shí huò yī
食貨一
tián zhì shàng táng zhōu qín hàn hòu hàn jìn sòng hòu wèi
田制上(唐 周 秦 漢 後漢 晉 宋 後魏)
gǔ zhě, rén zhī sī mìng yě dì zhě, gǔ zhī suǒ shēng yě rén zhě, jūn zhī suǒ zhì yě. yǒu qí gǔ zé guó yòng bèi, biàn qí dì zé rén shí zú, chá qí rén zé yáo yì jūn. zhī cǐ sān zhě, wèi zhī zhì zhèng. fū dì zài ér bù qì yě, yī zhe ér bù qiān yě, ān gù ér bù dòng, zé mò bù shēng zhí. shèng rén yīn zhī shè jǐng yì, liè bǐ lǘ, shǐ chá lí mín zhī shù, fù yì zhī zhì, zhāo rán kě jiàn yě. zì qín xiào gōng yòng shāng yāng jì, nǎi huī jīng jiè, lì qiān mò. suī huò yī shí zhī lì, ér jiān bìng yú tiě xìng yǐ. jiàng qín yǐ hòu, qiān mò jì bì, yòu wèi yǐn hé, yǐn hé zài hu quán yí, quán yí píng hū bù shū. bù shū jì guǎng, bì jí zhòng gōng, jí zhòng gōng zé zhèng yóu qún lì, zhèng yóu qún lì zé rén wú suǒ xìn yǐ. fū xíng bù xìn zhī fǎ, wěi zhèng yú zhòng duō zhī xū, yù jì rén shì zhī zhòng guǎ, míng dì lì zhī duō shǎo, suī shēn shāng dū xíng, náo shǒu zǒng suàn, yì bù kě dé ér xiáng yǐ. bù biàn sī dào ér qiú lǐ zhě, wèi zhī yǒu yě. fū chūn qiū zhī yì, zhū hóu bù dé zhuān fēng, dài fū bù dé zhuān dì. ruò shǐ háo rén zhàn tián guò zhì, fù děng gōng hóu, shì zhuān fēng yě mài mǎi yóu jǐ, shì zhuān dì yě. yù wú liú rǒng, bù yì nán hū!
穀者,人之司命也;地者,穀之所生也;人者,君之所治也。有其穀則國用備,辨其地則人食足,察其人則徭役均。知此三者,謂之治政。夫地載而不棄也,一著而不遷也,安固而不動,則莫不生殖。聖人因之設井邑,列比閭,使察黎民之數,賦役之制,昭然可見也。自秦孝公用商鞅計,乃隳經界,立阡陌。雖獲一時之利,而兼併逾僣興矣。降秦以後,阡陌既弊,又為隱覈,隱覈在乎權宜,權宜憑乎簿書。簿書既廣,必藉眾功,藉眾功則政由群吏,政由群吏則人無所信矣。夫行不信之法,委政於眾多之胥,欲紀人事之眾寡,明地利之多少,雖申商督刑,撓首總算,亦不可得而詳矣。不變斯道而求理者,未之有也。夫春秋之義,諸侯不得專封,大夫不得專地。若使豪人占田過制,富等公侯,是專封也;賣買由己,是專地也。欲無流冗,不亦難乎!
táo táng yǐ qián, fǎ zhì jiǎn lüè, bù kě dé ér xiáng yě. jí yáo zāo hóng shuǐ, tiān xià fēn jué, shǐ yǔ píng shuǐ tǔ, bié jiǔ zhōu, qí fēn bié jiāng lǐ suǒ zài, jù zhōu jùn piān. jì zhōu, jué tǔ wéi bái rǎng, wú kuài yuē rǎng. jué tián wéi zhōng zhōng. tián dì wǔ. yǎn zhōu, jué tǔ hēi fén, sè hēi ér fén qǐ. jué tián wéi zhōng xià. dì liù. qīng zhōu, jué tǔ bái fén, jué tián wéi shàng xià. dì sān. xú zhōu, jué tǔ chì zhí fén, tǔ nián yuē zhí. jué tián wéi shàng zhōng. dì èr. yáng zhōu, jué tǔ wéi tú ní, dì quán shī. jué tián wéi xià xià. dì jiǔ. jīng zhōu, jué tǔ wéi tú ní, jué tián wéi xià zhōng. dì bā. jīng hé yù zhōu, jué tǔ wéi rǎng, xià tǔ fén lú, gāo zhě rǎng, xià zhě lú. lú, shū yě. jué tián wéi zhōng shàng. dì sì. liáng zhōu, jué tǔ qīng lí, sè qīng hēi, wò rǎng yě. jué tián wéi xià shàng. dì qī. yōng zhōu, jué tǔ wéi huáng rǎng, jué tián wéi shàng shàng. dì yī. jiǔ zhōu zhī dì, dìng kěn zhě jiǔ bǎi yī shí wàn bā qiān èr shí qǐng. yú xià yīn sān dài fán qiān yú zài, qí jiān dìng kěn, shū cè bù cún, wú yǐ xiáng yān.
陶唐以前,法制簡略,不可得而詳也。及堯遭洪水,天下分絕,使禹平水土,別九州,(其分別疆理所在,具州郡篇。)冀州,厥土惟白壤,(無塊曰壤。)厥田惟中中。(田第五。)兗州,厥土黑墳,(色黑而墳起。)厥田惟中下。(第六。)青州,厥土白墳,厥田惟上下。(第三。)徐州,厥土赤埴墳,(土黏曰埴。)厥田惟上中。(第二。)揚州,厥土惟塗泥,(地泉濕。)厥田惟下下。(第九。)荊州,厥土惟塗泥,厥田惟下中。(第八。)荊河豫州,厥土惟壤,下土墳壚,(高者壤,下者壚。壚,疏也。)厥田惟中上。(第四。)梁州,厥土青黎,(色青黑,沃壤也。)厥田惟下上。(第七。)雍州,厥土惟黃壤,厥田惟上上。(第一。)九州之地,定墾者九百一十萬八千二十頃。虞夏殷三代凡千餘載,其間定墾,書冊不存,無以詳焉。
zhōu wén wáng zài qí, jīn fú fēng jùn qí shān xiàn. yòng píng tǔ zhī fǎ, yǐ wèi zhì rén zhī dào, dì zhe wèi běn, dì zhe wèi ān tǔ. gù jiàn sī mǎ fǎ: liù chǐ wèi bù, bù bǎi wèi mǔ, mǔ bǎi wèi fū, fū sān wèi wū, wū sān wèi jǐng, jǐng shí wèi tōng, tōng shí wèi chéng, chéng shí wèi zhōng, zhōng shí wèi tóng, tóng fāng bǎi lǐ, tóng shí wèi fēng, fēng shí wèi jī, jī fāng qiān lǐ. gù qiū yǒu róng mǎ yī pǐ, niú sān tóu, diān yǒu róng mǎ sì pǐ, bīng chē yī chéng, niú shí èr tóu, jiǎ shì sān rén, bù zú qī shí èr rén. yī tóng bǎi lǐ, tí fēng wàn jǐng, róng mǎ sì bǎi pǐ, chē bǎi chéng, cǐ qīng dài fū cǎi dì zhī dà zhě, shì wèi bǎi chéng zhī jiā. yī fēng sān bǎi liù shí liù lǐ, tí fēng shí wàn jǐng, dìng chū fù liù wàn sì qiān jǐng, róng mǎ sì qiān pǐ, chē qiān shèng, cǐ zhū hóu zhī dà zhě, wèi zhī qiān shèng zhī guó. tiān zǐ zhī jī nèi, fāng qiān lǐ, tí fēng bǎi wàn jǐng, dìng chū fù liù shí sì wàn jǐng, róng mǎ sì wàn pǐ, bīng chē wàn chéng, róng zú qī shí èr wàn rén, gù yuē wàn chéng zhī zhǔ. xiǎo sī tú zhī zhí, nǎi jūn tǔ dì yǐ jī qí rén mín, ér zhōu zhī qí shù. shàng dì jiā qī rén, kě rèn yě zhě jiā sān rén. zhōng dì jiā liù rén, kě rèn yě zhě èr jiā wǔ rén. xià dì jiā wǔ rén, kě rèn yě zhě jiā èr rén. zhèng xuán yuē: jūn píng yě. zhōu yóu biàn yě. yī jiā nán nǚ qī rén yǐ shàng, zé shòu zhī yǐ shàng dì, suǒ yǎng zhě zhòng yě. nán nǚ wǔ rén yǐ xià, zé shòu zhī yǐ xià dì, suǒ yǎng zhě guǎ yě. zhèng yǐ qī rén liù rén wǔ rén wèi lǜ zhě, yǒu fū yǒu fù, rán hòu wèi jiā, zì èr rén yǐ zhì yú shí wèi jiǔ děng, qī liù wǔ zhě wèi qí zhōng. kě rèn, wèi dīng qiáng rèn lì yì zhī shì zhě, chū lǎo zhě yī rén, qí yú nán nǚ qiáng ruò xiāng bàn, qí dà shù. nǎi jīng tǔ dì, ér jǐng mù qí tián yě. jiǔ fū wèi jǐng, sì jǐng wèi yì, sì yì wèi qiū, sì qiū wèi diān, sì diān wèi xiàn, sì xiàn wèi dōu, yǐ rèn dì shì ér lìng gòng fù, fán shuì liǎn zhī shì. cǐ wèi zào dōu bǐ yě. cǎi dì zhì jǐng tián, yì yú xiāng suì, zhòng lì guó, xiǎo sī tú wèi jīng zhī. lì qí wǔ gōu wǔ tú zhī jiè, qí zhì shì jǐng zhī zì, yīn qǔ míng yān. wèi xí gāo zhī dì, jiǔ fū wèi mù, èr mù ér dāng yī jǐng. jīn zào dōu bǐ, shòu mín tián, yǒu bù yì, yǒu yī yì, yǒu zài yì, tōng lǜ èr ér dāng yī, shì zhī wèi jǐng mù. xī xià shào kāng zài yú, sī yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ. yī lǚ zhī zhòng ér tián yī chéng, zé jǐng mù zhī fǎ, xiān gǔ rán yǐ. jiǔ fū wèi jǐng zhě, fāng yī lǐ, jiǔ fū