shí huò yī
食货一
tián zhì shàng táng zhōu qín hàn hòu hàn jìn sòng hòu wèi
田制上(唐 周 秦 汉 后汉 晋 宋 后魏)
gǔ zhě, rén zhī sī mìng yě dì zhě, gǔ zhī suǒ shēng yě rén zhě, jūn zhī suǒ zhì yě. yǒu qí gǔ zé guó yòng bèi, biàn qí dì zé rén shí zú, chá qí rén zé yáo yì jūn. zhī cǐ sān zhě, wèi zhī zhì zhèng. fū dì zài ér bù qì yě, yī zhe ér bù qiān yě, ān gù ér bù dòng, zé mò bù shēng zhí. shèng rén yīn zhī shè jǐng yì, liè bǐ lǘ, shǐ chá lí mín zhī shù, fù yì zhī zhì, zhāo rán kě jiàn yě. zì qín xiào gōng yòng shāng yāng jì, nǎi huī jīng jiè, lì qiān mò. suī huò yī shí zhī lì, ér jiān bìng yú tiě xìng yǐ. jiàng qín yǐ hòu, qiān mò jì bì, yòu wèi yǐn hé, yǐn hé zài hu quán yí, quán yí píng hū bù shū. bù shū jì guǎng, bì jí zhòng gōng, jí zhòng gōng zé zhèng yóu qún lì, zhèng yóu qún lì zé rén wú suǒ xìn yǐ. fū xíng bù xìn zhī fǎ, wěi zhèng yú zhòng duō zhī xū, yù jì rén shì zhī zhòng guǎ, míng dì lì zhī duō shǎo, suī shēn shāng dū xíng, náo shǒu zǒng suàn, yì bù kě dé ér xiáng yǐ. bù biàn sī dào ér qiú lǐ zhě, wèi zhī yǒu yě. fū chūn qiū zhī yì, zhū hóu bù dé zhuān fēng, dài fū bù dé zhuān dì. ruò shǐ háo rén zhàn tián guò zhì, fù děng gōng hóu, shì zhuān fēng yě mài mǎi yóu jǐ, shì zhuān dì yě. yù wú liú rǒng, bù yì nán hū!
穀者,人之司命也;地者,穀之所生也;人者,君之所治也。有其穀则国用备,辨其地则人食足,察其人则徭役均。知此三者,谓之治政。夫地载而不弃也,一著而不迁也,安固而不动,则莫不生殖。圣人因之设井邑,列比闾,使察黎民之数,赋役之制,昭然可见也。自秦孝公用商鞅计,乃隳经界,立阡陌。虽获一时之利,而兼并逾僣兴矣。降秦以后,阡陌既弊,又为隐覈,隐覈在乎权宜,权宜凭乎簿书。簿书既广,必藉众功,藉众功则政由群吏,政由群吏则人无所信矣。夫行不信之法,委政於众多之胥,欲纪人事之众寡,明地利之多少,虽申商督刑,挠首总算,亦不可得而详矣。不变斯道而求理者,未之有也。夫春秋之义,诸侯不得专封,大夫不得专地。若使豪人占田过制,富等公侯,是专封也;卖买由己,是专地也。欲无流冗,不亦难乎!
táo táng yǐ qián, fǎ zhì jiǎn lüè, bù kě dé ér xiáng yě. jí yáo zāo hóng shuǐ, tiān xià fēn jué, shǐ yǔ píng shuǐ tǔ, bié jiǔ zhōu, qí fēn bié jiāng lǐ suǒ zài, jù zhōu jùn piān. jì zhōu, jué tǔ wéi bái rǎng, wú kuài yuē rǎng. jué tián wéi zhōng zhōng. tián dì wǔ. yǎn zhōu, jué tǔ hēi fén, sè hēi ér fén qǐ. jué tián wéi zhōng xià. dì liù. qīng zhōu, jué tǔ bái fén, jué tián wéi shàng xià. dì sān. xú zhōu, jué tǔ chì zhí fén, tǔ nián yuē zhí. jué tián wéi shàng zhōng. dì èr. yáng zhōu, jué tǔ wéi tú ní, dì quán shī. jué tián wéi xià xià. dì jiǔ. jīng zhōu, jué tǔ wéi tú ní, jué tián wéi xià zhōng. dì bā. jīng hé yù zhōu, jué tǔ wéi rǎng, xià tǔ fén lú, gāo zhě rǎng, xià zhě lú. lú, shū yě. jué tián wéi zhōng shàng. dì sì. liáng zhōu, jué tǔ qīng lí, sè qīng hēi, wò rǎng yě. jué tián wéi xià shàng. dì qī. yōng zhōu, jué tǔ wéi huáng rǎng, jué tián wéi shàng shàng. dì yī. jiǔ zhōu zhī dì, dìng kěn zhě jiǔ bǎi yī shí wàn bā qiān èr shí qǐng. yú xià yīn sān dài fán qiān yú zài, qí jiān dìng kěn, shū cè bù cún, wú yǐ xiáng yān.
陶唐以前,法制简略,不可得而详也。及尧遭洪水,天下分绝,使禹平水土,别九州,(其分别疆理所在,具州郡篇。)冀州,厥土惟白壤,(无块曰壤。)厥田惟中中。(田第五。)兖州,厥土黑坟,(色黑而坟起。)厥田惟中下。(第六。)青州,厥土白坟,厥田惟上下。(第三。)徐州,厥土赤埴坟,(土黏曰埴。)厥田惟上中。(第二。)扬州,厥土惟涂泥,(地泉湿。)厥田惟下下。(第九。)荆州,厥土惟涂泥,厥田惟下中。(第八。)荆河豫州,厥土惟壤,下土坟垆,(高者壤,下者垆。垆,疏也。)厥田惟中上。(第四。)梁州,厥土青黎,(色青黑,沃壤也。)厥田惟下上。(第七。)雍州,厥土惟黄壤,厥田惟上上。(第一。)九州之地,定垦者九百一十万八千二十顷。虞夏殷三代凡千馀载,其间定垦,书册不存,无以详焉。
zhōu wén wáng zài qí, jīn fú fēng jùn qí shān xiàn. yòng píng tǔ zhī fǎ, yǐ wéi zhì rén zhī dào, dì zhe wèi běn, dì zhe wèi ān tǔ. gù jiàn sī mǎ fǎ:" liù chǐ wèi bù, bù bǎi wèi mǔ, mǔ bǎi wèi fū, fū sān wèi wū, wū sān wèi jǐng, jǐng shí wèi tōng, tōng shí wèi chéng, chéng shí wèi zhōng, zhōng shí wèi tóng, tóng fāng bǎi lǐ, tóng shí wèi fēng, fēng shí wèi jī, jī fāng qiān lǐ. gù qiū yǒu róng mǎ yī pǐ, niú sān tóu, diān yǒu róng mǎ sì pǐ, bīng chē yī chéng, niú shí èr tóu, jiǎ shì sān rén, bù zú qī shí èr rén. yī tóng bǎi lǐ, tí fēng wàn jǐng, róng mǎ sì bǎi pǐ, chē bǎi chéng, cǐ qīng dài fū cǎi dì zhī dà zhě, shì wèi bǎi chéng zhī jiā. yī fēng sān bǎi liù shí liù lǐ, tí fēng shí wàn jǐng, dìng chū fù liù wàn sì qiān jǐng, róng mǎ sì qiān pǐ, chē qiān shèng, cǐ zhū hóu zhī dà zhě, wèi zhī qiān shèng zhī guó. tiān zǐ zhī jī nèi, fāng qiān lǐ, tí fēng bǎi wàn jǐng, dìng chū fù liù shí sì wàn jǐng, róng mǎ sì wàn pǐ, bīng chē wàn shèng, róng zú qī shí èr wàn rén, gù yuē wàn shèng zhī zhǔ." xiǎo sī tú zhī zhí," nǎi jūn tǔ dì yǐ jī qí rén mín, ér zhōu zhī qí shù. shàng dì jiā qī rén, kě rèn yě zhě jiā sān rén. zhōng dì jiā liù rén, kě rèn yě zhě èr jiā wǔ rén. xià dì jiā wǔ rén, kě rèn yě zhě jiā èr rén. zhèng xuán yuē:" jūn píng yě. zhōu yóu biàn yě. yī jiā nán nǚ qī rén yǐ shàng, zé shòu zhī yǐ shàng dì, suǒ yǎng zhě zhòng yě. nán nǚ wǔ rén yǐ xià, zé shòu zhī yǐ xià dì, suǒ yǎng zhě guǎ yě. zhèng yǐ qī rén liù rén wǔ rén wéi lǜ zhě, yǒu fū yǒu fù, rán hòu wèi jiā, zì èr rén yǐ zhì yú shí wèi jiǔ děng, qī liù wǔ zhě wèi qí zhōng. kě rèn, wèi dīng qiáng rèn lì yì zhī shì zhě, chū lǎo zhě yī rén, qí yú nán nǚ qiáng ruò xiāng bàn, qí dà shù." nǎi jīng tǔ dì, ér jǐng mù qí tián yě. jiǔ fū wèi jǐng, sì jǐng wèi yì, sì yì wèi qiū, sì qiū wèi diān, sì diān wèi xiàn, sì xiàn wèi dōu, yǐ rèn dì shì ér lìng gòng fù, fán shuì liǎn zhī shì." cǐ wèi zào dōu bǐ yě. cǎi dì zhì jǐng tián, yì yú xiāng suì, zhòng lì guó, xiǎo sī tú wèi jīng zhī. lì qí wǔ gōu wǔ tú zhī jiè, qí zhì shì jǐng zhī zì, yīn qǔ míng yān. wèi xí gāo zhī dì, jiǔ fū wèi mù, èr mù ér dāng yī jǐng. jīn zào dōu bǐ, shòu mín tián, yǒu bù yì, yǒu yī yì, yǒu zài yì, tōng lǜ èr ér dāng yī, shì zhī wèi jǐng mù. xī xià shào kāng zài yú, sī yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ. yī lǚ zhī zhòng ér tián yī chéng, zé jǐng mù zhī fǎ, xiān gǔ rán yǐ. jiǔ fū wèi jǐng zhě, fāng yī lǐ, jiǔ fū