strong lǐ liù shí èr yán gé liù shí èr xiōng lǐ èr shí sì strong
禮六十二 沿革六十二 凶禮二十四

gǎi zàng fú yì zhōu　 hàn　 wèi　 jìn　 dōng jìn　 sòng　 hòu wèi
改葬服議（周　漢　魏　晉　東晉　宋　後魏）

zhōu zhì, sàng fú yuē:" gǎi zàng sī." mǎ róng yuē:" guān yǒu chí huài, jiāng wáng shī jiù, gù zhì gǎi zàng. guān wù bài zhě, shè zhī rú chū, qí diàn rú dà liǎn shí. bù zhì zhǎn zhě, lǐ yǐ zhōng yě. cóng mù zhī mù, shì yǐ ér chú, bù bì sān yuè. wéi sān nián zhě fú sī, zhōu yǐ xià wú fú." zhèng xuán yuē:" yún fú sī zhě, chén wèi jūn, zi wèi fù, qī wèi fū. qīn jiàn shī jiù, bù kě wú fú, fú sī sān yuè ér chú zhī." wáng sù yún:" běn yǒu sān nián zhī fú zhě, dào yǒu yuǎn jìn, huò yǒu jiān gù, jì zàng ér chú, bù dé dài yǒu sān yuè zhī xiàn." chūn qiū gǔ liáng chuán: lǔ zhuāng gōng sān nián, zàng huán wáng. chuán yuē:" gǎi zàng yě. fàn níng yuē:" gǎi zàng, dāng yán gǎi yǐ míng zhī, yóu jiāo niú zhī kǒu shāng, gǎi bo niú shì yě. chuán dāng yǐ qī nián nǎi zàng, gù wèi zhī gǎi zàng." gǎi zàng zhī lǐ, sī, jǔ xià miǎn yě." fàn níng yuē:" sī zhě, wǔ fú zuì xià. yán jǔ xià miǎn, shàng cóng sī, jiē fǎn qí gù fú. yīn zàng huán wáng jì gǎi zàng zhī lǐ, bù wèi gǎi zàng huán wáng dāng fú sī yě." jiāng xī yuē:" hōng chēng gōng, jǔ wǔ děng zhī shàng. gǎi zàng zhī lǐ sī, jǔ wǔ fú zhī xià, yǐ sàng miǎn miǎo yuǎn yě. tiān zǐ zhū hóu yì fú ér zàng zhī. lǐ yǐ qí wèi jiāo shén míng zhě yě, bù kě yǐ chún xiōng, kuàng qí miǎn zhě hū! shì gù gǎi zàng zhī lǐ, qí fú wéi qīng. yán miǎn, suǒ yǐ shì sī."
周制，喪服曰："改葬緦。"（馬融曰："棺有弛壞，將亡屍柩，故制改葬。棺物敗者，設之如初，其奠如大斂時。不制斬者，禮已終也。從墓之墓，事已而除，不必三月。唯三年者服緦，周以下無服。"鄭玄曰："雲服緦者，臣為君，子為父，妻為夫。親見屍柩，不可無服，服緦三月而除之。"王肅云："本有三年之服者，道有遠近，或有艱故，既葬而除，不得待有三月之限。"）春秋穀梁傳：魯莊公三年，葬桓王。傳曰："改葬也。（范甯曰："改葬，當言改以明之，猶郊牛之口傷，改卜牛是也。傳當以七年乃葬，故謂之改葬。"）改葬之禮，緦，舉下緬也。"（范甯曰："緦者，五服最下。言舉下緬，上從緦，皆反其故服。因葬桓王記改葬之禮，不謂改葬桓王當服緦也。"江熙曰："薨稱公，舉五等之上。改葬之禮緦，舉五服之下，以喪緬邈遠也。天子諸侯易服而葬之。禮以其為交神明者也，不可以純凶，況其緬者乎！是故改葬之禮，其服唯輕。言緬，所以釋緦。"）

hàn dài dé yún:" zhì sī má jù ér zàng, zàng ér chú, wèi zi wèi fù qī qiè wèi fū chén wèi jūn sūn wèi zǔ hòu yě. wú qiǎn diàn zhī lǐ. qí yú qīn jiē diào fú." chén shuò wèn zhào shāng yún:" qīn jiàn shī jiù, bù kě jí fú, jì yú kě chú, hé wèi hū sān yuè?" shāng dá yuē:" jīng yún' gǎi zàng sī', sān yuè ér chú. sān yuè yī shí, wú tā biàn yì. jīn jì sī, wú yīn biàn chú, gù dài sān yuè chú, yǐ shùn sī zhī shù."
漢戴德云："制緦麻具而葬，葬而除，謂子為父、妻妾為夫、臣為君、孫為祖後也。無遣奠之禮。其餘親皆吊服。"（陳鑠問趙商云："親見屍柩，不可吉服，既虞可除，何為乎三月？"商答曰："經雲'改葬緦'，三月而除。三月一時，無他變易。今既緦，無因便除，故待三月除，以順緦之數。"）

wèi wáng sù yún:" sī tú wén zi gǎi zàng, qí shū fù wèn fú yú zi sī. zi sī yuē:' lǐ, fù mǔ gǎi zàng, sī ér chú, bù rěn wú fú sòng zhì qīn yě.'" sù yòu yún:" běn yǒu sān nián zhī fú zhě, dào yǒu yuǎn jìn, huò yǒu jiān gù, jì zàng ér chú, bù dài yǒu sān yuè zhī fú yě. fēi fù mǔ, wú fú, wú fú zé diào fú jiā má." wú xú zhěng wèn shè cí yún:" gǎi zàng sī, qí diàn rú dà liǎn, cóng miào zhī miào, cóng mù zhì mù, lǐ yí tóng yě. yòu cǐ dà liǎn, wèi rú shǐ sǐ zhī dà liǎn xié? cóng miào xī wèi hé miào? shēng wù hé yòng?" cí dá:" diàn rú dà liǎn diàn, shì dà liǎn tè tún. cóng mí miào cháo zǔ miào, cóng gù mù zhī xīn mù, jiē yòng tè tún. dài fū yǐ shàng, qí lǐ wáng. yǐ cǐ tuī zhī, dài fū diàn yòng tè shēng, tiān zǐ tài láo, zhū hóu shǎo láo."
魏王肅云："司徒文子改葬，其叔父問服於子思。子思曰：'禮，父母改葬，緦而除，不忍無服送至親也。'"肅又云："本有三年之服者，道有遠近，或有艱故，既葬而除，不待有三月之服也。非父母，無服，無服則吊服加麻。"（吳徐整問射慈云："改葬緦，其奠如大斂，從廟之廟，從墓至墓，禮宜同也。又此大斂，謂如始死之大斂邪？從廟悉謂何廟？牲物何用？"慈答："奠如大斂奠，士大斂特豚。從禰廟朝祖廟，從故墓之新墓，皆用特豚。大夫以上，其禮亡。以此推之，大夫奠用特牲，天子太牢，諸侯少牢。"）