suǒ zhì zhī tián yě. sì jǐng wèi yì, fāng èr lǐ sì yì wèi qiū, fāng sì lǐ sì qiū wèi diān, diān fāng bā lǐ páng jiā yī lǐ, zé fāng shí lǐ, wèi yī chéng. jī bǎi jǐng jiǔ bǎi fū, qí zhōng liù shí sì jǐng wǔ bǎi qī shí liù fū chū tián shuì, sān shí liù jǐng sān bǎi èr shí sì fū zhì xù. sì diān wèi xiàn, fāng èr shí lǐ, sì xiàn wèi dōu, fāng sì shí lǐ sì dōu fāng bā shí lǐ, páng jiā shí lǐ, nǎi dé fāng bǎi lǐ, wèi yī tóng yě. jī wàn jǐng jiǔ wàn fū, qí sì qiān jiǔ shí liù jǐng sān wàn liù qiān bā bǎi liù shí sì fū chū tián shuì, èr qiān sān bǎi sì jǐng èr wàn qī bǎi sān shí liù fū zhì xù, sān qiān liù bǎi jǐng sān wàn èr qiān sì bǎi fū zhì huì, jǐng tián zhī fǎ, bèi yú yī tóng. jīn zhǐ yú dōu zhě, cǎi dì shí zhě, jiē sì zhī yī. qí zhì sān děng, bǎi lǐ zhī guó fán sì dōu, yī dōu zhī tián shuì rù yú wáng. wǔ shí lǐ zhī guó fán sì xiàn, yī xiàn zhī tián shuì rù yú wáng. èr shí wǔ lǐ zhī guó fán sì diān, yī diān zhī tián shuì rù yú wáng. dì shì wèi nóng mù héng yú yě, gòng wèi jiǔ gǔ shān zé zhī cái yě, fù wèi chū chē tú gěi yáo yì yě. rèn tǔ zhī fǎ, yǐ wù dì shì, shòu dì zhí, ér dài qí zhèng lìng. rèn tǔ zhě, rèn qí lì shì suǒ néng shēng yù, qiě yǐ zhì gòng fù yě. wù, wù sè zhī, yǐ zhī qí suǒ yí zhī shì ér shòu nóng mù héng yú, shǐ zhí zhī. yǐ chán lǐ rèn guó zhōng zhī dì, yǐ chǎng pǔ rèn yuán dì, yǐ zhái tián shì tián jiǎ tián rèn jìn jiāo zhī dì, yǐ guān tián niú tián shǎng tián mù tián rèn yuǎn jiāo zhī dì, yǐ gōng yì zhī tián rèn diān dì, yǐ jiā yì zhī tián rèn shāo dì, yǐ xiǎo dōu zhī tián rèn xiàn dì, yǐ dà dū zhī tián rèn jiāng dì. wèi chán lǐ zhě, ruò jīn yún yì jū lǐ yǐ. chán, mín jū zhī qū yù yě. lǐ, jū yě. pǔ shù guǒ luǒ zhī shǔ, jì qiū yú zhōng wèi chǎng. fán pǔ wèi zhī yuán. zhái tián zhě, zhì shì zhī jiā suǒ shòu zhī tián yě. shì xiāng jiàn lǐ yuē: zhái zhě zài bāng, zé yuē shì jǐng zhī chén zài yě, zé yuē cǎo máo zhī chén. shì dú wèi shì, shì zhě yì shòu tián, suǒ wèi guī tián yě. mèng zǐ yuē: zì qīng yǐ xià, bì yǒu guī tián, guī tián wǔ shí mǔ. jiǎ tián, zài shì jiǎ rén qí jiā suǒ shòu tián yě. guān tián, shù rén zài guān zhě qí jiā suǒ shòu tián yě. niú tián, mù tián, xù mù zhě zhī jiā suǒ shòu tián yě. shǎng tián zhě, shǎng cì zhī tián. gōng yì wèi liù suì yú dì, tiān zǐ shǐ dài fū zhì zhī, zì cǐ yǐ wài jiē rán. jiā yì, dài fū zhī cǎi dì xiǎo dōu, qīng zhī cǎi dì dà dū, gōng zhī cǎi dì, wáng zǐ dì suǒ shí yì yě. jiāng wǔ bǎi lǐ, wáng jī jiè yě. jiē yán rèn zhě, dì zhī xíng shí bù fāng píng rú tú, shòu tián yì zhě yuǎn jìn bù dé jǐn rú zhì, qí suǒ shēng yù zhí gòng, qǔ zhèng yú shì ěr. mín shòu tián, shàng tián fū bǎi mǔ, zhōng tián fū èr bǎi mǔ, xià tián fū sān bǎi mǔ. suì gēng zhǒng zhě wèi bù yì shàng tián, xiū yī suì zhě wèi yī yì zhōng tián, xiū èr suì zhě wèi zài yì xià tián, sān suì gèng gēng zhī, zì yuán qí chù. yuán, yú yě. gèng wèi sān suì jí gǎi yǔ bié jiā diàn, yǐ jūn hòu bó. nóng mín hù rén yǐ shòu tián, qí jiā zhòng nán wèi yú fū, yì yǐ kǒu shòu tián rú bǐ. bǐ, lì yě. bì mèi fǎn. shì gōng shāng jiā shòu tián, wǔ kǒu nǎi dāng nóng fū yī rén. kǒu èr shí mǔ. cǐ wèi píng tǔ kě yǐ wèi fǎ zhě yě. ruò shān lín sǒu zé yuán líng chún lǔ zhī dì, chún, jǐn yě, zé lǔ zhī tián bù shēng gǔ. gè yǐ féi qiāo duō shǎo wèi chà. qiāo, qiāo què, wèi jí báo zhī tián. mín nián èr shí shòu tián, liù shí guī tián. qī shí yǐ shàng, shàng suǒ yǎng yě shí suì yǐ xià, shàng suǒ zhǎng yě shí yī yǐ shàng, shàng suǒ qiáng yě. miǎn qiáng quàn zhī, lìng xí shì.
周文王在岐,(今扶風郡岐山縣。)用平土之法,以為治人之道,地著為本,(地著謂安土。)故建司馬法:「六尺為步,步百為畝,畝百為夫,夫三為屋,屋三為井,井十為通,通十為成,成十為終,終十為同,同方百里,同十為封,封十為畿,畿方千里。故丘有戎馬一匹,牛三頭,甸有戎馬四匹,兵車一乘,牛十二頭,甲士三人,步卒七十二人。一同百里,提封萬井,戎馬四百匹,車百乘,此卿大夫采地之大者,是謂百乘之家。一封三百六十六里,提封十萬井,定出賦六萬四千井,戎馬四千匹,車千乘,此諸侯之大者,謂之千乘之國。天子之畿內,方千里,提封百萬井,定出賦六十四萬井,戎馬四萬匹,兵車萬乘,戎卒七十二萬人,故曰萬乘之主。」小司徒之職,「乃均土地以稽其人民,而周知其數。上地家七人,可任也者家三人。中地家六人,可任也者二家五人。下地家五人,可任也者家二人。(鄭玄曰:「均、平也。周猶遍也。一家男女七人以上,則授之以上地,所養者眾也。男女五人以下,則授之以下地,所養者寡也。正以七人、六人、五人為率者,有夫有婦,然後為家,自二人以至於十為九等,七、六、五者為其中。可任,謂丁強任力役之事者,出老者一人,其餘男女強弱相半,其大數。」)乃經土地,而井牧其田野。九夫為井,四井為邑,四邑為丘,四丘為甸,四甸為縣,四縣為都,以任地事而令貢賦,凡稅斂之事。「(此謂造都鄙也。采地制井田,異於鄉遂,重立國,小司徒為經之。立其五溝五塗之界,其制似井之字,因取名焉。謂隰皋之地,九夫為牧,二牧而當一井。今造都鄙,授民田,有不易,有一易,有再易,通率二而當一,是之謂井牧。昔夏少康在虞,思有田一成,有眾一旅。一旅之眾而田一成,則井牧之法,先古然矣。九夫為井者,方一里,九夫所治之田也。四井為邑,方二里;四邑為丘,方四里;四丘為甸,甸方八里;旁加一里,則方十里,為一成。積百井九百夫,其中六十四井五百七十六夫出田稅,三十六井三百二十四夫治洫。四甸為縣,方二十里,四縣為都,方四十里;四都方八十里,旁加十里,乃得方百里,為一同也。積萬井九萬夫,其四千九十六井三萬六千八百六十四夫出田稅,二千三百四井二萬七百三十六夫治洫,三千六百井三萬二千四百夫治澮,井田之法,備於一同。今止於都者,采地食者,皆四之一。其制三等,百里之國凡四都,一都之田稅入於王。五十里之國凡四縣,一縣之田稅入於王。二十五里之國凡四甸,一甸之田稅入於王。地事謂農牧衡虞也,貢謂九穀山澤之材也,賦謂出車徒給徭役也。)任土之法,以物地事,授地職,而待其政令。(任土者,任其力勢所能生育,且以制貢賦也。物,物色之,以知其所宜之事而授農牧衡虞,使職之。)以廛里任國中之地,以場圃任園地,以宅田、士田、賈田任近郊之地,以官田、牛田、賞田、牧田任遠郊之地,以公邑之田任甸地,以家邑之田任稍地,以小都之田任縣地,以大都之田任疆地。(謂廛里者,若今雲邑居里矣。廛,民居之區域也。里,居也。圃樹果蓏之屬,季秋於中為場。樊圃謂之園。宅田者,致仕之家所受之田也。士相見禮曰:「宅者在邦,則曰市井之臣;在野,則曰草茅之臣。」士讀為仕,仕者亦受田,所謂圭田也。孟子曰:」自卿以下,必有圭田,圭田五十畝。」賈田,在市賈人其家所受田也。官田,庶人在官者其家所受田也。牛田,牧田,畜牧者之家所受田也。賞田者,賞賜之田。公邑謂六遂餘地,天子使大夫治之,自此以外皆然。家邑,大夫之采地;小都,卿之采地;大都,公之采地,王子弟所食邑也。疆五百里,王畿界也。皆言任者,地之形實不方平如圖,受田邑者遠近不得盡如制,其所生育職貢,取正於是耳。)民受田,上田夫百畝,中田夫二百畝,下田夫三百畝。歲耕種者為不易上田,休一歲者為一易中田,休二歲者為再易下田,三歲更耕之,自爰其處。(爰,於也。更謂三歲即改與別家佃,以均厚薄。)農民戶人已受田,其家眾男為餘夫,亦以口受田如比。(比,例也。必寐反。)士工商家受田,五口乃當農夫一人。(口二十畝。)此謂平土可以為法者也。若山林藪澤原陵淳鹵之地,(淳,盡也,澤鹵之田不生穀。)各以肥磽多少為差。(磽,磽确,謂瘠薄之田。)民年二十受田,六十歸田。七十以上,上所養也;十歲以下,上所長也;十一以上,上所強也。(勉強勸之,令習事。)
mèng zǐ yuē: fū rén zhèng bì zì jīng jiè shǐ. jīng jiè bù zhèng, jǐng dì bù jūn, gǔ lù bù píng, shì gù bào jūn wū lì bì màn qí jīng jiè. jīng jiè jì zhèng, fēn tián zhì lù kě zuò ér dìng yě.