suǒ zhì zhī tián yě. sì jǐng wèi yì, fāng èr lǐ sì yì wèi qiū, fāng sì lǐ sì qiū wèi diān, diān fāng bā lǐ páng jiā yī lǐ, zé fāng shí lǐ, wèi yī chéng. jī bǎi jǐng jiǔ bǎi fū, qí zhōng liù shí sì jǐng wǔ bǎi qī shí liù fū chū tián shuì, sān shí liù jǐng sān bǎi èr shí sì fū zhì xù. sì diān wèi xiàn, fāng èr shí lǐ, sì xiàn wèi dōu, fāng sì shí lǐ sì dōu fāng bā shí lǐ, páng jiā shí lǐ, nǎi dé fāng bǎi lǐ, wèi yī tóng yě. jī wàn jǐng jiǔ wàn fū, qí sì qiān jiǔ shí liù jǐng sān wàn liù qiān bā bǎi liù shí sì fū chū tián shuì, èr qiān sān bǎi sì jǐng èr wàn qī bǎi sān shí liù fū zhì xù, sān qiān liù bǎi jǐng sān wàn èr qiān sì bǎi fū zhì huì, jǐng tián zhī fǎ, bèi yú yī tóng. jīn zhǐ yú dōu zhě, cǎi dì shí zhě, jiē sì zhī yī. qí zhì sān děng, bǎi lǐ zhī guó fán sì dōu, yī dōu zhī tián shuì rù yú wáng. wǔ shí lǐ zhī guó fán sì xiàn, yī xiàn zhī tián shuì rù yú wáng. èr shí wǔ lǐ zhī guó fán sì diān, yī diān zhī tián shuì rù yú wáng. dì shì wèi nóng mù héng yú yě, gòng wèi jiǔ gǔ shān zé zhī cái yě, fù wèi chū chē tú gěi yáo yì yě. rèn tǔ zhī fǎ, yǐ wù dì shì, shòu dì zhí, ér dài qí zhèng lìng. rèn tǔ zhě, rèn qí lì shì suǒ néng shēng yù, qiě yǐ zhì gòng fù yě. wù, wù sè zhī, yǐ zhī qí suǒ yí zhī shì ér shòu nóng mù héng yú, shǐ zhí zhī. yǐ chán lǐ rèn guó zhōng zhī dì, yǐ cháng pǔ rèn yuán dì, yǐ zhái tián shì tián jiǎ tián rèn jìn jiāo zhī dì, yǐ guān tián niú tián shǎng tián mù tián rèn yuǎn jiāo zhī dì, yǐ gōng yì zhī tián rèn diān dì, yǐ jiā yì zhī tián rèn shāo dì, yǐ xiǎo dōu zhī tián rèn xiàn dì, yǐ dà dū zhī tián rèn jiāng dì. wèi chán lǐ zhě, ruò jīn yún yì jū lǐ yǐ. chán, mín jū zhī qū yù yě. lǐ, jū yě. pǔ shù guǒ luǒ zhī shǔ, jì qiū yú zhōng wèi chǎng. fán pǔ wèi zhī yuán. zhái tián zhě, zhì shì zhī jiā suǒ shòu zhī tián yě. shì xiāng jiàn lǐ yuē:" zhái zhě zài bāng, zé yuē shì jǐng zhī chén zài yě, zé yuē cǎo máo zhī chén." shì dú wéi shì, shì zhě yì shòu tián, suǒ wèi guī tián yě. mèng zǐ yuē:" zì qīng yǐ xià, bì yǒu guī tián, guī tián wǔ shí mǔ." jiǎ tián, zài shì gǔ rén qí jiā suǒ shòu tián yě. guān tián, shù rén zài guān zhě qí jiā suǒ shòu tián yě. niú tián, mù tián, xù mù zhě zhī jiā suǒ shòu tián yě. shǎng tián zhě, shǎng cì zhī tián. gōng yì wèi liù suì yú dì, tiān zǐ shǐ dài fū zhì zhī, zì cǐ yǐ wài jiē rán. jiā yì, dài fū zhī cǎi dì xiǎo dōu, qīng zhī cǎi dì dà dū, gōng zhī cǎi dì, wáng zǐ dì suǒ shí yì yě. jiāng wǔ bǎi lǐ, wáng jī jiè yě. jiē yán rèn zhě, dì zhī xíng shí bù fāng píng rú tú, shòu tián yì zhě yuǎn jìn bù dé jǐn rú zhì, qí suǒ shēng yù zhí gòng, qǔ zhèng yú shì ěr. mín shòu tián, shàng tián fū bǎi mǔ, zhōng tián fū èr bǎi mǔ, xià tián fū sān bǎi mǔ. suì gēng zhòng zhě wèi bù yì shàng tián, xiū yī suì zhě wèi yī yì zhōng tián, xiū èr suì zhě wèi zài yì xià tián, sān suì gèng gēng zhī, zì yuán qí chù. yuán, yú yě. gèng wèi sān suì jí gǎi yǔ bié jiā diàn, yǐ jūn hòu bó. nóng mín hù rén yǐ shòu tián, qí jiā zhòng nán wèi yú fū, yì yǐ kǒu shòu tián rú bǐ. bǐ, lì yě. bì mèi fǎn. shì gōng shāng jiā shòu tián, wǔ kǒu nǎi dāng nóng fū yī rén. kǒu èr shí mǔ. cǐ wèi píng tǔ kě yǐ wéi fǎ zhě yě. ruò shān lín sǒu zé yuán líng chún lǔ zhī dì, chún, jǐn yě, zé lǔ zhī tián bù shēng gǔ. gè yǐ féi qiāo duō shǎo wèi chà. qiāo, qiāo què, wèi jí báo zhī tián. mín nián èr shí shòu tián, liù shí guī tián. qī shí yǐ shàng, shàng suǒ yǎng yě shí suì yǐ xià, shàng suǒ zhǎng yě shí yī yǐ shàng, shàng suǒ qiáng yě. miǎn qiǎng quàn zhī, lìng xí shì.
周文王在岐,(今扶风郡岐山县。)用平土之法,以为治人之道,地著为本,(地著谓安土。)故建司马法:“六尺为步,步百为亩,亩百为夫,夫三为屋,屋三为井,井十为通,通十为成,成十为终,终十为同,同方百里,同十为封,封十为畿,畿方千里。故丘有戎马一匹,牛三头,甸有戎马四匹,兵车一乘,牛十二头,甲士三人,步卒七十二人。一同百里,提封万井,戎马四百匹,车百乘,此卿大夫采地之大者,是谓百乘之家。一封三百六十六里,提封十万井,定出赋六万四千井,戎马四千匹,车千乘,此诸侯之大者,谓之千乘之国。天子之畿内,方千里,提封百万井,定出赋六十四万井,戎马四万匹,兵车万乘,戎卒七十二万人,故曰万乘之主。”小司徒之职,“乃均土地以稽其人民,而周知其数。上地家七人,可任也者家三人。中地家六人,可任也者二家五人。下地家五人,可任也者家二人。(郑玄曰:“均、平也。周犹遍也。一家男女七人以上,则授之以上地,所养者众也。男女五人以下,则授之以下地,所养者寡也。正以七人、六人、五人为率者,有夫有妇,然后为家,自二人以至于十为九等,七、六、五者为其中。可任,谓丁强任力役之事者,出老者一人,其馀男女强弱相半,其大数。”)乃经土地,而井牧其田野。九夫为井,四井为邑,四邑为丘,四丘为甸,四甸为县,四县为都,以任地事而令贡赋,凡税敛之事。“(此谓造都鄙也。采地制井田,异於乡遂,重立国,小司徒为经之。立其五沟五涂之界,其制似井之字,因取名焉。谓隰皋之地,九夫为牧,二牧而当一井。今造都鄙,授民田,有不易,有一易,有再易,通率二而当一,是之谓井牧。昔夏少康在虞,思有田一成,有众一旅。一旅之众而田一成,则井牧之法,先古然矣。九夫为井者,方一里,九夫所治之田也。四井为邑,方二里;四邑为丘,方四里;四丘为甸,甸方八里;旁加一里,则方十里,为一成。积百井九百夫,其中六十四井五百七十六夫出田税,三十六井三百二十四夫治洫。四甸为县,方二十里,四县为都,方四十里;四都方八十里,旁加十里,乃得方百里,为一同也。积万井九万夫,其四千九十六井三万六千八百六十四夫出田税,二千三百四井二万七百三十六夫治洫,三千六百井三万二千四百夫治澮,井田之法,备於一同。今止於都者,采地食者,皆四之一。其制三等,百里之国凡四都,一都之田税入於王。五十里之国凡四县,一县之田税入於王。二十五里之国凡四甸,一甸之田税入於王。地事谓农牧衡虞也,贡谓九穀山泽之材也,赋谓出车徒给徭役也。)任土之法,以物地事,授地职,而待其政令。(任土者,任其力势所能生育,且以制贡赋也。物,物色之,以知其所宜之事而授农牧衡虞,使职之。)以廛里任国中之地,以场圃任园地,以宅田、士田、贾田任近郊之地,以官田、牛田、赏田、牧田任远郊之地,以公邑之田任甸地,以家邑之田任稍地,以小都之田任县地,以大都之田任疆地。(谓廛里者,若今云邑居里矣。廛,民居之区域也。里,居也。圃树果蓏之属,季秋於中为场。樊圃谓之园。宅田者,致仕之家所受之田也。士相见礼曰:“宅者在邦,则曰市井之臣;在野,则曰草茅之臣。”士读为仕,仕者亦受田,所谓圭田也。孟子曰:”自卿以下,必有圭田,圭田五十亩。”贾田,在市贾人其家所受田也。官田,庶人在官者其家所受田也。牛田,牧田,畜牧者之家所受田也。赏田者,赏赐之田。公邑谓六遂馀地,天子使大夫治之,自此以外皆然。家邑,大夫之采地;小都,卿之采地;大都,公之采地,王子弟所食邑也。疆五百里,王畿界也。皆言任者,地之形实不方平如图,受田邑者远近不得尽如制,其所生育职贡,取正於是耳。)民受田,上田夫百亩,中田夫二百亩,下田夫三百亩。岁耕种者为不易上田,休一岁者为一易中田,休二岁者为再易下田,三岁更耕之,自爰其处。(爰,於也。更谓三岁即改与别家佃,以均厚薄。)农民户人已受田,其家众男为馀夫,亦以口受田如比。(比,例也。必寐反。)士工商家受田,五口乃当农夫一人。(口二十亩。)此谓平土可以为法者也。若山林薮泽原陵淳卤之地,(淳,尽也,泽卤之田不生穀。)各以肥磽多少为差。(磽,磽确,谓瘠薄之田。)民年二十受田,六十归田。七十以上,上所养也;十岁以下,上所长也;十一以上,上所强也。(勉强劝之,令习事。)
mèng zǐ yuē:" fū rén zhèng bì zì jīng jiè shǐ. jīng jiè bù zhèng, jǐng dì bù jūn, gǔ lù bù píng, shì gù bào jūn wū lì bì màn qí jīng jiè. jīng jiè jì zhèng, fēn tián zhì lù kě zuò ér dìng yě."