jìn yuán zhǔn zhèng lùn yún:" sàng wú zài fú, rán āi shén, bù kě wú fú. ruò zhōng yuè shù, shì zài fú yě. dào yuǎn zé guò zhī kě yě, dào jìn xún yuè kě yě. huò wèn hé qīn fú sī, dà gōng yǐ shàng kě yě."
晉袁准正論云："喪無再服，然哀甚，不可無服。若終月數，是再服也。道遠則過之可也，道近旬月可也。或問何親服緦，大功以上可也。"

dōng jìn hè xún dá fù chún yún:" zhèng xuán yún sān yuè zhě, yǐ qīn dǔ shī jiù, gù sān yuè yǐ xù qí yú huái. dàn chí sù bù kě xiàn, gù bù zài sān yuè zhāng yě. wáng shì yú bì ér chú, qiě wú zhèng wén. zhèng dé cóng zhòng, gù yào jì cóng zhī."
東晉賀循答傅純云："鄭玄雲三月者，以親睹屍柩，故三月以序其餘懷。但遲速不可限，故不在三月章也。王氏虞畢而除，且無正文。鄭得從重，故要記從之。"

yīn zhòng kān wèn fàn níng yuē:" cóng xiōng dào lín yíng qiān gǎi shì, xiān rú bìng bù yí sī fú, dài suǒ duō yòng, qiě dāng yī xíng. zhì yú shì chú, wáng zhèng bù tóng, hé zhě wèi yǔn?" níng dá yuē:" gǎi zàng zhě fēi cháng, gù bù zài wǔ fú zhī zhāng. zàng chí zhě zì dāng yǐ bì shì wèi duàn, yì yóu jiǔ sàng fú yú sān nián." yòu yún:" fù sàng wèi zàng, zhǔ sàng zhě bù chú. dāng qí wèi zhǔ, wǔ fú jiē rán. gǒu yǒu shì gù, zàng bì yú qī, cǐ fēi cháng zhī tōng fú yě."
殷仲堪問范甯曰："從兄道林營遷改事，先儒並不疑緦服，代所多用，且當依行。至於釋除，王鄭不同，何者為允？"甯答曰："改葬者非常，故不在五服之章。葬遲者自當以畢事為斷，亦猶久喪服逾三年。"又云："父喪未葬，主喪者不除。當其為主，五服皆然。苟有事故，葬必逾期，此非常之通服也。"

chéng dì xián hé sì nián, tài wèi yǔ liàng gǎi zàng, fú qí cuī. xián kāng sān nián, sī kōng hé chōng gǎi zàng yì rán. cài mó yǐ wèi gǎi zàng zhǎn cuī, lǐ yán sī zhě, wèi sī qīn yǐ shàng jiē fǎn fú yě.
成帝咸和四年，太尉庾亮改葬，服齊縗。咸康三年，司空何充改葬亦然。蔡謨以為改葬斬縗，禮言緦者，謂緦親以上皆反服也。

fàn wāng yǔ jiāng dūn shū yuē:" xiào zǐ zhòng dǔ líng chèn, āi xīn tòng yǒng, hé yǐ sī fú lín zhì qīn zhī sàng, sān yuè ér chú. cǐ nǎi yí lǐ shù zì, le wú shǒu wěi, jīn rén yǒu yí. sūn fàng gǎi zàng qí zǔ, fàng kāi kuàng, fú zhǎn cuī, yī mén fǎn fú. cóng xíng zhě dài jiù zhì, yǐ cuī dié yíng yú jiāo. èr yuè shì bì, fàng fù sì yuè huì chú, fàng xiōng dì èr yuè huì chú, cǐ jiē fǎn fú." mèng lòu nán fàng yuē:" wèi cháng yǒu zhǎn fú xún yuè ér chú zhě." fàng dá yuē:" lǐ yì yǒu jī nián ér wú biàn, jiǔ sàng shì yě. huò zài yǐ biǎo āi, qīn shǔ lín kuàng shì yě. huò xún yuè ér chú, qì zàng jí jí shì yě. huò fú zhòng ér yuè cù, qí cuī sān yuè shì yě."
范汪與江惇書曰："孝子重睹靈櫬，哀心慟踴，何以緦服臨至親之喪，三月而除。此乃儀禮數字，了無首尾，今人有疑。孫放改葬其祖，放開壙，服斬縗，一門反服。從行者待柩至，以縗絰迎於郊。二月事畢，放父四月晦除，放兄弟二月晦除，此皆反服。"（孟陋難放曰："未嘗有斬服旬月而除者。"放答曰："禮亦有積年而無變，久喪是也。或再以表哀，親屬臨壙是也。或旬月而除，訖葬即吉是也。或服重而月促，齊縗三月是也。"）

hé qí yún:" huáng zǔ ēn yuǎn, yóu bù gǎn yǐ qīng fú fu zhī, kuàng yǐ sī lín fù mǔ zhī zàng hū! ruò chuán zhòng zhī sūn gǎi zàng qí fù, zé wèi èr zhǎn, yú lǐ yì wéi shùn. zhèng xuán sān yuè zhī yì, zé jìn tuì yǒu yí. cóng wáng sù yú chú zhī wén, zé jiù jí cāng zú. cóng cài mó, zé guān yú èr zhǎn. qiě sàng fú qí cuī sān yuè zhī lì, ér sī wú yì tiáo yě."
何琦云："皇祖恩遠，猶不敢以輕服服之，況以緦臨父母之葬乎！若傳重之孫改葬其父，則為二斬，於禮亦違順。鄭玄三月之義，則進退有疑。從王肅虞除之文，則就吉倉卒。從蔡謨，則關於二斬。且喪服齊縗三月之例，而緦無異條也。"