孟子曰:「夫仁政必自經界始。經界不正,井地不均,穀祿不平,是故暴君污吏必慢其經界。經界既正,分田制祿可坐而定也。」
qín xiào gōng rèn shāng yāng, yāng yǐ sān jìn dì xiá rén pín, sān jìn, hán zhào wèi sān qīng, jīn hé dōng dào zhī dì. qín dì guǎng rén guǎ, gù cǎo bù jǐn kěn, dì lì bù jǐn chū. yú shì yòu sān jìn zhī rén, lì qí tián zhái, fù sān dài wú zhī bīng shì, ér wù běn yú nèi, ér shǐ qín rén yīng dí yú wài. gù fèi jǐng tián, zhì qiān mò, rèn qí suǒ gēng, bù xiàn duō shǎo. xiào gōng shí èr nián zhī zhì. shù nián zhī jiān, guó fù bīng qiáng, tiān xià wú dí.
秦孝公任商鞅,鞅以三晉地狹人貧,(三晉,韓趙魏三卿,今河東道之地。)秦地廣人寡,故草不盡墾,地利不盡出。於是誘三晉之人,利其田宅,復三代無知兵事,而務本於內,而使秦人應敵於外。故廢井田,制阡陌,任其所耕,不限多少。(孝公十二年之制。)數年之間,國富兵強,天下無敵。
hàn xiào wén shí, mín jìn zhàn guó, jiē duō bèi běn qū mò. jiǎ yì shuō shàng yuē: gǔ zhī zhì tiān xià, zhì qiān zhì xī, gù qí chù jī zú shì. jīn bèi běn ér qū mò, yóu shí zhě shén zhòng, shì tiān xià zhī dà cán yě. běn, nóng sāng yě. mò, gōng shāng yě. yán rén yǐ qì nóng ér wù gōng shāng yǐ, qí shí mǐ sù zhě yòu shén zhòng yě. cán wèi shāng hài. hàn zhī wèi hàn, jǐ sì shí nián yǐ, jǐ, jìn yě. gōng sī zhī jī, yóu kě āi tòng. yán nián zài yǐ duō, ér wú chǔ jī. jí bù xìng yǒu fāng èr sān qiān lǐ zhī hàn, guó hú yǐ xiāng xù? zú rán biān jìng yǒu jí, shù shí wàn zhī zhòng, guó hú yǐ kuì zhī? bīng hàn xiāng chéng, tiān xià dà qū. jīn qū rén ér guī zhī nóng, jiē zhe yú běn, shǐ tiān xià gè shí qí lì, mò jì yóu shí zhī mín zhuǎn ér yuán nán mǔ, yán jiē qū nóng zuò. zé chù jī zú ér rén lè qí suǒ yǐ. dì gǎn yì yán, shǐ kāi jí tián, gōng gēng yǐ quàn bǎi xìng.
漢孝文時,民近戰國,皆多背本趨末。賈誼說上曰:「古之治天下,至孅至悉,故其畜積足恃。今背本而趨末,游食者甚眾,是天下之大殘也。(本,農桑也。末,工商也。言人已棄農而務工商矣,其食米粟者又甚眾也。殘謂傷害。)漢之為漢,幾四十年矣,(幾,近也。)公私之積,猶可哀痛。(言年載已多,而無儲積。)即不幸有方二三千里之旱,國胡以相恤?卒然邊境有急,數十萬之眾,國胡以餽之?兵旱相乘,天下大屈。今驅人而歸之農,皆著於本,使天下各食其力,末伎游食之民轉而緣南畝,(言皆趨農作。)則畜積足而人樂其所矣。」帝感誼言,始開籍田,躬耕以勸百姓。
zhào yuē: fū dù tián fēi yì guǎ, ér jì mín wèi jiā yì, dù wèi liàng jì. yǐ kǒu liàng dì, qí yú gǔ yóu yǒu yú, ér shí zhī shén bù zú zhě, qí jiù ān zài? wú nǎi bǎi xìng zhī cóng shì yú mò yǐ hài nóng zhě fān, fān, duō yě. wèi jiǔ láo yǐ mí gǔ zhě duō, mí, sàn yě. mí dú yuē mí. liù chù zhī shí yān zhě zhòng yǔ? xì dà zhī yì, wú wèi néng dé qí zhōng. zhú zhòng fǎn. qí yǔ chéng xiàng liè hóu lì èr qiān dàn bó shì yì zhī, yǒu kě yǐ zuǒ bǎi xìng zhě, shuài yì yuǎn sī, wú yǒu suǒ yǐn yě.
詔曰:「夫度田非益寡,而計民未加益,(度謂量計。)以口量地,其於古猶有餘,而食之甚不足者,其咎安在?無乃百姓之從事於末以害農者蕃,(蕃,多也。)為酒醪以靡穀者多,(靡,散也。靡讀曰縻。)六畜之食焉者眾與?細大之義,吾未能得其中。(竹仲反。)其與丞相列侯吏二千石博士議之,有可以佐百姓者,率意遠思,無有所隱也。」
cháo cuò fù shuō shàng yuē: shèng wáng zài shàng ér mín bù dòng jī zhě, fēi néng gēng ér shí zhī, zhī ér yī zhī, shí dú yuē sì. wèi kāi qí zī cái zhī dào yě. gù yáo yǔ yǒu jiǔ nián zhī shuǐ, tāng yǒu qī nián zhī hàn, ér guó wáng juān jí zhě, juān, wèi rén jī xiāng qì juān yě. jí, shòu bìng yě. yán wú xiāng qì juān ér shòu bìng zhě. yǐ chù jī duō ér bèi xiān jù yě. jīn hǎi nèi wèi yī, tǔ dì rén mín zhī zhòng bù bì tāng yǔ, jiā yǐ wáng tiān zāi shù nián zhī shuǐ hàn, ér chù jī wèi jí zhě, hé yě? dì yǒu yí lì, mín yǒu yú lì, shēng gǔ zhī tǔ wèi jǐn kěn, shān zé zhī lì wèi jǐn chū yě, yóu shí zhī mín wèi jǐn guī nóng yě. mín pín zé jiān xié shēng, pín shēng yú bù zú, bù zú shēng yú bù nóng, bù nóng zé bù dì zhe, bù dì zhe zé lí xiāng qīng jiā. mín rú niǎo shòu, suī yǒu gāo chéng shēn chí, yán fǎ zhòng xíng, yóu bù néng jìn yě. fū hán zhī yú yī, bù dài qīng nuǎn gǒu yù fēng shuāng, bù qiú mí lì. jī zhī yú shí, bù dài gān zhǐ zhǐ, měi yě. jī hán zhì shēn, bù gù lián chǐ. fū fù jī bù dé shí, fū hán bù dé yī, suī cí fù bù néng bǎo qí zi, jūn ān néng yǐ yǒu qí mín zāi! míng zhǔ zhī qí rán yě, gù wù mín yú nóng sāng, báo fù liǎn, guǎng chù jī, yǐ shí cāng lǐn, bèi shuǐ hàn, gù mín kě dé ér yǒu yě. shì gù míng jūn guì wǔ gǔ ér jiàn jīn yù. jīn nóng fū wǔ kǒu zhī jiā, qí fú yì zhě bù xià èr rén, fú, shì yě. qí néng gēng zhě bù guò bǎi mǔ, bǎi mǔ zhī shōu bù guò bǎi shí. chūn gēng xià yún, qiū huò dōng cáng, fá xīn qiáo, zhì guān fǔ, gěi yáo yì. chūn bù dé bì fēng chén, xià bù dé bì shǔ rè, qiū bù dé bì yīn yǔ, dōng bù dé bì hán dòng, sì shí zhī jiān wáng rì xiū xī. yòu sī zì sòng wǎng yíng lái, diào sǐ wèn jí, yǎng gū zhǎng yòu zài qí zhōng. qín kǔ rú cǐ, shàng fù bèi shuǐ hàn zhī zāi, jí zhèng bào fù, fù liǎn bù shí, cháo lìng ér mù gǎi. dāng jù yǒu zhě bàn jià ér mài, běn zhí qiān qián zhě, jià dé wǔ bǎi. wáng zhě qǔ bèi chēng zhī xī, qǔ yī cháng èr wèi bèi chēng. chēng, jǔ yě. jīn sú suǒ wèi jǔ qián. yú shì yǒu mài tián zhái yù zi sūn yǐ cháng zé zhě yǐ. fāng jīn zhī wù, mò ruò shǐ mín wù nóng ér yǐ yǐ. yù mín wù nóng, zài yú guì sù guì sù zhī dào, zài yú shǐ mín yǐ sù wèi shǎng fá. dì cóng zhī. qí hòu wù dūn nóng běn, cāng lǐn chōng shí.
晁錯復說上曰:「聖王在上而民不凍飢者,非能耕而食之,織而衣之,(食讀曰嗣。)為開其資財之道也。故堯禹有九年之水,湯有七年之旱,而國亡捐瘠者,(捐,謂人飢相棄捐也。瘠,瘦病也。言無相棄捐而瘦病者。)以畜積多而備先具也。今海內為一,土地人民之眾不避湯、禹,加以亡天災數年之水旱,而畜積未及者,何也?地有遺利,民有餘力,生穀之土未盡墾,山澤之利未盡出也,游食之民未盡歸農也。民貧則奸邪生,貧生於不足,不足生於不農,不農則不地著,不地著則離鄉輕家。民如鳥獸,雖有高城深池,嚴法重刑,猶不能禁也。夫寒之於衣,不待輕暖;(苟御風霜,不求靡麗。)飢之於食,不待甘旨;(旨,美也。)饑寒至身,不顧廉恥。夫腹飢不得食,膚寒不得衣,雖慈父不能保其子,君安能以有其民哉!明主知其然也,故務民於農桑,薄賦斂,廣畜積,以實倉廩,備水旱,故民可得而有也。是故明君貴五穀而賤金玉。今農夫五口之家,其服役者不下二人,(服,事也。)其能耕者不過百畝,百畝之收不過百石。春耕夏耘,秋獲冬藏,伐薪樵,治官府,給徭役。春不得避風塵,夏不得避暑熱,秋不得避陰雨,冬不得避寒凍,四時之間亡日休息。又私自送往迎來,吊死問疾,養孤長幼在其中。勤苦如此,尚復被水旱之災,急政暴賦,賦斂不時,朝令而暮改。當具有者半價而賣,(本直千錢者,價得五百。)亡者取倍稱之息,(取一償二為倍稱。稱,舉也。今俗所謂舉錢。)於是有賣田宅、鬻子孫以償責者矣。方今之務,莫若使民務農而已矣。欲民務農,在於貴粟;貴粟之道,在於使民以粟為賞罰。」帝從之。其後務敦農本,倉廩充實。
xiào jǐng yuán nián, zhì yuē: xián zhě suì bǐ bù dēng, mín duō fá shí, yāo jué tiān nián, zhèn shén tòng zhī. jùn guó huò qiāo xiá, wú suǒ nóng sāng xì chù huò dì ráo guǎng, jiàn cǎo mǎng, cǎo chóu yuē jiàn, cǎo shēn yuē mǎng. shuǐ quán lì, ér bù dé xǐ. qí yì mín yù xǐ kuān dà dì zhě, tīng zhī. hòu yuán sān nián, zhào yuē: nóng, tiān xià zhī běn yě. huáng jīn zhū yù, jī bù kě shí, hán bù kě yī, yǐ wèi bì yòng, bù shí qí zhōng shǐ. xián suì huò bù dēng, yì wèi mò zhě zhòng, nóng mín guǎ yě. qí lìng jùn guó wù quàn nóng sāng, yì zhǒng shù, kě dé yī shí wù.
