shí, xǐ jiān jì bì, jiā tǔ zhú yǐ wèi fēng. gāo zhàng èr chǐ, ér guǎng èr zhàng, yǐ wǔ sè tǔ yì fēng, yù dié shū cáng qí nèi. sì chán zhī suǒ, tǔ fēng zhì yì tóng cǐ. yòu yì yù xǐ yuē: xiáng qián zài fāng shí jiān fēng, yù jiǎn jīn ní, bì zī yìn xǐ, yǐ wèi mì gù. jīn qǐng yī lìng yòng shòu mìng xǐ yǐ fēng shí jiǎn. qí yù jiǎn jì yǔ shí jiǎn dà xiǎo bù tóng, qǐng gèng zào xǐ yī méi, fāng cùn èr fēn, wén tóng shòu mìng, yǐ fēng yù dié. shí jiǎn xíng zhì, yī hòu hàn jiàn wǔ gù shì. yòu yì lì bēi yuē: lè shí jì hào, chuí yù hòu kūn, měi shèng dé zhī xíng róng, chǎn hòu wáng zhī xiū liè, qí yì dà yǐ. qǐng kè sòng lì bēi, míng yáng gōng yè. yòu yì shè gào zhì tán yuē: jì zhì shān xià, lǐ xíng gào zhì, chái yú dōng fāng shàng dì, wàng zhì biàn lǐ qún shén. jīn qǐng qí tán fāng bā shí yī chǐ, gāo sān chǐ, bì réng sì chū. qí chán fāng tán jí zì yú yí shì, qǐng rú jīn lǐ. réng lǐ chái jì wàng zhì, tóng shí xíng shì. yòu yì fèi shí què jí dà xiǎo jù shí. zhào cóng cǐ yì, yú jiē bà zhī, suì fù zhì yú jīn lǐ. tài cháng jiù yí, fēng chán jiàng shén lè gē, bìng yòng jiāo qiū zhī cí. wéi ān rén bó zhī yuē: fū jì tiān zuò lè, běn wèi shén tīng gāo yuǎn, shēng chòu nán jiē, suǒ yǐ gē yǒng wén cí, yī yǐ xián guǎn, dí dàng xuān chàng, jì qí lái gé. jīn yì yù fán chái yú dài zōng zhī xià, bō shēng zhāo gào, qǐng jiàng yuán qiū zhī shàng, fū shén tīng cōng míng, bù kě làn jiǎ, rú yī lè shēng, yīng lín guó nèi, ér tài shān zhī xià shén, qí kě dé sì hū? yòu máo shī zhōu sòng, jiāo sì gē hào tiān, fēng chán gē shí mài, èr piān gè bié, zú shì zhèng míng. wèi yí cǎi zhōu sòng, chuàng xīn cí, gào jīng chéng yú shàng tiān, qǐng huáng líng yú dōng yuè, yú shì hé gǔ. qí hòu jìng cóng ān rén zhī yì.
大唐貞觀十一年,左僕射房玄齡等議:「按封禪者,本以功成告於上帝,天道崇質,義取醇素,故藉用藁秸,樽以瓦甒。又按梁甫是謂梁陰,近代設禮壇於山上,乃乖處陰之義。今定壇位於山北。」又議昊天上帝壇:「將封先祭,義在告神,因當為壇下趾,先陳齋絜。贊饗已畢,然後登封,既表重慎之深,兼示行事有漸。今請祭於泰山下,設壇以祀上帝,太祖景皇帝配享。壇方十二丈,高丈二尺。」又議制玉牒:」長尺三寸,廣厚各五寸,玉檢厚二寸,長短闊狹一如玉牒。其印齒請隨璽大小,仍纏以金繩五周。」又議玉冊:「四枚,各長尺三寸,廣寸五分。每冊五簡,俱以金編。其一奠上帝,一奠太祖座,一奠皇地祇,一奠高祖座。」又議金匱:「長短令容玉冊,高廣各六寸。形制如今之表函。纏以金繩,封以金泥,印以受命璽。」又議方石:「三枚,以為再累。其十枚石檢,刻方石四邊而立之。纏以金繩,封以石泥,印以受命璽。」又議泰山上圓壇:「廣五丈,高九尺,用五色土加之。四面各設一陛。御位在壇南,升自南陛,而就上封玉牒。」又議圓壇上土封曰:「凡言封者,皆是積土之名。今請於圓壇上,安方石,璽緘既畢,加土築以為封。高丈二尺,而廣二丈,以五色土益封,玉牒書藏其內。祀禪之所,土封制亦同此。」又議玉璽曰:「詳前載方石緘封,玉檢金泥,必資印璽,以為秘固。今請依令用受命璽以封石檢。其玉檢既與石檢大小不同,請更造璽一枚,方寸二分,文同受命,以封玉牒。石檢形制,依後漢建武故事。」又議立碑曰:「勒石紀號,垂裕後昆,美盛德之形容,闡後王之休烈,其義大矣。請刻頌立碑,明揚功業。」又議設告至壇曰:「既至山下,禮行告至,柴於東方上帝,望秩遍禮群神。今請其壇方八十一尺,高三尺,陛仍四出。其禪方壇及自餘儀式,請如今禮。仍禮柴祭望秩,同時行事。」又議廢石闕及大小距石。詔從此議,餘皆罷之,遂附制於今禮。(太常舊儀,封禪降神樂歌,並用郊丘之辭。韋安仁駁之曰:「夫祭天作樂,本謂神聽高遠,聲臭難接,所以歌詠文辭,依倚弦管,滌盪宣暢,冀其來格。今瘞玉燔柴於岱宗之下,播聲昭告,請降圜丘之上,夫神聽聰明,不可濫假,如依樂聲,應臨國內,而泰山之下神,其可得祀乎?又毛詩周頌,郊祀歌昊天,封禪歌時邁,二篇各別,足是證明。謂宜采周頌,創新詞,告精誠於上天,請皇靈於東嶽,於事合古。」其後竟從安仁之議。)