wáng méng yuē:" gǎi zàng sī, duó zhī yǐ zhǎn kě yě. jīn ruò jí zhòng zhì yú xún rì, tóng zhì tòng yú shǐ āi, ér jiù jí bù jiàn, yú lǐ yǒu yí." yú jì dá yuē:" cài mó yún: chuán yún bù yǐ xiōng dì zhī fú fu zhì zūn zhě, nǎi shǐ sàng zhèng fú ěr. qiě zhǎn cuī zhī mò, biàn zì gǎo guān má yī, nǎi qīng yú sī má, rán yóu yǐ fú zhì zūn yǐ."
王濛曰："改葬緦，奪之以斬可也。今若極重製於旬日，同至痛於始哀，而就吉不漸，於禮有疑。"於濟答曰："蔡謨云：傳雲不以兄弟之服服至尊者，乃始喪正服耳。且斬縗之末，便自縞冠麻衣，乃輕於緦麻，然猶以服至尊矣。"

fàn xuān yuē:" zhǎn cuī, jì zàng zé bù tóng yú qí cuī, jì liàn zé tóng dà gōng, dà xiáng zhī hòu, lüè rú sī má, lǐ zhī cì xù yě. ān dé fǎn fú shǐ fú bù cóng qí biàn? yòu gǎi zàng sī, fú sān yuè zhě fēi yě, zhí qì zàng wèi duàn yǐ. ruò gǎi zàng bù guò yī xún, ān kě biàn tuō hū. lǐ yún yī shí, shí yú sī biàn, gù qǔ jié yān. ruò dào yuǎn jiān gù, bù dé shí bì, zé yóu lǐ yún jiǔ sàng bù zàng, zhǔ sàng zhě bù chú, kě dài zàng qì ér chú."
范宣曰："斬縗，既葬則布同於齊縗，既練則同大功，大祥之後，略如緦麻，禮之次序也。安得反服始服不從其變？又改葬緦，服三月者非也，直訖葬為斷矣。若改葬不過一旬，安可便脫乎。禮雲一時，時逾思變，故取節焉。若道遠艱故，不得時畢，則猶禮雲久喪不葬，主喪者不除，可待葬訖而除。"

yuán dì jiàn wǔ chū, yǐ wēn jiào wèi sàn qí shì láng, jiào yǐ mǔ wáng zhí kòu, bù lín bìn zàng, yù yíng gǎi zàng, gù ràng bù bài. zhào yuē:" wēn jiào bù bài, yǐ wèi dé gǎi bo zàng sòng, cháo yì yòu pō yǒu yì tóng. gǔ rén zhī zhì sān nián, fēi qíng zhī suǒ jǐn, cún wáng yǒu duàn, bù yǐ sǐ shāng shēng ěr. yāo dié ér fú jīn gé zhī yì zhě, qǐ yíng guān xié? suí wáng shì zhī huǎn jí yě. jīn jié nì wèi xiāo, píng yáng dào duàn, fèng yíng zhū jūn yóu wèi dé jìng jìn, jiào tè yī shēn, yú hé jì qí sī jiān, ér yǐ lǐ ài zì yí, bù fú wáng mìng xié! qí lìng sān sī bā zuò xiáng yì." yú shì tài zǎi xī yáng wáng yàng děng yì:" xī wǔ yuán xié gōng qù chǔ, wèi wú xíng rén yǐ móu chǔ, zhì zài bào chóu, bù gǒu miè shēn yě. wēn jiào zāo nán, xī zài hé shuò, rì xún gān gē, zhì shuā chóu è, wàn lǐ tóu shēn, guī fù cháo tíng, jiāng yù yīn shí jié lì, píng lài wáng wēi, yǐ zhǎn qí qíng, cǐ nǎi jiào zhī zhì yě." yǒu sī zòu:" àn qù jiàn wǔ yuán nián xīn wèi zhào shū, yī lǐ jiǔ sàng wèi zàng, wéi sàng zhǔ bù chú. yǐ tā gù wèi zàng, rén zǐ zhī qíng, bù kě jū bìn ér chú, gù qī yú bì zàng, wú yuǎn jìn zhī duàn yě. ruò wáng yù zéi nán, sàng líng wú chù, qiú suǒ lǐ jué, gù yīng sān nián ér chú, bù dé gù cóng wèi zàng zhī lì yě. àn xīn wèi zhī zhì, yǐ yǒu chéng duàn, jiē bù dé fù suì sī qíng, bù fú wáng mìng, yǐ kuī fǎ xiàn. cān yì kě rú qián zhào jiào shòu bài, zhòng gào zhōng chéng sī tú, zhū rú jiào bǐ zhě, yī dōng guān gù shì xīn wèi lìng shū zhī zhì." jiào bù dé yǐ, nǎi bài.
元帝建武初，以溫嶠為散騎侍郎，嶠以母亡值寇，不臨殯葬，欲營改葬，固讓不拜。詔曰："溫嶠不拜，以未得改卜葬送，朝議又頗有異同。古人之制三年，非情之所盡，存亡有斷，不以死傷生耳。腰絰而服金革之役者，豈營官邪？隨王事之緩急也。今桀逆未梟，平陽道斷，奉迎諸軍猶未得徑進，嶠特一身，於何濟其私艱，而以理閡自疑，不服王命邪！其令三司八座詳議。"於是太宰、西陽王羕等議："昔伍員挾弓去楚，為吳行人以謀楚，志在報讎，不苟滅身也。溫嶠遭難，昔在河朔，日尋干戈，志刷讎惡，萬里投身，歸赴朝廷，將欲因時竭力，憑賴王威，以展其情，此乃嶠之志也。"有司奏："按去建武元年辛未詔書，依禮久喪未葬，唯喪主不除。以他故未葬，人子之情，不可居殯而除，故期於畢葬，無遠近之斷也。若亡遇賊難，喪靈無處，求索理絕，固應三年而除，不得固從未葬之例也。按辛未之制，已有成斷，皆不得復遂私情，不服王命，以虧法憲。參議可如前詔嶠受拜，重告中丞司徒，諸如嶠比者，依東關故事、辛未令書之制。"嶠不得已，乃拜。

