biān fáng shí sì
邊防十四
běi dí wǔ
北狄五
tū jué zhōng
突厥中
tū jué bié bù chē bí kè hán, yì ā shǐ nà zhī zú yě, dài wèi xiǎo kè hán, yá zài jīn shān zhī běi. xié lì kè hán zhī bài, běi huāng zhū bù jiāng tuī wèi dà kè hán, yù xuē yán tuó wèi kè hán, chē bí bù néng dāng, suì lǜ suǒ bù guī yú yán tuó. wèi rén yǒng liè, yǒu móu lüè, pō wèi zhòng suǒ fù. yán tuó è ér jiāng zhū zhī, chē bí zhī qí móu, cuàn guī yú jiù suǒ. qí dì qù jīng shī wàn lǐ, shèng bīng sān wàn rén, zì chēng yǐ zhù chē bí kè hán. xī yǒu gé luó lù, běi yǒu jié gǔ, jiē fù lì zhī. qiǎn qí zi shā bō luó tè qín lái cháo, qǐng shēn zì rù cháo. tài zōng qiǎn shǐ zhēng zhī, jìng bù zhì, tài zōng dà nù. zhēn guān èr shí sān nián, qiǎn yòu xiāo wèi láng jiāng gāo kǎn qián yǐn huí hé pū gǔ děng bīng zhòng xí jī zhī. qí qiú zhǎng gē luó lù ní shú què qí lì fā jí bá sāi fú chù mù kūn mò hè duō qí jīn děng lǜ bù luò bèi chē bí, xiāng jì lái jiàng. yǒng huī yuán nián, kǎn jūn cì ā xī shān. chē bí wén zhī, zhào suǒ bù bīng, jiē bù fù, suì xié qí qī zǐ cóng shù bǎi qí ér dùn, qí zhòng jǐn jiàng. kǎn lǜ jīng qí zhuī chē bí, huò zhī, sòng yú jīng shī, nǎi xiàn yú shè miào, yòu xiàn yú zhāo líng. gāo zōng shù qí zuì ér shè zhī, bài zuǒ wǔ wèi jiāng jūn, cì zhái yú zhǎng ān, chù qí yú zhòng yú yù dū jūn shān, zhì láng shān dū du yǐ tǒng zhī. chē bí zhǎng zi jié màn tuó xiān tǒng bá xī mì bù. chē bí wèi bài qián, qiǎn qí zi ān shuò rù cháo, tài zōng jiā zhī, bài zuǒ tún wèi jiāng jūn, gèng zhì xīn lí zhōu yǐ tǒng qí zhòng.
突厥別部車鼻可汗,亦阿史那之族也,代為小可汗,牙在金山之北。頡利可汗之敗,北荒諸部將推為大可汗,遇薛延陀為可汗,車鼻不能當,遂率所部歸於延陀。為人勇烈,有謀略,頗為眾所附。延陀惡而將誅之,車鼻知其謀,竄歸於舊所。其地去京師萬里,勝兵三萬人,自稱乙注車鼻可汗。西有葛邏祿,北有結骨,皆附隸之。遣其子沙缽羅特勤來朝,請身自入朝。太宗遣使徵之,竟不至,太宗大怒。貞觀二十三年,遣右驍衛郎將高偘潛引回紇、仆骨等兵眾襲擊之。其酋長歌邏祿泥熟闕俟利發及拔塞匐處木昆莫賀咄俟斤等率部落背車鼻,相繼來降。永徽元年,偘軍次阿息山。車鼻聞之,召所部兵,皆不赴,遂攜其妻子從數百騎而遁,其眾盡降。偘率精騎追車鼻,獲之,送於京師,乃獻於社廟,又獻於昭陵。高宗數其罪而赦之,拜左武衛將軍,賜宅於長安,處其餘眾於郁督軍山,置狼山都督以統之。車鼻長子羯漫陀先統拔悉密部。車鼻未敗前,遣其子菴鑠入朝,太宗嘉之,拜左屯衛將軍,更置新黎州以統其眾。
chē bí jì bài zhī hòu, tū jué jǐn wèi fēng jiāng zhī chén, yú shì fēn zhì dān yú hàn hǎi èr dōu hù fǔ. dān yú lǐng láng shān yún zhōng sāng gān sān dū dū sū nóng děng shí sì zhōu, hàn hǎi lǐng jīn wēi xīn lí děng qī dū du xiān è hè lán děng bā zhōu, gè yǐ qí qiú wèi dū du cì shǐ. gāo zōng dōng fēng tài shān, láng shān dū du gé luó lù tǔ lì děng shǒu lǐng sān shí yú rén, bìng cóng zhì yuè xià, lēi míng yú fēng chán zhī bēi. zì yǒng huī yǐ hòu èr shí yú nián, běi bǐ wú shì.
車鼻既敗之後,突厥盡為封疆之臣,於是分置單于、瀚海二都護府。單于領狼山雲中桑乾三都督、蘇農等十四州,瀚海領金微新黎等七都督、仙崿賀蘭等八州,各以其酋為都督、刺史。高宗東封泰山,狼山都督葛邏祿吐利等首領三十餘人,並從至岳下,勒名於封禪之碑。自永徽以後二十餘年,北鄙無事。
diào lù yuán nián, dān yú guǎn nèi tū jué shǒu lǐng ā shǐ dé wēn fù fèng zhí èr bù luò xiāng shuài fǎn pàn, lì ní shú fú wèi kè hán, èr shí sì zhōu bìng pàn yīng zhī. gāo zōng qiǎn hóng lú qīng xiāo sì yè yòu qiān niú jiāng jūn lǐ jǐng jiā lǜ zhòng tǎo zhī, fǎn wèi wēn fù bài, bīng shì sǐ zhě wàn yú rén. yòu lìng lǐ bù shàng shū péi xíng jiǎn wèi dìng xiāng dào héng jūn dà zǒng guǎn, lǜ tài pú shǎo qīng lǐ sī wén yíng zhōu dà dū dū zhōu dào wù děng tǒng zhòng sān shí yú wàn, tǎo jī wēn fù, dà pò zhī, ní shú fú wèi qí xià suǒ shā, bìng qín fèng zhí ér hái.
調露元年,單于管內突厥首領阿史德溫傅、奉職二部落相率反叛,立泥熟匐為可汗,二十四州並叛應之。高宗遣鴻臚卿蕭嗣業、右千牛將軍李景嘉率眾討之,反為溫傅敗,兵士死者萬餘人。又令禮部尚書裴行儉為定襄道行軍大總管,率太僕少卿李思文、營州大都督周道務等統眾三十餘萬,討擊溫傅,大破之,泥熟匐為其下所殺,並擒奉職而還。
yǒng chóng yuán nián, tū jué yòu yíng xié lì cóng xiōng zhī zǐ ā shǐ nà fú niàn yú xià zhōu, jiāng dù hé lì wèi kè hán, zhū bù luò fù xiǎng yīng cóng zhī. yòu lìng péi xíng jiǎn lǜ shī tǎo zhī. fú niàn jiǒng jí, yì xíng jiǎn jiàng, suì lǔ fú niàn yì jīng shī, zhǎn yú dōng shì.