lín dé èr nián, yǒu sī jìn yí zhù yú tài yuè nán sì lǐ wèi yuán tán, sān chéng, shí èr bì, rú yuán qiū zhī zhì. tán shàng shì yǐ qīng, sì miàn gè yī fāng sè, bìng zào liáo tán jí wěi sān chóng. yòu zào yù cè sān méi, jiē yǐ jīn shéng biān yù dié wèi zhī. měi dié zhǎng chǐ èr cùn, guǎng cùn èr fēn, hòu sān fēn, kè yù tián jīn wèi zì. yòu wèi yù guì yī, yǐ cáng zhèng zuò yù cè wèi jīn guì èr, yǐ cáng pèi zuò yù cè: gè zhǎng chǐ sān cùn. bìng yù jiǎn fāng wǔ cùn, dāng shéng chán chù kè wèi wǔ dào, dāng fēng xǐ chù kè shēn èr fēn, fāng cùn èr fēn. yòu wèi huáng jīn shéng yǐ chán jīn yù guì, gè wǔ zhōu, wèi jīn ní yǐ ní zhī. wèi yù xǐ yī méi, fāng cùn èr fēn, wén tóng shòu mìng xǐ, yǐ fēng jīn yù guì. yòu wèi shí shí gǎn, yǐ cáng yù guì. yòng fāng shí zài lèi, gè fāng wǔ chǐ, hòu yī chǐ. kè fāng shí zhōng lìng róng yù guì. shí gǎn páng shī jiǎn chù, jiē kè shēn sān cùn sān fēn, kuò yī chǐ. dāng shéng chù jiē kè shēn sān fēn, kuò cùn wǔ fēn. wèi shí jiǎn shí méi, yǐ jiǎn shí shí gǎn, jiē zhǎng sān chǐ, kuò yī chǐ, hòu qī cùn. jiē kè wèi yìn chǐ sān dào, shēn sì cùn. dāng fēng xǐ chù fāng wǔ cùn, dāng tōng shéng chù kuò cùn wǔ fēn. jiē yǒu xiǎo shí gài, zhì yǔ jiǎn kè chù xiāng yīng, yǐ jiǎn yè yú xié fǎn fēng ní. qí jiǎn lì yú shí gǎn páng, nán fāng běi fāng gè sān, dōng fāng xī fāng gè èr, qù shí gǎn yú jiē qī cùn. wèi jīn shéng sān yǐ chán shí shí gǎn, gè wǔ zhōu, jìng sān fēn. wèi shí ní yǐ ní shí shí gǎn, qí ní, mò shí hé fāng sè tǔ wèi zhī. wèi jù shí shí èr méi, fēn jù shí gǎn yú, jiē zài lèi, gè kuò èr chǐ, hòu yī chǐ, zhǎng yī zhàng, xié kè qí shǒu, lìng yǔ shí gǎn yú xiāng yīng. yǐ wǔ sè tǔ fēng zhī. tài shān zhī shàng, shè dēng fēng zhī tán, shàng jìng wǔ zhàng èr chǐ, gāo jiǔ chǐ, sì chū bì. tán shàng shì yǐ qīng, sì miàn yī fāng sè. yī wěi, suí dì zhī yí. yòu wèi jiàng chán tán yú shè shǒu shān shàng, fāng tán bā yú, yī chéng bā bì, rú fāng qiū zhī zhì. tán shàng shì yǐ huáng, sì miàn yī fāng sè. sān wěi, suí dì zhī yí. qí yù cè yù guì shí shí gǎn shí jiǎn jù shí děng, yì tóng fēng sì zhī zhì. yòu fēng sì yǐ gāo zǔ tài zōng tóng pèi, chán shè shǒu yǐ tài mù wén dé huáng hòu tóng pèi, jiē yǐ gōng qīng chōng yà xiàn zhōng xiàn zhī