strong lì bù strong
○吏部
zhōng shū kǎo chá dà jì liù nián yī jǔ, dìng yú hóng zhì mò nián, qí diǎn zuì zhòng. wǔ pǐn yǐ xià, jù tīng kǎo chá. nèi wéi hàn lín xué shì dé miǎn kǎo, yǐ shì yōu yì. yǐ ér jiǎng dú xué shì, yì qǐng rú lì, suì bìng miǎn zhī. qí fāng jú děng guān suī guì, zé zhào gè guān tóng tīng lì bù chǔ fèn yǐ. zhì yú nèi gé shū bàn, jí jīn zhì gào liǎng fáng zhōng shū guān, xiàn zōng cháo, mìng běn yuàn xué shì, huì tóng gé chén, yǔ jiǎng dú yǐ xià děng guān kǎo chá, bù xǔ lì bù gàn yù, jiē suǒ yǐ chóng wén xué shì cóng zhī tǐ, fēi tā guān dé bǐ. rán jiā jìng yǐ lái, réng cóng lì bù dū chá yuàn wéi zhèng yǐ. zhì yú wén huá wǔ yīng liǎng diàn zhōng shū bàn shì děng guān, yǐ jí yù yòng jiān gè xiàng jiàng guān, lì jiē xiān qī qǐ ēn miǎn kǎo, gài yòu yǐ tā tú, bìn zhī gōng lìng zhī wài, fēi tè ēn yě. yòu tài yī yuàn jí qīn tiān jiàn, yǐ fāng jì yì rú zhī, dài qí hòu yě. tài yī yǔ liǎng diàn zhōng shū, réng rù jì diǎn. wéi qīn tiān jiàn zé zhì jīn yóu rán, bù kǎo chá, bù dīng yōu, bù gào lǎo yún.
【中书考察】大计六年一举,定于弘治末年,其典最重。五品以下,俱听考察。内惟翰林学士得免考,以示优异。已而讲读学士,亦请如例,遂并免之。其坊局等官虽贵,则照各官同听吏部处分矣。至于内阁书办,即今制诰两房中书官,宪宗朝,命本院学士,会同阁臣,与讲读以下等官考察,不许吏部干预,皆所以重文学侍从之体,非他官得比。然嘉靖以来,仍从吏部都察院为政矣。至于文华、武英两殿中书办事等官,以及御用监各项匠官,例皆先期乞恩免考,盖又以他途,摈之功令之外,非特恩也。又太医院及钦天监,以方技亦如之,迨其后也。太医与两殿中书,仍入计典。惟钦天监则至今犹然,不考察,不丁忧,不告老云。
xīn hài liǎng chá zhī zhēng jiā jìng sān shí nián xīn hài, dāng dà jì jīng chá. shì nián zhēng yuè, jǐn yī wèi jīng lì shěn liàn kàng shū jiū shǒu fǔ yán sōng, qí cí shén jùn. sōng lì biàn, wèi liàn zuò xiàn bài guān diào jiǎn, jīn zhī jīng chá bì chù, yǐ gù jiàn yán qí miǎn chù yōu. shàng nù, bǔ liàn dǎi zhì, chì kǒu wài bǎo ān zhōu wèi mín. jì jùn, lì kē dōu jǐ shì zhāng bǐng hú yòu jiū lì bù shàng shū xià bāng mó bù zhí, dé zhǐ zhì shì. wàn lì sān shí jiǔ nián xīn hài, dāng dà jì jīng guān. xiān yī nián dōng, yù shǐ jīn míng shí hé lì bù shì láng xué shì wáng tú, qí cí yì jùn, tú shū biàn wèi fèng chǔ fèn. zhì cì nián èr yuè lín kǎo chá rì, zhǎng hé nán dào yù shǐ zhāng jīng zhào jù mì qǐ yú lì bù shàng shū sūn pī yáng, wèi míng shí qián shū yāo xié miǎn chá. pī yáng yuè zhī zhèn nù, jí wén zhī shàng, lìng xián zhù. míng shí biàn shū fàn yù míng xià yī zì, shàng yì dà nù, fā xíng bù shú zuì wèi biān mín. yú shì xíng bù zhǔ shì qín jù kuí shǒu gōng tài zǎi, tái shěng jì zhī.
【辛亥两察之争】嘉靖三十年辛亥,当大计京察。是年正月,锦衣卫经历沈炼抗疏纠首辅严嵩,其词甚峻。嵩力辨,谓炼作县败官调简,今知京察必处,以故建言祈免黜幽。上怒,捕炼逮治,斥口外保安州为民。计竣,吏科都给事张秉壶又纠吏部尚书夏邦谟不职,得旨致仕。万历三十九年辛亥,当大计京官。先一年冬,御史金明时劾吏部侍郎学士王图,其词亦峻,图疏辨未奉处分。至次年二月临考察日,掌河南道御史张京兆具密启于吏部尚书孙丕扬,谓明时前疏要挟免察。丕扬阅之震怒,即闻之上,令闲住。明时辨疏犯御名下一字,上亦大怒,发刑部赎罪为编民。于是刑部主事秦聚奎首攻太宰,台省继之。
pī yáng biàn qí jī, ér gōng zhě bù yǐ, bù yī nián yì qǐng zhì shì. cóng lái sī chá zhǒng qīng, wèi yǒu bèi tán shè rú cǐ zhě. qiě zhǐ bái jiǎn wèi xié miǎn, yì wéi cǐ liǎng xīn hài. qià hǎo liù shí nián, qǐ yùn shù shǐ rán yé? dà jì jiū nèi gé liù nián jīng guān dà jì, lì bù dū chá yuàn zhǔ zhī. jí shì bì, jiū shí dà liáo, shǔ kē dào wéi zhèng. ér gé chén piào nǐ qù liú, huò xià bù yuàn fù yì zuì zhuàng dāng fǒu, yǐ tīng shàng cái. zé tài zǎi yù shǐ dài fū yǔ nèi gé fǔ chén, shì sān guān zhě jù zhǔ chí dà jì zhī rén, xiàng wèi yǒu jiū jí zhī zhě. zì mù zōng dēng jí kǎo chá, ér gāo xīn zhèng wèi yán lù suǒ zēng, jù gōng bù qù. nǎi zhì nán jǐ shì zhōng cén yòng bīn yù shǐ lǚ xiào, yǐ dà liáo jiū jí zhī, shí zhě xián wèi fēi tǐ. ér shí qíng zhèng cè mù xīn zhèng, fāng yǐ cǐ jǔ wèi kuài xīn, wú yǒu jiù zhèng zhī zhě. yǐ gù jǐ sì zài chū dāng guó bǐng jūn, zì qíng chù zhì, yì ěr shí jī zhī shǐ rán. yòu sān nián ér gāo bèi zhú, jiāng líng zhuān zhèng, zé nèi wài dà jì, yī chū qí shǒu dìng, bù yuàn bù guò yī chéng xíng lì shū yǐ. měi nián chū dōng cháo shěn zuì fàn, jù tài zǎi zhǔ bǐ, xiāng réng yǐ jiǔ. zhì gēng wǔ qiū fù dāng shěn shí, gāo yǐ shǒu kuí jiān zhǎng lì bù, zé shì tǐ fēi jiù lì kě bǐ, wèi yí qiǎn tā shàng shū dài xíng, ér gāo fèn rán zì qǐng wǎng yàn, suǒ shì fàng zuì duō, jiào tā nián jiā shù bèi. ér wáng jīn děng, yǐ xiān dì shēng xiá, wù yòng fāng yào, zuò dà nì zhòng bì zhě, yì gǎi qiǎn shù. gài yù zuò qián rèn shǒu kuí xú huá tíng, yǐ wū wǎng xiān dì dà bù dào yě. zú zhī mù zōng yǔn qí qǐng, ér wǎng shì zhōng bù jiù, zé gāo cǐ yī xíng tú shāng xiāng tǐ ěr. hòu wàn lì wù xū nián cháo shěn, tài zǎi ǒu quē, zhǐ xià yǐ hù bù shàng shū yáng jùn mín zhǔ bǐ. jiǎ chén nián yì quē tài zǎi, yòu yǐ hù bù shàng shū zhào shì qīng zhǔ bǐ, sī dé zhī yǐ.
丕扬辨其激,而攻者不已,不一年亦请致仕。从来司察冢卿,未有被弹射如此者。且指白简为挟免,亦惟此两辛亥。恰好六十年,岂运数使然耶?【大计纠内阁】六年京官大计,吏部都察院主之。及事毕,纠拾大僚,属科道为政。而阁臣票拟去留,或下部院覆议罪状当否,以听上裁。则太宰、御史大夫与内阁辅臣,是三官者俱主持大计之人,向未有纠及之者。自穆宗登极考察,而高新郑为言路所憎,聚攻不去。乃至南给事中岑用宾、御史吕校,以大僚纠及之,识者咸谓非体。而时情正侧目新郑,方以此举为快心,无有救正之者。以故己巳再出当国秉钧,恣情黜陟,亦尔时激之使然。又三年而高被逐,江陵专政,则内外大计,一出其手定,部院不过一承行吏书矣。每年初冬朝审罪犯,俱太宰主笔,相仍已久。至庚午秋复当审时,高以首揆兼掌吏部,则事体非旧例可比,谓宜遣他尚书代行,而高奋然自请往谳,所释放最多,较他年加数倍。而王金等,以先帝升遐,误用方药,坐大逆重避者,亦改遣戍。盖欲坐前任首揆徐华亭,以诬罔先帝大不道也。卒之穆宗允其请,而往事终不究,则高此一行徒伤相体耳。后万历戊戌年朝审,太宰偶缺,旨下以户部尚书杨俊民主笔。甲辰年亦缺太宰,又以户部尚书赵世卿主笔,斯得之矣。
jǐ hài dà jì jiū shí jǐ hài dà jì, zuì wéi píng shù. wéi dǒng tài shǐ sī bái qí chāng yǐ sī xì, wèi zhū kǎo gōng shí mén jìng xún suǒ zhōng wài zhuǎn, shì wèi fú rén.
【己亥大计纠拾】己亥大计,最为平恕。惟董太史思白(其昌)以私隙,为朱考功石门(敬循)所中外转,似未服人。
zhì yú nán jīng jiū shí dà liáo, zé kě yì yǐ. rú yòu dōu yù shǐ shěn jì shān sī xiào lì bù yòu shì láng yáng fù suǒ qǐ yuán bīng bù zuǒ shì láng xǔ jìng ān fú yuǎn, jiē yī shí rén wàng, jǐn rù wǎng zhōng. yuǎn jìn hài è, mò zhī qí gù. féng jù qū jì jiǔ wèi yú yuē:" cǐ fēi jiū hé shū, nǎi jiàn jǔ shū yě." shí zhù shí lín shì lù wèi nán lì kē, yǐ yī rén zhǎng liù kē yìn, suì yǒu cǐ jǔ. zhì cì chá yǐ sì, zhù yì bù miǎn. qián sān gōng zhě suī bèi zhǐ zhāi, zhōng wú sī háo zhī diàn, ér zhù suì bù zhèn.