永崇元年,突厥又迎頡利從兄之子阿史那伏念於夏州,將渡河立為可汗,諸部落復響應從之。又令裴行儉率師討之。伏念窘急,詣行儉降,遂虜伏念詣京師,斬於東市。
yǒng chún èr nián, tū jué ā shǐ nà gǔ duō lù fù fǎn pàn. gǔ duō lù zhě, xié lì zhī shū shǔ, qí fù běn shì dān yú yòu xiāng yún zhōng dū du shè lì yuán yīng xià shǒu lǐng, dài xí tǔ tún chuài. fú niàn jì pò, gǔ duō lù jiū jí wáng sàn, rù zǒng cái shān, jù wèi qún dào, yǒu zhòng wǔ qiān yú rén. yòu chāo lüè jiǔ xìng, dé yáng mǎ shén duō, jiàn zhì qiáng shèng, nǎi zì lì wèi kè hán, yǐ qí dì mò chuài wèi shè, duō xī fú wèi yè hù. qí suǒ yīn wēn yàn bó yì chù hé nán zhū bù luò fēn wèi liù zhōu, hòu jiàn zī fán. zhì ā shǐ dé yuán zhēn, xí zhōng guó fēng sú, zhī biān sāi xū shí, zài dān yú jiǎn xiào jiàng hù bù luò, cháng zuò shì wèi dān yú zhǎng shǐ wáng běn lì suǒ jū zhí. huì gǔ duō lù rù kòu, yuán zhēn qǐng yī jiù jiǎn xiào bù luò, běn lì xǔ zhī, yīn ér biàn tóu gǔ duō lù. gǔ duō lù dé zhī, shén xǐ, lì wèi ā bō dà dá gàn, lìng zhuān tǒng bīng mǎ shì. jìn kòu wèi zhōu, dū du cuī zhì biàn jī zhī, fǎn wèi suǒ shā. wén míng yuán nián, yòu kòu shuò zhōu, shā lüè lì rén. chuí gǒng èr nián, gǔ duō lù yòu kòu shuò dài děng zhōu, zuǒ yù qián wèi zhōng láng jiāng chún yú chù píng wèi yáng qū dào zǒng guǎn, yǔ fù zhōng láng jiāng pú yīng jié lǜ bīng fù yuán, xíng zhì xīn zhōu, yǔ zéi zhàn, dà bài, sǐ zhě wǔ qiān yú rén. sān nián, gǔ duō lù yòu kòu chāng píng, lìng zuǒ yīng yáng wèi dà jiāng jūn hēi chǐ cháng zhī jī què zhī. qí nián bā yuè, kòu shuò zhōu, fù yǐ cháng zhī wèi yàn rán dào dà zǒng guǎn, jī zéi yú huáng huā duī, dà pò zhī, zhuī bēn sì shí yú lǐ, zéi zhòng suì sàn zǒu qì běi. yòu jiān mén wèi zhōng láng jiāng cuàn bǎo bì yòu lǜ jīng bīng wàn sān qiān rén chū sài qióng zhuī, fǎn wèi gǔ duō lù suǒ bài, quán jūn jǐn méi, bǎo bì qīng qí dùn guī. chū, bǎo bì jiàn cháng zhī pò zéi, jù biǎo qǐng qióng qí yú dǎng, wǔ tài hòu lìng cháng zhī yǔ bǎo bì jì yì, yáo wèi shēng yuán. bǎo bì tān gōng xiān xíng, yòu lìng rén chū sài èr qiān yú lǐ chān hòu, jiàn yuán zhēn děng bù luò jiē bù shè bèi, suì lǜ zhòng yǎn xí zhī. jì zhì, yòu qiǎn rén bào zéi, lìng dé shè bèi chū zhàn, suì wèi zéi suǒ fù, bǎo bì zuò cǐ fú zhū. wǔ tài hòu dà nù, yīn gǎi gǔ duō lù wèi bù zú lù. yuán zhēn hòu lǜ bīng tǎo tū qí shī, lín zhèn zhàn sǐ. gǔ duō lù, tiān shòu zhōng zú.
永淳二年,突厥阿史那骨咄祿復反叛。骨咄祿者,頡利之疏屬,其父本是單于右廂雲中都督舍利元英下首領,代襲吐屯啜。伏念既破,骨咄祿鳩集亡散,入總材山,聚為群盜,有眾五千餘人。又抄掠九姓,得羊馬甚多,漸至強盛,乃自立為可汗,以其弟默啜為設,咄悉匐為葉護。其所因溫彥博議處河南諸部落分為六州,後漸滋繁。至阿史德元珍,習中國風俗,知邊塞虛實,在單于檢校降戶部落,嘗坐事為單于長史王本立所拘縶。會骨咄祿入寇,元珍請依舊檢校部落,本立許之,因而便投骨咄祿。骨咄祿得之,甚喜,立為阿波大達干,令專統兵馬事。進寇蔚州,都督崔智辯擊之,反為所殺。文明元年,又寇朔州,殺掠吏人。垂拱二年,骨咄祿又寇朔、代等州,左玉鈐衛中郎將淳于處平為陽曲道總管,與副中郎將蒲英節率兵赴援,行至忻州,與賊戰,大敗,死者五千餘人。三年,骨咄祿又寇昌平,令左鷹揚衛大將軍黑齒常之擊卻之。其年八月,寇朔州,復以常之為燕然道大總管,擊賊於黃花堆,大破之,追奔四十餘里,賊眾遂散走磧北。右監門衛中郎將爨寶璧又率精兵萬三千人出塞窮追,反為骨咄祿所敗,全軍盡沒,寶璧輕騎遁歸。初,寶璧見常之破賊,遽表請窮其餘黨,武太后令常之與寶璧計議,遙為聲援。寶璧貪功先行,又令人出塞二千餘里覘候,見元珍等部落皆不設備,遂率眾掩襲之。既至,又遣人報賊,令得設備出戰,遂為賊所覆,寶璧坐此伏誅。武太后大怒,因改骨咄祿為不卒祿。元珍後率兵討突騎施,臨陣戰死。骨咄祿,天授中卒。
mò chuài zhě, gǔ duō lù zhī dì yě. gǔ duō lù sǐ shí, qí zi shàng yòu, mò chuài suì cuàn qí wèi, zì lì wèi kè hán. zhǎng shòu sān nián, lǜ zhòng kòu líng zhōu, shā lüè lì rén. wǔ tài hòu qiǎn bái mǎ sì sēng xuē huái yì wèi dài běi dào héng jūn dà zǒng guǎn, lǐng shí bā jiāng jūn yǐ tǎo zhī, jì bù yù zéi, xún bān shī yān. mò chuài é qiǎn shǐ lái cháo, wǔ tài hòu dà yuè, cè shòu zuǒ wèi dà jiāng jūn, fēng guī guó gōng, cì wù wǔ qiān duàn. míng nián, fù qiǎn shǐ qǐng hé, yòu jiā shòu qiān shàn kè hán. wàn suì tōng tiān yuán nián, qì dān shǒu lǐng lǐ jǐn zhōng sūn wàn róng fǎn pàn, gōng xiàn yíng fǔ, mò chuài qiǎn shǐ shàng yán qǐng hái hé xī jiàng hù. jí lǜ bù luò bīng mǎ wèi guó tǎo jī qì dān, xǔ zhī. mò chuài suì gōng tǎo qì dān, bù zhòng dà kuì, jǐn fú qí jiā kǒu, mò chuài zì cǐ bīng zhòng jiàn shèng. wǔ tài hòu xún qiǎn shǐ cè lì mò chuài wèi tè jìn xié diē lì shī dà dān yú lì gōng bào guó kè hán.