lǐ. zhì yuē: gǔ jīn diǎn zhì, wén zhì bù tóng, zhì yú zhì dù, jiē suí dài yán gé, wéi sì tiān dì, dú bù gǎi zhāng, sī nǎi zì chù yú hòu, fèng tiān yǐ báo. yòu jīn fēng chán, jí yòng yù dié jīn shéng, qì wù zhī jiān, fù yǒu wǎ zūn jiē xí, yī shí xíng lǐ, wén zhì dùn guāi, bó ér bù lún, shēn wèi wèi qiè. qí fēng sì jiàng chán suǒ shè shàng dì hòu tǔ wèi, xiān shè gǎo jiē wǎ wǔ piáo bēi děng wù, bìng yí gǎi yòng yīn rù léi jué. qí zhū jiāo sì, yì yí zhǔn cǐ. yú shì hào tiān shàng dì zhī zuò rù yǐ cāng, huáng dì qí rù yǐ huáng, pèi dì jí hòu rù yǐ zǐ, wǔ fāng shàng dì jí dà míng yè míng shí dì rù jiē yǐ fāng sè, nèi guān yǐ xià xí jiē yǐ guǎn. fēng chán shǐ xǔ jìng zōng yǔ lǐ guān děng yòu zòu yuē: jǐn àn sī mǎ biāo xù hàn shū yuē, jiàn wǔ sān shí èr nián fēng tài shān, qiú yuán fēng gù shì suǒ shī yòng zhě. yǒu sī zòu yòng yù dié shū cáng fāng shí zhōng, hòu wǔ cùn, zhǎng chǐ sān cùn, guǎng wǔ cùn. yǒu yù jiǎn, hòu èr cùn, zhǎng duǎn kuò xiá, yī rú yù dié. yòu àn shuō wén yún:' jiǎn, dié yě.' zé zhī dié shì jiǎn zhī bié míng, qiě dié shì piàn zhú, gù qí zì cóng piàn. fēng chán dié suī yòng yù, qí zhì yí yǔ zhú tóng. guǎng hòu wǔ cùn, hé míng jiǎn dié? yòu àn xiào jīng gōu mìng jué yún:' liù jīng cè zhǎng chǐ sì cùn, xiào jīng cè zhǎng chǐ èr cùn.' biàn jiǎn gǔ zhī jiǎn dié, wú chǐ sān cùn zhī zhì. chén děng cān xiáng diǎn gù, wù qǔ shé zhōng, qí yù dié qǐng tóng yù jiǎn cè, zhǎng chǐ èr cùn, guǎng cùn èr fēn, hòu sān fēn, yǐ jīn shéng lián biān, tóng jiǎn zhī shù, suí wén duō shǎo, shèng zhī yù guì, fēng dié shí nèi, zé hé gǔ wén, yú shì wèi yǔn. zhào cóng zhī. sān nián chūn zhēng yuè wù chén shuò, yǒu shì yú tài shān, qīn sì hào tiān shàng dì yú fēng sì zhī tán. jǐ sì, dēng yú tài shān, xíng fēng chán zhī lǐ. gēng wǔ, jiàng chán yú shè shǒu shān. rén shēn, dà shè tiān xià, gǎi yuán gān fēng. chū yì shè niú shì, tài cháng bó shì péi shǒu zhēn zòu yuē: jù zhōu lǐ jí guó yǔ, jiāo sì tiān dì, tiān zǐ zì shè qí shēng. hàn wǔ fēng tài shān, lìng shì zhōng rú zhě shè niú xíng shì. zhì yú yú sì, yì wú shè shēng zhī wén. dàn qīn chōng shè shēng, suī shì gǔ lǐ, jiǔ cóng fèi shěng. jù fēng chán lǐ: sì rì, wèi míng shí wǔ kè, zǎi yǐ luán dāo gē shēng. bǐ luán jià zhì shí, láo shēng zǒng bì, bì xià wéi diàn yù zhuó xiàn ér yǐ. jīn ruò sì qián yī rì shè shēng, shì jí shāng zǎo. sì rì fāng shǐ shè shēng, shì yòu shāng wǎn. ruò yī hàn wǔ gù shì, jí fēi qīn shè zhī yí, shì bù kě xíng.