sòng yǔ wèi zhī wèi:" gǎi zàng suǒ yǐ sī ér bù zhòng zhě, dāng yǐ sòng wáng yǒu yǐ, fù shēng yǒu jié. ruò yòng shǐ wáng zhī fú, zé shì sǐ qí qīn, gù zhì sī yǐ shì biàn jí. jì yǒu qí fú, ruò xún yuè ér zàng, zé dāng rú zhèng xuán shuō, zú sī zhī xiàn, sān yuè ér chú. ruò zàng guò sān yuè zhě, xū zàng bì shì fú, fú wèi zàng shè gù yě."
宋庾蔚之謂："改葬所以緦而不重者，當以送亡有已，復生有節。若用始亡之服，則是死其親，故制緦以示變吉。既有其服，若旬月而葬，則當如鄭玄說，卒緦之限，三月而除。若葬過三月者，須葬畢釋服，服為葬設故也。"

hòu wèi míng dì shén guī yuán nián, shì zhōng guó zi jì jiǔ cuī guāng shàng yán:" bèi tái cí bù cáo fú, wén zhāo huáng tài hòu gǎi zàng, yì zhì zūn huáng tài zǐ qún chén fú zhì qīng zhòng. sì mén bó shì liú jì míng yì: àn sàng fú jì suī yún' gǎi zàng sī', wén wú zhǐ jù, zhì yú zhù jiě, guāi yì bù tóng. yòu tài cháng bó shì zhèng liù yì yún:' qiè wèi zhèng xuán dé fú sī zhī zhǐ, miù sān yuè zhī yán. rú chén suǒ jiàn, qǐng yī fú sī, jì zàng wèi chú.' shí yǐ wèi yǔn." zhào kě.
後魏明帝神龜元年，侍中、國子祭酒崔光上言："被台祠部曹符，文昭皇太后改葬，議至尊、皇太子、群臣服制輕重。四門博士劉季明議：按喪服記雖雲'改葬緦'，文無指據，至於註解，乖異不同。又太常博士鄭六議云：'竊謂鄭玄得服緦之旨，謬三月之言。如臣所見，請依服緦，既葬為除。'實以為允。"詔可。

dí sūn yǒu fù sàng wèi liàn gǎi zàng zǔ fú yì jìn
嫡孫有父喪未練改葬祖服議（晉）

jìn duàn yí wèn:" dí sūn jū fù sàng wèi liàn ér gǎi zàng zǔ, dāng hé fú? yòu chū yǎng zi jū suǒ shēng fù sàng qí cuī, gǎi zàng hé dāng hé fú?" xún nè yún:" lǐ, fù mǔ sàng xié, zàng xiān qīng hòu zhòng. wèi biàn dāng yǐ zhòng fú ér zàng yě. ruò fú zhòng kě yǐ lín zàng, zé wèi rén hòu zhě yì dāng zhe qí cuī ěr. lǐ wú de wén, cǐ yì jué ěr."
晉段疑問："嫡孫居父喪未練而改葬祖，當何服？又出養子居所生父喪齊縗，改葬合當何服？"荀訥云："禮，父母喪偕，葬先輕後重。謂便當以重服而葬也。若服重可以臨葬，則為人後者亦當著齊縗耳。禮無的文，此意決耳。"

bù xióng wèn:" gǎi zàng dàn yán chén zǐ qī wèi jūn fù fū sān zhě, ér sūn wèi zǔ hòu yì yí sī, bù shěn shòu zhòng yú zǔ, fù wáng hòu, zǔ mù bēng, bù zhī yún hé?" xǔ měng yún:" àn jīng wén yǐ wèi zhū yǒu sān nián zhě jiē dāng sī, rú zhù yì jǔ cǐ sān zhě, míng wéi zhǎn zhě ěr. jīn fù zú, sūn wèi zǔ hòu ér zàng zǔ, suī bù shòu zhòng yú zǔ, jù wèi zhǔ, suī bù wèi zǔ zhǎn, yì zhì sī yǐ zàng yě."
步熊問："改葬但言臣、子、妻為君父夫三者，而孫為祖後亦宜緦，不審受重於祖，父亡後，祖墓崩，不知云何？"許猛云："按經文以謂諸有三年者皆當緦，如注意舉此三者，明唯斬者耳。今父卒，孫為祖後而葬祖，雖不受重於祖，據為主，雖不為祖斬，亦制緦以葬也。"

yǒu xiǎo gōng sàng jí xiōng sàng zài bìn gǎi zàng fù mǔ fú yì wèi　 jìn
有小功喪及兄喪在殯改葬父母服議（魏　晉）

wèi xún yǔ yún:" yǒu xiǎo gōng sàng fú, gǎi zàng fù mǔ, fú yǐ zhòng bāo qīng, yí biàn fú xiǎo gōng." wáng sù yǐ wèi yí fú gǎi zàng sī, zú shì fǎn gù fú.
魏荀俁云："有小功喪服，改葬父母，服以重包輕，宜便服小功。"王肅以為宜服改葬緦，卒事反故服。

jìn cài mó dá huò wèn:" gǎi zàng fú sī. jīn jiǎ dāng qiān zàng, ér xiān yǒu xiōng sàng zài bìn, wèi dāng hé fú? mó dá:' yì yīng fú sī. lǐ, sān nián zhī sàng jì liàn, ér zāo sī má zhī sàng, zé fú qí fú wǎng kū zhī. fán sàng xiāng yì, jiē yǐ zhòng yì qīng. zhì yú cǐ shì, zé yǐ qīng yì zhòng. suǒ yǐ rán zhě, lín qí sàng gù yě. bēi zhě yóu rán, kuàng zhì zūn hū! wèi jiǎ lín zàng, yīng gǎi fú sī má.'"
晉蔡謨答或問："改葬服緦。今甲當遷葬，而先有兄喪在殯，為當何服？謨答：'亦應服緦。禮，三年之喪既練，而遭緦麻之喪，則服其服往哭之。凡喪相易，皆以重易輕。至於此事，則以輕易重。所以然者，臨其喪故也。卑者猶然，況至尊乎！謂甲臨葬，應改服緦麻。'"

gǎi zàng fù mǔ chū shì nǚ fú yì jìn
改葬父母出適女服議（晉）

jìn yǔ hé wèn:" nǚ zǐ shì rén, jīn gǎi zàng, ér jì fú sī, nǚ zǐ dāng yǒu fú bù?" wáng yì dá yún:" àn lǐ gǎi zàng sī, zhèng shì yǐ wèi chén zǐ qī. yǐ lì tuī zhī, nǚ zǐ suī jiàng fù mǔ, jí yì zi yě. jīn nán nǚ jiē sī, yú yì zì tōng."
晉庾龢問："女子適人，今改葬，兒既服緦，女子當有服不？"王翼答云："按禮改葬緦，鄭氏以為臣、子、妻。以例推之，女子雖降父母，即亦子也。今男女皆緦，於義自通。"