孝景元年,制曰:「閒者歲比不登,民多乏食,夭絕天年,朕甚痛之。郡國或磽陿,無所農桑系畜;或地饒廣,薦草莽,(草稠曰薦,草深曰莽。)水泉利,而不得徙。其議民欲徙寬大地者,聽之。」後元三年,詔曰:「農,天下之本也。黃金珠玉,飢不可食,寒不可衣,以為幣用,不識其終始。閒歲或不登,意為末者眾,農民寡也。其令郡國務勸農桑,益種樹,可得衣食物。」
xiào wǔ wài shì sì yí, nèi xìng gōng lì, yì fèi bìng xìng, ér mín qù běn. dǒng zhòng shū shuō shàng yuē: chūn qiū tā gǔ bù shū, zhì yú mài hé bù chéng, zé shū zhī, yǐ cǐ jiàn shèng rén yú wǔ gǔ zuì zhòng mài yǔ hé yě. jīn guān zhōng sú bù hǎo zhǒng mài, shì suì shī chūn qiū zhī suǒ zhòng, ér sǔn shēng mín zhī jù yě. yuàn bì xià xìng zhào dà sī nóng, shǐ guān zhōng mín yì zhǒng sù mài, lìng wú hòu shí. sù mài, wèi miáo jīng dōng. zhòng shū yòu shuō shàng yuē: qín yòng shāng yāng zhī fǎ, gǎi dì wáng zhī zhì, chú jǐng tián, mín dé mài mǎi, fù zhě tián lián qiān mò, pín zhě wú lì zhuī zhī dì. hàn xìng, xún ér wèi gǎi. gǔ jǐng tián fǎ suī nán zú yīn cù xíng, yí shǎo jìn gǔ, xiàn mín míng tián, yǐ shàn bù zú, míng tián, zhàn tián yě. gè wèi lì xiàn, bù shǐ fù zhě guò zhì, zé pín ruò zhī jiā kě zú yě. sāi bìng jiān zhī lù, rán hòu kě shàn zhì yě. jìng bù néng yòng.
孝武外事四夷,內興功利,役費並興,而民去本。董仲舒說上曰:「春秋它穀不書,至於麥禾不成,則書之,以此見聖人於五穀最重麥與禾也。今關中俗不好種麥,是歲失春秋之所重,而損生民之具也。願陛下幸詔大司農,使關中民益種宿麥,令毋後時。」(宿麥,謂苗經冬。)仲舒又說上曰:「秦用商鞅之法,改帝王之制,除井田,民得賣買,富者田連阡陌,貧者無立錐之地。漢興,循而未改。古井田法雖難卒(音猝)行,宜少近古,限民名田,以贍不足,(名田,占田也。各為立限,不使富者過制,則貧弱之家可足也。)塞併兼之路,然後可善治也。」竟不能用。
yuán shòu sān nián, qiǎn yè zhě quàn yǒu shuǐ zāi jùn zhǒng sù mài, jǔ lì rén néng jiǎ dài pín rén zhě yǐ míng wén. jí mò nián, dì huǐ zhēng fá zhī shì, nǎi fēng chéng xiàng tián qiān qiū wèi fù mín hóu. xià zhào yuē: fāng jīn zhī wù, zài yú lì nóng. yǐ zhào guò wèi sōu sù dū wèi. guò néng wèi dài tián, yī mǔ sān zhèn, zhèn, lǒng yě, yīn gōng quǎn fǎn, zì huò zuò quǎn. suì dài chù, gù yuē dài tián, dài, yì yě. gǔ fǎ yě. hòu jì shǐ zhèn tián, yǐ èr sì wèi ǒu, bìng liǎng sì ér gēng. guǎng chǐ shēn chǐ yuē zhèn, zhǎng zhōng mǔ. yī mǔ sān zhèn, yī fū sān bǎi zhèn, ér bō zhǒng yú zhèn zhōng. bō, bù yě. zhǒng wèi gǔ zi. miáo shēng yè yǐ shàng, shāo nòu lǒng cǎo, nòu, chú yě. yīn tuí qí tǔ yǐ fù miáo gēn. tuí wèi xià zhī. yīn tuí. gù qí shī yuē: huò yún huò zǐ, shǔ jì nǐ nǐ. yīn nǐ. xiǎo yǎ fǔ tián zhī shī. nǐ nǐ, shèng mào. zǐ yīn zi. yún, chú cǎo yě. zǐ, fù gēn yě. yán miáo shāo zhuàng, měi nòu zhé fù gēn, bǐ bì mèi fǎn shèng shǔ, lǒng jǐn ér gēn shēn, néng fēng yǔ hàn, néng dú yuē nài. gù nǐ々 ér shèng yě. qí gēng yún xià zhǒng tián qì, jiē yǒu biàn qiǎo. lǜ shí èr fū wèi tián yī jǐng yī wū, gù mǔ wǔ qǐng, jiǔ fū wèi jǐng, sān fū wèi wū. fū bǎi mǔ, yú gǔ wèi shí èr qǐng. gǔ bǎi bù wèi mǔ, hàn shí èr bǎi sì shí bù wèi mǔ, gǔ qiān èr bǎi mǔ, zé dé jīn wǔ qǐng yě. yòng ǒu lí, èr niú sān rén, yī suì zhī shōu cháng guò màn tián mǔ yī hú yǐ shàng, màn tián, wèi bù zhèn zhě. yīn mò gàn fǎn. shàn zhě bèi zhī. shàn wèi zhèn zhě, yòu guò màn tián èr hú yǐ shàng. guò shǐ jiào tián tài cháng sān fǔ, tài cháng zhǔ zhū líng, yǒu mín, gù yì kè tián zhǒng. dà nóng zhì gōng qiǎo nú yǔ cóng shì, wèi zuò tián qì. èr qiān dàn qiǎn lìng zhǎng sān lǎo lì tián jí lǐ fù lǎo shàn tián zhě shòu tián qì, xué gēng zhǒng yǎng miáo zhuàng. wèi fǎ yì zhuàng. mín huò kǔ shǎo niú, wú yǐ qū zé, qū dú yuē qù, jí yě. zé, yǔ zhī rùn zé. gù píng dōu lìng guāng jiào guò yǐ rén wǎn yīn wǎn lí. wǎn, yǐn yě. shǐ shī guāng xìng. guò zòu guāng yǐ wèi chéng, jiào mín xiāng yǔ yōng wǎn lí. yōng, gōng yě, yán huàn gōng gòng zuò yě. yì yǔ yōng lìn tóng. lǜ duō rén zhě tián rì sān shí mǔ, shǎo zhě shí sān mǔ, yǐ gù tián duō kěn pì. guò shì yǐ lí gōng zú tián qí gōng ruán ér yuán fǎn dì, lí gōng, bié chù zhī gōng, fēi tiān zǐ suǒ cháng jū yě. ruán, yú yě. gōng ruán dì, wèi wài yuán zhī nèi, nèi yuán zhī wài yě. zhū yuán hé ruán dì, miào yuán ruán dì, qí yì jiē tóng. shǒu lí gōng zú, xián ér wú shì, yīn lìng yú ruán dì wèi tián. kè dé gǔ jiē duō qí páng tián mǔ yī hú yǐ shàng. lìng mìng jiā tián sān fǔ gōng tián. lìng, shǐ yě. mìng zhě, jiào yě. lìng lí gōng zú jiào qí jiā tián gōng tián yě. yòu jiào biān jùn jí jū yán chéng. jū yán, zhāng yē xiàn yě. shí yǒu jiǎ zú yě. shì hòu biān chéng hé dōng hóng nóng sān fǔ tài cháng mín jiē biàn dài tián, yòng lì shǎo ér dé gǔ duō. zhì xiào zhāo shí, liú mín shāo hái, tián yě kěn pì, pō yǒu chù jī.
元狩三年,遣謁者勸有水災郡種宿麥,舉吏人能假貸貧人者以名聞。及末年,帝悔征伐之事,乃封丞相田千秋為富民侯。下詔曰:「方今之務,在於力農。」以趙過為搜粟都尉。過能為代田,一畝三甽,(甽,壟也,音工犬反,字或作畎。)歲代處,故曰代田,(代,易也。)古法也。后稷始甽田,以二耜為耦,(並兩耜而耕。)廣尺深尺曰甽,長終畝。一畝三甽,一夫三百甽,而播種於甽中。(播,布也。種謂穀子。)苗生葉以上,稍耨隴草,(耨,鉏也。)因隤其土以附苗根。(隤謂下之。音頹。)故其詩曰:「或芸或籽,黍稷儗儗。」(音擬。小雅甫田之詩。儗儗,盛貌。籽音子。)芸,除草也。籽,附根也。言苗稍壯,每耨輒附根,比(必寐反)盛暑,隴盡而根深,能風與旱,(能讀曰耐。)故儗々而盛也。其耕耘下種田器,皆有便巧。率十二夫為田一井一屋,故畝五頃,(九夫為井,三夫為屋。夫百畝,於古為十二頃。古百步為畝,漢時二百四十步為畝,古千二百畝,則得今五頃也。)用耦犁,二牛三人,一歲之收常過縵田畝一斛以上,(縵田,謂不甽者。音莫幹反。)善者倍之。(善為甽者,又過縵田二斛以上。)過使教田太常、三輔,(太常主諸陵,有民,故亦課田種。)大農置工巧奴與從事,為作田器。二千石遣令長、三老、力田及里父老善田者受田器,學耕種養苗狀。(為法意狀。)民或苦少牛,無以趨澤,(趨讀曰趣,及也。澤,雨之潤澤。)故平都令光教過以人輓(音晚)犁。(輓,引也。史失光姓。)過奏光以為丞,教民相與庸輓犁。(庸,功也,言換功共作也。義與傭賃同。)率多人者田日三十畝,少者十三畝,以故田多墾闢。過試以離宮卒田其宮壖(而緣反)地,(離宮,別處之宮,非天子所常居也。壖,餘也。宮壖地,謂外垣之內,內垣之外也。諸緣河壖地,廟垣壖地,其義皆同。守離宮卒,閒而無事,因令於壖地為田。)課得穀皆多其旁田畝一斛以上。令命家田三輔公田。(令,使也。命者,教也。令離宮卒教其家田公田也。)又教邊郡及居延城。(居延,張掖縣也。時有甲卒也。)是後邊城、河東、弘農、三輔、太常民皆便代田,用力少而得穀多。至孝昭時,流民稍還,田野墾闢,頗有畜積。
xiào xuān dì jié sān nián, zhào yuē: jùn guó gōng guǎn, wù fù xiū zhì. liú mín hái guī zhě, jiǎ gōng tián, dài zhǒng shí. zhǒng, wǔ gǔ zhǒng.