麟德二年,有司進儀注「於太岳南四里為圓壇,三成,十二陛,如圜丘之制。壇上飾以青,四面各依方色,並造燎壇及壝三重。又造玉冊三枚,皆以金繩編玉牒為之。每牒長尺二寸,廣寸二分,厚三分,刻玉填金為字。又為玉匱一,以藏正座玉冊;為金匱二,以藏配座玉冊:各長尺三寸。並玉檢方五寸,當繩纏處刻為五道,當封璽處刻深二分,方寸二分。又為黃金繩以纏金玉匱,各五周,為金泥以泥之。為玉璽一枚,方寸二分,文同受命璽,以封金玉匱。又為石〈石感〉,以藏玉匱。用方石再累,各方五尺,厚一尺。刻方石中令容玉匱。〈石感〉旁施檢處,皆刻深三寸三分,闊一尺。當繩處皆刻深三分,闊寸五分。為石檢十枚,以檢石〈石感〉,皆長三尺,闊一尺,厚七寸。皆刻為印齒三道,深四寸。當封璽處方五寸,當通繩處闊寸五分。皆有小石蓋,制與檢刻處相應,以檢擫(於協反)封泥。其檢立於〈石感〉旁,南方北方各三,東方西方各二,去〈石感〉隅皆七寸。為金繩三以纏石〈石感〉,各五周,徑三分。為石泥以泥石〈石感〉,其泥,末石和方色土為之。為距石十二枚,分距〈石感〉隅,皆再累,各闊二尺,厚一尺,長一丈,斜刻其首,令與〈石感〉隅相應。以五色土封之。泰山之上,設登封之壇,上徑五丈二尺,高九尺,四出陛。壇上飾以青,四面依方色。一壝,隨地之宜。又為降禪壇於社首山上,方壇八隅,一成八陛,如方丘之制。壇上飾以黃,四面依方色。三壝,隨地之宜。其玉冊、玉匱、石〈石感〉、石檢、距石等,亦同封祀之制。又封祀以高祖、太宗同配,禪社首以太穆、文德皇后同配,皆以公卿充亞獻、終獻之禮。」制曰:「古今典制,文質不同,至於制度,皆隨代沿革,唯祀天地,獨不改張,斯乃自處於厚,奉天以薄。又今封禪,即用玉牒金繩,器物之間,復有瓦樽秸席,一時行禮,文質頓乖,駁而不倫,深為未愜。其封祀、降禪所設上帝、后土位,先設藁秸、瓦甒、瓢杯等物,並宜改用茵褥罍爵。其諸郊祀,亦宜准此。」於是昊天上帝之座褥以蒼,皇地祇褥以黃,配帝及後褥以紫,五方上帝及大明、夜明、時帝褥皆以方色,內官以下席皆以莞。(封禪使許敬宗與禮官等又奏曰:「謹按司馬彪續漢書曰,建武三十二年封泰山,求元封故事所施用者。有司奏用玉牒書藏方石中,厚五寸,長尺三寸,廣五寸。有玉檢,厚二寸,長短闊狹,一如玉牒。又按說文云:'簡,牒也。'則知牒是簡之別名,且牒是片竹,故其字從片。封禪牒雖用玉,其制宜與竹同。廣厚五寸,何名簡牒?又按孝經鈎命決云:'六經冊長尺四寸,孝經冊長尺二寸。'遍檢古之簡牒,無尺三寸之制。臣等參詳典故,務取折衷,其玉牒請同玉簡冊,長尺二寸,廣寸二分,厚三分,以金繩連編,同簡之數,隨文多少,盛之玉匱,封牒石內,則合古文,於事為允。」詔從之。)三年春正月戊辰朔,有事於泰山,親祀昊天上帝於封祀之壇。己巳,登於泰山,行封禪之禮。庚午,降禪於社首山。壬申,大赦天下,改元乾封。(初議射牛事,太常博士裴守貞奏曰:」據周禮及國語,郊祀天地,天子自射其牲。漢武封泰山,令侍中儒者射牛行事。至於餘祀,亦無射牲之文。但親舂射牲,雖是古禮,久從廢省。據封禪禮:祀日,未明十五刻,宰以鸞刀割牲。比鑾駕至時,牢牲總畢,陛下唯奠玉酌獻而已。今若祀前一日射牲,事即傷早。祀日方始射牲,事又傷晚。若依漢武故事,即非親射之儀,事不可行。」)
wǔ tài hòu tiān cè wàn suì èr nián là yuè jiǎ shēn, dēng fēng yú sōng yuè, dà shè tiān xià, gǎi yuán wèi wàn suì dēng fēng. dīng hài, chán yú shǎo shì shān.