默啜者,骨咄祿之弟也。骨咄祿死時,其子尚幼,默啜遂篡其位,自立為可汗。長壽三年,率眾寇靈州,殺掠吏人。武太后遣白馬寺僧薛懷義為代北道行軍大總管,領十八將軍以討之,既不遇賊,尋班師焉。默啜俄遣使來朝,武太后大悅,冊授左衛大將軍,封歸國公,賜物五千段。明年,復遣使請和,又加授遷善可汗。萬歲通天元年,契丹首領李盡忠、孫萬榮反叛,攻陷營府,默啜遣使上言」請還河西降戶。即率部落兵馬為國討擊契丹」,許之。默啜遂攻討契丹,部眾大潰,盡俘其家口,默啜自此兵眾漸盛。武太后尋遣使冊立默啜為特進、頡跌利施大單于、立功報國可汗。
shèng lì yuán nián, mò chuài biǎo qǐng yǔ wǔ tài hòu wèi zi, bìng yán yǒu nǚ, qǐng hé qīn. chū, xián hēng zhōng, tū jué zhū bù lái jiàng fù zhě, duō chù zhī fēng shèng líng xià shuò dài děng liù zhōu, wèi zhī jiàng hù. mò chuài zhì shì, yòu suǒ cǐ jiàng hù jí dān yú dū hù fǔ zhī dì, jiān qǐng nóng qì zhǒng zi. wǔ tài hòu chū bù xǔ, mò chuài dà nù, yán cí shén màn, jū wǒ shǐ rén sī bīn qīng tián guī dào, jiāng hài zhī. shí cháo tíng jù qí bīng shì, nà yán yáo shuāng jiàn yì qǐng xǔ qí hé qīn, suì jǐn qū liù zhōu jiàng hù shù qiān zhàng, bìng zhǒng zi sì wàn yú shí nóng qì sān qiān shì yǐ shàng yǔ zhī, mò chuài jìn qiáng yóu cǐ yě.
聖曆元年,默啜表請與武太后為子,並言有女,請和親。初,咸亨中,突厥諸部來降附者,多處之豐、勝、靈、夏、朔、代等六州,謂之降戶。默啜至是,又索此降戶及單于都護府之地,兼請農器、種子。武太后初不許,默啜大怒,言辭甚慢,拘我使人司賓卿田歸道,將害之。時朝廷懼其兵勢,納言姚鸘建議請許其和親,遂盡驅六州降戶數千帳,並種子四萬餘石、農器三千事以上與之,默啜浸強由此也。
qí nián, wǔ tài hòu lìng wèi wáng wǔ chéng sì nán huái yáng wáng yán xiù jiù nà qí nǚ wèi fēi, qiǎn yòu bào tāo wèi dà jiāng jūn yán zhī wēi shè chūn guān shàng shū, dà jī jīn bó, sòng fù lǔ tíng. xíng zhì hēi shā nán tíng, mò chuài wèi zhī wēi děng yuē: wǒ nǚ nǐ jià yǔ lǐ jiā tiān zǐ ér, nǐ jīn jiāng wǔ jiā ér lái, wǒ tū jué jī dài yǐ lái, jiàng fù lǐ jiā, wén lǐ jiā tiān zǐ zhǒng wèi zǒng jǐn, wéi yǒu liǎng ér zài, wǒ jīn jiāng bīng zhù lì. suì shōu yán xiù děng, jū zhī bié suǒ, wěi hào zhī wēi wèi kè hán, yǔ zhī lǜ zhòng shí yú wàn, xí wǒ jìng nán jí píng dí qīng yí děng jūn, jìng nán jūn shǐ zuǒ yù qián wèi jiāng jūn mù róng xuán zè yǐ bīng wǔ qiān rén jiàng, é jìn kòu guī tán děng zhōu. wǔ tài hòu lìng sī nóng qīng wǔ zhòng guī wèi tiān bīng zhōng dào dà zǒng guǎn, yòu wǔ wēi wèi jiāng jūn shā zhā zhōng yì wèi tiān bīng xī dào zǒng guǎn, yōu zhōu dū du zhāng rén dǎn wèi tiān bīng dōng dào zǒng guǎn, lǜ bīng sān shí wàn jī zhī zuǒ yǔ lín wèi dà jiāng jūn yán jìng róng wèi tiān bīng xī dào hòu jūn zǒng guǎn, tǒng bīng shí wǔ wàn yǐ wèi hòu yuán. diǎn chuài yòu chū héng yuè dào kòu wèi zhōu, xiàn fēi hú xiàn, é jìn gōng dìng zhōu, shā cì shǐ sūn yàn gāo, fén shāo bǎi xìng lú shě, lǔ lüè nán nǚ, wú shǎo zhǎng jiē shā zhī. wǔ tài hòu tài nù, yòu gǎi mò chuài hào wèi zhǎn chuài. xún yòu wéi bī zhào zhōu, zhǎng shǐ táng bō ruò fān chéng yīng zhī, cì shǐ gāo ruì kàng jié bù cóng, suì yù hài. wǔ tài hòu nǎi lì lú líng wáng wèi huáng tài zǐ, lìng tǒng hé běi dào héng jūn dà yuán shuài, jūn wèi fā, ér mò chuài jǐn shā suǒ lüè zhào dìng děng zhōu nán nǚ bā jiǔ wàn rén, cóng wǔ huí dào ér qù, suǒ guò cán shā, bù kě shèng jì. shā zhā zhōng yì jí hòu jūn zǒng guǎn lǐ duō zuò děng jiē chí zhòng bīng, bù gǎn zhàn. hé běi dào yuán shuài nà yán dí rén jié zǒng bīng shí wàn zhuī zhī, wú suǒ jí.