孝宣地節三年,詔曰:「郡國宮館,勿復修治。流民還歸者,假公田,貸種食。」(種,五穀種。)
xiào yuán chū yuán yuán nián, yǐ sān fǔ tài cháng jùn guó gōng tián jí yuàn kě shěng zhě zhèn yè pín mín, jiāng hǎi bēi hú yuán chí shǔ shào fǔ zhě yǐ jiǎ pín mín, wù zū fù. jiàn zhāo wǔ nián, zhào yuē: fāng chūn nóng sāng xìng, bǎi xìng lù lì zì jǐn zhī shí yě. gù shì yuè láo nóng quàn sāng, wú shǐ hòu shí. jīn bù liáng zhī lì, fù àn xiǎo zuì, zhēng zhào zhèng àn, xìng bù jí zhī shì, yǐ fáng bǎi xìng, shǐ shī yī shí zhī zuò, wáng zhōng suì zhī gōng, gōng qīng qí míng chá shēn chì zhī.
孝元初元元年,以三輔、太常、郡國公田及苑可省者振業貧民,江海陂湖園池屬少府者以假貧民,勿租賦。建昭五年,詔曰:「方春農桑興,百姓戮力自盡之時也。故是月勞農勸桑,無使後時。今不良之吏,覆按小罪,徵召證按,興不急之事,以妨百姓,使失一時之作,亡終歲之功,公卿其明察申敕之。」
xiào chéng dì zhī shí, zhāng yǔ zhàn zhèng bái zhī qú sì bǎi yú qǐng, tā rén jiān bìng zhě lèi cǐ, ér rén mí kùn. yáng shuò sì nián zhēng yuè, zhào yuē: fū hóng fàn bā zhèng, yǐ shí wèi shǒu, sī chéng jiā gěi xíng cuò zhī běn yě. xiān dì shào nóng, báo qí zū shuì, chǒng qí qiáng lì, lìng yǔ xiào dì tóng kē. xián zhě, mín mí duò dài, xiāng běn zhě shǎo, qū mò zhě zhòng, jiāng hé yǐ jiǎo zhī? fāng dōng zuò shí, qí lìng èr qiān dàn miǎn quàn nóng sāng, chū rù qiān mò, zhì láo lái zhī. shū bù yún hū,' fú tián lì sè, nǎi yì yǒu qiū'. qí xù zhī zāi!
孝成帝之時,張禹占鄭白之渠四百餘頃,他人兼併者類此,而人彌困。陽朔四年正月,詔曰:「夫洪範八政,以食為首,斯誠家給刑錯之本也。先帝劭農,薄其租稅,寵其強力,令與孝弟同科。閒者,民彌惰怠,鄉本者少,趨末者眾,將何以矯之?方東作時,其令二千石勉勸農桑,出入阡陌,致勞來之。書不云乎,'服田力嗇,乃亦有秋'。其勖之哉!」
xiào āi jí wèi, shī dān fǔ zhèng, jiàn yán: gǔ zhī shèng wáng mò bù shè jǐng tián, rán hòu zhì nǎi kě píng. xiào wén huáng dì chéng wáng zhōu luàn qín bīng gé zhī hòu, tiān xià kōng xū, gù wù quàn nóng sāng, shuài yǐ jié jiǎn, mín shǐ chōng shí, wèi yǒu bìng jiān zhī hài, gù bù wèi mín tián jí nú bì wèi xiàn. jīn lěi shì chéng píng, háo fù lì mín zī shù jù wàn, ér pín ruò yú kùn. gài jūn zǐ wèi zhèng, guì yīn xún ér zhòng gǎi zuò, suǒ yǐ yǒu gǎi zhě, jiāng yǐ jiù jí yě. yì wèi kě xiáng, yí lüè wèi xiàn. tiān zǐ xià qí yì. chéng xiàng kǒng guāng dà sī kōng hé wǔ zòu qǐng: zhū hóu wáng liè hóu jiē dé míng tián guó zhōng. liè hóu zài zhǎng ān, gōng zhǔ míng tián xiàn dào, jí guān nèi hóu lì mín míng tián jiē wú guò sān shí qǐng. zhū hóu wáng nú bì èr bǎi rén, liè hóu gōng zhǔ bǎi rén, guān nèi hóu lì mín sān shí rén. qī jǐn sān nián, fàn zhě méi rù guān. shí tián zhái nú bì jiǎ wèi jiǎn jiàn, dīng fù yòng shì, dǒng xián lóng guì, jiē bù biàn yě. zhào shū qiě xū hòu, xū, dài yě. suì qǐn bù xíng. xiào píng yuán shǐ yuán nián, zhì dà sī nóng bù chéng shí sān rén, rén bù yī zhōu, quàn nóng sāng. èr nián, dìng kěn tián bā bǎi èr shí qī wàn wǔ bǎi sān shí qǐng. gài jì hàn shèng shí zhī shù. jù yuán shǐ èr nián hù yī qiān èr bǎi èr shí sān wàn sān qiān, měi hù hé dé tián liù shí qī mǔ bǎi sì shí liù bù yǒu qí.
孝哀即位,師丹輔政,建言:「古之聖王莫不設井田,然後治乃可平。孝文皇帝承亡周亂秦兵革之後,天下空虛,故務勸農桑,帥以節儉,民始充實,未有併兼之害,故不為民田及奴婢為限。今累世承平,豪富吏民訾數鉅萬,而貧弱逾困。蓋君子為政,貴因循而重改作,所以有改者,將以救急也。亦未可詳,宜略為限。」天子下其議。丞相孔光、大司空何武奏請:「諸侯王、列侯皆得名田國中。列侯在長安,公主名田縣道,及關內侯、吏民名田皆毋過三十頃。諸侯王奴婢二百人,列侯、公主百人,關內侯、吏民三十人。期盡三年,犯者沒入官。」時田宅奴婢賈為減賤,丁、傅用事,董賢隆貴,皆不便也。詔書且須後,(須,待也。)遂寢不行。孝平元始元年,置大司農部丞十三人,人部一州,勸農桑。二年,定墾田八百二十七萬五百三十頃。蓋紀漢盛時之數。(據元始二年戶一千二百二十三萬三千,每戶合得田六十七畝百四十六步有奇。)
wáng mǎng cuàn wèi, xià lìng yuē: gǔ zhě shè jǐng tián, zé guó gěi rén fù ér sòng shēng zuò. cǐ táng yú zhī dào, sān dài suǒ zūn xíng yě. qín wèi wú dào, huài shèng zhì, fèi jǐng tián, shì yǐ jiān bìng qǐ, tān bǐ shēng, qiáng zhě guī tián yǐ qiān shù, ruò zhě céng wú lì zhuī zhī jū. yú shì gēng míng tiān xià tián yuē' wáng tián', nú bì yuē' sī shǔ', jiē bù dé mǎi mài. qí nán kǒu bù yíng bā ér tián guò yī jǐng zhě, fēn yú tián yǔ jiǔ zú lín lǐ xiāng dǎng. gù wú tián jīn dāng shòu tián zhě, rú zhì dù. gǎn yǒu fēi jǐng tián shèng zhì wú fǎ huò zhòng zhě, tóu zhū sì yì. yú shì nóng shāng shī yè, shí huò jù fèi, bǎi xìng tì qì yú shì dào. zuò mài mǎi tián zhái nú bì, zì zhū hóu qīng dài fū zhì yú shù rén, dǐ zuì zhě bù kě shèng shù. jīng èr nián yú, zhōng láng qū bó jiàn yuē: jǐng tián suī shèng wáng fǎ, qí fèi yǐ jiǔ. zhōu dào jì shuāi, ér rén bù cóng. qín shùn rén xīn, gǎi zhī kě yǐ huò dà lì, gù miè lú jǐng ér zhì qiān mò, suì wáng zhū xià, qì jīn hǎi nèi wèi yàn qí bì. jīn yù wéi rén xīn, zhuī fù qiān zài jué jī, suī yáo shùn fù shēng, ér wú bǎi nián zhī jiàn, bù néng xíng yě. mǎng zhī rén chóu, nǎi yǐ xǔ mài. qí hòu bǎi xìng rì yǐ diāo bì.
王莽篡位,下令曰:「古者設井田,則國給人富而頌聲作。此唐虞之道,三代所遵行也。秦為無道,壞聖制,廢井田,是以兼併起,貪鄙生,強者規田以千數,弱者曾無立錐之居。」於是」更名天下田曰'王田',奴婢曰'私屬',皆不得買賣。其男口不盈八而田過一井者,分餘田與九族鄰里鄉黨。故無田今當受田者,如制度。敢有非井田聖制、無法惑眾者,投諸四裔」。於是農商失業,食貨俱廢,百姓涕泣於市道。坐賣買田宅奴婢,自諸侯卿大夫至於庶人,抵罪者不可勝數。經二年餘,中郎區博諫曰:「井田雖聖王法,其廢已久。周道既衰,而人不從。秦順人心,改之可以獲大利,故滅廬井而置阡陌,遂王諸夏,訖今海內未厭其弊。今欲違人心,追復千載絕跡,雖堯舜復生,而無百年之漸,不能行也。」莽知人愁,乃以許賣。其後百姓日以凋弊。
hòu hàn zhī chū, bǎi xìng xū hào, lǜ tǔ yí lí, shí cái yī èr. guāng wǔ jiàn wǔ shí wǔ nián, zhào xià zhōu jùn jiǎn fù kěn tián qǐng mǔ jí hù kǒu nián jì. hé nán yǐn zhāng jí jí zhū jùn shǒu shí yú rén, zuò dù tián bù shí xià yù sǐ. shùn dì jiàn kāng yuán nián, dìng kěn tián liù bǎi bā shí jiǔ wàn liù qiān èr bǎi qī shí yī qǐng wǔ shí liù mǔ jiǔ shí sì bù. jù jiàn kāng yuán nián hù jiǔ bǎi jiǔ shí sì wàn liù qiān jiǔ bǎi jiǔ shí, měi hù hé dé tián qī shí mǔ yǒu qí.