至于南京纠拾大僚,则可异矣。如右都御史沈继山(思孝)、吏部右侍郎杨复所(起元)、兵部左侍郎许敬庵(孚远),皆一时人望,尽入网中。远近骇愕,莫知其故。冯巨区祭酒谓余曰:“此非纠劾疏,乃荐举疏也。“时祝石林(世禄)为南吏科,以一人掌六科印,遂有此举。至次察乙巳,祝亦不免。前三公者虽被指摘,终无丝毫之玷,而祝遂不振。
yǐ sì liǎng chá zhī yì jīn shàng yǐ sì dà jì, shū shàng bù xià, jiǔ zhī zhōng zhǐ pī chū, tè liú jiàng diào kē dào guān shù rén. gài shǒu kuí shěn sì míng zhuān bì jǐ shì qián mèng gāo yù shǐ zhāng shì qú bèi, yīn bìng zhū yán guān liú zhī shí yǐ wéi yì shì, qún qǐ zhēng zhī, ér bù zhī qián yǐ sì zhī gèng yì yě. jiā jìng èr shí sì nián chūn, jīng chá shū shàng, nèi bù jǐn zhǔ shì zhōu yù děng, bìng yù shǐ xiè yú, mìng zhào tān kù lì wèi mín. fú zào zhǔ shì zhū zhí zhōng, gé zhí xián zhù. gài yú bù yì jiā zhòng yān. jí ér lì kē hé nán dào shí yí, zé zhōng yǔn guō xī yán guāng lù shǎo qīng tán xiāng, jù zài chì bà zhī liè, dú de zhǐ liú yòng. qí hòu èr rén jù shòu jí xíng, yì zài shì zōng cháo, gèng yì yǐ. wéi bīng bù shì láng zhāng hàn zài hé zhōng, shàng dú mìng jǐn yī guān xiào niǔ jiě lái jīng, gài hàn xiān zài bù, yù lìng zǒng dū dà chén, dé zhǎn jiāng yǐ xíng jūn fǎ, shàng lí zhī wèi fā. zhì shì jiàn shū chù nù, gù jí huò. bǐ dǎi zhì, yǐ xíng bù yàn chí, gǎi zhèn fǔ sī xíng kǎo, jìng fā zhèn xī wèi chōng jūn. jiē cóng lái wèi yǒu zhī shì yě. jí liǎng jīng chá shì jù jùn, yù shǐ guì róng yòu shēn jiù xiān rèn nán yù shǐ jīn shēng cháng zhōu zhī fǔ fú yàn zhí fǎ ài mín, ér nán kǎo gōng láng xuē yīng qí wèi cháng zhōu rén, yǐ sī yuàn bào fù, zhì zhī jiàng diào, qǐ fù yuán zhí. shàng mìng fú yàn réng zhé, ér diào yīng qí yú wài. zài guì róng jì hòu lùn jiù, fēi gù shì yě, shàng jìng bù wèn. gài qián yǐ sì, shì zōng zǒng lǎn dà quán, huò qīng huò zhòng, jù chū dú duàn. hòu yǐ sì, zé kǎo xuǎn jiǔ fèi, kē dào chén xīng, shǒu kuí yù shì ēn yán guān, pò gé liú yòng, yào jiē diǎn gù suǒ bù zài yě. hòu yǐ sì nán chá shí, jǐ shì zhōng chǔ chún chén shǔ lì kē, běn zài shì zhǔ jì rén yě, yì yǐ bù jí jiàng diào. chá shū fā hòu, shàng zài shǔ cǎo shí yí shū, yǒu xiāng zhī zhě gào zhī, shǐ dù mén, yì qí shì yě. yòu qián liù nián jǐ hài zhǔ jì, nán lì kē zhù shì lù yǐ shēng bǎo qīng, yì yǐ chá zhé, zhōng wài chēng kuài.
【乙巳两察之异】今上乙巳大计,疏上不下,久之中旨批出,特留降调科道官数人。盖首揆沈四明专庇给事钱梦皋、御史张似渠辈,因并诸言官留之时以为异事,群起争之,而不知前乙巳之更异也。嘉靖二十四年春,京察疏上,内不谨主事周玉等,并御史谢瑜,命照贪酷例为民。浮躁主事朱执中,革职闲住。盖于部议加重焉。即而吏科河南道拾遗,则中允郭希颜、光禄少卿谈相,俱在斥罢之列,独得旨留用。其后二人俱受极刑,亦在世宗朝,更异矣。惟兵部侍郎张汉在劾中,上独命锦衣官校扭解来京,盖汉先在部,欲令总督大臣,得斩将以行军法,上黎之未发。至是见疏触怒,故及祸。比逮至,以刑部谳迟,改镇抚司刑拷,竟发镇西卫充军。皆从来未有之事也。及两京察事俱竣,御史桂荣又申救先任南御史、今升常州知府符验执法爱民,而南考功郎薛应旗为常州人,以私怨报复,致之降调,乞复原职。上命符验仍谪,而调应旗于外。在桂荣计后论救,非故事也,上竟不问。盖前乙巳,世宗总揽大权,或轻或重,俱出独断。后乙巳,则考选久废,科道晨星,首揆欲市恩言官,破格留用,要皆典故所不载也。后乙巳南察时,给事中储纯臣署吏科,本在事主计人也,亦以不及降调。察疏发后,尚在署草拾遗疏,有相知者告之,始杜门,亦奇事也。又前六年己亥主计,南吏科祝世禄已升宝卿,亦以察谪,中外称快。
quán láng suǒ dǐng shǒu lì bù láng yǐ huò qǔ zhě, mò shén yú jiā jìng jì nián. wú xiāng xiàng xíng bù zhì yuán, yǐ wàn sān qiān jīn dé zhī yú yán shì, yán bài yì dǎi zhì, yǔ sǐ yú yù, zì shì cǐ fēng dùn shuāi. rán zhì jīn shàng xīn mǎo rén chén jiān, yóu yǒu lòu guī kě xiào, fán xiān rù zhě jiāng yǐn jí, bì jiàn yī rén zì dài, lì yǐ wǔ liù bǎi jīn wèi xiè, zhì yú yáo lǚ yǔn chāng, yǒu cuī tǎo zhī bàng. guǐ sì rù dà jì, shǐ xiāng jiè jìn zhǐ. zhì yú měi shěng yī rén zhuǎn zhèng láng shí, bì yǐ jí qǐng, dài xīn zhě jiāng mǎn qiú guī, shǐ zài chū guǎn xuǎn. cǐ jiù guī yě.
【铨郎索顶首】吏部郎以货取者,莫甚於嘉靖季年。吾乡项刑部治元,以万三千金得之於严氏,严败亦逮至,瘐死于狱,自是此风顿衰。然至今上辛卯、壬辰间,犹有陋规可笑,凡先入者将引疾,必荐一人自代,例以五六百金为谢,至馀姚吕允昌,有催讨之谤。癸巳入大计,始相戒禁止。至于每省一人转正郎时,必以疾请,待新者将满求归,始再出管选。此旧规也。
zì jiǎ wǔ hòu, jiǎng lán jū shí xīn yǐ shàng bǎo gǎi shòu, jìng zhǎng xuǎn quán, wèi bái jiǎn suǒ zhú, ér quán tǐ dà bì. méi dà yǔ shǒu jùn jì zhī, yǐ hù bù láng zhōng gǎi rù guǎn xuǎn, yì bèi lùn qù, zhū shí mén jìng xún yǐ lǐ bù láng zhōng gǎi rù, yì zhǎng xuǎn dé shēng tài cháng sì shǎo qīng, jiē biàn tǐ yě. zì shì ér hòu, jiē yǐ zhǔ shì rù, yì wú zhí zhì xuǎn láng zhě yǐ.
自甲午后,蒋兰居(时馨)以尚宝改授,竟掌选权,为白简所逐,而铨体大敝。梅大庾(守峻)继之,以户部郎中改入管选,亦被论去,朱石门(敬循)以礼部郎中改入,亦掌选得升太常寺少卿,皆变体也。自是而后,皆以主事入,亦无直至选郎者矣。
jiā jìng jiān měi shěng fán sān rén, yī zài jīng, yī zài jiā, yī zài tú, tú yǐ rè guān xiǎng qū fù fèi gōng yìng ěr. jīn dìng wèi èr rén, lǐ jū yǔ xiàn rèn, jiē xīn jiù jiān yòng. dōu jǐ shì shēng zhuǎn liù kē dōu jǐ shì shēng zhuǎn, wéi lì kē duō shēng jīng táng, yú zé yī nèi yī wài, rú xiáng shì zhī āi gòng, bù gǎn cuān yuè. nèi zé sì pǐn jīng táng, wài zé sān pǐn cān zhèng, gài wài zhuǎn yǐ zhèng qī dé cóng sān, yì shì huàn zhī shū róng, ér rén duō yàn bó zhī.
嘉靖间每省凡三人,一在京,一在家,一在途,徒以热官享趋附费供应耳。今定为二人,里居与现任,皆新旧兼用。【都给事升转】六科都给事升转,惟吏科多升京堂,馀则一内一外,如庠士之挨贡,不敢撺越。内则四品京堂,外则三品参政,盖外转以正七得从三,亦仕宦之殊荣,而人多厌薄之。
yīn yǒu" guān shēng qī jí, shì jiǎn wàn fēn" zhī yǔ. hòu fù wèi láo shēng gōng shēng rùn shēng sān shuō: láo rú shǐ liú qiú zhī lèi, gōng rú biān gōng dū gōng chéng zhī lèi, rùn shēng zé lì kē guǎn chá, jí qí jiù qǐ yòng zhī lèi. rén shǐ yǐ yì wèi qiān jiù, ér bì wài zhě duō yīn zhī dé jì.