孟子曰:“夫仁政必自经界始。经界不正,井地不均,穀禄不平,是故暴君污吏必慢其经界。经界既正,分田制禄可坐而定也。”
qín xiào gōng rèn shāng yāng, yāng yǐ sān jìn dì xiá rén pín, sān jìn, hán zhào wèi sān qīng, jīn hé dōng dào zhī dì. qín dì guǎng rén guǎ, gù cǎo bù jìn kěn, dì lì bù jìn chū. yú shì yòu sān jìn zhī rén, lì qí tián zhái, fù sān dài wú zhī bīng shì, ér wù běn yú nèi, ér shǐ qín rén yìng dí yú wài. gù fèi jǐng tián, zhì qiān mò, rèn qí suǒ gēng, bù xiàn duō shǎo. xiào gōng shí èr nián zhī zhì. shù nián zhī jiān, guó fù bīng qiáng, tiān xià wú dí.
秦孝公任商鞅,鞅以三晋地狭人贫,(三晋,韩赵魏三卿,今河东道之地。)秦地广人寡,故草不尽垦,地利不尽出。於是诱三晋之人,利其田宅,复三代无知兵事,而务本於内,而使秦人应敌於外。故废井田,制阡陌,任其所耕,不限多少。(孝公十二年之制。)数年之间,国富兵强,天下无敌。
hàn xiào wén shí, mín jìn zhàn guó, jiē duō bèi běn qū mò. jiǎ yì shuō shàng yuē:" gǔ zhī zhì tiān xià, zhì qiān zhì xī, gù qí chù jī zú shì. jīn bèi běn ér qū mò, yóu shí zhě shén zhòng, shì tiān xià zhī dà cán yě. běn, nóng sāng yě. mò, gōng shāng yě. yán rén yǐ qì nóng ér wù gōng shāng yǐ, qí shí mǐ sù zhě yòu shén zhòng yě. cán wèi shāng hài. hàn zhī wèi hàn, jǐ sì shí nián yǐ, jǐ, jìn yě. gōng sī zhī jī, yóu kě āi tòng. yán nián zǎi yǐ duō, ér wú chǔ jī. jí bù xìng yǒu fāng èr sān qiān lǐ zhī hàn, guó hú yǐ xiāng xù? zú rán biān jìng yǒu jí, shù shí wàn zhī zhòng, guó hú yǐ kuì zhī? bīng hàn xiāng chéng, tiān xià dà qū. jīn qū rén ér guī zhī nóng, jiē zhe yú běn, shǐ tiān xià gè shí qí lì, mò jì yóu shí zhī mín zhuǎn ér yuán nán mǔ, yán jiē qū nóng zuò. zé chù jī zú ér rén lè qí suǒ yǐ." dì gǎn yì yán, shǐ kāi jí tián, gōng gēng yǐ quàn bǎi xìng.
汉孝文时,民近战国,皆多背本趋末。贾谊说上曰:“古之治天下,至孅至悉,故其畜积足恃。今背本而趋末,游食者甚众,是天下之大残也。(本,农桑也。末,工商也。言人已弃农而务工商矣,其食米粟者又甚众也。残谓伤害。)汉之为汉,几四十年矣,(几,近也。)公私之积,犹可哀痛。(言年载已多,而无储积。)即不幸有方二三千里之旱,国胡以相恤?卒然边境有急,数十万之众,国胡以餽之?兵旱相乘,天下大屈。今驱人而归之农,皆著於本,使天下各食其力,末伎游食之民转而缘南亩,(言皆趋农作。)则畜积足而人乐其所矣。”帝感谊言,始开籍田,躬耕以劝百姓。
zhào yuē:" fū dù tián fēi yì guǎ, ér jì mín wèi jiā yì, dù wèi liáng jì. yǐ kǒu liàng dì, qí yú gǔ yóu yǒu yú, ér shí zhī shén bù zú zhě, qí jiù ān zài? wú nǎi bǎi xìng zhī cóng shì yú mò yǐ hài nóng zhě fān, fān, duō yě. wèi jiǔ láo yǐ mí gǔ zhě duō, mí, sàn yě. mí dú yuē mí. liù chù zhī shí yān zhě zhòng yǔ? xì dà zhī yì, wú wèi néng dé qí zhōng. zhú zhòng fǎn. qí yǔ chéng xiàng liè hóu lì èr qiān dàn bó shì yì zhī, yǒu kě yǐ zuǒ bǎi xìng zhě, shuài yì yuǎn sī, wú yǒu suǒ yǐn yě."
诏曰:“夫度田非益寡,而计民未加益,(度谓量计。)以口量地,其於古犹有馀,而食之甚不足者,其咎安在?无乃百姓之从事於末以害农者蕃,(蕃,多也。)为酒醪以靡穀者多,(靡,散也。靡读曰縻。)六畜之食焉者众与?细大之义,吾未能得其中。(竹仲反。)其与丞相列侯吏二千石博士议之,有可以佐百姓者,率意远思,无有所隐也。”
cháo cuò fù shuō shàng yuē:" shèng wáng zài shàng ér mín bù dòng jī zhě, fēi néng gēng ér shí zhī, zhī ér yī zhī, shí dú yuē sì. wèi kāi qí zī cái zhī dào yě. gù yáo yǔ yǒu jiǔ nián zhī shuǐ, tāng yǒu qī nián zhī hàn, ér guó wáng juān jí zhě, juān, wèi rén jī xiāng qì juān yě. jí, shòu bìng yě. yán wú xiāng qì juān ér shòu bìng zhě. yǐ chù jī duō ér bèi xiān jù yě. jīn hǎi nèi wèi yī, tǔ dì rén mín zhī zhòng bù bì tāng yǔ, jiā yǐ wáng tiān zāi shù nián zhī shuǐ hàn, ér chù jī wèi jí zhě, hé yě? dì yǒu yí lì, mín yǒu yú lì, shēng gǔ zhī tǔ wèi jǐn kěn, shān zé zhī lì wèi jǐn chū yě, yóu shí zhī mín wèi jǐn guī nóng yě. mín pín zé jiān xié shēng, pín shēng yú bù zú, bù zú shēng yú bù nóng, bù nóng zé bù dì zhe, bù dì zhe zé lí xiāng qīng jiā. mín rú niǎo shòu, suī yǒu gāo chéng shēn chí, yán fǎ zhòng xíng, yóu bù néng jìn yě. fū hán zhī yú yī, bù dài qīng nuǎn gǒu yù fēng shuāng, bù qiú mǐ lì. jī zhī yú shí, bù dài gān zhǐ zhǐ, měi yě. jī hán zhì shēn, bù gù lián chǐ. fū fù jī bù dé shí, fū hán bù dé yī, suī cí fù bù néng bǎo qí zi, jūn ān néng yǐ yǒu qí mín zāi! míng zhǔ zhī qí rán yě, gù wù mín yú nóng sāng, báo fù liǎn, guǎng chù jī, yǐ shí cāng lǐn, bèi shuǐ hàn, gù mín kě dé ér yǒu yě. shì gù míng jūn guì wǔ gǔ ér jiàn jīn yù. jīn nóng fū wǔ kǒu zhī jiā, qí fú yì zhě bù xià èr rén, fú, shì yě. qí néng gēng zhě bù guò bǎi mǔ, bǎi mǔ zhī shōu bù guò bǎi shí. chūn gēng xià yún, qiū huò dōng cáng, fá xīn qiáo, zhì guān fǔ, gěi yáo yì. chūn bù dé bì fēng chén, xià bù dé bì shǔ rè, qiū bù dé bì yīn yǔ, dōng bù dé bì hán dòng, sì shí zhī jiān wáng rì xiū xī. yòu sī zì sòng wǎng yíng lái, diào sǐ wèn jí, yǎng gū cháng yòu zài qí zhōng. qín kǔ rú cǐ, shàng fù bèi shuǐ hàn zhī zāi, jí zhèng bào fù, fù liǎn bù shí, cháo lìng ér mù gǎi. dāng jù yǒu zhě bàn jià ér mài, běn zhí qiān qián zhě, jià dé wǔ bǎi. wáng zhě qǔ bèi chēng zhī xī, qǔ yī cháng èr wèi bèi chēng. chēng, jǔ yě. jīn sú suǒ wèi jǔ qián. yú shì yǒu mài tián zhái yù zǐ sūn yǐ cháng zé zhě yǐ. fāng jīn zhī wù, mò ruò shǐ mín wù nóng ér yǐ yǐ. yù mín wù nóng, zài yú guì sù guì sù zhī dào, zài yú shǐ mín yǐ sù wèi shǎng fá." dì cóng zhī. qí hòu wù dūn nóng běn, cāng lǐn chōng shí.
晁错复说上曰:“圣王在上而民不冻饥者,非能耕而食之,织而衣之,(食读曰嗣。)为开其资财之道也。故尧禹有九年之水,汤有七年之旱,而国亡捐瘠者,(捐,谓人饥相弃捐也。瘠,瘦病也。言无相弃捐而瘦病者。)以畜积多而备先具也。今海内为一,土地人民之众不避汤、禹,加以亡天灾数年之水旱,而畜积未及者,何也?地有遗利,民有馀力,生穀之土未尽垦,山泽之利未尽出也,游食之民未尽归农也。民贫则奸邪生,贫生於不足,不足生於不农,不农则不地著,不地著则离乡轻家。民如鸟兽,虽有高城深池,严法重刑,犹不能禁也。夫寒之於衣,不待轻暖;(苟御风霜,不求靡丽。)饥之於食,不待甘旨;(旨,美也。)饥寒至身,不顾廉耻。夫腹饥不得食,肤寒不得衣,虽慈父不能保其子,君安能以有其民哉!明主知其然也,故务民於农桑,薄赋敛,广畜积,以实仓廪,备水旱,故民可得而有也。是故明君贵五穀而贱金玉。今农夫五口之家,其服役者不下二人,(服,事也。)其能耕者不过百亩,百亩之收不过百石。春耕夏耘,秋获冬藏,伐薪樵,治官府,给徭役。春不得避风尘,夏不得避暑热,秋不得避阴雨,冬不得避寒冻,四时之间亡日休息。又私自送往迎来,吊死问疾,养孤长幼在其中。勤苦如此,尚复被水旱之灾,急政暴赋,赋敛不时,朝令而暮改。当具有者半价而卖,(本直千钱者,价得五百。)亡者取倍称之息,(取一偿二为倍称。称,举也。今俗所谓举钱。)於是有卖田宅、鬻子孙以偿责者矣。方今之务,莫若使民务农而已矣。欲民务农,在於贵粟;贵粟之道,在於使民以粟为赏罚。”帝从之。其后务敦农本,仓廪充实。
xiào jǐng yuán nián, zhì yuē:" xián zhě suì bǐ bù dēng, mín duō fá shí, yāo jué tiān nián, zhèn shén tòng zhī. jùn guó huò qiāo xiá, wú suǒ nóng sāng xì chù huò dì ráo guǎng, jiàn cǎo mǎng, cǎo chóu yuē jiàn, cǎo shēn yuē mǎng. shuǐ quán lì, ér bù dé xǐ. qí yì mín yù xǐ kuān dà dì zhě, tīng zhī." hòu yuán sān nián, zhào yuē:" nóng, tiān xià zhī běn yě. huáng jīn zhū yù, jī bù kě shí, hán bù kě yī, yǐ wéi bì yòng, bù shí qí zhōng shǐ. xián suì huò bù dēng, yì wèi mò zhě zhòng, nóng mín guǎ yě. qí lìng jùn guó wù quàn nóng sāng, yì zhòng shù, kě dé yī shí wù."