後漢之初,百姓虛耗,率土遺黎,十才一二。光武建武十五年,詔下州郡檢覆墾田頃畝及戶口年紀。河南尹張伋及諸郡守十餘人,坐度田不實下獄死。順帝建康元年,定墾田六百八十九萬六千二百七十一頃五十六畝九十四步。(據建康元年戶九百九十四萬六千九百九十,每戶合得田七十畝有奇。)
xún yuè lùn yuē: xī wén dì shí sān nián liù yuè, zhào chú rén tián zū. qiě gǔ zhě shí yī ér shuì, yǐ wèi tiān xià zhī zhōng zhèng. jīn hàn rén tián, huò bǎi yī ér shuì, kě wèi xiān yǐ. rán háo fù qiáng rén zhàn tián yú duō, qí fù tài bàn, guān shōu bǎi yī zhī shuì, ér rén shū háo qiáng tài bàn zhī fù. guān jiā zhī huì, yōu yú sān dài, háo qiáng zhī bào, kù yú wáng qín, shì yǐ huì bù xià tōng, ér wēi fú fēn yú háo rén yě. jīn bù zhèng qí běn, ér wù chú zū shuì, shì zú yǐ zī fù qiáng yě. xiào wǔ huáng dì shí dǒng zhòng shū cháng yán, yí xiàn rén zhàn tián. zhì āi dì shí, nǎi xiàn rén zhàn tián bù dé guò sān shí qǐng, suī yǒu qí zhì, zú nán shī xíng. rán sān shí qǐng yòu bù píng yǐ, qiě fú jǐng tián zhī zhì, bù yí yú rén zhòng zhī shí, tián guǎng rén guǎ, gǒu wèi kě yě. rán yù fèi zhī yú guǎ, lì zhī yú zhòng, tǔ dì bù liè zài háo qiáng, zú ér gé zhī, bìng yǒu yuàn xīn, zé shēng fēn luàn, zhì dù nán xíng. yóu shì guān zhī, ruò gāo zǔ chū dìng tiān xià, guāng wǔ zhōng xìng zhī hòu, rén zhòng xī shǎo, lì zhī yì yǐ. jì wèi xī bèi jǐng tián zhī fǎ, yí yǐ kǒu shù zhàn tián wèi zhī lì xiàn. rén dé gēng zhǒng, bù dé mài mǎi, yǐ shàn pín ruò, yǐ fáng jiān bìng, qiě wèi zhì dù zhāng běn, bù yì yí hū! suī gǔ jīn yì zhì, sǔn yì suí shí, rán jì gāng dà lüè, qí zhì yī yě.
荀悅論曰:「昔文帝十三年六月,詔除人田租。且古者十一而稅,以為天下之中正。今漢人田,或百一而稅,可謂鮮矣。然豪富強人占田逾多,其賦太半,官收百一之稅,而人輸豪強太半之賦。官家之惠,優於三代,豪強之暴,酷於亡秦,是以惠不下通,而威福分於豪人也。今不正其本,而務除租稅,適足以資富強也。孝武皇帝時董仲舒嘗言,宜限人占田。至哀帝時,乃限人占田不得過三十頃,雖有其制,卒難施行。然三十頃又不平矣,且夫井田之制,不宜於人眾之時,田廣人寡,苟為可也。然欲廢之於寡,立之於眾,土地布列在豪強,卒而革之,並有怨心,則生紛亂,制度難行。由是觀之,若高祖初定天下,光武中興之後,人眾稀少,立之易矣。既未悉備井田之法,宜以口數占田為之立限。人得耕種,不得賣買,以贍貧弱,以防兼併,且為制度張本,不亦宜乎!雖古今異制,損益隨時,然紀綱大略,其致一也。」
cuī shí zhèng lùn yuē: xī shèng rén fēn kǒu gēng ǒu dì, gè xiāng fù shì, shǐ rén jī bǎo bù biàn, láo yì qí jūn. fù zhě bù zú tiě chà, pín zhě wú suǒ qǐ mù. shǐ bào qín huī huài fǎ dù, zhì rén zhī cái, jì wú gāng jì, ér nǎi zūn jiǎng bìng jiān zhī rén. wū shì yǐ mù shù zhì cái, chǒng bǐ zhū hóu guǎ fù qīng yǐ gōng dān zhí yè, lǐ yǐ guó bīn. yú shì qiǎo huá zhī méng, suì sì qí yì. shàng jiā lěi jù yì zhī zī, chì dì móu fēng jūn zhī tǔ, xíng bāo jū yǐ luàn zhí zhèng, yǎng jiàn kè yǐ wēi qián shǒu. zhuān shā bù gū, hào wú shì sǐ zhī zǐ. shēng sǐ zhī fèng, duō nǐ rén zhǔ. gù xià hù yǐ qū, wú suǒ zhì zú, nǎi fù zǐ dī shǒu, nú shì fù rén, gōng shuài qī nú, wèi zhī fú yì. gù fù zhě xí yú ér rì chì, pín zhě niè duǎn ér suì cù, lì dài wèi lǔ, yóu bù shàn yú yī shí, shēng yǒu zhōng shēn zhī qín, sǐ yǒu bào gǔ zhī yōu, suì xiǎo bù dēng, liú lí gōu hè, jià qī mài zi. qí suǒ yǐ shāng xīn fǔ cáng shī shēng rén zhī lè zhě, gài bù kě shèng chén. gù gǔ yǒu yí rén tōng cái, yǐ shàn zhēng lí. jīn qīng xú yǎn jì, hòu hàn qīng zhōu, jīn běi hǎi jì nán zī chuān dōng lái dōng móu gāo mì píng yuán děng jùn dì. xú zhōu, jīn dōng hǎi láng yá péng chéng lín huái guǎng líng děng jùn dì. yǎn zhōu, jīn chén liú líng chāng pú yáng dōng píng jì yáng jì yīn lǔ děng jùn dì. jì zhōu, jīn wèi jùn yè jùn jù lù qīng hé cháng shān zhào jùn bó líng xìn dōu jǐng chéng děng jùn dì. rén chóu tǔ xiá, bù zú xiāng gōng. ér sān fǔ zuǒ yòu jí liáng yōu zhōu, nèi fù jìn jùn, liáng zhōu, jīn ān dìng péng yuán zhī běi tiān shuǐ lǒng xī bìng qí dì. yōu zhōu, jīn shàng gǔ fàn yáng zhī běi, dōng zhì liáo dōng bìng qí dì. jiē tǔ kuàng rén xī, jué tián yí jià, xī bù kěn fā. xiǎo rén zhī qíng, ān tǔ zhòng qiān, níng jiù jī něi, wú shì lè tǔ zhī lǜ. gù rén zhī wèi yán míng yě, wèi míng míng wú suǒ zhī. yóu qún yáng jù chù, xū zhǔ zhě mù yǎng chù zhì, zhì zhī mào cǎo, zé féi zé fán xī, zhì zhī qiāo lǔ, zé líng dīng hào jiǎn. shì yǐ jǐng dì liù nián, xià zhào jùn guó, lìng rén dé qù qiāo xiá, jiù kuān féi. zhì wǔ dì, suì xǐ guān dōng pín rén yú lǒng xī běi dì xī hé shàng jùn huì jī, lǒng xī, jīn lǒng xī tiān shuǐ jīn chéng huì níng ān xiāng děng jùn dì. běi dì, jīn ān dìng péng yuán ān huà píng yuán líng wǔ wǔ yuán děng jùn dì. xī hé, jīn yín chuān xīn qín xī hé chāng huà děng jùn dì. shàng jùn, jīn yán ān xián níng luò jiāo zhōng bù děng jùn dì. huì jī, jīn zhè jiāng dōng jìn líng jùn yǐ dōng, zhí zhì xìn ān yǒng jiā jùn dì. fán qī shí èr wàn wǔ qiān kǒu. hòu jiā xǐ huá lì yú guān nèi. jīn yí fù zūn gù shì, xǐ pín rén bù néng zì yè zhě yú kuān dì, cǐ yì kāi cǎo pì tǔ, zhèn rén zhī shù yě.
崔寔政論曰:「昔聖人分口耕耦地,各相副適,使人饑飽不變,勞逸齊均。富者不足僣差,貧者無所企慕。始暴秦隳壞法度,制人之財,既無綱紀,而乃尊獎併兼之人。烏氏以牧豎致財,寵比諸侯;寡婦清以攻丹殖業,禮以國賓。於是巧猾之萌,遂肆其意。上家累巨億之貲,斥地侔封君之土,行苞苴以亂執政,養劍客以威黔首。專殺不辜,號無市死之子。生死之奉,多擬人主。故下戶踦嶇,無所跱足,乃父子低首,奴事富人,躬帥妻孥,為之服役。故富者席餘而日熾,貧者躡短而歲踧,歷代為虜,猶不贍於衣食,生有終身之勤,死有暴骨之憂,歲小不登,流離溝壑,嫁妻賣子。其所以傷心腐藏、失生人之樂者,蓋不可勝陳。故古有移人通財,以贍蒸黎。今青、徐、兗、冀,(後漢青州,今北海、濟南、淄川、東萊、東牟、高密、平原等郡地。徐州,今東海、琅邪、彭城、臨淮、廣陵等郡地。兗州,今陳留、靈昌、濮陽、東平、濟陽、濟陰、魯等郡地。冀州,今魏郡、鄴郡、鉅鹿、清河、常山、趙郡、博陵、信都、景城等郡地。)人稠土狹,不足相供。而三輔左右及涼、幽州,內附近郡,(涼州,今安定、彭原之北、天水、隴西並其地。幽州,今上谷、范陽之北,東至遼東並其地。)皆土曠人稀,厥田宜稼,悉不墾發。小人之情,安土重遷,寧就飢餒,無適樂土之慮。故人之為言瞑也,謂瞑瞑無所知。猶群羊聚畜,須主者牧養處置,置之茂草,則肥澤繁息,置之磽鹵,則零丁耗減。是以景帝六年,下詔郡國,令人得去磽狹,就寬肥。至武帝,遂徙關東貧人於隴西、北地、西河、上郡、會稽,(隴西,今隴西、天水、金城、會寧、安鄉等郡地。北地,今安定、彭原、安化、平原、靈武、五原等郡地。西河,今銀川、新秦、西河、昌化等郡地。上郡,今延安、咸寧、洛交、中部等郡地。會稽,今浙江東晉陵郡以東,直至信安、永嘉郡地。)凡七十二萬五千口。後加徙猾吏於關內。今宜復遵故事,徙貧人不能自業者於寬地,此亦開草闢土,振人之術也。」
zhòng zhǎng tǒng chāng yán yuē: yuǎn zhōu xiàn jiè zhì shù qiān, ér zhū xià yǒu shí mǔ gòng sāng zhī pò. yuǎn zhōu yǒu kuàng yě bù fā zhī tián, dài sú ān tǔ yǒu sǐ wú qù. jūn zhǎng bù shǐ, shuí néng zì wǎng yuán biān zhī dì. yì kě yīn zuì xǐ rén, biàn yǐ shǒu yù.