因有“官升七级,势减万分“之语。后复为劳升、功升、闰升三说:劳如使琉球之类,功如边功督工程之类,闰升则吏科管察,及耆旧起用之类。人始以意为迁就,而避外者多因之得计。
zhì guǐ chǒu nián yīn zhēng xióng zhī wǎng tíng bì xué chà yī shì, bō jí lǐ kē dōu zhōu yǒng chūn, bù dàng nèi tuī, tái zhōng tāng zhì qí zhào jīng qǐ gōng tài zǎi. tài zǎi jǔ yī nèi yī wài jiù guī wèi yán, yòu bó zhī wèi fēi diǎn zhì, shuō jiǔ bù dìng. yīn dé zhǐ mìng liù kē huì yì, yán rén rén shū, ér wèi kē chén dàn dāng nèi zhuó, qí zuì bù xiào zhě jiān chū yī èr rén yú wài, zé zhòng kǒu rú yī. gài yǐ suǒ yuán dé fān niè, rú jùn yì zhī liè zhuǎn wáng guān yě, cǐ yòu bù zhī chū hé diǎn gù yǐ. shàng jiǔ gé xíng qǔ, yán lù liáo liáo, qí zhōng zhě, jù jī zī suì jiǔ. shì jīng qīng ruò lěng jú, liàn jìn tà rú fèng chí. cǐ shí zhōu dōu jiàn yì bù fù dé wài, tè tāng yù zhú tài zǎi, wù yǐn zhī ěr. shí fāng shì wài zhuǎn wéi yù chī mèi, tóu hǔ bào, bù jué zhēng xiān hù zhōu. zhì yú huì yì chū, ér nián lì suì yīn zhī bù jǔ yǐ, kǒng zǔ zhì zhōng nán gāo gé yě.
至癸丑年因争熊之罔(廷弼)学差一事,波及礼科都周永春,不当内推,台中汤质齐(兆京)起攻太宰。太宰举一内一外旧规为言,又驳之谓非典制,说久不定。因得旨命六科会议,言人人殊,而谓科臣但当内擢,其最不肖者间出一二人于外,则众口如一。盖以琐垣得藩臬,如郡邑之劣转王官也,此又不知出何典故矣。上久格行取,言路寥寥,其中者,俱积资岁久。视京卿若冷局,恋禁闼如凤池。此时周都谏亦不富得外,特汤欲逐太宰,误引之耳。时方视外转为御魑魅,投虎豹,不觉争先护周。至于会议出,而年例遂因之不举矣,恐祖制终难高阁也。
wǔ xián fù chá dīng chǒu dōng jiāng líng duó qíng, liǎng jīng dà xiǎo jiǔ qīng, gè yǒu gōng běn bǎo liú, nǎi zhì yù shǐ zé céng shì chǔ wéi shǒu, jǐ shì zé chén sān mó wéi shǒu, hé cí qǐng liú. shí wéi cí lín wú zhào jiù zhèng zhī, tíng háng zhōu liù shí wèi mín. bǐ bù ài shěn jì zhī, zhàng bā shí. zuì hòu jìn shì zōu zé yǔ yì jiā lì, zhàng yī bǎi, yǔ èr bǐ bù tóng qiǎn shù. zhì xīn sì jīng chá, fù bié zhuì běn mò, yù yǒng gù zhī, fū yǐ máng yǐ shù, níng xū gèng lì kǎo gōng fǎ? yǎn zhōu shǒu fǔ chuán zhōng shān xiào zhī, wèi jiāng líng fán shí rén, ér mào luàn ruò cǐ, zhī qí bù jiǔ yǐ. cǐ shí zhì yán, dàn wèi jiāng wǔ jūn zǐ rù gēng chén wài jì zhōng, zé shí bù rán. dāng shí yǎn zhōu mù dǔ qí shì, ér miù wù nǎi ěr, xìn hū jì shù zhī nán yě.
【五贤附察】丁丑冬江陵夺情,两京大小九卿,各有公本保留,乃至御史则曾士楚为首,给事则陈三谟为首,合词请留。时惟词林吴赵救正之,廷杭州六十为民。比部艾沈继之,杖八十。最后进士邹则语益加厉,杖一百,与二比部同遣戍。至辛巳京察,复别缀本末,欲永锢之,夫已氓已戍,宁须更丽考功法?弇州《首辅传》中姗笑之,谓江陵繁识人,而瞀乱若此,知其不久矣。此实至言,但谓将五君子入庚辰外计中,则实不然。当时弇州目睹其事,而谬误乃尔,信乎纪述之难也。
kǎo chá liú yòng liù nián jīng chá, diǎn zhì zuì zhòng. qí yǐ bù jí fú zào chù zhě, xì jī zēng shì lì, jiàng yī jí diào wài, yǐ qū quán rén cái. qí hòu bá zhuó, bù fáng zhì men gōng fǔ. rán dāng qí shí jí liú yòng, réng gù zhí gòng shì zhě, zài xiān cháo yǒu zhī, jiǔ bù jīng jiàn yǐ. yǐ sì dà jì, zhǔ chá zhě wèi shǔ bù shǎo zǎi yáng zhèng ān shí qiáo zuǒ dōu yù shǐ wēn yī qí chún wéi zhèng, shū shàng zhǐ chū, qiè zé dāng shì zhě bù gōng, ér liú tái dāng zhé zhě shù rén, qí suǒ zhù yì zé jǐn qián jǐ shì, jí yù shǐ zhāng shì qú děng sān sì rén ér yǐ.
【考察留用】六年京察,典制最重。其以不及、浮躁处者,系绩增事例,降一级调外,以曲全人材。其后拔擢,不妨致们公辅。然当其时即留用,仍故职供事者,在先朝有之,久不经见矣。乙巳大计,主察者为署部少宰杨正庵(时乔)、左都御史温一齐(纯)为政,疏上旨出,切责当事者不公,而留台当谪者数人,其所注意则仅钱给事,及御史张似渠等三四人而已。
jǔ cháo xiāng shì bù gǎn fā. ér tīng bǔ láng zhōng liú chǔ pán yuán zhēn zhǔ shì páng yáo fēng shí yōng tè shū jiū shěn sì míng pò huài diǎn zhì, bì jiān qī jūn zhū bù fǎ, jù dé zhǐ qiǎn bà.
举朝相视不敢发。而听补郎中刘楚磐(元珍)、主事庞尧封(时雍)特疏纠沈四明破坏典制,庇奸欺君诸不法,俱得旨谴罢。
zuì hòu zhè rén hè lì bù dào xīng càn rán jì shàng qīng píng zhī shū, qǐng jí xià kǎo chá jiàng zhé zhū chén, yǐ wán dà diǎn, jí bà zhǔ chá xùn sī zhī chén, yǐ míng gōng dào. xùn sī zé zhǐ wēn sān yuán yě, hè gù yǔ sì míng hòu shàn, gù chì wēn zhī sī, yǐ zhe shěn zhī gōng. shí sì míng zài gào bù rù gé, dé zhǐ hè yì bà wèi biān máng. shì nián wēn qù wèi, cì nián sì míng yǔ shāng qiū yì tóng bà xiāng. shěn sì míng yǔ wēn sān yuán bù xiāng xià, yǐ fēi yī rì, rán wài yóu shì jī mí. yǐ gù jiǎ chén nián, wēn kǎo èr pǐn liù nián mǎn, gù shì, zhǐ dāng de tài zǐ shǎo bǎo, shěn tè wèi qǐng jiā tài zǐ tài bǎo yǐ yuè zhī, jǐ wàng xì xiū hǎo. wèi jǐ guǎn chá, jǐn chù qí fù xīn, yóu shì xián cāi yù shēn, bù kě jiě yǐ. qí nián qī yuè, sān yuán dé zhì shì qù, sì míng suì zī, bù wéi wù qíng suǒ fù yún.
最后浙人贺吏部道星(灿然)继上清平之疏,请亟下考察降谪诸臣,以完大典,亟罢主察徇私之臣,以明公道。徇私则指温三原也,贺故与四明厚善,故斥温之私,以著沈之公。时四明在告不入阁,得旨贺亦罢为编氓。是年温去位,次年四明与商邱亦同罢相。沈四明与温三原不相下,已非一日,然外犹示羁縻。以故甲辰年,温考二品六年满,故事,止当得太子少保,沈特为请加太子太保以悦之,几忘隙修好。未几管察,尽处其腹心,由是嫌猜愈深,不可解矣。其年七月,三原得致仕去,四明遂滋,不为物情所附云。
kǎo chá liú yòng jīn shàng yǐ sì dà jì, shū shàng, zhǐ xià liú kē dào shù rén, yī shí dà hài, yǐ wéi chuàng jiàn. rán jiā jìng shí bā nián jǐ hài, kǎo gōng láng zhōng zhào rǔ lián zhǔ nèi chá, yù chì zhǔ shì zhào wén huá. shí tài zǎi xǔ zàn lì chí bù kě, wèi cǐ quán mén sī rén, shū yī shàng bì wèi yá mén lèi, rǔ lián yuán yǐ shēn dāng zhī. jí hé zhǐ, wén huá guǒ liú. yòu gōng bù shǔ wèi xìng zhě, wèi táng guān shàng shū zhōu xù suǒ zēng, bèi chì, rǔ lián bù xǔ, ér bù néng duó. bǐ kē dào shí yí shū shàng, dú liú zhī. zhào hòu guān zhì shǎo bǎo shàng shū, wèi wáng dōu yù shǐ. rán zhào gù yán fēn yí kè, shì shí yán jǐn wèi dà zōng bó, ér wēi yàn yǐ néng qián jié shàng xià rú cǐ. zhì yú qián jiā jìng dīng hài, bīng bù shì láng zhāng cōng, shū liú kǎo chá fú zào yuán rèn lì bù láng zhōng péng zé, zé yǐ jiàng liǎng huái yùn fù, réng shǒu gù guān, xún shēng yòu yù dé, wàn wèi yì yǐ.
【考察留用】今上乙巳大计,疏上,旨下留科道数人,一时大骇,以为创见。然嘉靖十八年己亥,考功郎中赵汝濂主内察,欲斥主事赵文华。时太宰许赞力持不可,谓此权门私人,疏一上必为衙门累,汝濂原以身当之。及和旨,文华果留。又工部属魏姓者,为堂官尚书周叙所憎,被斥,汝濂不许,而不能夺。比科道拾遗疏上,独留之。赵后官至少保尚书,魏王都御史。然赵故严分宜客,是时严仅为大宗伯,而威焰已能钳结上下如此。至于前嘉靖丁亥,兵部侍郎张璁,疏留考察浮躁原任吏部郎中彭泽,则已降两淮运副,仍守故官,寻升右谕德,万为异矣。
zhào rǔ lián yún nán zhī tài hé rén, chū yǐ rén chén kē shù jí shì, shòu lì bù kǎo gōng zhǔ shì, jū lì bù wǔ nián ér guǎn dà jì. gù shì, quán láng wú jìng shòu zhě, rǔ lián dé shì guān, jí qiān zhèng láng, shēng nán shàng bǎo qīng, yǐ zhì fù dōu yù shǐ xié yuàn. zhì jiā jìng sān shí nián xīn hài, yì yǐ dà jì zì chén diào wài, zé xiāng sōng jiǔ zài shǒu kuí, ér zhào wén huá yì dēng èr qīng jiǔ yǐ. wén huá liú yòng shì, shí lù shī zài. yòu jiā jìng liù nián dīng hài dà jì, yù shǐ yè zhōng bèi chá, shàng tè mìng liú yòng, xún shēng dà lǐ sì chéng. qí shì yǔ zhào wén huá péng zé tóng shí, ér shǐ yì bù shū.