gǎi zàng qián mǔ jí chū mǔ fú yì jìn
改葬前母及出母服議（晉）

jìn hú jì gǎi zàng qián mǔ fú yì yún:" jīn lǐ wú qí zhāng, bù fù tè wèi zhī fǎ. gù qǔ jì mǔ yǐ zhǔn shì mù xià, dé shēn xiào yǎng zhī qíng. tuī cǐ suǒ fèng, qián jì yī yě. yǐ wèi qián mǔ gǎi zàng, yí cóng zhòng zi zhī zhì."
晉胡濟改葬前母服議云："今禮無其章，不復特為之法。故取繼母以准事目下，得申孝養之情。推此所奉，前繼一也。以為前母改葬，宜從眾子之制。"

yòu liú zhèn zhī wèn:" fù shàng zài, mǔ chū jià wáng, jīn gǎi zàng, yīng yǒu fú bù?" xú guǎng dá yún:" gǎi zàng fú sī, wéi shī jí zhòng. cǐ jì chū jià, wèi wén ér yǒu fú zhī wén. rán yuán qíng lì lǐ, lìng zhì fú fèng lín, jiù cóng zhòng zhī yì, hé jí xīn zhī lǐ, yì dāng wú yí yú bù yǔn yě."
又劉鎮之問："父尚在，母出嫁亡，今改葬，應有服不？"徐廣答云："改葬服緦，唯施極重。此既出嫁，未聞兒有服之文。然緣情立禮，令制服奉臨，就從重之義，合即心之理，亦當無疑於不允也。"

mǔ fēi zuì bèi chū fù wáng hòu gǎi zàng yì jìn
母非罪被出父亡後改葬議（晉）

jìn wáng dàn wáng shěn yǔ qí shū zhēng nán jiāng jūn chǎng shū yuē:" wáng mǔ shǎo xiū fù dào, shì cí gū èr shí yú nián, bù xìng jiǔ qǐn dǔ jí, huì dōng jùn jūn àn dōng jùn jūn, shěn fù. chū dào guān ér lǐ fū rén wáng. àn lǐ fū rén, shěn zǔ mǔ. shì shí wáng mǔ suǒ kǔ kùn jù, bù rèn lín sàng. dōng jùn jūn zì tòng yuǎn bù dé cháng yào, ér fù yí qīn shì jí ér bù dé lín zhōng, shǒu shū zé qiǎn, zài bìng dà guī, àn dà guī wèi bèi qiǎn hái běn yě. suì zhì yǔn wáng. dōng jùn jūn hòu shēn dào hèn zhī. cí bǐ cún wú guò xíng, méi hé chū míng. chūn qiū zhī yì, yuán xīn dìng zuì. qǐ yíng wáng mǔ shén jiù, gǎi zàng mù tián. shàng dāng xiān gū cí ài zhī ēn, cì shì xiān jūn jì wǎng zhī hèn, xià juān wáng líng wú fù zhī chǐ."
晉王澹、王沈與其叔征南將軍昶書曰："亡母少修婦道，事慈姑二十餘年，不幸久寢篤疾，會東郡君（按東郡君，沈父。）初到官而李夫人亡。（按李夫人，沈祖母。）是時亡母所苦困劇，不任臨喪。東郡君自痛遠不得嘗藥，而婦宜親侍疾而不得臨終，手書責遣，載病大歸，（按大歸謂被遣還本也。）遂至殞亡。東郡君後深悼恨之。慈妣存無過行，沒荷出名。春秋之義，原心定罪。乞迎亡母神柩，改葬墓田。上當先姑慈愛之恩，次釋先君既往之恨，下蠲亡靈無負之恥。"

bó shì xuē xū yì yǐ wèi:" chūn qiū yuán xīn dìng zuì, zhòng ní chēng fù yǒu zhèng zi, rán zé lùn zuì bù kě yǐ bù yuán xīn, wèi zi bù kě yǐ bù yì zhèng. lái shū yún zūn qīn yǐ bù xìng gòu jí, bù rèn lǐ sàng. lǐ, jí zé yǐn jiǔ shí ròu, gài jí yú xìng mìng ér quán zhèng lǐ yě. fū hòu yǎng wàng āi, lǐ zhī suǒ xǔ, kuàng zūn qīn yīng chén dǔ jí ér bèi qī chū zhī fá hū! xiàng shǐ nǎng shí jiā yǒu zhuàng zi, míng zhèng běn mò, zhí dào ér zhēng, qǐ lìng cí mǔ yǐ fēi zuì shòu bù yì zāi! kǎo zhū diǎn lǐ, jī zhī yuán qíng, qí zhāo gào xiān líng, xiān líng, dōng jùn jūn. hái ān zhào yù, shǐ yán fù wú wéi lǐ zhī jǔ, cí mǔ xuě méi dài zhī chǐ, bù yì kě hū!" shěn zhòng yǔ shū chǎng shū shù xuē yì, qí shū dá xǔ zhī.
博士薛諝議以為："春秋原心定罪，仲尼稱父有諍子，然則論罪不可以不原心，為子不可以不義諍。來書雲尊親以不幸遘疾，不任理喪。禮，疾則飲酒食肉，蓋急於性命而權正禮也。夫厚養忘哀，禮之所許，況尊親嬰沉篤疾而被七出之罰乎！向使曩時家有壯子，明證本末，直道而爭，豈令慈母以非罪受不義哉！考諸典禮，稽之原情，其昭告先靈，（先靈，東郡君。）還安兆域，使嚴父無違理之舉，慈母雪沒代之恥，不亦可乎！"沈重與叔昶書述薛議，其叔答許之。