仲長統昌言曰:「遠州縣界至數千,而諸夏有十畝共桑之迫。遠州有曠野不發之田,代俗安土有死無去。君長不使,誰能自往緣邊之地。亦可因罪徙人,便以守御。」
jìn wǔ dì tài shǐ bā nián, sī tú shí bāo zòu: zhōu jùn nóng sāng wèi yǒu diàn zuì zhī zhì, yí zēng yuàn shǔ lìng shǐ, yǒu suǒ xún xíng. dì cóng zhī. bāo jì míng quàn kè, bǎi xìng ān zhī. píng wú zhī hòu, yǒu sī zòu: wáng gōng yǐ guó wèi jiā, jīng chéng bù yí fù yǒu tián zhái. jīn wèi xiá zuò zhū guó dǐ, dāng shǐ chéng zhōng yǒu wǎng lái zhī chù, jìn jiāo yǒu chú gǎo zhī tián. jīn kě xiàn zhī, guó wáng gōng hóu, jīng chéng dé yǒu zhái yī chù. jìn jiāo tián, dà guó shí wǔ qǐng, cì guó shí qǐng, xiǎo guó qī qǐng. chéng nèi wú zhái chéng wài yǒu zhě, jiē tīng liú zhī. nán zǐ yī rén zhàn tián qī shí mǔ, nǚ zǐ sān shí mǔ. qí dīng nán kè tián wǔ shí mǔ, dīng nǚ èr shí mǔ, cì dīng nán bàn zhī, nǚ zé bù kè. qí guān dì yī pǐn wǔ shí qǐng, měi pǐn jiǎn wǔ qǐng yǐ wèi chà, dì jiǔ pǐn shí qǐng. ér yòu gè yǐ pǐn zhī gāo bēi yīn qí qīn shǔ, duō zhě jí jiǔ zú, shǎo zhě sān dài. zōng shì guó bīn xiān xián zhī hòu shì rén zǐ sūn yì rú zhī. ér yòu dé yīn rén yǐ wèi yī shí kè jí diàn kè, liàng qí guān pǐn yǐ wèi chà jiàng. zì xī jìn zé yǒu yīn kè zhī zhì, zhì dōng jìn qí shù gèng jiā, jù fù shuì shàng piān.
晉武帝泰始八年,司徒石苞奏:「州郡農桑未有殿最之制,宜增掾屬令史,有所循行。」帝從之。苞既明勸課,百姓安之。平吳之後,有司奏:「王公以國為家,京城不宜復有田宅。今未暇作諸國邸,當使城中有往來之處,近郊有芻稿之田。今可限之,國王公侯,京城得有宅一處。近郊田,大國十五頃,次國十頃,小國七頃。城內無宅城外有者,皆聽留之。」男子一人占田七十畝,女子三十畝。其丁男課田五十畝,丁女二十畝,次丁男半之,女則不課。其官第一品五十頃,每品減五頃以為差,第九品十頃。而又各以品之高卑蔭其親屬,多者及九族,少者三代。宗室、國賓、先賢之後士人子孫亦如之。而又得蔭人以為衣食客及佃客,量其官品以為差降。(自西晉則有蔭客之制,至東晉其數更加,具賦稅上篇。)
sòng xiào wǔ dì dà míng chū, yáng xī wèi shàng shū zuǒ chéng. shí yáng zhōu cì shǐ xī yáng wáng zǐ shàng shàng yán: shān hú zhī jìn, suī yǒu jiù kē, rén sú xiāng yīn, tì ér bù fèng, xì xǔ qì fǎn shān fēng shuǐ, bǎo wèi jiā lì. zì qǐng yǐ lái, tuí chí rì shén. fù qiáng zhě jiān lǐng ér zhàn, pín ruò zhě xīn sū wú tuō. zhì yú cǎi zhī dì, yì yòu rú zī. sī shí hài lǐ zhī shēn bì. qǐng sǔn yì jiù tiáo, gèng shēn héng zhì. yǒu sī jiǎn rén chén zhào shū: shàn zhàn shān zé, qiáng dào lǜ lùn, zāng yī zhàng yǐ shàng jiē qì shì. xī yǐ rén chén zhī zhì, qí jìn yán kè, shì jì nán zūn, lǐ yǔ shí chí. ér zhàn shān fēng shuǐ, jiàn rǎn fù zī, gèng xiāng yīn réng, biàn chéng xiān yè, yī zhāo dùn qù, yì zhì yuàn jiē. jīn gèng kān gé, lì zhì wǔ tiáo. fán shì shān zé, xiān héng xì lì jū fǎn. zhǒng yǎng zhú mù zá guǒ wèi lín réng, jí bēi hú jiāng hǎi yú liáng cǐ qī yóu fǎn, jí yí fǎn. chǎng héng jiā gōng xiū zuò zhě, tīng bù zhuī duó. guān pǐn dì yī dì èr pǐn, tīng zhàn shān sān qǐng. dì sān dì sì pǐn, èr qǐng wǔ shí mǔ. dì wǔ dì liù pǐn, èr qǐng. dì qī dì bā pǐn, yī qǐng wǔ shí mǔ. dì jiǔ pǐn jí bǎi xìng, yī qǐng. jiē yī dìng gé, tiáo shàng zī bù. ruò xiān yǐ zhàn shān, bù dé gèng zhàn. xiān zhàn què shǎo, yī xiàn zhàn zú. ruò fēi qián tiáo jiù yè, yī bù dé jìn. yǒu fàn zhě, shuǐ tǔ yī chǐ yǐ shàng, bìng jì zāng, yī cháng dào lǜ lùn. chú jìn xián kāng èr nián rén chén zhī kē. cóng zhī.
宋孝武帝大明初,羊希為尚書左丞。時揚州刺史西陽王子尚上言:「山湖之禁,雖有舊科,人俗相因,替而不奉,熂(許氣反)山封水,保為家利。自頃以來,頹弛日甚。富強者兼嶺而占,貧弱者薪蘇無託。至漁采之地,亦又如茲。斯實害理之深弊。請損益舊條,更申恆制。」有司檢壬辰詔書:「擅占山澤,強盜律論,贓一丈以上皆棄市。」希以」壬辰之制,其禁嚴刻,事既難遵,理與時弛。而占山封水,漸染復滋,更相因仍,便成先業,一朝頓去,易致怨嗟。今更刊革,立制五條。凡是山澤,先恆熂(朸居反。)種養竹木雜果為林仍,及陂湖江海魚梁鮆(七由反,即移反。)場恆加工修作者,聽不追奪。官品第一、第二品,聽占山三頃。第三、第四品,二頃五十畝。第五、第六品,二頃。第七、第八品,一頃五十畝。第九品及百姓,一頃。皆依定格,條上貲簿。若先已占山,不得更占。先占闕少,依限占足。若非前條舊業,一不得禁。有犯者,水土一尺以上,並計贓,依常盜律論。除晉咸康二年壬辰之科」。從之。
shí shān yīn xiàn rén duō tián shǎo, kǒng líng fú biǎo qǐng xǐ wú zī zhī jiā yú yú yáo mào mò hóu fǎn yín yín yīn sān xiàn jiè, kěn qǐ hú tián. yú yáo, jīn huì jī jùn xiàn. mào yín zé jīn yú yáo jùn dì. dì lìng gōng qīng bó yì, xián yuē: fū xùn nóng xiū zhèng, yǒu guó suǒ tóng. tǔ zhù zhī rén, xí wán rì jiǔ, rú jīng shī wú tián, bù wén xǐ jū tā xiàn. xún shān yīn háo zú fù shì, qǐng mǔ bù shǎo, pín zhě sì lì, fēi wèi wú chù. yòu yuán hú jū rén, yú yā wèi yè, xiǎo rén xí shǐ jì nán, quàn zhī wèi yì. yuǎn fèi zhī chóu, fāng jiǎn jīng jí, lǜ kè qióng fá, qí shì mí nán, zī xǐ cū lì, xú xíng wú wǎn. dì wéi zhòng yì, xǐ rén bìng chéng liáng yè.
時山陰縣人多田少,孔靈符表請徙無貲之家於餘姚、鄮、(莫侯反)鄞(銀音)三縣界,墾起湖田。(餘姚,今會稽郡縣。鄮、鄞則今餘姚郡地。)帝令公卿博議,咸曰:「夫訓農修政,有國所同。土著之人,習玩日久,如京師無田,不聞徙居他縣。尋山陰豪族富室,頃畝不少,貧者肆力,非為無處。又緣湖居人,魚鴨為業,小人習始既難,勸之未易。遠廢之疇,方翦荊棘,率課窮乏,其事彌難,資徙粗立,徐行無晚。」帝違眾議,徙人並成良業。
hòu wèi míng dì yǒng xìng zhōng, pín yǒu shuǐ hàn. shén ruì èr nián, yòu bù shú, yú shì fēn jiǎn yóu pín zhě jiù shí shān dōng. chì yǒu sī quàn kè tián nóng yuē: qián zhì yǒu zhī, rén shēng zài qín, qín zé bù guì. fán shù rén bù chù zhě jì wú shēng, bù gēng zhě jì wú shèng, bù shù zhě sǐ wú guǒ, bù cán zhě yī wú bó, bù jī zhě sàng wú cuī. jiào xíng sān nóng, shēng zhí jiǔ gǔ. zì shì rén jiē lì qín, suì shù fēng ráng, xù mù zī xī.
後魏明帝永興中,頻有水旱。神瑞二年,又不熟,於是分簡尤貧者就食山東。敕有司勸課田農曰:「前志有之,人生在勤,勤則不匱。凡庶人不畜者祭無牲,不耕者祭無盛,不樹者死無槨,不蠶者衣無帛,不績者喪無縗。教行三農,生殖九穀。」自是人皆力勤,歲數豐穰,畜牧滋息。
jǐng mù dì chū wèi tài zǐ jiān guó, céng lìng yǒu sī kè jī nèi zhī rén, shǐ wú niú jiā yǐ rén niú lì xiāng mào, kěn zhí chú nòu. qí yǒu niú jiā yǔ wú niú jiā yī rén zhǒng tián èr shí mǔ, cháng yǐ yún chú gōng qī mǔ, rú shì wèi chà. zhì yǔ lǎo xiǎo wú niú jiā zhǒng tián qī mǔ, lǎo xiǎo zhě cháng yǐ chú gōng èr mǔ. jiē yǐ wǔ kǒu xià pín jiā wèi lǜ. gè liè jiā bié kǒu shù suǒ zhǒng qǐng mǔ, míng lì bù mù. suǒ zhǒng zhě yú dì shǒu biāo tí xìng míng, yǐ biàn bō zhí zhī gōng.