赵汝濂、云南之太和人,初以壬辰科庶吉士,授吏部考功主事,居吏部五年而管大计。故事,铨郎无竟授者,汝濂得是官,即迁正郎,升南尚宝卿,以至副都御史协院。至嘉靖三十年辛亥,亦以大计自陈调外,则相嵩久在首揆,而赵文华亦登贰卿久矣。文华留用事,实录失载。又嘉靖六年丁亥大计,御史叶忠被察,上特命留用,寻升大理寺丞。其事与赵文华、彭泽同时,而史亦不书。
bēi guān bèi chá réng liú xún àn zhè jiāng yù shǐ zuǒ cháng, yǔ cān zhèng yú shì yuè qiān shì shī xìn kǎo chá suǒ shǔ jiā xīng xiàn chéng zhào gōng, bà ruǎn wèi mín, gōng yì quē zì sù, yún shì yuè piān tīng yú lì lǐ bǎo zhī chán ér xiàn zhī. shàng xià qí shì yú xún fǔ zhè jiāng shì láng děng guān hé zhī, guǒ rú gōng yán, lì bù fù hé yǐ wén, shàng mìng cháng xìn èr rén gè fá fèng sān yuè, wéi shì yuè yǔ lǐ bǎo bìng fù àn chén jū xùn zhì zuì. gài wèi qí shì jù qǐ yú cān zhèng zhī shòu zèn, gù tè zhòng qí qiǎn, qiě yǔ yú tái bìng xià lì, qí rǔ jí yǐ. cǐ shì zài zhèng tǒng sān nián.
【卑官被察仍留】巡按浙江御史左瑺,与参政俞士悦、佥事施信考察所属嘉兴县丞赵恭,罢软为民,恭诣阙自诉,云士悦偏听舆隶李保之谗而陷之。上下其事于巡抚浙江侍郎等官核之,果如恭言,吏部覆核以闻,上命瑺、信二人各罚俸三月,惟士悦与李保并付按臣鞫讯治罪。盖谓其事俱起于参政之受谮,故特重其谴,且与舆台并下吏,其辱极矣。此事在正统三年。
yòu shí nián ér yú shì yuè zhě, yǐ bài xíng bù shàng shū, yòu èr nián ér jiā tài zǐ tài bǎo, yòu liù nián ér qù wèi. fū yǐ fāng miàn dà liáo, jiū yī yì zuǒ, yǐ wū fǎn zuò yǐ, qí shí hé yán duì lì mín? tā rì hé yán zhǎng bāng jìn" qiě zhì bā nián zhī jiǔ, qǐ yī shěng bù zú diàn shēng píng yé? jīn chéng bù jí shòu wū, gù wú gǎn zì míng yuān yì. yòu míng, qiě wú sǐ suǒ yǐ.
又十年而俞士悦者,已拜刑部尚书,又二年而加太子太保,又六年而去位。夫以方面大僚,纠一邑佐,已诬反坐矣,其时何颜对吏民?他日何颜掌邦禁“且至八年之久,岂一眚不足玷生平耶?今丞簿即受诬,固无敢自鸣冤抑。又鸣,且无死所矣。
shì shí bēi guān zhāo xuě zhě bù fá rén, yīn jiā xīng wèi wú yì, gù jì qí shì.
是时卑官昭雪者不乏人,因嘉兴为吾邑,故纪其事。
dà jì bù yuàn hù jié nèi wài jì diǎn, jiē lì bù dū chá yuàn, zhǔ chí shāng què.
【大计部院互讦】内外计典,皆吏部、都察院,主持商榷。
jí yǒu wèi qiè, yì tiáo jì liǎng píng, wèi yǒu chá shì jì jùn, bù yuàn fù zì xiāng gōng zhě. wéi chéng huà sì nián dōng, yǐ xīng biàn chá cháo chén. shí nán jīng zé lì bù yòu shì láng zhāng lún dū chá yuàn zé yòu qiān dōu yù shǐ gāo míng zhǔ qí shì, yǐ zòu shàng bà láng zhōng pān mèng shí děng jiǔ shí liù rén yǐ, shàng yǐ huì guān kǎo chá, gè zhǎng yìn guān bù tóng qiān míng wéi yí. shí shì láng yè shèng dōu jǐ shì máo hóng, yǐ àn tā shì zài nán jīng, suì bìng yǐ shǔ zhī. lún nǎi shàng yán:" qǐng huì guān kǎo chá, qí kǎo tuì zhī zhōng, ruò yuán wài lán xié děng sān rén, rén cái kě xī zuǒ fǔ jīng lì wú xuān děng shí jiǔ rén dāng chì? gè táng shàng guān bù cóng chén yán, ér dōu yù shǐ gāo míng gāng bì zì yòng, shí sān dào yù shǐ qǐ wú yī rén kě chì? gāo míng xīn huái bù gōng. suī jū fēng xiàn, chén róu nuò bù lì, bù néng jìn xián tuì bù xiào, yuán yǔ míng jù bà." gāo míng yì yǐ fáng xián wù shì zì chén, shàng jiē bù xǔ, bǐ yè shèng máo hóng fù zòu zhì, zé yún huì shí zhāng lún bù néng duì zhòng zhí lùn, chá hòu nǎi zhǎn zhuǎn fán dú gāo míng yì bù yǔ lún chéng xīn shāng què, yǐ zhì jī fèn cāi yí. èr rén jù yí dǎi wèn. lún suǒ yì liú yì chì, jù kǎo chá yǐ dìng, kǒng nán fēn gèng. shàng shì zhī, lún yǔ míng gū bù wèn. àn bù yuàn tóng guǎn dà jì, shì hòu nǎi zhēng jì rú cǐ, zhēn xiàng lái wèi yǒu zhī shì. cǐ hòu lèi cháo jì diǎn, qí fú rén yǔ fǒu jù bù lùn, rán jù duān jí xiū, shǐ zhōng wú wǔ. zhí zhì lóng qìng jiān, zhǎng lì bù shì dà xué shì gāo gǒng zhǎng dū chá yuàn dà xué shì zhào zhēn jí, yǐ kǎo chá kē dào, shì hòu xiāng jié. jīn shàng xīn hài, jīng chá sūn zhǒng zǎi, yǔ xǔ fù yuàn shì hòu xiāng zuǒ, zé chéng huà yǐ zhào qí duān yǐ.
即有未惬,亦调剂两平,未有察事既竣,部院复自相攻者。惟成化四年冬,以星变察朝臣。时南京则吏部右侍郎张纶、都察院则右佥都御史高明主其事,已奏上罢郎中潘孟时等九十六人矣,上以会官考察,各掌印官不同佥名为疑。时侍郎叶盛、都给事毛宏,以案他事在南京,遂并以属之。纶乃上言:“顷会官考察,其考退之中,若员外兰谐等三人,人材可惜;左府经历吴宣等十九人当斥?各堂上官不从臣言,而都御史高明刚愎自用,十三道御史岂无一人可斥?高明心怀不公。虽居风宪,臣柔懦不立,不能进贤退不肖,原与明俱罢。“高明亦以妨贤误事自陈,上皆不许,比叶盛、毛宏覆奏至,则云会时张纶不能对众执论,察后乃辗转烦渎;高明亦不与纶诚心商榷,以致积忿猜疑。二人俱宜逮问。纶所议留议斥,俱考察已定,恐难纷更。上是之,纶与明姑不问。按部院同管大计,事后乃争计如此,真向来未有之事。此后累朝计典,其服人与否俱不论,然俱端即休,始终无忤。直至隆庆间,掌吏部事大学士高拱、掌都察院大学士赵贞吉,以考察科道,事后相讦。今上辛亥,京察孙冢宰,与许副院事后相左,则成化已兆其端矣。
yán guān lì zhuǎn fǎn jié jiǎ chén chūn, xíng kē jǐ shì zhōng qián mèng gāo, tuī hú guǎng cān yì wèi xià, mèng gāo zì yǐ shū qǐng, wèi:" zuǒ yòu jǐ shì wài zhuǎn, shǐ dé fù shǐ cān yì.
【言官例转反诘】甲辰春,刑科给事中钱梦皋,推湖广参议未下,梦皋自以疏请,谓:“左右给事外转,始得副使参议。
ruò sàn jǐ shì bù guò qiān shì, yǐ chù bù chèn zhí zhě, wèi zhī liè zhuǎn. jīn chén tè sàn jǐ shì ěr, cān yì zhè tuī, hú wéi hū lái zāi? lì bù yǐ wéi yōu, chén zé zì chuāi wú gōng yǐ wéi zhú, chén yòu zì xǐng wú zuì. qǐ chì wèn gāi bù, míng shù chén gōng guò, hé yǐ chōng nián lì?" dé zhǐ liú yòng. àn kē chén lì zhuǎn, wú qiú miǎn zhī lǐ, gèng wú fǎn jié quán sī gù shì, nǎi zhǔ shàng suì yǔn qí qǐng, shuō zhě wèi sì míng mì jiē bǎo qián, gù dé liú yòng. zì shì yǐ sì nián gōng kē zhōng zhào dòu lì zhuǎn, yì yǐ lùn hé wēn zhōng chéng, yīn zì qǐng dé liú. gài zhōng yì sì míng rù mù yě, sì wéi jù sǎo dì yǐ.
若散给事不过佥事,以处不称职者,谓之劣转。今臣特散给事耳,参议这推,胡为乎来哉?吏部以为优,臣则自揣无功;以为逐,臣又自省无罪。乞敕问该部,明数臣功过,何以充年例?“得旨留用。按科臣例转,无求免之理,更无反诘铨司故事,乃主上遂允其请,说者谓四明密揭保钱,故得留用。自是乙巳年工科钟兆斗例转,亦以论劾温中丞,因自请得留。盖钟亦四明入幕也,四维俱扫地矣。
àn qián jǐ shì yú guǐ mǎo dōng, yǐ yāo shū zuò guō zhèng yù, yīn jí cì zhuǎn shěn lǐ, gù gōng lùn yǐ cǐ báo zhī, sì míng yǐ cǐ hòu zhī. shí tuī qián nián lì zhě, wèi shǔ lì bù shì, hù bù shàng shū zhào shì qīng, bù xiān yǐ bái shǒu kuí, shǒu kuí nù qí yì yǐ, suì gǎi mìng shì láng yáng shí qiáo shǔ yìn, zhào chū yì jiǎ wáng shí, yì zài cún chǔ, ǒu yǔ sì míng àn hé, chū fēi yǒu xīn fù quán, qí hòu wèi guō jiāng xià zhāo xuě zhě, yīn sì míng yǐ bō jí yú zhào wù yǐ.