其年,武太后令魏王武承嗣男淮陽王延秀就納其女為妃,遣右豹韜衛大將軍閻知微攝春官尚書,大齎金帛,送赴虜廷。行至黑沙南庭,默啜謂知微等曰:「我女擬嫁與李家天子兒,你今將武家兒來,我突厥積代以來,降附李家,聞李家天子種未總盡,唯有兩兒在,我今將兵助立。」遂收延秀等,拘之別所,偽號知微為可汗,與之率眾十餘萬,襲我靜難及平狄、清夷等軍,靜難軍使左玉鈐衛將軍慕容玄崱以兵五千人降,俄進寇媯、檀等州。武太后令司農卿武重規為天兵中道大總管,右武威衛將軍沙吒忠義為天兵西道總管,幽州都督張仁亶為天兵東道總管,率兵三十萬擊之;左羽林衛大將軍閻敬容為天兵西道後軍總管,統兵十五萬以為後援。點啜又出恆岳道寇蔚州,陷飛狐縣,俄進攻定州,殺刺史孫彥高,焚燒百姓廬舍,虜掠男女,無少長皆殺之。武太后太怒,又改默啜號為斬啜。尋又圍逼趙州,長史唐波若翻城應之,刺史高叡抗節不從,遂遇害。武太后乃立廬陵王為皇太子,令統河北道行軍大元帥,軍未發,而默啜盡殺所掠趙、定等州男女八九萬人,從五回道而去,所過殘殺,不可勝紀。沙吒忠義及後軍總管李多祚等皆持重兵,不敢戰。河北道元帥納言狄仁傑總兵十萬追之,無所及。
èr nián, mò chuài lì qí dì duō xī fú wèi zuǒ xiāng chá, gǔ duō lù zi mò jǔ wèi yòu xiāng chá, gè zhǔ bīng mǎ èr wàn yú rén. yòu lì qí zi fú jù wèi xiǎo kè hán, wèi zài liǎng chá zhī shàng, réng zhǔ chù mù kūn děng shí xìng bīng mǎ sì wàn yú rén, yòu hào wèi tà xī kè hán. zì shì lián suì kòu biān. jiǔ shì yuán nián, lüè lǒng yòu zhū jiān mǎ wàn yú pǐ.
二年,默啜立其弟咄悉匐為左廂察,骨咄祿子默矩為右廂察,各主兵馬二萬餘人。又立其子匐俱為小可汗,位在兩察之上,仍主處木昆等十姓兵馬四萬餘人,又號為拓西可汗。自是連歲寇邊。久視元年,掠隴右諸監馬萬餘匹。
zhǎng ān sān nián, mò chuài qiǎn shǐ mò hè dá gàn qǐng yǐ nǚ qī huáng tài zǐ zhī zǐ. wǔ tài hòu lìng tài zǐ nán píng ēn wáng zhòng jùn yì xìng wáng zhòng míng tíng lì jiàn zhī. mò chuài qiǎn dà chén yí lì tān hàn rù cháo, xiàn mǎ qiān pǐ jí fāng wù yǐ xiè xǔ qīn zhī yì. wǔ tài hòu yàn zhī yú sù yǔ tíng, tài zǐ xiāng wáng jí cháo jí shǐ sān pǐn yǐ shàng bìng huì yān, zhòng cì yǐ qiǎn zhī.
長安三年,默啜遣使莫賀達干請以女妻皇太子之子。武太后令太子男平恩王重俊、義興王重明廷立見之。默啜遣大臣移力貪汗入朝,獻馬千匹及方物以謝許親之意。武太后宴之於宿羽亭,太子、相王及朝集使三品以上並會焉,重賜以遣之。
zhōng zōng jí wèi, mò chuài yòu kòu líng zhōu míng shā xiàn, líng wǔ jūn dà zǒng guǎn shā zhā zhōng yì jù zhàn, bài jī, sǐ zhě liù qiān yú rén, zéi suì jìn kòu yuán huì děng zhōu, lüè lǒng yòu qún mù mǎ wàn yú pǐ ér qù, zhōng yì zuò miǎn. zhōng zōng lìng nèi wài gè jìn pò tū jué zhī cè, yòu bǔ què lú fǔ shàng shū yuē: yuǎn huāng zhī dì, xiōng bèi zhī sú, nán yǐ dé suī, kě yǐ wēi zhì. jiàng zì sān dài, wú wén shàng cè. xī fāng shū shuài shī, gōng gē zhōu yǎ, qù bìng yào wǔ, xūn liè yān shān, zé wàn lǐ zhé chōng, zài hu zé jiāng. chūn qiū móu yuán shuài, qǔ qí yuè lǐ lè, dūn shī shū. jìn chén yuán kǎi shè bù chuān zhá, ér jiàn píng wú zhī xūn, shì zhī zhōng quán zhì móu, bù zài yī fū zhī yǒng. qí fān jiāng shā zhā zhōng yì děng shēn suī xiāo hàn, zhì wú yuǎn tú, cǐ nǎi qí jiāng zhī cái, běn bù kě yǐ dāng dà rèn. qiě shī chū yǐ lǜ, jiāng jūn sǐ suī, shī bài qì jūn, gǔ yǒu cháng diǎn. jìn zhě míng shā zhī yì, zhǔ jiāng xiān táo, qīng cuò guó wēi, xū zhèng bāng xiàn. yòu qí zhōng jūn jì bài, zhèn luàn shǐ qióng, yì yǒng zhī shì, yóu néng sǐ zhàn, gōng chéng jì lù, yǐ quàn róng háng, shǎng fá jì míng, jiāng shì jǐn jié, cǐ qín dí zhī shù yě. chén yòu wén yǐ mán yí gōng mán yí, zhōng guó zhī zhǎng suàn, gù chén tāng tǒng xī yù ér zhì zhī miè, cháng huì yòng wū sūn ér xiōng nú bài. qǐng gòu biàn yǒng zhī shì, bān fù zhī chóu, bàng jié zhū fān, yǔ tú gōng qǔ, cǐ yòu jī jiǎo zhī shì yě. chén yòu wén xī zhì xīn qín yǐ shí sāi xià, yí yīn gǔ fǎ, mù rén xǐ biān, xuǎn qí shèng bīng, miǎn qí xíng yì, cì lú wǔ, míng jiào lìng, zé niǔ xí róng shì, jiū shí yí xiǎn, qí suǒ lǔ huò, yīn ér shǎng zhī. jìn zhàn zé shǒu jiā, yuǎn zhàn zé lì huò, qū fù fēng dí, bù láo xùn shì, cháo fù' yáng liǔ', xī gē dì dù, shí nián zhī hòu, kě yǐ jiǔ ān. shàng lǎn ér shàn zhī.