武太后天冊萬歲二年臘月甲申,登封於嵩岳,大赦天下,改元為萬歲登封。丁亥,禪於少室山。
kāi yuán shí èr nián, zhì: yǐ shí sān nián yǒu shì tài shān. suǒ sī yǔ gōng qīng zhū rú xiáng zé diǎn lǐ, xiān wèi bèi jù. zhōng shū lìng zhāng shuō yòu sàn qí cháng shì xú jiān děng yǔ lǐ guān zhuàn dōng fēng yí zhù. zhāng shuō wèi xú jiān děng yuē: gān fēng jiù yí, chán shè shǒu, xiǎng huáng dì qí, yǐ xiān hòu pèi xiǎng. wáng zhě fù tiān ér mǔ dì, huáng dì qí suī dāng jīn huáng mǔ wèi, yì dāng wǎng dì zhī mǔ yě, zi pèi mǔ xiǎng, yì yǒu hé xián? ér yǐ huáng hòu pèi dì qí, fēi gǔ zhī zhì yě. tiān jiàn kǒng míng, fú shàn rú xiǎng. gān fēng zhī lǐ, wén dé huáng hòu pèi huáng dì qí, tiān hòu wèi yà xiàn, yuè guó tài fēi wèi zhōng xiàn. yǐ gōng wéi jiē shén, yǒu guāi jiù diǎn. shàng xuán bù yòu, suì yǒu shòu mìng yì xìng zhī shì, zōng shè zhōng pǐ, gōng zú zhū miè, jiē yóu cǐ yě. jǐng lóng zhī jì, yǒu shì yuán qiū, wéi shù rén wèi yà xiàn, jiē yǐ fù rén shēng tán zhí biān dòu, xiè dú qióng cāng, xiǎng lǐ bù jié. wèi jí yú nián, guó yǒu dà nán, yà xiàn zhōng xiàn jiē shòu qí jiù, píng zuò zhāi láng jí nǚ rén zhí jì zhě, duō yì yāo zú. jīn zhǔ shàng zūn tiān jìng shén, shì zī gé zhèng. sī lǐ qǐng yǐ ruì zōng dà shèng zhēn huáng dì pèi huáng dì qí, yòu shén zuò zhǔ. cóng zhī. yòu àn xiǎn qìng nián xǔ jìng zōng yīn xiū lǐ zòu gǎi fán chái zài jì qián, zhuàng chēng' jì sì zhī lǐ, bì xiān jiàng shén. zhōu rén xiàng chòu, jì tiān zé fán chái' zhě. chén děng jǐn àn, lǐ, yíng shén zhī yí, lè liù biàn ér tiān shén jiàng, bā biàn ér dì qí chū, jiǔ biàn zé guǐ shén kě dé ér lǐ yǐ. zé jiàng shén yǐ lè, zhōu lǐ zhèng wén, fēi wèi fán chái yǐ jiàng shén yě. yòu àn jìn guō pú nán jiāo fù jí zhù ěr yǎ, yì jì hòu fāng fán. yòu àn sòng zhì suǒ lùn, yì jì hòu fán chái. yòu jiǎn nán qí běi qí yòu liáng jiāo sì, yì xiān yǐn fú jiǔ qì fán liáo. qǐng yī zhēn guān jiù lǐ, xiān jì hòu liáo.
開元十二年,制:「以十三年有事泰山。所司與公卿諸儒詳擇典禮,先為備具。」中書令張說、右散騎常侍徐堅等與禮官撰東封儀注。張說謂徐堅等曰:「乾封舊儀,禪社首,享皇地祇,以先後配享。王者父天而母地,皇地祇雖當今皇母位,亦當往帝之母也,子配母饗,亦有何嫌?而以皇后配地祇,非古之制也。天鑒孔明,福善如響。乾封之禮,文德皇后配皇地祇,天后為亞獻,越國太妃為終獻。以宮闈接神,有乖舊典。上玄不祐,遂有授命易姓之事,宗社中圮,公族誅滅,皆由此也。景龍之季,有事圜丘,韋庶人為亞獻,皆以婦人升壇執籩豆,褻黷穹蒼,享禮不潔。未及逾年,國有大難,亞獻、終獻皆受其咎,平座齋郎及女人執祭者,多亦夭卒。今主上尊天敬神,事資革正。斯禮請以睿宗大聖真皇帝配皇地祇,侑神作主。」從之。「又按顯慶年許敬宗因修禮奏改燔柴在祭前,狀稱'祭祀之禮,必先降神。周人向臭,祭天則燔柴'者。臣等謹按,禮,迎神之儀,樂六變而天神降,八變而地祇出,九變則鬼神可得而禮矣。則降神以樂,周禮正文,非謂燔柴以降神也。又按晉郭璞南郊賦及注爾雅,亦祭後方燔。又按宋志所論,亦祭後燔柴。又檢南齊、北齊又梁郊祀,亦先飲福酒訖燔燎。請依貞觀舊禮,先祭後燎」。