按钱给事于癸卯冬,以妖书坐郭正域,因及次转沈鲤,故公论以此薄之,四明以此厚之。时推钱年例者,为署吏部事,户部尚书赵世卿,不先以白首揆,首揆怒其异已,遂改命侍郎杨时乔署印,赵初议假王时,意在存楚,偶与四明暗合,初非有心附权,其后为郭江夏昭雪者,因四明以波及于赵误矣。
qián jǐ shì zhī sǎo mén wú xíng, rén rén néng tuò zhī. rán qí zuò guō zōng bó yǐ wēi fǎ, yì zì yǒu yīn. fǔ tóng zhī wú huà zhě chǔ rén, nǎi qù rèn shì láng guō zhèng yù zhī xiāng tóng nián yě, shí yǐ tīng kān zài jīng, shì yāo shū shì qǐ, fú quē shàng shū, wèi yāo shū chū zì xīn xuǎn jiào guān ruǎn míng qīng zhī bǐ. ruǎn shǔ rén, yòu kē chén qián mèng gāo zhī mì qī yě. qián bù néng gān, nǎi kàng shū zhí wèi yāo shū chū yú guō zhèng yù. guō wèi cì fǔ yī bō mén tú, ér liú yī shěn lìng jǔ, wèi zhèng yù mén xià shí kè, xiāng jǔ gòu zào cǐ shì. yòu yīn shěn lìng yù chuàn rù dá guān, yǐ zhù kāng pī yáng. qián zhī dé zuì míng jiào bù dài yán, ér hú huà zhī wū gào ruǎn míng qīng, zǒng yì quǎn zhǒng yī liú ěr.
钱给事之扫门无行,人人能唾之。然其坐郭宗伯以危法,亦自有因。府同知吴化者楚人,乃去任侍郎郭正域之乡同年也,时以听勘在京,适妖书事起,伏阙上疏,谓妖书出自新选教官阮明卿之笔。阮蜀人,又科臣钱梦皋之密戚也。钱不能甘,乃抗疏直谓妖书出于郭正域。郭为次辅衣钵门徒,而流医沈令举,为正域门下食客,相举构造此事。又因沈令誉串入达观,以助康丕扬。钱之得罪名教不待言,而胡化之诬告阮明卿,总亦犬冢一流耳。
kǎo chá xié miǎn zì rén wǔ yǐ lái, zhū hé jiāng líng zhě, duō qǔ xiǎn guān qù, yóu ér xiào zhī, zhēng yǐ jiàn yán zì jiàn, yì yǒu zhī wù yì jiāng jí, xiān shì ér fā zhě. yǐ yǔ suǒ jiàn, rú yǐ yǒu nián, nán lǐ bù láng mǎ yīng tú, lùn zǎi xiàng quán zhòng, yán guān ā fǔ, zhé wèi biān wèi qù. shí, tài cāng xiàng gōng xīn chū shān, xiān zhī mǎ shū suǒ yóu, suì yīn lùn shí shì jí zhī, wèi nián lái nì è chéng fēng, nǎi yǒu shì jǐng xiān xié, qiān rén suǒ zhǐ rú mǎ mǒu gān, yì dé jiè jiàn yán zhī míng, yǐ táo kǎo chá, qí cí shén jùn. shí qù dà jì shàng nián yú, zhì dīng hài chūn nán chá, zhōng bù jí mǎ, zé yǐ mǎ shū xiān bèi chù yě. zhì xīn mǎo dōng, lǐ kē dōu jǐ shì zhōng hú rǔ níng xiān yǐ kē chǎng lùn tóng jùn zhǔ shì ráo shēn, wéi shí qíng suǒ báo. zhì shì yòu yǐ kē chǎng shì, hé nán jīng zhǔ shì yù dé lù kě jiào, qǔ zhòng jǔ rén qián kuí chūn, nǎi yù shǐ qián yī běn zi, zhōng shì yǒu sī. shí wèi hú jiè yǐ shì qián shū zhī miù, yù miǎn chá diǎn.
【考察胁免】自壬午以来,诸劾江陵者,多取显官去,尤而效之,争以建言自见,亦有知物议将及,先事而发者。以予所见,如乙酉年,南礼部郎马应图,论宰相权重,言官阿辅,谪为边尉去。时,太仓相公新出山,先知马疏所由,遂因论时事及之,谓年来溺谔成风,乃有市井憸邪,千人所指如马某乾,亦得借建言之名,以逃考察,其词甚峻。时去大计尚年余,至丁亥春南察,终不及马,则以马疏先被处也。至辛卯冬,礼科都给事中胡汝宁先以科场论同郡主事饶伸,为时情所薄。至是又以科场事,劾南京主试谕德陆可教,取中举人钱魁春,乃御史钱一本子,中式有私。时谓胡借以饰前疏之谬,欲免察典。
jí guǐ sì chūn dà jì, jìng yǐ bù jǐn bà. zé cǐ shū wèi wú yì yǐ. zhì wù xū nián, xún àn gān sù yù shǐ xǔ wén zào lùn xié héng dà chén wèi shì láng zhāng juàn méng dōu yù shǐ wèi yǔn zhēn děng, zhū gōng jiē fù shí wàng, qiě jiē xī běi rén. shuō zhě zhǐ wèi zhāng jiàn sī rén, yīn zhāng qù wèi, wèi zhī bào fù, qiě běn zhè rén zhè dǎng, yù wèi táo jīng chá dì yě. bái jiǎn fēn rán, gōng zhī bù yí yú lì, xǔ wài zhé qù. jǐ hài nèi jì, xǔ suī bù chǔ, ér hèn zhī xī zhī zhě shàng xiāng bàn. jìn rì guǐ mǎo jiǎ chén jiān, jìng lù yǐ fēn, dàn jī sì qǐ, chū nú rù zhǔ, àn bì míng gōng. yǐ sì yī chá, suì zhì qīn liú zī yì, cháo duān jù sòng, qì jīn bù xiè. yòu fēi yú suǒ de ér zhī yǐ.
及癸巳春大计,竟以不谨罢。则此疏为无益矣。至戊戌年,巡按甘肃御史许闻造论邪横大臣为侍郎张眷蒙、都御史魏允贞等,诸公皆负时望,且皆西北人。说者指为张建私人,因张去位,为之报复,且本浙人浙党,预为逃京察地也。白简纷然,攻之不遗余力,许外谪去。己亥内计,许虽不处,而恨之惜之者尚相半。近日癸卯甲辰间,径路已分,弹击四起,出奴入主,暗避明攻。乙巳一察,遂至钦留滋议,朝端聚讼,迄今不懈。又非余所得而知矣。
hóng zhì guǐ hài jīng chá zhī qián, jǐ shì zhōng wú shùn wáng gài zì zhī yǒu yì, xiān shì lùn lì bù shàng shū mǎ wén shēng, mǎ cí guǎn chá bù yǔn, zú chì èr chén. ér dāng shí bù yǐ wéi fēi, chá hòu yòu yǒu shū biàn zhě, mǎ yù qǐng zài kǎo, shí kǎo gōng láng zhōng yáng dàn, zhí bù kěn cóng, suì yī xiān yì. shì shí rén xīn shàng gǔ, wú páng xiāo zhě wèi zhī zuǒ dòu, yuǎn fēi jīn rì guāng jǐng yě. ruò jiā jìng xīn hài zhēng yuè, jǐn yī jīng lì shěn liàn shū hé yán sōng, yì zhě yì yún táo chá, yǐ cǐ zhòng qiǎn. cǐ chū chóu kǒu, hé zú sǔn shěn zhí shēng.
弘治癸亥京察之前,给事中吴蕣、王盖自知有议,先事论吏部尚书马文升,马辞管察不允,卒斥二臣。而当时不以为非,察后又有疏辨者,马欲请再考,时考功郎中杨旦,执不肯从,遂依先议。是时人心尚古,无旁嚣者为之佐斗,远非今日光景也。若嘉靖辛亥正月,锦衣经历沈炼疏劾严嵩,议者亦云逃察,以此重谴。此出仇口,何足损沈直声。
yàn shū shǐ cè zhōng, rú zhōng huì zuò wěi shū yǐ zhuàn bǎo jiàn, jí sòng nǚ nú xí shí jiè shū zhū shì, jiē yì wèi zhēn. nǎi jìn nián rú gēng xū dōng, yǒu chuán zhè jiāng xún àn yù shǐ zhèng huán shū jì fāng, jì yī shū yú wáng jǐ shì hóng tíng shào huī zhě, yún cì nián dà jì, yù chù mǒu mǒu bù xià shù shí rén, jiē fù píng tài zǎi xīn lǚ yě. hú jǐ shì mù dōng xīn chí yǐ shì sūn fù píng, qí mò yòu zhuì yī xíng yún:" jiā hé xiān shēng jìn shēng yī zi, xiǎng zhàng suǒ yù wén zhě, bìng bào." jiā hé zhǐ shěn jì shān yě, gài sūn shěn shēn chóu, ér jù wú sì, gù zuò cǐ yǔ jī zhī. sūn yuè zhī guǒ dà nù, jí yù zhòng chù zhèng wáng zhū rén, yī rì chū yǐ shì shǎo zǎi xiāo yuán pǔ yún jǔ, qiě yún cǐ cáo wèi móu xiǎn dú zhì cǐ, fēi jǐn shān zhī wú yí lèi, huò bù zhǐ yě. xiāo dì shì liáng jiǔ, hū cǐ bǐ qí shàng yuē:" dé fēi zhà hū?" yīn sūn lǎo kuì, gù zuò zì shì zhī. sūn chū qí bù yì, shén jīng huì, yǐ ér wù, suì qiè cǐ shū bù chū. ér wáng zhī lì zhuǎn, xiāo zhī bèi hé, yì tāi yú cǐ yǐ. zhèng yù shǐ jīng shī rén, céng tè shū fā wáng jù zhōu yuán hàn zhī mò, gù xī běi zhū gōng qiè chǐ yān. hú wáng èr jǐ shì jù tài zǎi tóng xiāng, hú xié fén yú bào ēn yuàn, wáng hóng tíng suī qín rén, chí yì tè yì, gù bìng zhōng zhī. hú zhī jì liǎng, shì qiǎo shí zhuō, xìng fù píng mào ér zhuō, qí jì nǎi dé shòu. shǐ yù yīng mǐn zhī rén, qiě lì bài yǐ!