中宗即位,默啜又寇靈州鳴沙縣,靈武軍大總管沙吒忠義拒戰,敗績,死者六千餘人,賊遂進寇原、會等州,掠隴右群牧馬萬餘匹而去,忠義坐免。中宗令內外各進破突厥之策,右補闕盧俌上疏曰:「遠荒之地,凶悖之俗,難以德綏,可以威制。降自三代,無聞上策。昔方叔帥師,功歌周雅,去病耀武,勛列燕山,則萬里折衝,在乎擇將。春秋謀元帥,取其悅禮樂,敦詩書。晉臣元凱射不穿札,而建平吳之勛,是知中權制謀,不在一夫之勇。其蕃將沙吒忠義等身雖驍悍,志無遠圖,此乃騎將之才,本不可以當大任。且師出以律,將軍死綏,師敗棄軍,古有常典。近者鳴沙之役,主將先逃,輕挫國威,須正邦憲。又其中軍既敗,陣亂矢窮,義勇之士,猶能死戰,功成紀錄,以勸戎行,賞罰既明,將士盡節,此擒敵之術也。臣又聞以蠻夷攻蠻夷,中國之長算,故陳湯統西域而郅支滅,常惠用烏孫而匈奴敗。請購辯勇之士,班、傅之儔,傍結諸蕃,與圖攻取,此又犄角之勢也。臣又聞昔置新秦以實塞下,宜因古法,募人徙邊,選其勝兵,免其行役,次廬伍,明教令,則狃習戎事,究識夷險,其所虜獲,因而賞之。近戰則守家,遠戰則利貨,趨赴鋒鏑,不勞訓誓,朝賦'楊柳',夕歌杕杜,十年之後,可以久安。」上覽而善之。
mò chuài yú shì shā wǒ xíng rén jiǎ hóng lú qīng zāng sī yán, shàng yǐ sī yán duì zéi bù qū jié, tè zèng hóng lú qīng, réng mìng zuǒ tún wèi dà jiāng jūn zhāng rén yuàn chōng shuò fāng dào dà zǒng guǎn yǐ yù zhī. jǐng lóng èr nián sān yuè, zhāng rén yuàn yú hé běi zhú sān shòu xiáng chéng. xiān shì, shuò fāng jūn běi yǔ tū jué yǐ hé wèi jiè, hé běi àn yǒu fú yún cí, tū jué jiāng rù kòu, bì xiān yì cí jì lèi qiú fú, yīn mù mǎ liào bīng, hòu bīng hé dù hé. shí mò chuài jǐn zhòng xī jī suō gé, rén yuàn chéng xū duó qǔ mò nán zhī dì, zhú sān chéng, shǒu wěi xiāng yīng, jué qí nán kòu zhī lù. liú nián mǎn bīng zhù chéng qí gōng. yǐ fú yún cí wèi zhōng chéng, yǔ dōng xī xiāng qù gè sì bǎi lǐ, jiē jù jīn jì, yáo xiāng yīng jiē. běi tà sān bǎi yú lǐ, yú niú tóu cháo nà shān běi zhì fēng hòu qiān bā bǎi suǒ. zì shì tū jué bù de dù shān fàng mù, shuò fāng gèng wú kòu lüè, jiǎn zhèn bīng shù wàn rén. chū qún yì bù tóng, zhōng zōng jìng cóng rén yuàn jì. shí xián yáng bīng èr bǎi yú rén táo guī, rén yuàn jǐn qín, zhǎn yú chéng xià, jūn zhōng gǔ lì jǐn lì, liù xún ér sān chéng jù jiù. běn bù zhì yōng mén jí qū dí, huò wèn zhī, rén yuàn yuē: bīng fǎ guì zài gōng qǔ, bù yí tuì shǒu. kòu ruò zhì cǐ, jí dāng bìng lì chū zhàn, huí gù wàng chéng, yóu xū zhǎn zhī, hé yòng shǒu bèi, shēng qí sī guī zhī xīn. qí hòu cháng yuán kǎi wèi shuò fāng zǒng guǎn, shǐ zhú yōng mén.
默啜於是殺我行人假鴻臚卿臧思言,上以思言對賊不屈節,特贈鴻臚卿,仍命左屯衛大將軍張仁願充朔方道大總管以御之。景龍二年三月,張仁願於河北築三受降城。先是,朔方軍北與突厥以河為界,河北岸有拂雲祠,突厥將入寇,必先詣祠祭酹求福,因牧馬料兵,候冰合渡河。時默啜盡眾西擊娑葛,仁願乘虛奪取漠南之地,築三城,首尾相應,絕其南寇之路。留年滿兵助成其功。以拂雲祠為中城,與東西相去各四百里,皆據津濟,遙相應接。北拓三百餘里,於牛頭朝那山北置烽候千八百所。自是突厥不得度山放牧,朔方更無寇掠,減鎮兵數萬人。(初群議不同,中宗竟從仁願計。時咸陽兵二百餘人逃歸,仁願盡擒,斬於城下,軍中股慄盡力,六旬而三城俱就。本不置壅門及曲敵,或問之,仁願曰:「兵法貴在攻取,不宜退守。寇若至此,即當併力出戰,回顧望城,猶須斬之,何用守備,生其思歸之心。」其後常元楷為朔方總管,始築壅門。)
mò chuài xī jī suō gé, pò miè zhī. qì dān jí xī zì shén gōng zhī hòu, cháng shòu qí zhēng yì. qí dì dōng xī wàn yú lǐ, kòng xián sì shí wàn, zì xié lì zhī hòu, zuì wèi qiáng shèng. zì shì bīng wēi, nüè yòng qí zhòng. mò chuài jì lǎo, bù luò jiàn duō táo sàn. kāi yuán èr nián, qiǎn qí zi yí niè kè hán jí tóng é tè qín mèi xù huǒ bá xié lì fā shí ā shī bì lǜ jīng qí wéi bī běi tíng. yòu xiāo wèi jiāng jūn guō qián guàn yīng chéng gù shǒu, é ér chū bīng qín tóng é tè qín yú chéng xià, zhǎn zhī, lǔ yīn tuì suō. huǒ bá jù bù gǎn guī, xié qí qī lái bēn, zhì shòu zuǒ wèi dà jiāng jūn, fēng yàn běi jùn wáng, fēng qí qī wèi jīn shān gōng zhǔ, cì zhái yī qū, nú bì shí rén, mǎ shí pǐ, wù qiān duàn. míng nián, shí xìng bù luò zuǒ xiāng wǔ duō liù chuài yòu xiāng wǔ nǔ shī bì wǔ qí jīn jí zǐ xù gāo lì mò lí zhī gāo wén jiǎn zú jiā diē dū du sī tài děng gè lǜ qí zhòng, xiāng jì lái jiàng, qián hòu zǒng wàn yú zhàng. lìng jū qí hé nán zhī jiù dì. shòu gāo wén jiǎn zuǒ wèi yuán wài dà jiāng jūn, fēng liáo xī jùn wáng zú jiā diē sī tài wèi tè jìn yòu wèi yuán wài dà jiāng jūn, jiān zú jiā diē dū du lóu fán jùn gōng. zì yú shǒu lǐng fēng bài cì wù gè yǒu chà. mò chuài nǚ xù ā shǐ dé hú lù é yòu guī cháo, shòu yǐ tè jìn. qí qiū, mò chuài yǔ jiǔ xìng shǒu lǐng ā bù sī děng zhàn yú qì běi, jiǔ xìng dà kuì, rén chù duō sǐ, bù sī lǜ zhòng lái jiàng.