孝景元年,制曰:“閒者岁比不登,民多乏食,夭绝天年,朕甚痛之。郡国或磽陿,无所农桑系畜;或地饶广,荐草莽,(草稠曰荐,草深曰莽。)水泉利,而不得徙。其议民欲徙宽大地者,听之。”后元三年,诏曰:“农,天下之本也。黄金珠玉,饥不可食,寒不可衣,以为币用,不识其终始。閒岁或不登,意为末者众,农民寡也。其令郡国务劝农桑,益种树,可得衣食物。”
xiào wǔ wài shì sì yí, nèi xìng gōng lì, yì fèi bìng xìng, ér mín qù běn. dǒng zhòng shū shuō shàng yuē:" chūn qiū tā gǔ bù shū, zhì yú mài hé bù chéng, zé shū zhī, yǐ cǐ jiàn shèng rén yú wǔ gǔ zuì zhòng mài yǔ hé yě. jīn guān zhōng sú bù hǎo zhǒng mài, shì suì shī chūn qiū zhī suǒ zhòng, ér sǔn shēng mín zhī jù yě. yuàn bì xià xìng zhào dà sī nóng, shǐ guān zhōng mín yì zhǒng sù mài, lìng wú hòu shí." sù mài, wèi miáo jīng dōng. zhòng shū yòu shuō shàng yuē:" qín yòng shāng yāng zhī fǎ, gǎi dì wáng zhī zhì, chú jǐng tián, mín dé mài mǎi, fù zhě tián lián qiān mò, pín zhě wú lì zhuī zhī dì. hàn xìng, xún ér wèi gǎi. gǔ jǐng tián fǎ suī nán zú yīn cù xíng, yí shǎo jìn gǔ, xiàn mín míng tián, yǐ shàn bù zú, míng tián, zhàn tián yě. gè wèi lì xiàn, bù shǐ fù zhě guò zhì, zé pín ruò zhī jiā kě zú yě. sāi bìng jiān zhī lù, rán hòu kě shàn zhì yě." jìng bù néng yòng.
孝武外事四夷,内兴功利,役费并兴,而民去本。董仲舒说上曰:“春秋它穀不书,至於麦禾不成,则书之,以此见圣人於五穀最重麦与禾也。今关中俗不好种麦,是岁失春秋之所重,而损生民之具也。愿陛下幸诏大司农,使关中民益种宿麦,令毋后时。”(宿麦,谓苗经冬。)仲舒又说上曰:“秦用商鞅之法,改帝王之制,除井田,民得卖买,富者田连阡陌,贫者无立锥之地。汉兴,循而未改。古井田法虽难卒(音猝)行,宜少近古,限民名田,以赡不足,(名田,占田也。各为立限,不使富者过制,则贫弱之家可足也。)塞并兼之路,然后可善治也。”竟不能用。
yuán shòu sān nián, qiǎn yè zhě quàn yǒu shuǐ zāi jùn zhǒng sù mài, jǔ lì rén néng jiǎ dài pín rén zhě yǐ míng wén. jí mò nián, dì huǐ zhēng fá zhī shì, nǎi fēng chéng xiàng tián qiān qiū wèi fù mín hóu. xià zhào yuē:" fāng jīn zhī wù, zài yú lì nóng." yǐ zhào guò wèi sōu sù dū wèi. guò néng wéi dài tián, yī mǔ sān zhèn, zhèn, lǒng yě, yīn gōng quǎn fǎn, zì huò zuò quǎn. suì dài chù, gù yuē dài tián, dài, yì yě. gǔ fǎ yě. hòu jì shǐ zhèn tián, yǐ èr sì wèi ǒu, bìng liǎng sì ér gēng. guǎng chǐ shēn chǐ yuē zhèn, zhǎng zhōng mǔ. yī mǔ sān zhèn, yī fū sān bǎi zhèn, ér bō zhǒng yú zhèn zhōng. bō, bù yě. zhǒng wèi gǔ zi. miáo shēng yè yǐ shàng, shāo nòu lǒng cǎo, nòu, chú yě. yīn tuí qí tǔ yǐ fù miáo gēn. tuí wèi xià zhī. yīn tuí. gù qí shī yuē:" huò yún huò zǐ, shǔ jì nǐ nǐ." yīn nǐ. xiǎo yǎ fǔ tián zhī shī. nǐ nǐ, shèng mào. zǐ yīn zi. yún, chú cǎo yě. zǐ, fù gēn yě. yán miáo shāo zhuàng, měi nòu zhé fù gēn, bǐ bì mèi fǎn shèng shǔ, lǒng jǐn ér gēn shēn, néng fēng yǔ hàn, néng dú yuē nài. gù nǐ々 ér shèng yě. qí gēng yún xià zhòng tián qì, jiē yǒu biàn qiǎo. lǜ shí èr fū wèi tián yī jǐng yī wū, gù mǔ wǔ qǐng, jiǔ fū wèi jǐng, sān fū wèi wū. fū bǎi mǔ, yú gǔ wèi shí èr qǐng. gǔ bǎi bù wèi mǔ, hàn shí èr bǎi sì shí bù wèi mǔ, gǔ qiān èr bǎi mǔ, zé dé jīn wǔ qǐng yě. yòng ǒu lí, èr niú sān rén, yī suì zhī shōu cháng guò màn tián mǔ yī hú yǐ shàng, màn tián, wèi bù zhèn zhě. yīn mò gàn fǎn. shàn zhě bèi zhī. shàn wèi zhèn zhě, yòu guò màn tián èr hú yǐ shàng. guò shǐ jiào tián tài cháng sān fǔ, tài cháng zhǔ zhū líng, yǒu mín, gù yì kè tián zhǒng. dà nóng zhì gōng qiǎo nú yǔ cóng shì, wèi zuò tián qì. èr qiān dàn qiǎn lìng zhǎng sān lǎo lì tián jí lǐ fù lǎo shàn tián zhě shòu tián qì, xué gēng zhòng yǎng miáo zhuàng. wèi fǎ yì zhuàng. mín huò kǔ shǎo niú, wú yǐ qū zé, qū dú yuē qù, jí yě. zé, yǔ zhī rùn zé. gù píng dōu lìng guāng jiào guò yǐ rén wǎn yīn wǎn lí. wǎn, yǐn yě. shǐ shī guāng xìng. guò zòu guāng yǐ wéi chéng, jiào mín xiāng yǔ yōng wǎn lí. yōng, gōng yě, yán huàn gōng gòng zuò yě. yì yǔ yōng lìn tóng. lǜ duō rén zhě tián rì sān shí mǔ, shǎo zhě shí sān mǔ, yǐ gù tián duō kěn pì. guò shì yǐ lí gōng zú tián qí gōng ruán ér yuán fǎn dì, lí gōng, bié chù zhī gōng, fēi tiān zǐ suǒ cháng jū yě. ruán, yú yě. gōng ruán dì, wèi wài yuán zhī nèi, nèi yuán zhī wài yě. zhū yuán hé ruán dì, miào yuán ruán dì, qí yì jiē tóng. shǒu lí gōng zú, xián ér wú shì, yīn lìng yú ruán dì wèi tián. kè dé gǔ jiē duō qí páng tián mǔ yī hú yǐ shàng. lìng mìng jiā tián sān fǔ gōng tián. lìng, shǐ yě. mìng zhě, jiào yě. lìng lí gōng zú jiào qí jiā tián gōng tián yě. yòu jiào biān jùn jí jū yán chéng. jū yán, zhāng yè xiàn yě. shí yǒu jiǎ zú yě. shì hòu biān chéng hé dōng hóng nóng sān fǔ tài cháng mín jiē biàn dài tián, yòng lì shǎo ér dé gǔ duō. zhì xiào zhāo shí, liú mín shāo hái, tián yě kěn pì, pō yǒu chù jī.
元狩三年,遣谒者劝有水灾郡种宿麦,举吏人能假贷贫人者以名闻。及末年,帝悔征伐之事,乃封丞相田千秋为富民侯。下诏曰:“方今之务,在於力农。”以赵过为搜粟都尉。过能为代田,一亩三甽,(甽,垄也,音工犬反,字或作畎。)岁代处,故曰代田,(代,易也。)古法也。后稷始甽田,以二耜为耦,(并两耜而耕。)广尺深尺曰甽,长终亩。一亩三甽,一夫三百甽,而播种於甽中。(播,布也。种谓穀子。)苗生叶以上,稍耨陇草,(耨,鉏也。)因隤其土以附苗根。(隤谓下之。音颓。)故其诗曰:“或芸或籽,黍稷儗儗。”(音拟。小雅甫田之诗。儗儗,盛貌。籽音子。)芸,除草也。籽,附根也。言苗稍壮,每耨辄附根,比(必寐反)盛暑,陇尽而根深,能风与旱,(能读曰耐。)故儗々而盛也。其耕耘下种田器,皆有便巧。率十二夫为田一井一屋,故亩五顷,(九夫为井,三夫为屋。夫百亩,於古为十二顷。古百步为亩,汉时二百四十步为亩,古千二百亩,则得今五顷也。)用耦犁,二牛三人,一岁之收常过缦田亩一斛以上,(缦田,谓不甽者。音莫幹反。)善者倍之。(善为甽者,又过缦田二斛以上。)过使教田太常、三辅,(太常主诸陵,有民,故亦课田种。)大农置工巧奴与从事,为作田器。二千石遣令长、三老、力田及里父老善田者受田器,学耕种养苗状。(为法意状。)民或苦少牛,无以趋泽,(趋读曰趣,及也。泽,雨之润泽。)故平都令光教过以人輓(音晚)犁。(輓,引也。史失光姓。)过奏光以为丞,教民相与庸輓犁。(庸,功也,言换功共作也。义与佣赁同。)率多人者田日三十亩,少者十三亩,以故田多垦辟。过试以离宫卒田其宫壖(而缘反)地,(离宫,别处之宫,非天子所常居也。壖,馀也。宫壖地,谓外垣之内,内垣之外也。诸缘河壖地,庙垣壖地,其义皆同。守离宫卒,闲而无事,因令於壖地为田。)课得穀皆多其旁田亩一斛以上。令命家田三辅公田。(令,使也。命者,教也。令离宫卒教其家田公田也。)又教边郡及居延城。(居延,张掖县也。时有甲卒也。)是后边城、河东、弘农、三辅、太常民皆便代田,用力少而得穀多。至孝昭时,流民稍还,田野垦辟,颇有畜积。
xiào xuān dì jié sān nián, zhào yuē:" jùn guó gōng guǎn, wù fù xiū zhì. liú mín hái guī zhě, jiǎ gōng tián, dài zhǒng shí." zhǒng, wǔ gǔ zhǒng.