【赝书】史册中,如钟会作伪书以赚宝剑,及宋女奴习石介书诸事,皆意未真。乃近年如庚戌冬,有传浙江巡按御史郑环枢(继芳),寄一书于王给事宏庭(绍徽)者,云次年大计,欲处某某不下数十人,皆富平太宰心膂也。胡给事慕东(忻)持以示孙富平,其末又缀一行云:“嘉禾先生近生一子,想丈所欲闻者,并报。“嘉禾指沈继山也,盖孙、沈深仇,而俱无嗣,故作此语激之。孙阅之果大怒,即欲重处郑、王诸人,一日出以示少宰萧元圃(云举),且云此曹为谋险毒至此,非尽芟之无遗类,祸不止也。萧谛视良久,忽泚笔其上曰:“得非诈乎?“因孙老聩,故作字示之。孙出其不意,甚惊恚,已而悟,遂箧此书不出。而王之例转,萧之被劾,亦胎于此矣。郑御史京师人,曾特疏发王聚洲(元翰)之墨,故西北诸公切齿焉。胡、王二给事俱太宰同乡,胡挟枌榆报恩怨,王宏庭虽秦人,持议特异,故并中之。胡之伎俩,似巧实拙,幸富平耄而拙,其计乃得售。使遇英敏之人,且立败矣!
wǔ biàn wáng guān lì bù xuǎn fǎ, huàn zá liú yōng zhì, gū chuàng wèi wáng guān, yǐ shū tōng zhī, míng yuē shēng zhuǎn, shí bà chì yě. cǐ fǎ chuàng yú chéng huà yǐ hòu, jīn bù kě gǎi yǐ.
【武弁王官】吏部选法,患杂流壅滞,姑创为王官,以疏通之,名曰升转,实罢斥也。此法创于成化以后,今不可改矣。
wéi wǔ biàn zé wú zhī, qīn yī shǒu bǎ yǐ shàng, fēi cān hé wú qū zhú zhī lǐ. kuàng fèi ér fù qǐ, bù kě fāng wù. jìn nián shí dà sī mǎ dōng quán, shǐ fǎng wáng guān lì, chuàng wèi tiān zhù yī shuō, fán liè kǎo zhě zé zhù yān, yǒu guān wú quē. yì jiù shí kǔ xīn, rán cǐ bèi sù hào xī là jiǔ hú, fēi kǎo gōng fǎ suǒ kě shù fù, tián bù chéng chuàng. shí qù wèi ér tiān zhù yì bù jiǎng yǐ.
惟武弁则无之,钦依守把以上,非参劾无驱逐之理。况废而复起,不可方物。近年石大司马东泉,始仿王官例,创为添注一说,凡劣考者则注焉,有官无缺。亦救时苦心,然此辈素号锡镴酒壶,非考功法所可束缚,恬不惩创。石去位而添注亦不讲矣。
yī shí liù qīng méi shòu běn cháo dà chén xiǎng gāo shòu zhě jiān yǒu zhī, rán wèi yǒu jù yú yī shí zhě. rú huá tíng lù píng quán shù shēng, yǐ lǐ bù shàng shū tài zǐ tài bǎo zhì shì, zé jiā jìng xīn chǒu jìn shì yě, dé nián jiǔ shí qī. hǎi fēng yáng mèng shān wēi, yǐ yòu dōu yù shǐ zhì shì, zé jiā jìng dīng wèi dīng jìn shì yě, dé nián jiǔ shí sì. pú qí xiè sōng píng péng jǔ yǐ yòu dōu yù shǐ zhì shì, zé jiā jìng bǐng chén jìn shì yě. shí dài bì sōng pō qiāng yǐ hù bù shàng shū zhì shì, zé jiā jìng jiǎ chén jìn shì yě, dé nián jiǔ shí sān. jù zài jīn shàng yǐ sì yǐ hòu sān shù nián jiān, qí qù guó jù méng yōu lǐ, jí jiǔ xún jù shòu tè shǐ cún wèn, shēn hòu shì zhōng zhī diǎn, yóu jiē chóng bèi. ruò guān wèi èr pǐn, shòu zhǐ bā xún yǐ shàng zhě, yòu bù shèng jì yě. gài shang shòu kǎo zuò rén zhī xiào, ér shèng shòu wú jiāng yì kě bo yǐ. yáng tài zǎi qǐ shēn shí, qí mǔ fū rén shàng zài táng, nián bǎi shí sì suì shǐ gào zhōng. lù zōng bó nián wǔ shí jiǔ, shǐ jǔ nǎi sì bó dá shǎo qīng jiàn qí dēng dì zhě shí qī nián, yòu jí jiàn zēng sūn. xiè zhōng chéng jiǔ shí shí, zhǎng gōng jīng zhào jūn nián qī shí yú, fú chí zuǒ yòu rú yīng ér, yóu wéi nán gòu.
【一时六卿眉寿】本朝大臣享高寿者间有之,然未有聚于一时者。如华亭陆平泉(树声),以礼部尚书太子太保致仕,则嘉靖辛丑进士也,得年九十七。海丰杨梦山(巍),以右都御史致仕,则嘉靖丁未丁进士也,得年九十四。蒲圻谢松屏鹏举以右都御史致仕,则嘉靖丙辰进士也。石埭毕松坡(锵)以户部尚书致仕,则嘉靖甲辰进士也,得年九十三。俱在今上乙巳以后三数年间,其去国俱蒙优礼,及九旬俱受特使存问,身后饰终之典,尤皆崇备。若官未二品,寿止八旬以上者,又不胜纪也。盖上寿考作人之效,而圣寿无疆亦可卜矣。杨太宰乞身时,其母夫人尚在堂,年百十四岁始告终。陆宗伯年五十九,始举乃嗣伯达少卿见其登第者十七年,又及见曾孙。谢中丞九十时,长公京兆君年七十余,扶持左右如婴儿,尤为难遘。
wén wǔ tóng shí gè shèng jiā jìng mò nián, sūn wén kè shēng wèi nán lǐ bù shàng shū, gù zuǒ fù dōu yù shǐ zèng lǐ bù shàng shū zhōng liè gōng zǐ yě, shí zhǎng zǐ lóng cì zǐ dìng jù yǐ dēng jìn shì, lóng shì zhì lì bù shàng shū, dìng shì zhì nán lǐ bù shì láng. qí sān zi míng fàn jīn shàng yù míng, gǎi míng yuē zòng, jì dēng dì, shì zhì tài pú sì qīng. shǎo zǐ kuàng, dēng jīn shàng jiǎ xū huì yuán, xiàn wèi nán zhǎng yuàn yòu dōu yù shǐ. qí sūn rú fǎ rú yóu bèi, yǐ jiǎ dì wèi láng shǔ, wèi cí lín zhě shàng duō. yòu níng yuǎn bó lǐ chéng liáng, cóng piān bì qǐ liáo zuǒ, jī gōng zhì fēng bó shì xí, shì zài jīn shàng chū nián. jīn yǐ tài bǎo fèng cháo qǐng, dí dì chéng cái wèi zǒng bīng, qí zhǎng zǐ tài zǐ tài bǎo zuǒ dū du rú sōng lǚ wèi dà shuài, zuì hòu shuài liáo mò yú zhèn, zhuī zèng shǎo bǎo, yòu yīn yī zi wèi shì dū du tóng zhī. cì zǐ rú bǎi, yì wèi liáo shuài, zhì yòu dū du. dì sān zi rú zhēn, yǐ jǐn yī yīn, jīn xiàn wèi guǎn wèi shì dōu zhǐ huī shǐ.
【文武同时各盛】嘉靖末年,孙文恪(升)为南礼部尚书,故左副都御史、赠礼部尚书、忠烈公子也,时长子鑨、次子铤俱已登进士,鑨仕至吏部尚书,铤仕至南礼部侍郎。其三子名犯今上御名,改名曰錝,继登第,仕至太仆寺卿。少子鑛,登今上甲戌会元,现为南掌院右都御史。其孙如法、如游辈,以甲第为郎署,为词林者尚多。又宁远伯李成梁,从偏裨起辽左,迹功至封伯世袭,事在今上初年。今以太保奉朝请,嫡弟成材为总兵,其长子太子太保左都督如松屡为大帅,最后帅辽殁于阵,追赠少保,又荫一子为世都督同知。次子如柏,亦为辽帅,至右都督。第三子如桢,以锦衣荫,今现为管卫事都指挥使。
dì sì zǐ rú zhāng, yǐ dū du tóng zhī, chōng guì zhōu zǒng bīng guān. yòu zǐ rú méi, xiàn wèi liáo dōng fù zǒng bīng guān, jiāng dēng tán yǐ. yòu dí zhí rú wú rú jiǎ, yì jiē fù zǒng bīng, yī shí wén wǔ gè jí qí shèng. lǐ shì dōu móu qí shì, fēi kě bǐ zhōng liè gōng fá yuè, yì yǐ zhàn gōng jī láo zhì cǐ, jí táng lǐ xī píng zhū zǐ suǒ bù lùn yě.
第四子如樟,以都督同知,充贵州总兵官。幼子如梅,现为辽东副总兵官,将登坛矣。又嫡侄如梧、如槚,亦皆副总兵,一时文武各极其盛。李氏兜鍪骑士,非可比忠烈公阀阅,亦以战功迹劳至此,即唐李西平诸子所不论也。
shì dài fū pǐ xìng sòng shí pú zōng mèng hǎo jié, zhì yǒu" dà xiǎo xǐ miàn"" dà xiǎo xǐ jiǎo" děng hào. tóng shí wáng jiè fǔ zé péng shǒu gòu miàn, sū lǎo quán zhì mù wèi yī qiú lǔ ér shí quǎn shǐ. rán èr gōng jiē míng liú, jiē zēng sī mǎ jūn shí zé yī yě. jiā jìng zhōng yáng yòng xiū yī fú qǐ jū qióng jí huá jié, tóng shí táng jīng chuān pò nà shū gēng, gòu bì bù kān, rán èr gōng jiē dà rú, jiē wǔ shì zōng zǎo fèi zé yī yě. gài hào shàng xuán jué, gè chū bǐng shòu, hé bì jǐn tóng? jìn lái shì rén yǐ è fēi zì chǔ zhě, wéi wú xiāng dīng sī kōng gǎi tíng bīn, jiā shì fù hòu, suǒ zhì jiào rán bù zī. rán jū chǔ bēi lòu, zuò yī liǔ mù yǐ, guà yī cū bù chú, shù shí nián bù yì. jǐ tà chén huì, shān lǚ chún jié, jué shì yī kǔ xíng tou tuó.