shěn jì xiān kǎo dōng jùn jūn wén yún:" xiào zǐ shěn gǎn zhāo gào liè kǎo dōng jùn jūn: shěn wáng mǔ guō shì, kè qín fù dào, qí xiào zhī jié, kè shùn yú xiān gū. tiān jiàng fēn qì, yàn mén tài fū rén gòu jí lì xún, guō shí yòu yù dǔ jí, fú huò cháng dǎo, fū rén bù xìng, suì zhì yǔn méi. liè kǎo zú chéng dà biàn, yōu tòng huāng mí, wèi xiáng tīng chá, wèi guō gōng yǎng yǒu què, suì zài bìng dà guī, xún biàn yǔn wáng, liè kǎo shēn yòng dào hèn. dàn jí shěn yǎng wéi liè kǎo jiù xīn, jiàn wáng bǐ sù xíng, bù yíng zhī yì, kǎo lǐ dù āi, wèi jí shī xíng, dàn bù xìng yāo méi. shěn gǎn shù dàn yì, móu zhī tōng rú, zī zhī bāng zú, xián yǐ wèi wáng bǐ yí shí gǎi zàng. shěn zhé shòu mìng yú zhēng nán jūn, àn wèi shū wáng chǎng. jǐn yì yè yíng guō líng jiù, yǐ mǒu yuè rì ān cuò, shù shùn liè kǎo zhī jiù xīn, quán zǔ qīn zhī cí ài zhě yě."
沈祭先考東郡君文云："孝子沈敢昭告烈考東郡君：沈亡母郭氏，恪勤婦道，齊孝之節，克順於先姑。天降氛氣，雁門太夫人遘疾歷旬，郭時又遇篤疾，弗獲嘗禱，夫人不幸，遂至殞沒。烈考卒承大變，憂慟荒迷，未詳聽察，謂郭供養有闕，遂載病大歸，尋便殞亡，烈考深用悼恨。澹及沈仰惟烈考舊心，鑒亡妣素行，不迎之議，考禮度哀，未及施行，澹不幸夭沒。沈敢述澹意，謀之通儒，咨之邦族，咸以為亡妣宜時改葬。沈輒受命於征南君，（按謂叔王昶。）謹詣鄴迎郭靈柩，以某月日安厝，庶順烈考之舊心，全祖親之慈愛者也。"

gǎi zàng fǎn yú yì jìn　 sòng
改葬反虞議（晉　宋）

jìn shàng shū xià wèn gǎi zàng yīng yú yǔ bù. àn wáng sù sàng fú jì yún:" gǎi zàng sī, jì yú ér chú zhī." fù chún nán yuē:" fū zàng yǐ cáng xíng, miào yǐ ān shén, gǎi zàng zhī shén zài miào jiǔ yǐ, ān dé tuì zhī yú qǐn ér yú zhī hū? ruò yú zhī yú qǐn, zé dāng fù hái fù yú miào, bù dé dàn yú ér yǐ." guó zi jì jiǔ xún nè yǐ wèi:" yú, ān shén zhī jì. shén yǐ zài miào, gǎi zàng bù yīng fù yú, yú zé yǒu zhǔ. nè wèi chún yán wèi dāng."
晉尚書下問改葬應虞與不。按王肅喪服記云："改葬緦，既虞而除之。"傅純難曰："夫葬以藏形，廟以安神，改葬之神在廟久矣，安得退之於寢而虞之乎？若虞之於寢，則當復還祔於廟，不得但虞而已。"國子祭酒荀訥以為："虞，安神之祭。神已在廟，改葬不應復虞，虞則有主。訥謂純言為當。"

hán qiú wèn hè xún yuē:" àn fù chún yuē wèn zhèng shì gǎi zàng sān yuè, yòu jī wáng shì yǐ jì yú wèi jié, yún' gǎi zàng zhī shén zài miào jiǔ yǐ, bù yīng fù yú'. jiàn fǔ jūn suǒ dá, wéi yún yí sān yuè, wèi wáng shì wèi duǎn, zhèng wèi zhǎng, ér bù dá yīng yú zhī yì, cǐ wèi yīng yú fǒu yě?" xún dá yuē:" fán yí zàng zhě, bì xiān shè jì gào mù ér kāi zhǒng, cóng mù zhì mù jiē shè diàn, rú jiāng zàng cháo miào zhī lǐ. yì yì yǒu yí. jì shè diàn yú mù, suǒ yǐ zhōng qí shì, bì ěr zhě, suī fēi zhèng yú, yì shì yú zhī yī yú yě, dàn bù dé rú cháng yú hái jì bìn gōng ěr. gù bù shèn fēi wáng shì, dàn bù xǔ qí biàn chú. rán lǐ wú zhèng wén, shì yǐ bù míng yán yě."
韓虬問賀循曰："按傅純曰問鄭氏改葬三月，又譏王氏以既虞為節，雲'改葬之神在廟久矣，不應復虞'。見府君所答，唯雲宜三月，謂王氏為短，鄭為長，而不答應虞之義，此為應虞否也？"循答曰："凡移葬者，必先設祭告墓而開冢，從墓至墓皆設奠，如將葬朝廟之禮。意亦有疑。既設奠於墓，所以終其事，必爾者，雖非正虞，亦似虞之一隅也，但不得如常虞還祭殯宮耳。故不甚非王氏，但不許其便除。然禮無正文，是以不明言也。"

yīn zhòng kān wèn fàn níng yuē:" xún nè yì tài hòu gǎi zàng, jì jù yán bù yú, cháo tíng suǒ yòng, hè yào jì yún sān yuè biàn zhǐ, hé yě?" níng dá yuē:" hè wú cǐ wén, huò hào shì zhě wèi zhī xié? bù jiàn mǎ zhèng hè fàn shuō gǎi zàng yǒu yú. shén yǐ zài miào, yú hé wèi zāi!" wú shè cí dá xú zhěng wèn gǎi zàng yú yuē:" bù zài bìn gōng, yòu bù wèi wèi, hé fǎn yú zhī yǒu."
殷仲堪問范甯曰："荀訥議太后改葬，既據言不虞，朝廷所用，賀要記雲三月便止，何也？"甯答曰："賀無此文，或好事者為之邪？不見馬、鄭、賀、范說改葬有虞。神已在廟，虞何為哉！"（吳射慈答徐整問改葬虞曰："不在殯宮，又不為位，何反虞之有。"）