孝宣地节三年,诏曰:“郡国宫馆,勿复修治。流民还归者,假公田,贷种食。”(种,五穀种。)
xiào yuán chū yuán yuán nián, yǐ sān fǔ tài cháng jùn guó gōng tián jí yuàn kě shěng zhě zhèn yè pín mín, jiāng hǎi bēi hú yuán chí shǔ shào fǔ zhě yǐ jiǎ pín mín, wù zū fù. jiàn zhāo wǔ nián, zhào yuē:" fāng chūn nóng sāng xìng, bǎi xìng lù lì zì jìn zhī shí yě. gù shì yuè láo nóng quàn sāng, wú shǐ hòu shí. jīn bù liáng zhī lì, fù àn xiǎo zuì, zhēng zhào zhèng àn, xìng bù jí zhī shì, yǐ fáng bǎi xìng, shǐ shī yī shí zhī zuò, wáng zhōng suì zhī gōng, gōng qīng qí míng chá shēn chì zhī."
孝元初元元年,以三辅、太常、郡国公田及苑可省者振业贫民,江海陂湖园池属少府者以假贫民,勿租赋。建昭五年,诏曰:“方春农桑兴,百姓戮力自尽之时也。故是月劳农劝桑,无使后时。今不良之吏,覆按小罪,徵召证按,兴不急之事,以妨百姓,使失一时之作,亡终岁之功,公卿其明察申敕之。”
xiào chéng dì zhī shí, zhāng yǔ zhàn zhèng bái zhī qú sì bǎi yú qǐng, tā rén jiān bìng zhě lèi cǐ, ér rén mí kùn. yáng shuò sì nián zhēng yuè, zhào yuē:" fū hóng fàn bā zhèng, yǐ shí wéi shǒu, sī chéng jiā gěi xíng cuò zhī běn yě. xiān dì shào nóng, báo qí zū shuì, chǒng qí qiáng lì, lìng yǔ xiào dì tóng kē. xián zhě, mín mí duò dài, xiāng běn zhě shǎo, qū mò zhě zhòng, jiāng hé yǐ jiǎo zhī? fāng dōng zuò shí, qí lìng èr qiān dàn miǎn quàn nóng sāng, chū rù qiān mò, zhì láo lái zhī. shū bù yún hū,' fú tián lì sè, nǎi yì yǒu qiū'. qí xù zhī zāi!"
孝成帝之时,张禹占郑白之渠四百馀顷,他人兼并者类此,而人弥困。阳朔四年正月,诏曰:“夫洪范八政,以食为首,斯诚家给刑错之本也。先帝劭农,薄其租税,宠其强力,令与孝弟同科。閒者,民弥惰怠,乡本者少,趋末者众,将何以矫之?方东作时,其令二千石勉劝农桑,出入阡陌,致劳来之。书不云乎,'服田力啬,乃亦有秋'。其勖之哉!”
xiào āi jí wèi, shī dān fǔ zhèng, jiàn yán:" gǔ zhī shèng wáng mò bù shè jǐng tián, rán hòu zhì nǎi kě píng. xiào wén huáng dì chéng wáng zhōu luàn qín bīng gé zhī hòu, tiān xià kōng xū, gù wù quàn nóng sāng, shuài yǐ jié jiǎn, mín shǐ chōng shí, wèi yǒu bìng jiān zhī hài, gù bù wéi mín tián jí nú bì wéi xiàn. jīn lěi shì chéng píng, háo fù lì mín zī shù jù wàn, ér pín ruò yú kùn. gài jūn zǐ wéi zhèng, guì yīn xún ér zhòng gǎi zuò, suǒ yǐ yǒu gǎi zhě, jiāng yǐ jiù jí yě. yì wèi kě xiáng, yí lüè wéi xiàn." tiān zǐ xià qí yì. chéng xiàng kǒng guāng dà sī kōng hé wǔ zòu qǐng:" zhū hóu wáng liè hóu jiē dé míng tián guó zhōng. liè hóu zài cháng ān, gōng zhǔ míng tián xiàn dào, jí guān nèi hóu lì mín míng tián jiē wú guò sān shí qǐng. zhū hóu wáng nú bì èr bǎi rén, liè hóu gōng zhǔ bǎi rén, guān nèi hóu lì mín sān shí rén. qī jǐn sān nián, fàn zhě mò rù guān." shí tián zhái nú bì jiǎ wèi jiǎn jiàn, dīng fù yòng shì, dǒng xián lóng guì, jiē bù biàn yě. zhào shū qiě xū hòu, xū, dài yě. suì qǐn bù xíng. xiào píng yuán shǐ yuán nián, zhì dà sī nóng bù chéng shí sān rén, rén bù yī zhōu, quàn nóng sāng. èr nián, dìng kěn tián bā bǎi èr shí qī wàn wǔ bǎi sān shí qǐng. gài jì hàn shèng shí zhī shù. jù yuán shǐ èr nián hù yī qiān èr bǎi èr shí sān wàn sān qiān, měi hù hé dé tián liù shí qī mǔ bǎi sì shí liù bù yǒu qí.
孝哀即位,师丹辅政,建言:“古之圣王莫不设井田,然后治乃可平。孝文皇帝承亡周乱秦兵革之后,天下空虚,故务劝农桑,帅以节俭,民始充实,未有并兼之害,故不为民田及奴婢为限。今累世承平,豪富吏民訾数钜万,而贫弱逾困。盖君子为政,贵因循而重改作,所以有改者,将以救急也。亦未可详,宜略为限。”天子下其议。丞相孔光、大司空何武奏请:“诸侯王、列侯皆得名田国中。列侯在长安,公主名田县道,及关内侯、吏民名田皆毋过三十顷。诸侯王奴婢二百人,列侯、公主百人,关内侯、吏民三十人。期尽三年,犯者没入官。”时田宅奴婢贾为减贱,丁、傅用事,董贤隆贵,皆不便也。诏书且须后,(须,待也。)遂寝不行。孝平元始元年,置大司农部丞十三人,人部一州,劝农桑。二年,定垦田八百二十七万五百三十顷。盖纪汉盛时之数。(据元始二年户一千二百二十三万三千,每户合得田六十七亩百四十六步有奇。)
wáng mǎng cuàn wèi, xià lìng yuē:" gǔ zhě shè jǐng tián, zé guó gěi rén fù ér sòng shēng zuò. cǐ táng yú zhī dào, sān dài suǒ zūn xíng yě. qín wèi wú dào, huài shèng zhì, fèi jǐng tián, shì yǐ jiān bìng qǐ, tān bǐ shēng, qiáng zhě guī tián yǐ qiān shù, ruò zhě céng wú lì zhuī zhī jū." yú shì" gēng míng tiān xià tián yuē' wáng tián', nú bì yuē' sī shǔ', jiē bù dé mǎi mài. qí nán kǒu bù yíng bā ér tián guò yī jǐng zhě, fēn yú tián yǔ jiǔ zú lín lǐ xiāng dǎng. gù wú tián jīn dāng shòu tián zhě, rú zhì dù. gǎn yǒu fēi jǐng tián shèng zhì wú fǎ huò zhòng zhě, tóu zhū sì yì". yú shì nóng shāng shī yè, shí huò jù fèi, bǎi xìng tì qì yú shì dào. zuò mài mǎi tián zhái nú bì, zì zhū hóu qīng dài fū zhì yú shù rén, dǐ zuì zhě bù kě shèng shǔ. jīng èr nián yú, zhōng láng qū bó jiàn yuē:" jǐng tián suī shèng wáng fǎ, qí fèi yǐ jiǔ. zhōu dào jì shuāi, ér rén bù cóng. qín shùn rén xīn, gǎi zhī kě yǐ huò dà lì, gù miè lú jǐng ér zhì qiān mò, suì wáng zhū xià, qì jīn hǎi nèi wèi yàn qí bì. jīn yù wéi rén xīn, zhuī fù qiān zǎi jué jī, suī yáo shùn fù shēng, ér wú bǎi nián zhī jiàn, bù néng xíng yě." mǎng zhī rén chóu, nǎi yǐ xǔ mài. qí hòu bǎi xìng rì yǐ diāo bì.
王莽篡位,下令曰:“古者设井田,则国给人富而颂声作。此唐虞之道,三代所遵行也。秦为无道,坏圣制,废井田,是以兼并起,贪鄙生,强者规田以千数,弱者曾无立锥之居。”於是”更名天下田曰'王田',奴婢曰'私属',皆不得买卖。其男口不盈八而田过一井者,分馀田与九族邻里乡党。故无田今当受田者,如制度。敢有非井田圣制、无法惑众者,投诸四裔”。於是农商失业,食货俱废,百姓涕泣於市道。坐卖买田宅奴婢,自诸侯卿大夫至於庶人,抵罪者不可胜数。经二年馀,中郎区博谏曰:“井田虽圣王法,其废已久。周道既衰,而人不从。秦顺人心,改之可以获大利,故灭庐井而置阡陌,遂王诸夏,讫今海内未厌其弊。今欲违人心,追复千载绝迹,虽尧舜复生,而无百年之渐,不能行也。”莽知人愁,乃以许卖。其后百姓日以凋弊。
hòu hàn zhī chū, bǎi xìng xū hào, lǜ tǔ yí lí, shí cái yī èr. guāng wǔ jiàn wǔ shí wǔ nián, zhào xià zhōu jùn jiǎn fù kěn tián qǐng mǔ jí hù kǒu nián jì. hé nán yǐn zhāng jí jí zhū jùn shǒu shí yú rén, zuò dù tián bù shí xià yù sǐ. shùn dì jiàn kāng yuán nián, dìng kěn tián liù bǎi bā shí jiǔ wàn liù qiān èr bǎi qī shí yī qǐng wǔ shí liù mǔ jiǔ shí sì bù. jù jiàn kāng yuán nián hù jiǔ bǎi jiǔ shí sì wàn liù qiān jiǔ bǎi jiǔ shí, měi hù hé dé tián qī shí mǔ yǒu qí.