kǎo gōng yuán wài láng zhào dōng xī tài xué bó shì hóu xíng guǒ yòu yuē: xiān fén zhě běn yǐ jiàng shén, xíng zhī yǐ jiǔ. ruò shè jì hòu fán, zé shén wú yóu jiàng yǐ. zhāng shuō yòu zhí zòu yuē: fán jì zhě, běn yǐ xīn wèi zhǔ, xīn zhì zé tōng yú tiān dì, dá yú shén qí. jì yǒu xiān fán hòu fán, zì kě duàn yú shèng yì, shèng yì suǒ zhì, zé tōng yú shén. fán zhī xiān hòu, chén děng bù gǎn cái dìng. shàng lìng yī hòu fán jí xiān diàn shēng bì zhī yì. shì hòu tài cháng qīng níng wáng xiàn zòu qǐng jiāo tán shí jì, bìng yī cǐ xiān diàn bì ér hòu fán. cóng zhī. xiān shì fēn yì wèi dìng, guó zi bó shì kāng zi yuán zhí hòu fán zuì jiān. zhāng shuō wèi zi yuán yuē: kāng guó zi dú chū méng lún, yǐ dāng yī duì yé? shí yòu yǒu sì mén zhù jiào shī jìng běn bó zòu jiù fēng chán lǐ bā tiáo, qí lüè yuē: jiù lǐ, shì zhōng guì qǔ yí guàn, fēi lǐ yě. fū guàn shǒu xǐ jué, rén jūn jiāng yǐ zhì jié ér zūn shén, gù shǐ xiǎo chén wèi zhī. jīn shì zhōng, dà chén yě, ér wò guàn yú rén jūn tài zhù, xiǎo chén yě, nǎi zhào zhù yú tiān shén. shì jiē tiān shén yǐ xiǎo chén, fèng rén jūn yǐ dà chén, gù wèi fēi lǐ. àn zhōu lǐ dà zōng bó yuē:' yù rén, xià shì èr rén, zàn guàn shì.' zé wò guàn cǐ qí zhí yě. hàn chéng qín zhì, wú yù rén zhī zhí, gù shǐ jìn shì wèi zhī. wèi jìn zhì jīn, yīn ér bù gǎi. rán zé hàn shì zhōng xíng zhī zé kě yǐ, jīn yǐ shì zhōng wèi zhī, zé fēi yě. hàn shì zhōng, qí shǐ yě wēi. gāo dì shí, jí rú wèi zhī huì dì shí, hóng rú wèi zhī, liú hóu zi pì jiàng nián shí wǔ wèi zhī. hòu hàn lóu jiān yǐ yì láng bài shì zhōng. wèi dài sū zé wèi zhī, shí yǒu rén cháo zhī yuē,' shì jìn bù zhǐ zhí wǔ zi', shì yán qí xiè chén yě. jīn shì zhōng, míng zé gǔ guān, rén fēi xī rèn, zhǎng tóng xiè lǐ, jì zhòng yán méi, fēi fù hàn wèi' zhí shòu' zhī bān, yì hū zhōu lǐ yù rén zhī zhí. fū zhù yǐ chuán mìng, tōng rén zhǔ zhī yì yǐ jiàn dá yú shén míng, fēi jiàn zhí yě. gù liǎng jūn xiāng jiàn, zé qīng wèi shàng bīn. kuàng tiān rén zhī jì, qí sù gōng zhī lǐ, yǐ liǎng jūn wèi yù, bù yì dà zāi! jīn tài zhù, xià shì yě, fēi suǒ yǐ zhòng mìng ér zūn shén zhī yì yě. rán zé zhōu hàn tài zhù, shì lǐ yǐ. hé zhě? àn zhōu lǐ dà zōng bó yuē:' tài zhù, xià dài fū èr rén, shàng shì sì rén, zhǎng liù zhù zhī cí.' dà zōng bó wèi shàng qīng, jīn lǐ bù shàng shū tài cháng qīng bǐ yě xiǎo zōng bó zhōng dài fū, jīn shì láng shǎo qīng bǐ yě tài zhù xià dài fū, jīn láng zhōng tài cháng chéng bǐ yě shàng shì sì rén, jīn yuán wài láng tài cháng bó shì bǐ yě. gù kě yǐ chù tiān rén zhī jì, zhì zūn jí zhī cí yǐ. jīn tài zhù xià shì zhī bēi, ér jū xià dài fū zhī zhí. yòu jiù lǐ, yè zhě yǐn dà wèi shēng tán yà xiàn, fēi lǐ yě. yè zhě yǐ jiàn, shēng tán yǐ zhòng, shì zhēng míng yòng zhī yú gǔ, ér dà tǐ shí biàn zhī yú jīn yě. gǔ zhī yè zhě, zhì yì hū jīn. yè zhě bān wēi, yǐ zhī cóng shì, kě wèi shū yǐ. yòu yuē: jiù lǐ, shàng shū lìng fèng yù dié. jīn wú qí guān, qǐng yǐ zhōng shū lìng cóng shì. yì zòu, shàng lìng zhāng shuō xú jiān zhào jìng běn, yǔ zhī duì yì xiáng dìng. shuō děng zòu yuē: jìng běn yì, qí zhōng sì shì, xiān yǐ gǎi dìng. yǒu bù tóng zhě, wàng lín shí liàng shì gǎi shè. cóng zhī.