sòng yǔ wèi zhī wèi:" shén yǐ zài miào, wú suǒ fù yú. dàn xiān jì ér kāi mù, jiāng biǎn ér diàn, shì bì ér jì líng, suì huǐ líng zuò. ruò guān huǐ gèng liǎn, zé yí yǒu dà liǎn zhī diàn. ruò yí sàng yuǎn zàng, yòu yǒu zǔ diàn qiǎn diàn yě."
宋庾蔚之謂："神已在廟，無所復虞。但先祭而開墓，將窆而奠，事畢而祭靈，遂毀靈座。若棺毀更斂，則宜有大斂之奠。若移喪遠葬，又有祖奠、遣奠也。"

fù mǔ mù huǐ fú yì zēng zǔ cóng zǔ mù huǐ fù dōng jìn　 sòng　 liáng
父母墓毀服議（曾祖從祖墓毀附○ 東晉　宋　梁）

dōng jìn dà xìng èr nián, sī tú xún zǔ biǎo yán:" wáng lù jiàn tōng, shì rén dé shì zhǒng mù, duō wén xiōng wèn, cháo yě suǒ xíng bù tóng, huò yǒu zhì zhòng zhǎn zhàng zhě, fù yǒu zhì qí cuī sān yuè sī má sān yuè zhě, zhí sù fú jǐn āi zhě. rén shēng bù tóng, xìng yǒu hòu bó, shì yǐ shèng rén zhì lǐ jū zhōng, shǐ xián zhě fǔ jiù, bù xiào zhě qǐ jí. chén wèi mù huǐ zhī zhì, gǎi zàng sī má, dāng bāo zhī yǐ. zhèng kāng chéng wáng zǐ yōng jiē yún guān huǐ jiàn shī, tòng zhī jí yě. jīn yù zéi jiàn huǐ, lǐ wú qīng zhòng yě. yǐ lǐ wú míng wén, xíng zhě zhì yì. chén yǐ wèi yí shǐ míng lǐ dà chén yì wèi zhèng zhì." zhào:" sī tú biǎo, lǐ suī wú fén mù huǐ fèi zhèng wén, rán yī fù míng lì, bù wèi wú zhǔn. wú wèi gǎi zàng sī, tōng zhì yě. yǐ xiū fù, bù lín shī jiù, sù fú kě yě. ér shì dài fū shuài yì qīng zhòng bù tóng, qí xià tài cháng yì dìng." guó zi jì jiǔ dù yí yì:" mù jì xiū fù ér hòu wén wèn, yí yī chūn qiū xīn gōng zhī zāi, kū ér bù fú." bó shì jiāng yuān yì:" fán suǒ yǐ gǎi zàng zhě, bì yóu qiū mù bēng huài lù bìn, qí tòng yī yě. yú yǐ wèi fā mù yī gǎi zàng, fú sī sān yuè. hàn shí yǒu dào gāo miào bǎo qì zhě, dá lǐ zhī shì yǐ wèi qí zuì qīng yú zhǎng líng zhī tǔ. suī tóng zhì yú jìng, shì shí yǒu yì. yú yǐ wèi mù huǐ gèng fù bù yīng bǐ miào zāi ér bù xíng fú yě." shì zhōng huáng mén shì láng jiāng qǐ biǎo:" àn zhèng xuán yún:' qīn jiàn shī jiù, bù kě wú fú.' rú zhèng yì yǐ jiàn ér fú, bù jiàn bù fú yě. sī tú lín yǐng qián biǎo gǎi zàng zhī sī, bù yǐ jí lín xiōng. jīn tīng qí fén mù huǐ fā, yī gǎi zàng fú sī má, bù dé bēn fù. jí yǐ xiū fù zhě, wéi xīn sàng gǎo sù, shēn yī bái zé, kū lín sān yuè."
東晉大興二年，司徒荀組表言："王路漸通，士人得視冢墓，多聞凶問，朝野所行不同，或有制重斬杖者，復有制齊縗三月、緦麻三月者，直素服盡哀者。人生不同，性有厚薄，是以聖人制禮居中，使賢者俯就，不肖者企及。臣謂墓毀之制，改葬緦麻，當包之矣。鄭康成、王子雍皆雲棺毀見屍，痛之極也。今遇賊見毀，理無輕重也。以禮無明文，行者致異。臣以為宜使明禮大臣議為正制。"詔："司徒表，禮雖無墳墓毀廢正文，然依附名例，不為無准。吾謂改葬緦，通制也。已修復，不臨屍柩，素服可也。而士大夫率意輕重不同，其下太常議定。"國子祭酒杜夷議："墓既脩復而後聞問，宜依春秋新宮之災，哭而不服。"博士江淵議："凡所以改葬者，必由丘墓崩壞露殯，其痛一也。愚以為發墓依改葬，服緦三月。漢時有盜高廟寶器者，達理之士以為其罪輕於長陵之土。雖同至於敬，事實有異。愚以為墓毀更復不應比廟災而不行服也。"侍中黃門侍郎江啟表："按鄭玄云：'親見屍柩，不可無服。'如鄭義以見而服，不見不服也。司徒臨潁前表改葬之緦，不以吉臨凶。今聽其墳墓毀發，依改葬服緦麻，不得奔赴。及已修復者，唯心喪縞素，深衣白幘，哭臨三月。"

kǒng yǎng mù huǐ lùn yuē:" àn lǐ, shèng rén zhì bìn zàng zhī yì, gài yǐ sǐ zhě bù kě fù cún, ér xiào zǐ bù rěn qì qí qīn, gù wèi guān guǒ zàng mái. tuī qí běn xīn, gù zài qì zhī, qì zhī zhōng wèi lǐ jié yǐ shùn xiào zǐ qíng ěr. yuán shèng rén zhī yì, gài yǐ wú zhī chù zhī xíng hái, gù yǐ yōu bì zhǎng jiǔ wèi ān yǐ yǒu zhī wèi shén líng, gù yǐ qīng yáng bó miào zūn yán wèi xiǎn. zūn yán gù kě xiū, qián yǐn gù bù fàn, bǐ zhī qiū líng, tóng zhī zì rán ér bù gǎn xiū. ruò yù kòu fā lù, kě yǐ bǔ fù qí wài, ér bù kě gǎi nèi. kū qì zhī rì, yǐ shì qì wèi jié. gù miào zāi yǒu sān rì kū zhī zhī wén, mù huǐ wú zhì kū zhī rì. dǔ tuī dà lǐ, kǒng bù jiā yì yú miào zāi yě. gǒu yǐ wú zhī chù zhī, zé suī jiā kāi fā, bù néng yì sǐ zhě zhī kǔ, dàn rén qíng bù rěn jiàn wén. jiàn wén zhī rì yǒu kū qì, yī rì wǔ rì huò shí rì, guò zhě bù zú bāo, bù jí bù zú biǎn, gù shèng rén bù wèi zhī lǐ."
孔仰墓毀論曰："按禮，聖人制殯葬之意，蓋以死者不可復存，而孝子不忍棄其親，故為棺槨葬埋。推其本心，固在棄之，棄之中為禮節以順孝子情耳。原聖人之意，蓋以無知處之形骸，故以幽閉長久為安；以有知為神靈，故以清陽博廟尊嚴為顯。尊嚴故可修，潛隱故不犯，比之丘陵，同之自然而不敢修。若遇寇發露，可以補復其外，而不可改內。哭泣之日，以事訖為節。故廟災有三日哭之之文，墓毀無制哭之日。篤推大理，恐不加異於廟災也。苟以無知處之，則雖加開發，不能益死者之苦，但人情不忍見聞。見聞之日有哭泣，一日、五日或十日，過者不足褒，不及不足貶，故聖人不為之禮。"