【士大夫癖性】宋时蒲宗孟好洁,至有“大小洗面“、“大小洗脚“等号。同时王介甫则蓬首垢面,苏老泉至目为衣囚卤而食犬豕。然二公皆名流,皆憎司马君实则一也。嘉靖中杨用修衣服起居穷极华洁,同时唐荆川破衲疏羹,垢敝不堪,然二公皆大儒,皆忤世宗早废则一也。盖好尚悬绝,各出禀受,何必尽同?近来士人以恶菲自处者,惟吾乡丁司空改亭(宾),家世富厚,所至皭然不淄。然居处卑陋,坐一柳木椅,挂一粗布橱,数十年不易。几榻尘秽,衫履鹑结,绝似一苦行头陀。
yòu shěn sī mǎ jì shān sī xiào, qīng bái zhī cāo bù dài yán, rán zhěng bìn xiū róng, lǎo ér mí shén, qiú xū tiě miàn zǎo dòu, bù lí zuǒ yòu, guàn shǒu rì shù shí cì bù juàn. jí yān fěn bèi, wèi yù qí jié yě. liǎng gōng jù yǐ xiǎo yǒu chù yǔ, měi jiàn qí jǔ dòng, zhé xīn zhé tàn fú. yǐ qí gè yǒu zhì chù, fēi qiáng shì yě.
又沈司马继山(思孝),清白之操不待言,然整鬓修容,老而弥甚,虬须铁面澡豆,不离左右,盥手日数十次不倦。即烟粉辈,未喻其洁也。两公俱以小友畜予,每见其举动,辄心折叹服。以其各有至处,非强饰也。
shì dài fū wěi zhuàng shì rén shēng xī běi zhě, lèi duō cháng shēn wěi mào, zì xī xiāng chuán, fēng tǔ shǐ rán. ér shí bù jìn ěr, yǐ yǔ suǒ mù dǔ, jīn fāng bó zhū héng yuè xiè yuán, zé zhè zhī shān yīn rén, zhōng chéng wáng dòu míng shì chāng, zé zhè zhī lín hǎi rén, jiē áng cáng bā chǐ, yāo fù shí wéi. zhū yǐn dàn néng jiān shí rén, qí zhòng sì bǎi jīn. wáng shāo xùn zhī, rán fú bái shù dòu bù luàn, céng yǔ yú yǐn yú mǎ zhòng liáng suǒ, zuò rén jiē jiǔ kè, zhōng xí bù néng dí. wáng xǐng rán ér bié, cì rì fù huì yǐn, wáng chū qí pán táo bēi yǐ zhuó kè, gài fàn jìn tǎng suǒ cáng táo hé duàn chéng zhě. shòu jiǔ shēng yú, yǔ yú cáng dí, yǐ shí dù wèi lǜ. yú chū fù qí yī, miǎn qiǎng jǐn zhī, yǐ jué bàn zuì. wáng lián fù qí jiǔ, yǐn mǎn ér qǐ, shǐ yóu tuí rán. jí zhāng zhú hòu, fù quàn chóu rú chū yě. wáng qǐ zhé jí, liàng yí bǐ bù láng.
【士大夫伟状】士人生西北者,类多长身伟貌,自昔相传,风土使然。而实不尽尔,以予所目睹,今方伯朱恒岳(燮元),则浙之山阴人,中丞王斗暝(士昌),则浙之临海人,皆昂藏八尺,腰腹十围。朱饮啖能兼十人,其重四百斤。王稍逊之,然浮白数斗不乱,曾与余饮于马仲良所,坐人皆酒客,终席不能敌。王醒然而别,次日复会饮,王出其蟠桃杯以酌客,盖范禁帑所藏桃核锻成者。受酒升余,与余藏敌,以十度为率。余初负其一,勉强尽之,已觉半醉。王连负其九,引满而起,始犹颓然。及张烛后,复劝酬如初也。王起谪籍,量移比部郎。
shí tóng shě yǒu wáng jū yú wén mài zhě, jīng shī rén, xīn chǒu jìn shì, cū néng shī, qí zhuàng zuì qí: zhǎng bù guò sì chǐ, fù dà rú jī, yāo bèi yǔ lǚ, bù lǚ pán shān, yuǎn wàng zhī, wǎn rán yī zhī zhū yě. měi zhuì bān qū shěng, chū rù bì xié, guān zhě tián lù. zhōng chéng xǐ tán xiào, wáng jū yú yì shàn xié xuè, měi yù liǎng rén fǔ ér xiāng wò shǒu, yǎng ér tīng qǐ kǒu, páng rén wú bù jué dǎo. jū yú nèi rén, qí ér zhǎng, yǒu cái sè, míng wén dū xià, pō yǒu qīng bó zi wèi lǐ cí cháo zhī zhě.
时同舍有王居于(文迈)者,京师人,辛丑进士,粗能诗,其状最奇:长不过四尺,腹大如箕,腰背伛偻,步履蹒跚,远望之,宛然一蜘蛛也。每缀班趋省,出入必偕,观者填路。中丞喜谈笑,王居于亦善谐谑,每遇两人俯而相握手,仰而听启口,旁人无不绝倒。居于内人,颀而长,有才色,名闻都下,颇有轻薄子为俚词嘲之者。
shì shēn duǎn xiǎo zhě, rú yǔ suǒ shí, tài hé guō sī mǎ qīng luó zi zhāng yú yáo sūn xíng bù qí jū rú fǎ cháng shú qú dōu yùn dòng guān rǔ jì, jiē miǎo xiǎo zhàng fū, mào lèi zhū rú. rán jūn wèi yī shí míng shuò, yǔ yí dāng shì, zhēn suǒ wèi shī zhī zǐ yǔ.
士绅短小者,如予所识,泰和郭司马青螺(子章)、余姚孙刑部俟居(如法)、常熟瞿都运洞观(汝稷),皆渺小丈夫,貌类侏儒。然均为一时名硕,羽仪当世,真所谓失之子羽。
yòu nèi jiān xú xìng zhě, zhǎng jǐ jí zhàng, féi yì chēng zhī, jīn shàng hū wèi xú dà hàn, qí shì wáng zhōng chéng, bù jí jiān yě.
又内监徐姓者,长几及丈,肥亦称之,今上呼为徐大汉,其视王中丞,不及肩也。
shì dài fū huá zhěng gù xiāng jiāng líng gōng, xìng xǐ huá chǔ, yī bì xiān měi yào mù, gào zé zhī xiāng, zǎo mù dì jìn, suī lǐ gù hé yàn, wú yǐ guò zhī. yī shí huà qí xí, duō yǐ chǐ shì xiāng shàng. rú xú yú pǔ tài shí jiǒng qīng, shí wéi gōng bù láng, jiā gù sù fēng, měi kè zhì, bì xiān zhēn qí fú hé shū hé sè, rán hòu pī yī chū duì. liǎng rén wǎn rán hé bì, wú shǎo cēn cuò, bān xíng yàn zhī. jìn nián gōng qīng jiān, lì zūn pǔ sù, wéi xié yuàn zhōng chéng xǔ shǎo wēi hóng gāng zhū zǐ shén xí, fāng fù yáo wén. shí nián yú zhī mìng, ér gù pàn zhōu xuán, yóu néng zhào yìng shù rén. cǐ gōng jū guān yǐ lián zhe wén, gài xìng shǐ rán yě, yòu yǒu rén jīn chì chéng rǔ jiā tài shǒu, jiā wú dān shí, mào yì shén qǐn, měi guò rù shì, zé shí bù zhī wài, xiāng qì nì bí, bīng wán wù gǔ, qióng jí shē mí. zhì yǐ zhōng jīn wèi xūn lóng, yòu wèi nì qì. ér zuò lì pō qīng bái, dì fù xiāng rén zhài shù qiān, bù néng cháng ěr. gài bā shí tián zhōng, dài cǐ jié xí, bù néng chǎn yě. yòu rú dà sī kōng liú jìn chuān dōng xīng, yù dōng yuè zé yù shā páo yù shǔ yuè, zé pī zhù páo, wèn zhī, zé yuē:" lì bù bàn shí fú yě." jiǒng qīng féng qiān chuān qú shù dài shí, quē qí èr sān kuà, tóng yín jiē xiào zhī, tián bù wéi guài. cǐ zé shì chū yǒu yì yǐ. jiāng líng shí, lǐng nán shì huàn yǒu mèi shì zhī zhě, zhì shòu zhàng hè zhóu, jù zhī chéng qīng jì wèi dì, zhū jì wèi shòu zì, yǐ tiān é róng wèi zhī. dāng shí yǐ wéi guài, jīn zé xún cháng shén yǐ. jīn fān fǔ hè qí àn fǔ, jiàng lǐng hè qí jiān sī, jù yǐ fǎ jǐn cì xiù wén zì, zài zài jiē rán, jià yì bù shèn màn, gài xí yǐ chéng sú yě. yòu jìn nián yǒu yī yù shǐ àn jiāng nán, yì lìng bèi zhì zhī chéng shuāng jīn kè sī huā niǎo rén wù, mào zhī sōu qì zhī shàng, yù shǐ ān rán xiǎng zhī. qí rén jiāng xī rén, zì jiǎ chén shù cháng chū zhě.
【士大夫华整】故相江陵公,性喜华楚,衣必鲜美耀目,膏泽脂香,早暮递进,虽李固、何宴,无以过之。一时化其习,多以侈饰相尚。如徐渔浦(泰时)冏卿,时为工部郎,家故素封,每客至,必先侦其服何抒何色,然后披衣出对。两人宛然合璧,无少参错,班行艳之。近年公卿间,例遵朴素,惟协院中丞许少微(宏纲)朱紫什袭,芳馥遥闻。时年逾知命,而顾盼周旋,犹能照应数人。此公居官以廉著闻,盖性使然也,又友人金赤城(汝嘉)太守,家无儋石,貌亦甚寝,每过入室,则十步之外,香气逆鼻,冰纨雾谷,穷极奢靡。至以中金为薰笼,又为溺器。而作吏颇清白,第负乡人债数千,不能偿耳。盖八识田中,带此结习,不能剷也。又如大司空刘晋川(东星),遇冬月则御纱袍;遇暑月,则披纻袍,问之,则曰:“力不办时服也。“冏卿冯谦川(渠)束带时,缺其二三胯,同寅皆笑之,恬不为怪。此则似出有意矣。江陵时,岭南仕宦有媚事之者,制寿幛贺轴,俱织成青罽为地,朱罽为寿字,以天鹅绒为之。当时以为怪,今则寻常甚矣。今藩府贺其按抚,将领贺其监司,俱以法锦刺绣文字,在在皆然,价亦不甚蔓,盖习以成俗也。又近年有一御史按江南,邑令辈至织成双金刻丝花鸟人物,冒之溲器之上,御史安然享之。其人江西人,自甲辰庶常出者。
èr pǐn zhí bài sān gū wén chén zhì shàng shū, liù nián shǐ dé dōng gōng sān shǎo, mǎn jiǔ nián shǐ jiā tài zǐ tài bǎo yāo yù. wéi gé chén yǐ fǔ bì zhī zhòng, bù jū nián suì, huò tài zǎi jiān yǐ liù nián dé zhī, tā cáo bù dé bǐ yě. jìn wéi cháng yuán lǐ lín huán dà sī mǎ, yǐ bō gōng cóng yōu zhōng jùn huí shǎo bǎo, suī biān gōng yōu yì, rán tā rén yǐ shí èr nián dé zhě, lǐ zài tián jiān dé zhī, qí gù guān yòu jǐn yòu dōu yù shǐ yě. qiě sān gū bì dài gōng xián, ér lǐ jìng wú jiān guān, zhí zhì yī pǐn kǎo mǎn, jìn shǎo fù, shǐ jiān dōng gōng tài fù. gài zì gài jìng chū, zhāng yǒng jiā yǐ wén yuān lì shū dé shǎo bǎo, wú jiān guān, jīn shǐ zài jiàn yú cháng yuán.