景穆帝初為太子監國,曾令有司課畿內之人,使無牛家以人牛力相貿,墾殖鋤耨。其有牛家與無牛家一人種田二十畝,償以耘鋤功七畝,如是為差。至與老小無牛家種田七畝,老小者償以鋤功二畝。皆以五口下貧家為率。各列家別口數、所種頃畝,明立簿目。所種者於地首標題姓名,以辨播殖之功。
xiào wén tài hé yuán nián sān yuè, zhào yuē: qù nián niú yì, sǐ shāng tài bàn, jīn dōng zuò jì xìng, rén xū yì yè. yǒu niú zhě jiā qín yú cháng suì, wú niú zhě bèi yōng yú yú nián. yī fū zhì lǐ sì shí mǔ, zhōng nán èr shí mǔ. wú lìng rén yǒu yú lì, dì yǒu yí lì. shí lǐ ān shì shàng shū yuē: chén wén liàng dì huà yě, jīng guó dà shì, yì dì xiāng cān, zhì lǐ zhī běn. jǐng shuì zhī xìng, qí lái rì jiǔ, tián lái zhī shù, zhì zhī yǐ xiàn. gài yù shǐ tǔ bù kuàng gōng, rén wǎng yóu lì. xióng shàn zhī jiā, bù dú gāo yú zhī měi dān lòu zhī fū, yì yǒu qǐng mǔ zhī fēn. qiè jiàn zhōu jùn zhī rén, huò yīn nián jiǎn liú yí, qì mài tián zhái, piào jū yì xiāng, shì shè shù dài. sān zhǎng jì lì, shǐ fǎn jiù xū, lú jǐng huāng liáng, sāng yú gǎi zhí. shì yǐ lì yuǎn, yì shēng jiǎ mào, jiàng zōng háo zú, sì qí qīn líng, yuǎn rèn wèi jìn zhī jiā, jìn yǐn qīn jiù zhī yàn. nián zài shāo jiǔ, xiāng lǎo suǒ huò, qún zhèng suī duō, mò kě qǔ jù. gè fù qīn zhī, hù yǒu zhǎng duǎn, liǎng zhèng tú jù, tīng zhě yóu yí, zhēng sòng qiān yán, lián jì bù pàn. liáng chóu wěi ér bù kāi, róu sāng kū ér bù cǎi, yù lìng jiā fēng suì chǔ, rén gěi zī yòng, qí kě dé hū! yú wèi jīn suī sāng jǐng nán fù, yí gèng jūn liàng, shěn qí jìng shù, lìng fēn yì yǒu zhǔn, lì yè xiāng chēng. xì rén huò zī shēng zhī lì, háo yòu mí yú dì zhī yíng. wú sī zhī zé, nǎi bō jūn yú zhào shù, rú fù rú shān, kě yǒu jī yú bǐ hù yǐ. yòu suǒ zhēng zhī tián, yí xiàn nián duàn, shì jiǔ nán míng, xī shǔ jīn zhǔ. rán hòu xū zhà zhī rén, jué yú jì yú, shǒu fèn zhī shì, miǎn yú líng duó. dì shēn nà zhī, jūn tián zhī zhì qǐ yú cǐ yǐ.
孝文太和元年三月,詔曰:「去年牛疫,死傷太半,今東作既興,人須肄業。有牛者加勤於常歲,無牛者倍傭於餘年。一夫制理四十畝,中男二十畝。無令人有餘力,地有遺利。」時李安世上疏曰:」臣聞量地畫野,經國大式,邑地相參,致理之本。井稅之興,其來日久,田萊之數,制之以限。蓋欲使土不曠功,人罔游力。雄擅之家,不獨膏腴之美;單陋之夫,亦有頃畝之分。竊見州郡之人,或因年儉流移,棄賣田宅,漂居異鄉,事涉數代。三長既立,始返舊墟,廬井荒涼,桑榆改植。事已歷遠,易生假冒,彊宗豪族,肆其侵凌,遠認魏晉之家,近引親舊之驗。年載稍久,鄉老所惑,群證雖多,莫可取據。各附親知,互有長短,兩證徒具,聽者猶疑,爭訟遷延,連紀不判。良疇委而不開,柔桑枯而不採,欲令家豐歲儲,人給資用,其可得乎!愚謂今雖桑井難復,宜更均量,審其徑術,令分藝有準,力業相稱。細人獲資生之利,豪右靡餘地之盈。無私之澤,乃播均於兆庶,如阜如山,可有積於比戶矣。又所爭之田,宜限年斷,事久難明,悉屬今主。然後虛詐之人,絕於覬覦,守分之士,免於凌奪。」帝深納之,均田之制起於此矣。
jiǔ nián, xià zhào jūn gěi tiān xià rén tián: zhū nán fū shí wǔ yǐ shàng, shòu lù tián sì shí mǔ, bù zāi shù zhě wèi zhī lù tián. fù rén èr shí mǔ, nú bì yī liáng. dīng niú yī tóu shòu tián sān shí mǔ, xiàn sì niú. suǒ shòu zhī tián lǜ bèi zhī, sān yì zhī tián zài bèi zhī, yǐ gōng gēng xiū jí hái shòu zhī yíng suō. rén nián jí kè zé shòu tián, lǎo miǎn jí shēn méi zé hái tián, nú bì niú suí yǒu wú yǐ hái shòu. zhū sāng tián bù zài hái shòu zhī xiàn, dàn tōng rù bèi tián fēn. yú fēn suī yíng, méi zé hái tián, bù dé yǐ chōng lù tián zhī shù, bù zú zhě yǐ lù tián chōng bèi. zhū chū shòu tián zhě, nán fū yī rén gěi tián èr shí mǔ, kè shí yú, zhǒng sāng wǔ shí shù, zǎo wǔ zhū, yú sān gēn. fēi sāng zhī tǔ, fū gěi yī mǔ, yī fǎ kè shí yú zǎo. nú gè yī liáng. xiàn sān nián zhǒng bì, bù bì, duó qí bù bì zhī dì. yú sāng yú dì fēn zá shí yú guǒ jí duō zhǒng sāng yú zhě bù jīn. zhū yīng hái zhī tián, bù dé zhǒng sāng yú zǎo guǒ, zhǒng zhě yǐ wéi lìng lùn, dì rù hái fēn. zhū sāng tián jiē wèi dài yè, shēn zhōng bù hái, héng cóng jiàn kǒu. yǒu yíng zhě wú shòu wú hái, bù zú zhě shòu zhǒng rú fǎ. yíng zhě dé mài qí yíng, bù zú zhě dé mǎi suǒ bù zú. bù dé mài qí fēn, yì bù dé mǎi guò suǒ zú. zhū má bù zhī tǔ, nán fū jí kè, bié gěi má tián shí mǔ, fù rén wǔ mǔ, nú bì yī liáng, jiē cóng hái shòu zhī fǎ. zhū yǒu jǔ hù lǎo xiǎo cán jí wú shòu tián zhě, nián shí yī yǐ shàng jí jí zhě, gè shòu yǐ bàn fū tián. nián yú qī shí zhě bù hái suǒ shòu. guǎ fù shǒu zhì zhě, suī miǎn kè yì shòu fù tián. zhū hái shòu rén tián, héng yǐ zhēng yuè. ruò shǐ shòu tián ér shēn wáng jí mài mǎi nú bì niú zhě, jiē zhì míng nián zhēng yuè nǎi dé hái shòu. zhū tǔ guǎng rén xī zhī chù, suí lì suǒ jí, guān jiè rén zhǒng shí. hòu yǒu lái jū zhě, yī fǎ fēng shòu. zhū dì xiá zhī chù, yǒu jìn dīng shòu tián ér bù lè qiān zhě, zé yǐ qí jiā sāng tián wèi zhèng tián fēn, yòu bù zú bù gěi bèi tián, yòu bù zú jiā nèi rén bié jiǎn fēn. wú sāng zhī xiāng, zhǔn cǐ wèi fǎ. lè qiān zhě tīng zhú kōng huāng, bù xiàn yì zhōu tā jùn, wéi bù tīng bì láo jiù yì. qí dì zú zhī chù, bù dé wú gù ér yí. zhū rén yǒu xīn jū zhě, sān kǒu gěi dì yī mǔ, yǐ wèi jū shì, nú bì wǔ kǒu gěi yī mǔ. nán nǚ shí wǔ yǐ shàng, yīn qí dì fēn, kǒu kè zhǒng cài wǔ fēn mǔ zhī yī. zhū yī rén zhī fēn, zhèng cóng zhèng, bèi cóng bèi, bù dé gé yuè tā pàn. jìn dīng shòu tián zhě, héng cóng suǒ jìn. ruò tóng shí jù shòu, xiān pín hòu fù. zài bèi zhī tián, fàng cǐ wèi fǎ. zhū yuǎn liú pèi zhé wú zi sūn jí hù jué zhě, xū zhái sāng yú jǐn wèi gōng tián, yǐ gōng shòu shòu. shòu shòu zhī cì, gěi qí suǒ qīn, wèi gěi zhī jiān, yì jiè qí suǒ qīn. zhū zǎi rén zhī guān, gè suí jìn gěi gōng tián: cì shǐ shí wǔ qǐng, tài shǒu shí qǐng, zhì zhōng bié jià gè bā qǐng, xiàn lìng jùn chéng liù qǐng. gēng dài xiāng fù. mài zhě zuò rú lǜ. zhí fēn tián qǐ yú cǐ.
九年,下詔均給天下人田:諸男夫十五以上,受露田四十畝,(不栽樹者謂之露田。)婦人二十畝,奴婢依良。丁牛一頭受田三十畝,限四牛。所授之田率倍之,三易之田再倍之,以供耕休及還受之盈縮。人年及課則受田,老免及身沒則還田,奴婢、牛隨有無以還受。諸桑田不在還受之限,但通入倍田分。於分雖盈,沒則還田,不得以充露田之數,不足者以露田充倍。諸初受田者,男夫一人給田二十畝,課蒔餘,種桑五十樹,棗五株,榆三根。非桑之土,夫給一畝,依法課蒔榆、棗。奴各依良。限三年種畢,不畢,奪其不畢之地。於桑榆地分雜蒔餘果及多種桑榆者不禁。諸應還之田,不得種桑榆棗果,種者以違令論,地入還分。諸桑田皆為代業,身終不還,恆從見口。有盈者無受無還,不足者受種如法。盈者得賣其盈,不足者得買所不足。不得賣其分,亦不得買過所足。諸麻布之土,男夫及課,別給麻田十畝,婦人五畝,奴婢依良,皆從還受之法。諸有舉戶老小殘疾無受田者,年十一以上及疾者,各授以半夫田。年逾七十者不還所受。寡婦守志者,雖免課亦授婦田。諸還受人田,恆以正月。若始受田而身亡及賣買奴婢、牛者,皆至明年正月乃得還受。諸土廣人稀之處,隨力所及,官借人種蒔。後有來居者,依法封授。諸地狹之處,有進丁受田而不樂遷者,則以其家桑田為正田分,又不足不給倍田,又不足家內人別減分。無桑之鄉,准此為法。樂遷者聽逐空荒,不限異州他郡,唯不聽避勞就逸。其地足之處,不得無故而移。諸人有新居者,三口給地一畝,以為居室,奴婢五口給一畝。男女十五以上,因其地分,口課種菜五分畝之一。諸一人之分,正從正,倍從倍,不得隔越他畔。進丁受田者,恆從所近。若同時俱受,先貧後富。再倍之田,放此為法。諸遠流配謫無子孫及戶絕者,墟宅、桑榆盡為公田,以供授受。授受之次,給其所親,未給之間,亦借其所親。諸宰人之官,各隨近給公田:刺史十五頃,太守十頃,治中、別駕各八頃,縣令、郡丞六頃。更代相付。賣者坐如律。(職分田起於此。)