默啜西擊娑葛,破滅之。契丹及奚自神功之後,常受其徵役。其地東西萬餘里,控弦四十萬,自頡利之後,最為強盛。自恃兵威,虐用其眾。默啜既老,部落漸多逃散。開元二年,遣其子移涅可汗及同俄特勤、妹婿火拔頡利發、石阿失畢率精騎圍逼北庭。右驍衛將軍郭虔瓘嬰城固守,俄而出兵擒同俄特勤於城下,斬之,虜因退縮。火拔懼不敢歸,攜其妻來奔,制授左衛大將軍,封燕北郡王,封其妻為金山公主,賜宅一區,奴婢十人,馬十匹,物千段。明年,十姓部落左廂五咄六啜、右廂五弩失畢五俟斤及子婿高麗莫離支高文簡、〈足夾〉跌都督思太等各率其眾,相繼來降,前後總萬餘帳。令居其河南之舊地。授高文簡左衛員外大將軍,封遼西郡王;〈足夾〉跌思太為特進、右衛員外大將軍,兼〈足夾〉跌都督、樓煩郡公。自餘首領封拜賜物各有差。默啜女婿阿史德胡祿俄又歸朝,授以特進。其秋,默啜與九姓首領阿布思等戰於磧北,九姓大潰,人畜多死,布思率眾來降。
sì nián, mò chuài yòu běi tǎo jiǔ xìng bá yè gù, zhàn yú dú lè hé, bá yè gù dà bài. mò chuài fù shèng qīng guī, ér bù shè bèi, yù bá yè gù bèng zú xié zhì lüè yú liǔ lín zhōng, tū chū jī mò chuài, zhǎn zhī, biàn yǔ rù fān shǐ hǎo líng quán chuán mò chuài shǒu zhì jīng shī.
四年,默啜又北討九姓拔曳固,戰於獨樂河,拔曳固大敗。默啜負勝輕歸,而不設備,遇拔曳固迸卒頡質略於柳林中,突出擊默啜,斬之,便與入蕃使郝靈佺傳默啜首至京師。
gǔ duō lù zhī zǐ què tè qín jiū hé jiù bù, shā mò chuài zi xiǎo kè hán jí qí zhū dì bìng qīn xìn lüè jǐn, lì zuǒ xián wáng mò jí lián, shì wèi pí jiā kè hán. pí jiā yǐ kāi yuán sì nián jí wèi, běn fān hào wèi xiǎo shā. xìng rén yǒu, zì yǐ dé guó shì què tè qín zhī gōng, gù ràng zhī, què tè qín bù shòu, suì yǐ wèi zuǒ xián wáng, zhuān zhǎng bīng mǎ. shì shí, xī qì dān xiāng shuài kuǎn sāi, tū qí shī sū lù zì lì wèi kè hán, tū jué bù luò pō duō xié èr, nǎi zhào mò chuài shí yá guān tūn yù gǔ wèi móu zhǔ. chū mò chuài xià yá guān jǐn wèi què tè qín suǒ shā, tūn yù gǔ yǐ nǚ wèi xiǎo shā kě dūn, suì miǎn sǐ, fèi guī bù luò, jí fù yòng, nián yǐ qī shí yú, fān rén shén jìng fú zhī.
骨咄祿之子闕特勤鳩合舊部,殺默啜子小可汗及其諸弟並親信略盡,立左賢王默棘連,是為毗伽可汗。毗伽以開元四年即位,本蕃號為小殺。性仁友,自以得國是闕特勤之功,固讓之,闕特勤不受,遂以為左賢王,專掌兵馬。是時,奚、契丹相率款塞,突騎施蘇祿自立為可汗,突厥部落頗多攜貳,乃召默啜時衙官暾欲谷為謀主。初默啜下衙官盡為闕特勤所殺,暾欲谷以女為小殺可敦,遂免死,廢歸部落,及復用,年已七十餘,蕃人甚敬服之。
é ér jiàng hù ā xī làn zú jiā diē sī tài děng fù zì hé qū pàn guī. chū, jiàng hù nán zhì dān yú, zuǒ wèi dà jiāng jūn dān yú fù dōu hù zhāng zhī yùn jǐn shōu qí qì zhàng, lìng dù hé ér nán, fān rén yuàn nù. yù shǐ zhōng chéng jiāng huì wèi xún biān shǐ, fān rén sù wú gōng shǐ, bù dé shè liè, huì xī gěi hái zhī, gù yǒu kàng dí zhī jù. zhāng zhī yùn jì bù shè bèi, yǔ jiàng hù zhàn yú qīng gāng lǐng, dà bài, lín zhèn shēng qín zhī yùn, nǐ jiāng sòng yǔ tū jué, shuò fāng zǒng guǎn xuē nè lǜ bīng zhuī tǎo zhī. zéi zhì dà bīn xiàn, yòu wèi jiāng jūn guō zhī yùn suǒ jī, zéi zhòng dà kuì, sàn tóu hēi shān hū yán gǔ, shì zhāng zhī yùn ér qù. shàng yǐ zhāng zhī yùn sàng shī, zhǎn zhī yǐ xùn. xiǎo shā jì dé jiàng hù, móu yù nán rù wèi kòu, tūn yù gǔ yuē: táng zhǔ yīng wǔ, rén hé nián fēng, wèi yǒu xián xì, bù kě dòng yě. wǒ zhòng xīn jí, yóu shàng pí léi, xū qiě xī yǎng sān shù nián, shǐ kě guān biàn ér jǔ. xiǎo shā yòu yù xiū zhú chéng bì, zào lì sì guān, tūn yù gǔ yuē: bù kě. tū jué rén hù guǎ shǎo, bù dí zhōng guó bǎi fēn zhī yī, suǒ yǐ cháng néng kàng jù zhě, zhèng yǐ suí zhú shuǐ cǎo, jū chù wú cháng, shè liè wèi yè, rén jiē xí wǔ. qiáng zé jìn bīng chāo lüè, ruò zé cuàn fú shān lín, táng bīng suī duō, wú suǒ shī yòng. ruò zhú chéng ér jū, gǎi biàn jiù sú, yī zhāo shī lì, bì jiāng wèi táng suǒ bìng. qiě sì guān zhī fǎ, jiào rén rén ruò, běn fēi yòng wǔ zhēng qiáng zhī dào, bù kě zhì yě. xiǎo shā děng shēn rán qí jì.