后汉之初,百姓虚耗,率土遗黎,十才一二。光武建武十五年,诏下州郡检覆垦田顷亩及户口年纪。河南尹张伋及诸郡守十馀人,坐度田不实下狱死。顺帝建康元年,定垦田六百八十九万六千二百七十一顷五十六亩九十四步。(据建康元年户九百九十四万六千九百九十,每户合得田七十亩有奇。)
xún yuè lùn yuē:" xī wén dì shí sān nián liù yuè, zhào chú rén tián zū. qiě gǔ zhě shí yī ér shuì, yǐ wéi tiān xià zhī zhōng zhèng. jīn hàn rén tián, huò bǎi yī ér shuì, kě wèi xiān yǐ. rán háo fù qiǎng rén zhàn tián yú duō, qí fù tài bàn, guān shōu bǎi yī zhī shuì, ér rén shū háo qiáng tài bàn zhī fù. guān jiā zhī huì, yōu yú sān dài, háo qiáng zhī bào, kù yú wáng qín, shì yǐ huì bù xià tōng, ér wēi fú fēn yú háo rén yě. jīn bù zhèng qí běn, ér wù chú zū shuì, shì zú yǐ zī fù qiáng yě. xiào wǔ huáng dì shí dǒng zhòng shū cháng yán, yí xiàn rén zhàn tián. zhì āi dì shí, nǎi xiàn rén zhàn tián bù dé guò sān shí qǐng, suī yǒu qí zhì, zú nán shī xíng. rán sān shí qǐng yòu bù píng yǐ, qiě fú jǐng tián zhī zhì, bù yí yú rén zhòng zhī shí, tián guǎng rén guǎ, gǒu wèi kě yě. rán yù fèi zhī yú guǎ, lì zhī yú zhòng, tǔ dì bù liè zài háo qiáng, zú ér gé zhī, bìng yǒu yuàn xīn, zé shēng fēn luàn, zhì dù nán xíng. yóu shì guān zhī, ruò gāo zǔ chū dìng tiān xià, guāng wǔ zhōng xīng zhī hòu, rén zhòng xī shǎo, lì zhī yì yǐ. jì wèi xī bèi jǐng tián zhī fǎ, yí yǐ kǒu shù zhàn tián wèi zhī lì xiàn. rén dé gēng zhòng, bù dé mài mǎi, yǐ shàn pín ruò, yǐ fáng jiān bìng, qiě wèi zhì dù zhāng běn, bù yì yí hū! suī gǔ jīn yì zhì, sǔn yì suí shí, rán jì gāng dà lüè, qí zhì yī yě."
荀悦论曰:“昔文帝十三年六月,诏除人田租。且古者十一而税,以为天下之中正。今汉人田,或百一而税,可谓鲜矣。然豪富强人占田逾多,其赋太半,官收百一之税,而人输豪强太半之赋。官家之惠,优於三代,豪强之暴,酷於亡秦,是以惠不下通,而威福分於豪人也。今不正其本,而务除租税,適足以资富强也。孝武皇帝时董仲舒尝言,宜限人占田。至哀帝时,乃限人占田不得过三十顷,虽有其制,卒难施行。然三十顷又不平矣,且夫井田之制,不宜於人众之时,田广人寡,苟为可也。然欲废之於寡,立之於众,土地布列在豪强,卒而革之,并有怨心,则生纷乱,制度难行。由是观之,若高祖初定天下,光武中兴之后,人众稀少,立之易矣。既未悉备井田之法,宜以口数占田为之立限。人得耕种,不得卖买,以赡贫弱,以防兼并,且为制度张本,不亦宜乎!虽古今异制,损益随时,然纪纲大略,其致一也。”
cuī shí zhèng lùn yuē:" xī shèng rén fēn kǒu gēng ǒu dì, gè xiāng fù shì, shǐ rén jī bǎo bù biàn, láo yì qí jūn. fù zhě bù zú tiě chà, pín zhě wú suǒ qǐ mù. shǐ bào qín huī huài fǎ dù, zhì rén zhī cái, jì wú gāng jì, ér nǎi zūn jiǎng bìng jiān zhī rén. wū shì yǐ mù shù zhì cái, chǒng bǐ zhū hóu guǎ fù qīng yǐ gōng dān zhí yè, lǐ yǐ guó bīn. yú shì qiǎo huá zhī méng, suì sì qí yì. shàng jiā lěi jù yì zhī zī, chì dì móu fēng jūn zhī tǔ, xíng bāo jū yǐ luàn zhí zhèng, yǎng jiàn kè yǐ wēi qián shǒu. zhuān shā bù gū, hào wú shì sǐ zhī zǐ. shēng sǐ zhī fèng, duō nǐ rén zhǔ. gù xià hù yǐ qū, wú suǒ zhì zú, nǎi fù zǐ dī shǒu, nú shì fù rén, gōng shuài qī nú, wèi zhī fú yì. gù fù zhě xí yú ér rì chì, pín zhě niè duǎn ér suì cù, lì dài wéi lǔ, yóu bù shàn yú yī shí, shēng yǒu zhōng shēn zhī qín, sǐ yǒu bào gǔ zhī yōu, suì xiǎo bù dēng, liú lí gōu hè, jià qī mài zi. qí suǒ yǐ shāng xīn fǔ cáng shī shēng rén zhī lè zhě, gài bù kě shèng chén. gù gǔ yǒu yí rén tōng cái, yǐ shàn zhēng lí. jīn qīng xú yǎn jì, hòu hàn qīng zhōu, jīn běi hǎi jǐ nán zī chuān dōng lái dōng móu gāo mì píng yuán děng jùn dì. xú zhōu, jīn dōng hǎi láng yá péng chéng lín huái guǎng líng děng jùn dì. yǎn zhōu, jīn chén liú líng chāng pú yáng dōng píng jì yáng jì yīn lǔ děng jùn dì. jì zhōu, jīn wèi jùn yè jùn jù lù qīng hé cháng shān zhào jùn bó líng xìn dōu jǐng chéng děng jùn dì. rén chóu tǔ xiá, bù zú xiāng gōng. ér sān fǔ zuǒ yòu jí liáng yōu zhōu, nèi fù jìn jùn, liáng zhōu, jīn ān dìng péng yuán zhī běi tiān shuǐ lǒng xī bìng qí dì. yōu zhōu, jīn shàng gǔ fàn yáng zhī běi, dōng zhì liáo dōng bìng qí dì. jiē tǔ kuàng rén xī, jué tián yí jià, xī bù kěn fā. xiǎo rén zhī qíng, ān tǔ zhòng qiān, níng jiù jī něi, wú shì lè tǔ zhī lǜ. gù rén zhī wèi yán míng yě, wèi míng míng wú suǒ zhī. yóu qún yáng jù chù, xū zhǔ zhě mù yǎng chǔ zhì, zhì zhī mào cǎo, zé féi zé fán xī, zhì zhī qiāo lǔ, zé líng dīng hào jiǎn. shì yǐ jǐng dì liù nián, xià zhào jùn guó, lìng rén dé qù qiāo xiá, jiù kuān féi. zhì wǔ dì, suì xǐ guān dōng pín rén yú lǒng xī běi dì xī hé shàng jùn kuài jī, lǒng xī, jīn lǒng xī tiān shuǐ jīn chéng huì níng ān xiāng děng jùn dì. běi dì, jīn ān dìng péng yuán ān huà píng yuán líng wǔ wǔ yuán děng jùn dì. xī hé, jīn yín chuān xīn qín xī hé chāng huà děng jùn dì. shàng jùn, jīn yán ān xián níng luò jiāo zhōng bù děng jùn dì. kuài jī, jīn zhè jiāng dōng jìn líng jùn yǐ dōng, zhí zhì xìn ān yǒng jiā jùn dì. fán qī shí èr wàn wǔ qiān kǒu. hòu jiā xǐ huá lì yú guān nèi. jīn yí fù zūn gù shì, xǐ pín rén bù néng zì yè zhě yú kuān dì, cǐ yì kāi cǎo pì tǔ, zhèn rén zhī shù yě."
崔寔政论曰:“昔圣人分口耕耦地,各相副適,使人饥饱不变,劳逸齐均。富者不足僣差,贫者无所企慕。始暴秦隳坏法度,制人之财,既无纲纪,而乃尊奖并兼之人。乌氏以牧竖致财,宠比诸侯;寡妇清以攻丹殖业,礼以国宾。於是巧猾之萌,遂肆其意。上家累巨亿之赀,斥地侔封君之土,行苞苴以乱执政,养剑客以威黔首。专杀不辜,号无市死之子。生死之奉,多拟人主。故下户踦岖,无所跱足,乃父子低首,奴事富人,躬帅妻孥,为之服役。故富者席馀而日炽,贫者蹑短而岁踧,历代为虏,犹不赡於衣食,生有终身之勤,死有暴骨之忧,岁小不登,流离沟壑,嫁妻卖子。其所以伤心腐藏、失生人之乐者,盖不可胜陈。故古有移人通财,以赡蒸黎。今青、徐、兖、冀,(后汉青州,今北海、济南、淄川、东莱、东牟、高密、平原等郡地。徐州,今东海、琅邪、彭城、临淮、广陵等郡地。兖州,今陈留、灵昌、濮阳、东平、济阳、济阴、鲁等郡地。冀州,今魏郡、邺郡、钜鹿、清河、常山、赵郡、博陵、信都、景城等郡地。)人稠土狭,不足相供。而三辅左右及凉、幽州,内附近郡,(凉州,今安定、彭原之北、天水、陇西并其地。幽州,今上谷、范阳之北,东至辽东并其地。)皆土旷人稀,厥田宜稼,悉不垦发。小人之情,安土重迁,宁就饥馁,无適乐土之虑。故人之为言瞑也,谓瞑瞑无所知。犹群羊聚畜,须主者牧养处置,置之茂草,则肥泽繁息,置之磽卤,则零丁耗减。是以景帝六年,下诏郡国,令人得去磽狭,就宽肥。至武帝,遂徙关东贫人於陇西、北地、西河、上郡、会稽,(陇西,今陇西、天水、金城、会宁、安乡等郡地。北地,今安定、彭原、安化、平原、灵武、五原等郡地。西河,今银川、新秦、西河、昌化等郡地。上郡,今延安、咸宁、洛交、中部等郡地。会稽,今浙江东晋陵郡以东,直至信安、永嘉郡地。)凡七十二万五千口。后加徙猾吏於关内。今宜复遵故事,徙贫人不能自业者於宽地,此亦开草辟土,振人之术也。”
zhòng zhǎng tǒng chāng yán yuē:" yuǎn zhōu xiàn jiè zhì shù qiān, ér zhū xià yǒu shí mǔ gòng sāng zhī pò. yuǎn zhōu yǒu kuàng yě bù fā zhī tián, dài sú ān tǔ yǒu sǐ wú qù. jūn zhǎng bù shǐ, shuí néng zì wǎng yuán biān zhī dì. yì kě yīn zuì xǐ rén, biàn yǐ shǒu yù."