考功員外郎趙冬曦、太學博士侯行果又曰:「先焚者本以降神,行之已久。若設祭後燔,則神無由降矣。」張說又執奏曰:」凡祭者,本以心為主,心至則通於天地,達於神祇。既有先燔、後燔,自可斷於聖意,聖意所至,則通於神。燔之先後,臣等不敢裁定。」上令依後燔及先奠牲璧之議。是後太常卿寧王憲奏請郊壇時祭,並依此先奠璧而後燔。從之。(先是紛議未定,國子博士康子元執後燔最堅。張說謂子元曰:」康國子獨出蒙輪,以當一隊耶?」時又有四門助教施敬本駮奏舊封禪禮八條,其略曰:」舊禮,侍中跪取匜盥,非禮也。夫盥手洗爵,人君將以致潔而尊神,故使小臣為之。今侍中,大臣也,而沃盥於人君;太祝,小臣也,乃詔祝於天神。是接天神以小臣,奉人君以大臣,故為非禮。按周禮大宗伯曰:'郁人,下士二人,贊祼事。'則沃盥此其職也。漢承秦制,無郁人之職,故使近侍為之。魏晉至今,因而不改。然則漢侍中行之則可矣,今以侍中為之,則非也。漢侍中,其始也微。高帝時,籍孺為之;惠帝時,閎孺為之,留侯子辟彊年十五為之。後漢婁堅以議郎拜侍中。魏代蘇則為之,時友人嘲之曰,'仕進不止執武子',是言其褻臣也。今侍中,名則古官,人非昔任,掌同燮理,寄重鹽梅,非復漢魏'執獸'之班,異乎周禮郁人之職。夫祝以傳命,通人主之意以薦達於神明,非賤職也。故兩君相見,則卿為上儐。況天人之際,其肅恭之禮,以兩君為喻,不亦大哉!今太祝,下士也,非所以重命而尊神之意也。然則周漢太祝,是禮矣。何者?按周禮大宗伯曰:'太祝,下大夫二人,上士四人,掌六祝之詞。'大宗伯為上卿,今禮部尚書、太常卿比也;小宗伯中大夫,今侍郎、少卿比也;太祝下大夫,今郎中、太常丞比也;上士四人,今員外郎、太常博士比也。故可以處天人之際,致尊極之詞矣。今太祝下士之卑,而居下大夫之職。又舊禮,謁者引大尉升壇亞獻,非禮也。謁者已賤,升壇已重,是徵名用之於古,而大體實變之於今也。古之謁者,秩異乎今。謁者班微,以之從事,可謂疏矣。」又曰:「舊禮,尚書令奉玉牒。今無其官,請以中書令從事。」議奏,上令張說、徐堅召敬本,與之對議詳定。說等奏曰:」敬本議,其中四事,先以改定。有不同者,望臨時量事改攝。」從之。)
shí sān nián shí yī yuè, fēng sì yú tài shān, qù shān zhǐ wǔ lǐ, xī qù shè shǒu shān sān lǐ. dīng hài, fú gǔn miǎn yú xíng gōng, zhì qí yú gōng zhàng qián diàn. jǐ chǒu, dà bèi fǎ jià, zhì shān xià, nǎi yù mǎ ér dēng, shì chén cóng. dì yǐ líng shān qīng jié, bù yù duō rén shàng, yù chū xiàn yú shān shàng tán xíng shì, yà xiàn zhōng xiàn yú shān xià tán xíng shì. zhào lǐ guān xué shì hè zhī zhāng děng rù jiǎng yí zhù, yīn wèn zhī, zhī zhāng děng zòu yuē: hào tiān shàng dì, jūn wèi wǔ fāng jīng dì, chén wèi dì hào suī tóng, ér jūn chén gè yì. bì xià xiǎng jūn wèi yú shān shàng, qún chén sì chén wèi yú shān xià, chéng zú yǐ chuí fàn lái yè, wèi biàn lǐ zhī dà zhě yě. lǐ chéng yú sān, chū xiàn yà zhōng, hé yú yī chù. yú shì sān xiàn xī yú shān shàng xíng shì, qí wǔ fāng dì jí zhū shén zuò yú shān xià tán xíng shì.
十三年十一月,封祀於泰山,去山趾五里,西去社首山三里。丁亥,服袞冕於行宮,致齊於供帳前殿。己丑,大備法駕,至山下,乃御馬而登,侍臣從。帝以靈山清潔,不欲多人上,欲初獻於山上壇行事,亞獻、終獻於山下壇行事。召禮官學士賀知章等入講儀注,因問之,知章等奏曰:「昊天上帝,君位;五方精帝,臣位;帝號雖同,而君臣各異。陛下享君位於山上,群臣祀臣位於山下,誠足以垂範來葉,為變禮之大者也。禮成於三,初獻、亞、終,合於一處。」於是三獻悉於山上行事,其五方帝及諸神座於山下壇行事。
yù dié cí yuē: yǒu táng sì tiān zǐ chén mǒu, gǎn zhāo gào yú hào tiān shàng dì. tiān qǐ lǐ shì, yùn xìng tǔ dé. gāo zǔ tài zōng shòu mìng lì jí. gāo zōng shēng zhōng, liù hé yīn shèng. zhōng zōng shào fù, jì tǐ bù dìng. shàng dì juàn yòu, xī chén zhōng wǔ. dǐ suī nèi nán, tuī dài shèng fù. gōng chéng dà bǎo, shí yǒu sān nián. jìng ruò tiān yì, sì hǎi yàn rán. fēng sì dài yuè, xiè chéng yú tiān. zi sūn bǎi lù, cāng shēng shòu fú.