俄而降戶阿悉爛、〈足夾〉跌思太等復自河曲叛歸。初,降戶南至單于,左衛大將軍單于副都護張知運盡收其器仗,令渡河而南,蕃人怨怒。御史中丞姜晦為巡邊使,蕃人訴無弓矢,不得射獵,晦悉給還之,故有抗敵之具。張知運既不設備,與降戶戰於青剛嶺,大敗,臨陣生擒知運,擬將送與突厥,朔方總管薛訥率兵追討之。賊至大斌縣,又為將軍郭知運所擊,賊眾大潰,散投黑山呼延谷,釋張知運而去。上以張知運喪師,斬之以徇。小殺既得降戶,謀欲南入為寇,暾欲谷曰:「唐主英武,人和年豐,未有閒隙,不可動也。我眾新集,猶尚疲羸,須且息養三數年,始可觀變而舉。」小殺又欲修築城壁,造立寺觀,暾欲谷曰:「不可。突厥人戶寡少,不敵中國百分之一,所以常能抗拒者,正以隨逐水草,居處無常,射獵為業,人皆習武。強則進兵抄掠,弱則竄伏山林,唐兵雖多,無所施用。若築城而居,改變舊俗,一朝失利,必將為唐所並。且寺觀之法,教人仁弱,本非用武爭強之道,不可置也。」小殺等深然其計。
bā nián dōng, yù shǐ dài fū wáng jùn wèi shuò fāng dà zǒng guǎn, zòu qǐng xī zhēng bá xī mì, dōng fā xī qì dān liǎng fān, qī yǐ míng nián qiū chū, yǐn shuò fāng bīng shù dào jù rù, yǎn tū jué yá zhàng yú jī luò hé shàng. xiǎo shā wén zhī, dà kǒng. tūn yù gǔ yuē: bá xī mì jīn zài běi tíng, yǔ liǎng fān dōng xī xiāng qù jí yuǎn, shì bì bù hé. wáng jùn bīng mǎ, jì yì wú néng zhì cǐ. bì ruò néng lái, hòu qí lín dào, jí yí yá zhàng xiàng běi sān rì, táng bīng liáng jǐn, zì rán qù yǐ. qiě bá xī mì qīng ér hǎo lì, wén mìng bì shì xiān lái, wáng jùn yǔ zhāng jiā zhēn bù xié, zòu qǐng yǒu suǒ bù qiè, bì bù gǎn dòng. ruò wáng jùn bīng mǎ bù lái, bá xī mì dú zhì, jí jī qǔ zhī, shì yì wèi yě. bá xī mì guǒ lín tū jué yá zhàng, ér wáng jùn bīng jí liǎng fān bù zhì, bá xī mì jù ér yǐn tuì. tū jué yù jī zhī, tūn yù gǔ yuē: cǐ zhòng qù jiā qiān lǐ, bì jiāng sǐ zhàn, wèi kě jī yě, bù rú yǐ bīng niè zhī. qù běi tíng èr bǎi lǐ, tūn yù gǔ fēn bīng xián dào xiān yǎn běi tíng, yīn zòng zú jī, bá xī mì zhī zhòng, jǐn wèi tū jué suǒ qín, bìng lǔ qí nán nǚ ér hái. tūn yù gǔ huí bīng, yīn chū chì tíng yǐ lüè liáng zhōu yáng mǎ. chí yáng jìng shù wèi liáng zhōu dū du, qiǎn fù jiāng lú gōng lì jí pàn guān yuán chéng chū bīng yāo jī zhī. tūn yù gǔ yuē: jìng shù ruò shǒu chéng zì gù, jí yǔ lián hé ruò chū bīng xiāng dāng, jí lǐng jūn zhàn. wǒ jīn chéng shèng, bì yǒu gōng yǐ. jìng shù xià bīng zhì shān dān, yù zéi, yuán chéng lìng bīng shì xuān bì chí mǎn, réng jí jié qí xiù, huì fēng xuě dòng liè, jǐn duò gōng shǐ, yóu shì guān jūn dà bài, yuán chéng tuō shēn ér zǒu. jìng shù zuò xuē chú guān jué, bái yī jiǎn xiào liáng zhōu shì. xiǎo shā yóu shì dà zhèn, jǐn yǒu mò chuài zhī zhòng. é yòu qiǎn shǐ qǐng hé, qǐ yǔ xuán zōng wèi zi, xǔ zhī. réng qǐng shàng gōng zhǔ, shàng dàn hòu cì ér qiǎn zhī.
八年冬,御史大夫王晙為朔方大總管,奏請西徵拔悉密,東發奚、契丹兩蕃,期以明年秋初,引朔方兵數道俱入,掩突厥衙帳於稽落河上。小殺聞之,大恐。暾欲谷曰:「拔悉密今在北庭,與兩蕃東西相去極遠,勢必不合。王晙兵馬,計亦無能至此。必若能來,候其臨到,即移衙帳向北三日,唐兵糧盡,自然去矣。且拔悉密輕而好利,聞命必是先來,王晙與張嘉貞不協,奏請有所不愜,必不敢動。若王晙兵馬不來,拔悉密獨至,即擊取之,勢易為也。」拔悉密果臨突厥衙帳,而王晙兵及兩蕃不至,拔悉密懼而引退。突厥欲擊之,暾欲谷曰:「此眾去家千里,必將死戰,未可擊也,不如以兵躡之。」去北庭二百里,暾欲谷分兵閒道先掩北庭,因縱卒擊,拔悉密之眾,盡為突厥所擒,並虜其男女而還。暾欲谷回兵,因出赤亭以掠涼州羊馬。持楊敬述為涼州都督,遣副將盧公利及判官元澄出兵邀擊之。暾欲谷曰:「敬述若守城自固,即與連和;若出兵相當,即領軍戰。我今乘勝,必有功矣。」敬述下兵至刪丹,遇賊,元澄令兵士揎臂持滿,仍急結其袖,會風雪凍烈,盡墮弓矢,由是官軍大敗,元澄脫身而走。敬述坐削除官爵,白衣檢校涼州事。小殺由是大振,盡有默啜之眾。俄又遣使請和,乞與玄宗為子,許之。仍請尚公主,上但厚賜而遣之。
shí sān nián, shàng jiāng dōng xún, zhōng shū lìng zhāng shuō móu yù jiā bīng yǐ bèi tū jué, bīng bù láng zhōng péi guāng tíng yuē: fēng chán gào chéng zhī shì, hū cǐ zhēng fā, qǐ fēi míng shí xiāng guāi? shuō yuē: tū jué bǐ suī qǐng hé, shòu xīn nán cè. qiě xiǎo shā zhě, rén ér ài rén, zhòng wèi zhī yòng què tè qín xiāo wǔ shàn zhàn, suǒ xiàng wú qián tūn yù gǔ shēn shěn yǒu móu, lǎo ér yì zhuàng, lǐ jìng xú jī zhī liú yě. sān lǔ xié xīn, dòng wú yí cè, zhī wǒ jǔ guó dōng xún, wàn yī kuī biān, hé yǐ yù zhī? guāng tíng qǐng qiǎn shǐ zhēng qí dà chén hù