yǒng hé shí èr nián, xiū fù jùn píng sì líng. dà shǐ kāi líng biǎo, zhì zūn jí bǎi guān jiē fú sī. shàng shū fú wèn: huáng tài hòu yīng hé fú. bó shì cáo dān hú nè yì:" wèi rén hòu zhě wèi zhī zǐ, yuán dì jì wǔ dì, yú kāng dì wèi zēng zǔ. lǐ, wèi zēng zǔ hòu zhǎn cuī sān nián, xiǎo jì yǔ zhū hóu wèi xiōng dì zhě zhǎn cuī, zé wú qí. huáng tài hòu yí zhèng fú zhǎn cuī, gǎi zàng dāng sī. zhèng zhù zhǐ yú chén zǐ qī, wáng shì tōng wèi sān nián zhě. wáng shì jìn qíng, zé yí sī." lǐng guó zi bó shì xún nè yì:" rú zhèng xuán zhù, zé huáng tài hòu bù yīng yǒu fú sī. wèi jīn huáng tài hòu shàng fèng zōng miào, xià lín cháo chén, yí yǒu biàn lǐ, bù dé zhǔn zhī cháng zhì." tài cháng wáng biāo zhī shàng yán:" èr xué bó shì xún nè cáo dān děng yì rú yòu, chén suī yǔ zhī tóng yì, yì gè yǒu cí. tài hòu lín cháo chēng zhì, tǐ tóng huáng jí, zé yì yí fú sī, yì yǒu èr jūn zhī xián." shàng shū fàn wāng yì tóng biāo zhī, yún" tài hòu lín cháo, jūn lǐ yǒu hé bù jǐn, ér jūn hé yí yú fú?" suì shàng huáng tài hòu sī fú.
永和十二年，修復峻平四陵。大使開陵表，至尊及百官皆服緦。尚書符問：皇太后應何服。博士曹耽、胡訥議："為人後者為之子，元帝繼武帝，於康帝為曾祖。禮，為曾祖後斬縗三年，小記與諸侯為兄弟者斬縗，則無齊。皇太后宜正服斬縗，改葬當緦。鄭注止於臣、子、妻，王氏通謂三年者。王氏近情，則宜緦。"領國子博士荀訥議："如鄭玄注，則皇太后不應有服緦。謂今皇太后上奉宗廟，下臨朝臣，宜有變禮，不得准之常制。"太常王彪之上言："二學博士荀訥、曹耽等議如右，臣雖與之同議，議各有辭。太后臨朝稱制，體同皇極，則亦宜服緦，議有二君之嫌。"尚書范汪亦同彪之，雲"太后臨朝，君禮有何不盡，而君何疑於服？"遂上皇太后緦服。

huò wèn yuē:" zēng zǔ mù cóng zǔ mù huǐ fā, kū zhì yún hé?" fàn xuān yuē:" lǐ bù jiàn zài yuǎn, zhí wén mù fā, zhì wéi jīng jiàn gǎi zàng sī. cǐ shī chén zǐ qī, shì chéng dí zhě dāng yī cǐ lǐ. fēi dí yǒu jiàng, dàn sān rì kū, cóng zǔ yī rì kū kě yě."
或問曰："曾祖墓、從祖墓毀發，哭制云何？"范宣曰："禮不見在遠，直聞墓發，制唯經見改葬緦。此施臣、子、妻，是承嫡者當依此禮。非嫡有降，但三日哭，從祖一日哭可也。"

sòng yǔ wèi zhī wèi:" rén zǐ zhī qíng wú kě chuò, shèng rén yǐ lǐ duàn zhī, gù gǎi zàng suǒ fú, bù guò yú sī. sī fú suī qīng, ér yòng qíng shén zhòng. yì wèi wén qí qīn shī jiù huǐ lù, jí gèng zàng, biàn yīng zhì fú bēn wǎng. zòng yǐ xiū fù, yì yīng lín fù. gǒu tú lù zǔ ài, yóu yí zhì fú sī, yī sān yuè ér chú. qǐ kě yǐ bù jí zàng shì biàn yàn rán bù fú hū!"
宋庾蔚之謂："人子之情無可輟，聖人以禮斷之，故改葬所服，不過於緦。緦服雖輕，而用情甚重。意謂聞其親屍柩毀露，及更葬，便應制服奔往。縱已修復，亦應臨赴。苟途路阻礙，猶宜制服緦，依三月而除。豈可以不及葬事便宴然不服乎！"

liáng tiān jiān yuán nián, qí lín chuān xiàn wáng suǒ shēng qiè xiè mù bèi fā, bù zhì shān mén. xiāo zi jìn chuán zhòng, zī lǐ guān hé tóng zhī. yì yǐ wèi:" gǎi zàng fú sī, jiàn jiù bù kě wú fú gù yě. cǐ zhǐ qīn tǔ fén, bù jí yú guǒ, kě yī xīn gōng huǒ chù, sān rì kū jiǎ ér yǐ." dì yǐ wèi dé lǐ yě.
梁天監元年，齊臨川獻王所生妾謝墓被發，不至埏門。蕭子晉傳重，咨禮官何佟之。議以為："改葬服緦，見柩不可無服故也。此止侵土墳，不及於槨，可依新宮火處，三日哭假而已。"帝以為得禮也。