玉牒詞曰:「有唐嗣天子臣某,敢昭告於昊天上帝。天啟李氏,運興土德。高祖、太宗、受命立極。高宗升中,六合殷盛。中宗紹復,繼體不定。上帝眷祐,錫臣忠武。底綏內難,推戴聖父。恭承大寶,十有三年。敬若天意,四海晏然。封祀岱嶽,謝成於天。子孫百祿,蒼生受福。」
gēng yín, sì hào tiān shàng dì yú shān shàng fēng tái zhī qián tán, gāo zǔ shén yáo huáng dì pèi xiǎng yān. xīn mǎo, xiǎng huáng dì qí yú shè shǒu zhī tài zhé tán, zhé yīn zhī shè fǎn. ruì zōng dà shèng zhēn huáng dì pèi. rén chén, shàng yù cháo jìn zhī zhàng diàn, dà bèi chén bù. wén wǔ bǎi liáo èr wáng hòu kǒng zǐ hòu zhū fāng cháo jí shǐ yuè mù jǔ xián liáng, xián zài wèi.
庚寅,祀昊天上帝於山上封台之前壇,高祖神堯皇帝配享焉。辛卯,享皇地祇於社首之泰折壇,(折音之設反。)睿宗大聖真皇帝配。壬辰,上御朝覲之帳殿,大備陳布。文武百僚、二王后、孔子後、諸方朝集使、岳牧舉賢良,咸在位。
míng yuē: wéi tiān shēng rén, lì jūn yǐ lǐ, wéi jūn shòu mìng, fèng tiān wèi zi. dài qù bù liú, rén lái wú yǐ, dé liáng zhě miè, dào gāo sī qǐ. hè hè gāo zǔ, míng míng tài zōng, yuán gé suí zhèng, yǎn yǒu wàn bāng. qìng tiān zhāng yǔ, jǐn dì kāi fēng, wǔ chēng yǒu jié, wén biǎo shí yōng. gāo zōng jī gǔ, dé shī zhōu pǔ, máng máng jiǔ yí, xuē píng yī gǔ. lǐ bèi fēng chán, gōng qí shùn yǔ, yán yán dài zōng, kàn wǒ shén zhǔ. zhōng zōng shào yùn, jiù bāng wéi xīn, ruì zōng jì míng, tiān xià guī rén. gōng jǐ nán miàn, yīn yūn huà chún, gào chéng zhī lǐ, liú zhū hòu rén. miǎn yú xiǎo zi, zhòng jī wǔ shèng, fěi gōng fá gāo, fěi dé jīn shèng. qīn ruò sì diǎn, pī chéng yǒng mìng, zhì chéng dòng tiān, fú wǒ wàn xìng. gǔ fēng tài shān, qī shí èr jūn, huò chán tíng tíng, huò chán yún yún. qí jī bù jiàn, qí míng kě wén, zhī yù wén zǔ, guāng zhāo jiù xūn. fāng shì xū dàn, rú shū bù zú, yì hòu qiú xiān, wū shén jiǎn yù. qín zāi fēng yǔ, hàn wū biān lù, dé wèi hé tiān, huò chéng zhī rǔ. dào zài guān zhèng, míng fēi cóng yù, míng xīn jué yán, bō gào qún yuè. shí zhōng shū lìng zhāng shuō zhuàn fēng sì tán sòng shì zhōng yuán gān yào zhuàn shè shǒu tán sòng lǐ bù shàng shū sū tǐng zhuàn cháo jìn tán sòng yǐ jì shèng dé yān. qí yí jù kāi yuán lǐ.
銘曰:「維天生人,立君以理,維君受命,奉天為子。代去不留,人來無已,德涼者滅,道高斯起。赫赫高祖,明明太宗,爰革隋政,奄有萬邦。罄天張宇,盡地開封,武稱有截,文表時雍。高宗稽古,德施周溥,茫茫九夷,削平一鼓。禮備封禪,功齊舜禹,岩岩岱宗,衎我神主。中宗紹運,舊邦維新,睿宗繼明,天下歸仁。恭己南面,氤氳化淳,告成之禮,留諸後人。緬余小子,重基五聖,匪功伐高,匪德矜盛。欽若祀典,丕承永命,至誠動天,福我萬姓。古封泰山,七十二君,或禪亭亭,或禪云云。其跡不見,其名可聞,祗遹文祖,光昭舊勛。方士虛誕,儒書不足,佚後求仙,誣神檢玉。秦災風雨,漢汙編錄,德未合天,或承之辱。道在觀政,名非從欲,銘心絕岩,播告群岳。」(時中書令張說撰封祀壇頌、侍中源乾曜撰社首壇頌、禮部尚書蘇頲撰朝覲壇頌以紀聖德焉。)其儀具開元禮。