仲长统昌言曰:“远州县界至数千,而诸夏有十亩共桑之迫。远州有旷野不发之田,代俗安土有死无去。君长不使,谁能自往缘边之地。亦可因罪徙人,便以守御。”
jìn wǔ dì tài shǐ bā nián, sī tú shí bāo zòu:" zhōu jùn nóng sāng wèi yǒu diàn zuì zhī zhì, yí zēng yuàn shǔ lìng shǐ, yǒu suǒ xún xíng." dì cóng zhī. bāo jì míng quàn kè, bǎi xìng ān zhī. píng wú zhī hòu, yǒu sī zòu:" wáng gōng yǐ guó wèi jiā, jīng chéng bù yí fù yǒu tián zhái. jīn wèi xiá zuò zhū guó dǐ, dāng shǐ chéng zhōng yǒu wǎng lái zhī chù, jìn jiāo yǒu chú gǎo zhī tián. jīn kě xiàn zhī, guó wáng gōng hóu, jīng chéng dé yǒu zhái yī chù. jìn jiāo tián, dà guó shí wǔ qǐng, cì guó shí qǐng, xiǎo guó qī qǐng. chéng nèi wú zhái chéng wài yǒu zhě, jiē tīng liú zhī." nán zǐ yī rén zhàn tián qī shí mǔ, nǚ zǐ sān shí mǔ. qí dīng nán kè tián wǔ shí mǔ, dīng nǚ èr shí mǔ, cì dīng nán bàn zhī, nǚ zé bù kè. qí guān dì yī pǐn wǔ shí qǐng, měi pǐn jiǎn wǔ qǐng yǐ wéi chà, dì jiǔ pǐn shí qǐng. ér yòu gè yǐ pǐn zhī gāo bēi yīn qí qīn shǔ, duō zhě jí jiǔ zú, shǎo zhě sān dài. zōng shì guó bīn xiān xián zhī hòu shì rén zǐ sūn yì rú zhī. ér yòu dé yīn rén yǐ wéi yī shí kè jí diàn kè, liàng qí guān pǐn yǐ wéi chà jiàng. zì xī jìn zé yǒu yīn kè zhī zhì, zhì dōng jìn qí shù gèng jiā, jù fù shuì shàng piān.
晋武帝泰始八年,司徒石苞奏:“州郡农桑未有殿最之制,宜增掾属令史,有所循行。”帝从之。苞既明劝课,百姓安之。平吴之后,有司奏:“王公以国为家,京城不宜复有田宅。今未暇作诸国邸,当使城中有往来之处,近郊有刍稿之田。今可限之,国王公侯,京城得有宅一处。近郊田,大国十五顷,次国十顷,小国七顷。城内无宅城外有者,皆听留之。”男子一人占田七十亩,女子三十亩。其丁男课田五十亩,丁女二十亩,次丁男半之,女则不课。其官第一品五十顷,每品减五顷以为差,第九品十顷。而又各以品之高卑荫其亲属,多者及九族,少者三代。宗室、国宾、先贤之后士人子孙亦如之。而又得荫人以为衣食客及佃客,量其官品以为差降。(自西晋则有荫客之制,至东晋其数更加,具赋税上篇。)
sòng xiào wǔ dì dà míng chū, yáng xī wèi shàng shū zuǒ chéng. shí yáng zhōu cì shǐ xī yáng wáng zǐ shàng shàng yán:" shān hú zhī jìn, suī yǒu jiù kē, rén sú xiāng yīn, tì ér bù fèng, xì xǔ qì fǎn shān fēng shuǐ, bǎo wèi jiā lì. zì qǐng yǐ lái, tuí chí rì shén. fù qiáng zhě jiān lǐng ér zhàn, pín ruò zhě xīn sū wú tuō. zhì yú cǎi zhī dì, yì yòu rú zī. sī shí hài lǐ zhī shēn bì. qǐng sǔn yì jiù tiáo, gèng shēn héng zhì." yǒu sī jiǎn rén chén zhào shū:" shàn zhàn shān zé, qiáng dào lǜ lùn, zāng yī zhàng yǐ shàng jiē qì shì." xī yǐ" rén chén zhī zhì, qí jìn yán kè, shì jì nán zūn, lǐ yǔ shí chí. ér zhàn shān fēng shuǐ, jiān rǎn fù zī, gèng xiāng yīn réng, biàn chéng xiān yè, yī zhāo dùn qù, yì zhì yuàn jiē. jīn gèng kān gé, lì zhì wǔ tiáo. fán shì shān zé, xiān héng xì lì jū fǎn. zhǒng yǎng zhú mù zá guǒ wèi lín réng, jí bēi hú jiāng hǎi yú liáng cǐ qī yóu fǎn, jí yí fǎn. chǎng héng jiā gōng xiū zuò zhě, tīng bù zhuī duó. guān pǐn dì yī dì èr pǐn, tīng zhàn shān sān qǐng. dì sān dì sì pǐn, èr qǐng wǔ shí mǔ. dì wǔ dì liù pǐn, èr qǐng. dì qī dì bā pǐn, yī qǐng wǔ shí mǔ. dì jiǔ pǐn jí bǎi xìng, yī qǐng. jiē yī dìng gé, tiáo shàng zī bù. ruò xiān yǐ zhàn shān, bù dé gèng zhàn. xiān zhàn quē shǎo, yī xiàn zhàn zú. ruò fēi qián tiáo jiù yè, yī bù dé jìn. yǒu fàn zhě, shuǐ tǔ yī chǐ yǐ shàng, bìng jì zāng, yī cháng dào lǜ lùn. chú jìn xián kāng èr nián rén chén zhī kē". cóng zhī.
宋孝武帝大明初,羊希为尚书左丞。时扬州刺史西阳王子尚上言:“山湖之禁,虽有旧科,人俗相因,替而不奉,熂(许气反)山封水,保为家利。自顷以来,颓弛日甚。富强者兼岭而占,贫弱者薪苏无讬。至渔采之地,亦又如兹。斯实害理之深弊。请损益旧条,更申恒制。”有司检壬辰诏书:“擅占山泽,强盗律论,赃一丈以上皆弃市。”希以”壬辰之制,其禁严刻,事既难遵,理与时弛。而占山封水,渐染复滋,更相因仍,便成先业,一朝顿去,易致怨嗟。今更刊革,立制五条。凡是山泽,先恒熂(朸居反。)种养竹木杂果为林仍,及陂湖江海鱼梁鮆(七由反,即移反。)场恒加工修作者,听不追夺。官品第一、第二品,听占山三顷。第三、第四品,二顷五十亩。第五、第六品,二顷。第七、第八品,一顷五十亩。第九品及百姓,一顷。皆依定格,条上赀簿。若先已占山,不得更占。先占阙少,依限占足。若非前条旧业,一不得禁。有犯者,水土一尺以上,并计赃,依常盗律论。除晋咸康二年壬辰之科”。从之。
shí shān yīn xiàn rén duō tián shǎo, kǒng líng fú biǎo qǐng xǐ wú zī zhī jiā yú yú yáo mào mò hóu fǎn yín yín yīn sān xiàn jiè, kěn qǐ hú tián. yú yáo, jīn kuài jī jùn xiàn. mào yín zé jīn yú yáo jùn dì. dì lìng gōng qīng bó yì, xián yuē:" fū xùn nóng xiū zhèng, yǒu guó suǒ tóng. tǔ zhù zhī rén, xí wán rì jiǔ, rú jīng shī wú tián, bù wén xǐ jū tā xiàn. xún shān yīn háo zú fù shì, qǐng mǔ bù shǎo, pín zhě sì lì, fēi wéi wú chǔ. yòu yuán hú jū rén, yú yā wèi yè, xiǎo rén xí shǐ jì nán, quàn zhī wèi yì. yuǎn fèi zhī chóu, fāng jiǎn jīng jí, lǜ kè qióng fá, qí shì mí nán, zī xǐ cū lì, xú xíng wú wǎn." dì wéi zhòng yì, xǐ rén bìng chéng liáng yè.
时山阴县人多田少,孔灵符表请徙无赀之家於馀姚、鄮、(莫侯反)鄞(银音)三县界,垦起湖田。(馀姚,今会稽郡县。鄮、鄞则今馀姚郡地。)帝令公卿博议,咸曰:“夫训农修政,有国所同。土著之人,习玩日久,如京师无田,不闻徙居他县。寻山阴豪族富室,顷亩不少,贫者肆力,非为无处。又缘湖居人,鱼鸭为业,小人习始既难,劝之未易。远废之畴,方翦荆棘,率课穷乏,其事弥难,资徙粗立,徐行无晚。”帝违众议,徙人并成良业。
hòu wèi míng dì yǒng xīng zhōng, pín yǒu shuǐ hàn. shén ruì èr nián, yòu bù shú, yú shì fēn jiǎn yóu pín zhě jiù shí shān dōng. chì yǒu sī quàn kè tián nóng yuē:" qián zhì yǒu zhī, rén shēng zài qín, qín zé bù kuì. fán shù rén bù chù zhě jì wú shēng, bù gēng zhě jì wú shèng, bù shù zhě sǐ wú guǒ, bù cán zhě yī wú bó, bù jī zhě sàng wú cuī. jiào xíng sān nóng, shēng zhí jiǔ gǔ." zì shì rén jiē lì qín, suì shù fēng ráng, xù mù zī xī.
后魏明帝永兴中,频有水旱。神瑞二年,又不熟,於是分简尤贫者就食山东。敕有司劝课田农曰:“前志有之,人生在勤,勤则不匮。凡庶人不畜者祭无牲,不耕者祭无盛,不树者死无椁,不蚕者衣无帛,不绩者丧无縗。教行三农,生殖九穀。”自是人皆力勤,岁数丰穰,畜牧滋息。
jǐng mù dì chū wèi tài zǐ jiān guó, céng lìng yǒu sī kè jī nèi zhī rén, shǐ wú niú jiā yǐ rén niú lì xiāng mào, kěn zhí chú nòu. qí yǒu niú jiā yǔ wú niú jiā yī rén zhòng tián èr shí mǔ, cháng yǐ yún chú gōng qī mǔ, rú shì wèi chà. zhì yǔ lǎo xiǎo wú niú jiā zhòng tián qī mǔ, lǎo xiǎo zhě cháng yǐ chú gōng èr mǔ. jiē yǐ wǔ kǒu xià pín jiā wèi lǜ. gè liè jiā bié kǒu shù suǒ zhǒng qǐng mǔ, míng lì bù mù. suǒ zhǒng zhě yú dì shǒu biāo tí xìng míng, yǐ biàn bō zhí zhī gōng.