cóng, jí tū jué bù gǎn bù cóng, yòu yì nán wèi jǔ dòng. shuō rán qí yán, nǎi qiǎn zhōng shū zhí shěng yuán zhèn shè hóng lú qīng, wǎng tū jué yǐ gào qí yì. xiǎo shā yǔ qí qī jí què tè qín tūn yù gǔ děng huán zuò zhàng zhōng shè yàn, wèi zhèn yuē: tǔ bō gǒu zhǒng, táng guó yǔ zhī wèi hūn xī jí qì dān jiù shì tū jué zhī nú, yì shàng táng jiā gōng zhǔ. tū jué qián hòu qǐng jié hé qīn, dú bù méng xǔ, hé yě? yuán zhèn yuē: kè hán jì yǔ huáng dì wèi zi, fù zǐ qǐ hé hūn yīn? xiǎo shā děng yuē: liǎng fān yì méng cì xìng, yóu dé shàng gōng zhǔ, dàn yī cǐ lì, yǒu hé bù kě? qiě wén rù fān gōng zhǔ, jiē fēi tiān zǐ nǚ, jīn zhī suǒ qiú, qǐ wèn zhēn jiǎ. pín qǐng bù dé, yì shí xiū jiàn zhū fān. zhèn xǔ wèi zòu qǐng, xiǎo shā nǎi qiǎn dà chén ā shǐ dé xié lì fā rù cháo gòng xiàn, yīn hù cóng dōng xún. fā dōu, zhì jiā huì dùn, yǐn xié lì fā jí zhū fān qiú zhǎng rù zhàng, réng yǔ zhī gōng jiàn. shí yǒu tù qǐ yú yù mǎ zhī qián, shàng yǐn gōng bàng shè, huò zhī. xié lì fā biàn xià mǎ pěng tù wǔ dǎo, yuē: shèng rén shén wǔ chāo jué, ruò tiān shàng zé bù zhī, rén xián wú yě. zì shì cháng lìng tū jué rù zhàng chí shè, qǐ jū shè rén lǚ xiàng shàng shū yuē: chén wén chī xiāo bù míng, wèi wèi ruì niǎo, měng hǔ suī fú, qǐ qí rén shòu, shì yóu chǒu xìng dú xíng jiǔ wù cháng jī gù yě. fū tū jué zhě, zhèng tóng cǐ lèi, ān rěn cán zéi, mò gù jūn qīn. bì xià yǐ wǔ yì lín zhī, wén dé lái zhī, jì shè wēi líng, yòu mù shēng jiào, yǐ lì yǐ shì, bù dé bù tíng, gù jī sǎng chēng chén, bèn mìng qiǎn shǐ. bì xià nǎi néng shōu qí qīng xiào, zá yǐ cóng guān, fù fēng chán zhī lǐ, cān yù bó zhī huì, cǐ dé yè zì shèng, gù bù kě míng yān. yīn fù xǔ qí cóng yóu, zhào rù jìn zhàng, yǎng yīng zī zhī sì zhào, dǔ shén yì zhī yī fā, ēn yì jù jí, chéng wú dé yú yān. nǎi gèng cì yǐ chí zhú, shǐ cāo gōng shǐ, jìng fēi zú yú qián, tóng huò shòu zhī lè, shì xiè lüè tài guò, wèi gǎn qǔ yě. suī shèng xiōng huō dá, yǔ wù wú cāi, ér yú xīn pái huái, yǔ shí jiā lì. tǎng cǐ děng gè huái quǎn fèi, jiāo sì dào zēng, jīng qīng guǐ dòng, hé luó qiè zhì, zàn bī yán bì, shāo mào qīng chén, jí yì xuán fāng, qiū xū yōu tǔ, dān yú wèi hǎi, qióng lú wèi wū, hé sāi guò zé? tè yuàn wù fù qīn jìn, shǐ zhī fēn xiàn, dài bù shī cháng, guī yú dé suǒ, cǐ wèi huí liǎng yào zhī jiàn, qū jiǔ yǔ zhī yōu, shú bù xìng shèn! shàng nà qí yán, suì lìng zhū fān xiān fā. dōng fēng huí jià, shè yàn hòu cì ér qiǎn, jìng bù xǔ qí hé qīn. zì hòu miè jué wú wén.
十三年,上將東巡,中書令張說謀欲加兵以備突厥,兵部郎中裴光庭曰:「封禪告成之事,忽此徵發,豈非名實相乖?」說曰:「突厥比雖請和,獸心難測。且小殺者,仁而愛人,眾為之用;闕特勤驍武善戰,所向無前;暾欲谷深沈有謀,老而益壯,李靖、徐勣之流也。三虜協心,動無遺策,知我舉國東巡,萬一窺邊,何以御之?」光庭請遣使徵其大臣扈從,即突厥不敢不從,又亦難為舉動。說然其言,乃遣中書直省袁振攝鴻臚卿,往突厥以告其意。小殺與其妻及闕特勤、暾欲谷等環坐帳中設宴,謂振曰:「吐蕃狗種,唐國與之為婚;奚及契丹舊是突厥之奴,亦尚唐家公主。突厥前後請結和親,獨不蒙許,何也?」袁振曰:「可汗既與皇帝為子,父子豈合婚姻?」小殺等曰:」兩蕃亦蒙賜姓,猶得尚公主,但依此例,有何不可?且聞入蕃公主,皆非天子女,今之所求,豈問真假。頻請不得,亦實羞見諸蕃。」振許為奏請,小殺乃遣大臣阿史德頡利發入朝貢獻,因扈從東巡。發都,至嘉會頓,引頡利發及諸蕃酋長入仗,仍與之弓箭。時有兔起於御馬之前,上引弓傍射,獲之。頡利發便下馬捧兔舞蹈,曰:「聖人神武超絕,若天上則不知,人閒無也。」自是常令突厥入仗馳射,起居舍人呂向上疏曰:「臣聞鴟梟不鳴,未為瑞鳥,猛虎雖伏,豈齊仁獸,是由丑性毒行久務常積故也。夫突厥者,正同此類,安忍殘賊,莫顧君親。陛下以武義臨之,文德來之,既慴威靈,又沐聲教,以力以勢,不得不庭,故稽顙稱臣,奔命遣使。陛下乃能收其傾效,雜以從官,赴封禪之禮,參玉帛之會,此德業自盛,固不可名焉。因復許其從游,召入禁仗,仰英姿之四照,睹神藝之一發,恩義俱極,誠無得逾焉。乃更賜以馳逐,使操弓矢,競飛鏃於前,同獲獸之樂,是屑略太過,未敢取也。雖聖胸豁達,與物無猜,而愚心徘徊,與時加栗。倘此等各懷犬吠,交肆盜憎,荊卿詭動,何羅竊至,暫逼嚴蹕,稍冒清塵,即殪玄方,丘墟幽土,單于為醢,穹廬為洿,何塞過責?特願勿復親近,使知分限,待不失常,歸於得所,此謂回兩曜之鑑,祛九宇之憂,孰不幸甚!」上納其言,遂令諸蕃先發。東封回駕,設宴厚賜而遣,竟不許其和親。自後滅絕無聞。