景穆帝初为太子监国,曾令有司课畿内之人,使无牛家以人牛力相贸,垦殖锄耨。其有牛家与无牛家一人种田二十亩,偿以耘锄功七亩,如是为差。至与老小无牛家种田七亩,老小者偿以锄功二亩。皆以五口下贫家为率。各列家别口数、所种顷亩,明立簿目。所种者於地首标题姓名,以辨播殖之功。
xiào wén tài hé yuán nián sān yuè, zhào yuē:" qù nián niú yì, sǐ shāng tài bàn, jīn dōng zuò jì xìng, rén xū yì yè. yǒu niú zhě jiā qín yú cháng suì, wú niú zhě bèi yōng yú yú nián. yī fū zhì lǐ sì shí mǔ, zhōng nán èr shí mǔ. wú lìng rén yǒu yú lì, dì yǒu yí lì." shí lǐ ān shì shàng shū yuē:" chén wén liàng dì huà yě, jīng guó dà shì, yì dì xiāng cān, zhì lǐ zhī běn. jǐng shuì zhī xìng, qí lái rì jiǔ, tián lái zhī shù, zhì zhī yǐ xiàn. gài yù shǐ tǔ bù kuàng gōng, rén wǎng yóu lì. xióng shàn zhī jiā, bù dú gāo yú zhī měi dān lòu zhī fū, yì yǒu qǐng mǔ zhī fēn. qiè jiàn zhōu jùn zhī rén, huò yīn nián jiǎn liú yí, qì mài tián zhái, piào jū yì xiāng, shì shè shù dài. sān zhǎng jì lì, shǐ fǎn jiù xū, lú jǐng huāng liáng, sāng yú gǎi zhí. shì yǐ lì yuǎn, yì shēng jiǎ mào, jiàng zōng háo zú, sì qí qīn líng, yuǎn rèn wèi jìn zhī jiā, jìn yǐn qīn jiù zhī yàn. nián zǎi shāo jiǔ, xiāng lǎo suǒ huò, qún zhèng suī duō, mò kě qǔ jù. gè fù qīn zhī, hù yǒu cháng duǎn, liǎng zhèng tú jù, tīng zhě yóu yí, zhēng sòng qiān yán, lián jì bù pàn. liáng chóu wěi ér bù kāi, róu sāng kū ér bù cǎi, yù lìng jiā fēng suì chǔ, rén gěi zī yòng, qí kě dé hū! yú wèi jīn suī sāng jǐng nán fù, yí gèng jūn liàng, shěn qí jìng shù, lìng fēn yì yǒu zhǔn, lì yè xiāng chèn. xì rén huò zī shēng zhī lì, háo yòu mí yú dì zhī yíng. wú sī zhī zé, nǎi bō jūn yú zhào shù, rú fù rú shān, kě yǒu jī yú bǐ hù yǐ. yòu suǒ zhēng zhī tián, yí xiàn nián duàn, shì jiǔ nán míng, xī shǔ jīn zhǔ. rán hòu xū zhà zhī rén, jué yú jì yú, shǒu fèn zhī shì, miǎn yú líng duó." dì shēn nà zhī, jūn tián zhī zhì qǐ yú cǐ yǐ.
孝文太和元年三月,诏曰:“去年牛疫,死伤太半,今东作既兴,人须肄业。有牛者加勤於常岁,无牛者倍佣於馀年。一夫制理四十亩,中男二十亩。无令人有馀力,地有遗利。”时李安世上疏曰:”臣闻量地画野,经国大式,邑地相参,致理之本。井税之兴,其来日久,田莱之数,制之以限。盖欲使土不旷功,人罔游力。雄擅之家,不独膏腴之美;单陋之夫,亦有顷亩之分。窃见州郡之人,或因年俭流移,弃卖田宅,漂居异乡,事涉数代。三长既立,始返旧墟,庐井荒凉,桑榆改植。事已历远,易生假冒,彊宗豪族,肆其侵凌,远认魏晋之家,近引亲旧之验。年载稍久,乡老所惑,群证虽多,莫可取据。各附亲知,互有长短,两证徒具,听者犹疑,争讼迁延,连纪不判。良畴委而不开,柔桑枯而不采,欲令家丰岁储,人给资用,其可得乎!愚谓今虽桑井难复,宜更均量,审其径术,令分艺有准,力业相称。细人获资生之利,豪右靡馀地之盈。无私之泽,乃播均於兆庶,如阜如山,可有积於比户矣。又所争之田,宜限年断,事久难明,悉属今主。然后虚诈之人,绝於觊觎,守分之士,免於凌夺。”帝深纳之,均田之制起於此矣。
jiǔ nián, xià zhào jūn gěi tiān xià rén tián: zhū nán fū shí wǔ yǐ shàng, shòu lù tián sì shí mǔ, bù zāi shù zhě wèi zhī lù tián. fù rén èr shí mǔ, nú bì yī liáng. dīng niú yī tóu shòu tián sān shí mǔ, xiàn sì niú. suǒ shòu zhī tián lǜ bèi zhī, sān yì zhī tián zài bèi zhī, yǐ gōng gēng xiū jí hái shòu zhī yíng suō. rén nián jí kè zé shòu tián, lǎo miǎn jí shēn méi zé hái tián, nú bì niú suí yǒu wú yǐ huán shòu. zhū sāng tián bù zài hái shòu zhī xiàn, dàn tōng rù bèi tián fēn. yú fēn suī yíng, méi zé hái tián, bù dé yǐ chōng lù tián zhī shù, bù zú zhě yǐ lù tián chōng bèi. zhū chū shòu tián zhě, nán fū yī rén gěi tián èr shí mǔ, kè shí yú, zhǒng sāng wǔ shí shù, zǎo wǔ zhū, yú sān gēn. fēi sāng zhī tǔ, fū gěi yī mǔ, yī fǎ kè shí yú zǎo. nú gè yī liáng. xiàn sān nián zhǒng bì, bù bì, duó qí bù bì zhī dì. yú sāng yú dì fēn zá shí yú guǒ jí duō zhǒng sāng yú zhě bù jīn. zhū yīng hái zhī tián, bù dé zhǒng sāng yú zǎo guǒ, zhǒng zhě yǐ wéi lìng lùn, dì rù hái fēn. zhū sāng tián jiē wèi dài yè, shēn zhōng bù hái, héng cóng jiàn kǒu. yǒu yíng zhě wú shòu wú hái, bù zú zhě shòu zhǒng rú fǎ. yíng zhě dé mài qí yíng, bù zú zhě dé mǎi suǒ bù zú. bù dé mài qí fēn, yì bù dé mǎi guò suǒ zú. zhū má bù zhī tǔ, nán fū jí kè, bié gěi má tián shí mǔ, fù rén wǔ mǔ, nú bì yī liáng, jiē cóng hái shòu zhī fǎ. zhū yǒu jǔ hù lǎo xiǎo cán jí wú shòu tián zhě, nián shí yī yǐ shàng jí jí zhě, gè shòu yǐ bàn fū tián. nián yú qī shí zhě bù hái suǒ shòu. guǎ fù shǒu zhì zhě, suī miǎn kè yì shòu fù tián. zhū hái shòu rén tián, héng yǐ zhēng yuè. ruò shǐ shòu tián ér shēn wáng jí mài mǎi nú bì niú zhě, jiē zhì míng nián zhēng yuè nǎi dé hái shòu. zhū tǔ guǎng rén xī zhī chù, suí lì suǒ jí, guān jiè rén zhǒng shí. hòu yǒu lái jū zhě, yī fǎ fēng shòu. zhū dì xiá zhī chù, yǒu jìn dīng shòu tián ér bù lè qiān zhě, zé yǐ qí jiā sāng tián wèi zhèng tián fēn, yòu bù zú bù gěi bèi tián, yòu bù zú jiā nèi rén bié jiǎn fēn. wú sāng zhī xiāng, zhǔn cǐ wèi fǎ. lè qiān zhě tīng zhú kōng huāng, bù xiàn yì zhōu tā jùn, wéi bù tīng bì láo jiù yì. qí dì zú zhī chù, bù dé wú gù ér yí. zhū rén yǒu xīn jū zhě, sān kǒu gěi dì yī mǔ, yǐ wéi jū shì, nú bì wǔ kǒu gěi yī mǔ. nán nǚ shí wǔ yǐ shàng, yīn qí dì fēn, kǒu kè zhòng cài wǔ fēn mǔ zhī yī. zhū yī rén zhī fēn, zhèng cóng zhèng, bèi cóng bèi, bù dé gé yuè tā pàn. jìn dīng shòu tián zhě, héng cóng suǒ jìn. ruò tóng shí jù shòu, xiān pín hòu fù. zài bèi zhī tián, fàng cǐ wèi fǎ. zhū yuǎn liú pèi zhé wú zǐ sūn jí hù jué zhě, xū zhái sāng yú jǐn wèi gōng tián, yǐ gōng shòu shòu. shòu shòu zhī cì, gěi qí suǒ qīn, wèi gěi zhī jiān, yì jiè qí suǒ qīn. zhū zǎi rén zhī guān, gè suí jìn gěi gōng tián: cì shǐ shí wǔ qǐng, tài shǒu shí qǐng, zhì zhōng bié jià gè bā qǐng, xiàn lìng jùn chéng liù qǐng. gēng dài xiāng fù. mài zhě zuò rú lǜ. zhí fèn tián qǐ yú cǐ.
九年,下诏均给天下人田:诸男夫十五以上,受露田四十亩,(不栽树者谓之露田。)妇人二十亩,奴婢依良。丁牛一头受田三十亩,限四牛。所授之田率倍之,三易之田再倍之,以供耕休及还受之盈缩。人年及课则受田,老免及身没则还田,奴婢、牛随有无以还受。诸桑田不在还受之限,但通入倍田分。於分虽盈,没则还田,不得以充露田之数,不足者以露田充倍。诸初受田者,男夫一人给田二十亩,课莳馀,种桑五十树,枣五株,榆三根。非桑之土,夫给一亩,依法课莳榆、枣。奴各依良。限三年种毕,不毕,夺其不毕之地。於桑榆地分杂莳馀果及多种桑榆者不禁。诸应还之田,不得种桑榆枣果,种者以违令论,地入还分。诸桑田皆为代业,身终不还,恒从见口。有盈者无受无还,不足者受种如法。盈者得卖其盈,不足者得买所不足。不得卖其分,亦不得买过所足。诸麻布之土,男夫及课,别给麻田十亩,妇人五亩,奴婢依良,皆从还受之法。诸有举户老小残疾无受田者,年十一以上及疾者,各授以半夫田。年逾七十者不还所受。寡妇守志者,虽免课亦授妇田。诸还受人田,恒以正月。若始受田而身亡及卖买奴婢、牛者,皆至明年正月乃得还受。诸土广人稀之处,随力所及,官借人种莳。后有来居者,依法封授。诸地狭之处,有进丁受田而不乐迁者,则以其家桑田为正田分,又不足不给倍田,又不足家内人别减分。无桑之乡,准此为法。乐迁者听逐空荒,不限异州他郡,唯不听避劳就逸。其地足之处,不得无故而移。诸人有新居者,三口给地一亩,以为居室,奴婢五口给一亩。男女十五以上,因其地分,口课种菜五分亩之一。诸一人之分,正从正,倍从倍,不得隔越他畔。进丁受田者,恒从所近。若同时俱受,先贫后富。再倍之田,放此为法。诸远流配谪无子孙及户绝者,墟宅、桑榆尽为公田,以供授受。授受之次,给其所亲,未给之间,亦借其所亲。诸宰人之官,各随近给公田:刺史十五顷,太守十顷,治中、别驾各八顷,县令、郡丞六顷。更代相付。卖者坐如律。(职分田起於此。)