【二品直拜三孤】文臣至尚书,六年始得东宫三少,满九年始加太子太保腰玉。惟阁臣以辅弼之重,不拘年岁,或太宰间以六年得之,他曹不得比也。近惟长垣李霖寰大司马,以播功从忧中峻回少保,虽边功优异,然他人以十二年得者,李在田间得之,其故官又仅右都御史也。且三孤必带宫衔,而李竟无兼官,直至一品考满,进少傅,始兼东宫太傅。盖自盖靖初,张永嘉以文渊吏书得少保,无兼官,今始再见于长垣。
yǒng lè èr shí èr nián, rén zōng jí wèi, jiā dà xué shì yáng shì qí shǎo bǎo. lǐ dōng yáng xiè qiān jù yǐ shàng shū zhí bài shǎo fù, shí hóng zhì shí bā nián. shàng xīn jí wèi.
永乐二十二年,仁宗即位,加大学士杨士奇少保。李东阳、谢迁俱以尚书直拜少傅,时弘治十八年。上新即位。
strong hù bù strong
○户部
hǎi shàng shì bó sī tài zǔ chū dìng tiān xià, yú zhí lì tài cāng zhōu huáng dù zhèn, shè shì bó sī, sī yǒu tí jǔ yī rén fù tí jǔ èr rén, qí shǔ lì mù èr rén yì chéng yī rén. hòu yǐ hǎi yí jiǎo zhà wú cháng, pò jìn jīng shī, huò xíng kuī sì, suì bà bù shè. hóng wǔ qī nián, yòu shè yú zhè jiāng zhī níng bō fǔ guǎng dōng zhī guǎng zhōu fǔ, qí tǐ zhì yī tóng tài cāng. qí hòu níng bō xún fèi, jīn zhǐ guǎng zhōu yī sī cún ěr. gài yǐ níng bō yì jìn jī diān, wèi jiān mín fáng yě. àn shì yì zhī zhì, cóng gǔ yǒu zhī, ér sòng zhī nán dù, qí lì yóu pǔ.
【海上市舶司】太祖初定天下,于直隶太仓州黄渡镇,设市舶司,司有提举一人、副提举二人,其属吏目二人、驿丞一人。后以海夷狡诈无常,迫近京师,或行窥伺,遂罢不设。洪武七年,又设于浙江之宁波府、广东之广州府,其体制一同太仓。其后宁波寻废,今止广州一司存耳。盖以宁波亦近畿甸,为奸民防也。按市易之制,从古有之,而宋之南渡,其利尤溥。
zì hé hǎo hòu, yǔ jīn guó bó yì, sān chù què chǎng, qí suì rù bǎi yú wàn mín, suǒ shū běi cháo jīn zēng, shàng bù jí qí bàn. měi suì zhōng, jìng yú xū yí suì bì kù bān qǔ, bù guān cháo tíng. wǒ cháo shū shēng bèi, bù zhī jūn guó dà jì, dòng yún jìn jué tōng fān, yǐ dù kòu huàn.
自和好后,与金国博易,三处榷场,其岁入百余万缗,所输北朝金缯,尚不及其半。每岁终,竟于盱眙岁币库搬取,不关朝廷。我朝书生辈,不知军国大计,动云禁绝通番,以杜寇患。
bù zhī mǐn guǎng dà jiā, zhèng lì guān fǔ zhī jìn, wèi sī zhàn zhī dì. rú jiā jìng yì, mǐn zhè zāo wō huò, jiē qǐ yú háo yòu zhī qián tōng niǎo yí: shǐ bù guò mào yì móu lì ěr jì ér qiáng duó qí bǎo huò, jìn bù yǔ zhí, yǐ gù jī fèn chēng bīng. fǔ chén zhū wán tán zhī xiáng yǐ. jīn guǎng dōng shì bó, gōng jiā shàng shōu qí xiàn yǐ zhù xiǎng. ruò mǐn zhōng hǎi jìn rì yán, ér bīn hǎi shì háo, quán yǐ tōng fān zhì sù fēng. pín nián mǐn nán shì dài fū, yì yǒu liǎng zhǒng yì lùn: fú xīng èr fǔ zhǔ jué, zhāng quán èr fǔ zhǔ tōng, gè bù xiāng xià. zé hé rú guān wèi zhī shì, qíng fǎ kě bìng xíng yě. kuàng guān míng shì bó, míng shì yǐ huá yí zhōu jí, jù dé zhù pō, hé dé kuān yú guǎng ér yán yú mǐn hū? kuàng ěr nián wō qīn gāo lí, yì hé céng wèn mǐn guǎng hǎi dào yě.
不知闽广大家,正利官府之禁,为私占之地。如嘉靖臆,闽浙遭倭祸,皆起于豪右之潜通鸟夷:始不过贸易牟利耳;继而强夺其宝货,靳不与直,以故迹愤称兵。抚臣朱纨谈之详矣。今广东市舶,公家尚收其羡以助饷。若闽中海禁日严,而滨海势豪,全以通番致素封。频年闽南士大夫,亦有两种议论:福兴二府主绝,漳泉二府主通,各不相下。则何如官为之市,情法可并行也。况官名市舶,明示以华夷舟楫,俱得住泊,何得宽于广而严于闽乎?况迩年倭侵高丽,亦何曾问闽广海道也。
quàn nóng hàn dà sī nóng, wèi jǐng dì suǒ zhì. gài gǎi qín zhì sù dū wèi, ér liè zhī jiǔ qīng, yòu bié shè sōu sù dū wèi zǒng zhī, zhòng nóng shì yě. shī qī yuè piān" nóng fū" zhù shū wèi" nóng tián zhī dài fū", guō pú yún:" jīn zhī qiáng fū shì yě."
【劝农】汉大司农,为景帝所置。盖改秦治粟都尉,而列之九卿,又别设搜粟都尉总之,重农事也。《诗·七月》篇“农夫“注疏为“农田之大夫“,郭璞云:“今之墙夫是也。“
shù xī quàn nóng fù yún:" kǎo zhì mín zhī jiàn zhí, měi mò měi hū quàn nóng." gài jìn shí yóu zhòng qí guān rú cǐ. táng shí jié dù chū zhèn, shàng jiān yíng tián shǐ, ér zū yōng shǐ zé yǐ hù bù shàng shū lǐng zhī. zhì sòng shí zhōu jùn shǒu chén, jù dài quàn nóng shǐ. yuán shì zǔ zhōng tǒng èr nián, lìng gè lù jù shè quàn nóng sī, zuì wéi jìn gǔ. běn cháo xuān dé chū nián, tiān shè zhè jiāng háng jiā èr fǔ shǔ xiàn quàn nóng zhǔ bù. chéng huà yuán nián, tiān shè shān dōng hé nán děng gè bù zhèng sī quàn nóng cān zhèng, jí fǔ tóng zhī tōng pàn xiàn chéng gè yī yuán. jiā jìng liù nián, zhào jiāng nán fǔ zhōu xiàn zhì nóng guān, bù dé yíng gàn bié chà. qí zhòng nóng rú cǐ. zhì mù zōng chū, dà kē chū lǐng jiāng nán lóng páo, suì gǎi quàn nóng tīng wèi zhī zào guǎn, rán yú chū yǒu shí shí, shàng jiàn" quàn nóng" jiù biǎn yú fǔ shǔ zhī mén, jīn gǎi huàn yǐ jiǔ, wèn zhī rén, bù fù xiǎo gè jùn céng yǒu cǐ guān yǐ. zhì yú gè dà fān cān zhèng zhī shè, jiǔ bù wén quán chú, rán ér wú cái gé zhī zhǐ. yì zhě bìng qí shì yú liáng dào hū?
束皙《劝农赋》云:“考治民之贱职,美莫美乎劝农。“盖晋时犹重其官如此。唐时节度出镇,尚兼营田使,而租庸使则以户部尚书领之。至宋时州郡守臣,俱带劝农使。元世祖中统二年,令各路俱设劝农司,最为近古。本朝宣德初年,添设浙江杭、嘉二府属县劝农主簿。成化元年,添设山东、河南等各布政司劝农参政,及府同知通判县丞各一员。嘉靖六年,诏江南府州县治农官,不得营干别差。其重农如此。至穆宗初,大榼出领江南龙袍,遂改劝农厅为织造馆,然余初有识时,尚见“劝农“旧扁于府署之门,今改换已久,问之人,不复晓各郡曾有此官矣。至于各大藩参政之设,久不闻铨除,然而无裁革之旨。意者并其事于粮道乎?
wěi zhèng wáng shì chōng, wéi kùn jiāng wáng shí, shàng zāo tíng chén wèi zhū dào quàn nóng shǐ, shǐ suǒ yún, chéng láng dé wèi cǐ xíng zhě, xǐ ruò dēng xiān shì yě, jīn chéng píng fǎn fèi bù shè, hé yé?" hóng wǔ sān nián, yòng hán gōng lǐ shàn zhǎng yán, zhì sī nóng sī yú hé nán, shè qīng yī yuán shǎo qīng yī yuán chéng sì yuán, zhǔ bù lù shì gè yī yuán.
伪郑王世充,围困将亡时,尚遭廷臣为诸道劝农使,史所云,丞郎得为此行者,喜若登仙是也,今承平反废不设,何耶?“洪武三年,用韩公李善长言,置司农司于河南,设卿一员、少卿一员、丞四员,主簿录事各一员。
jiù huāng jiā jìng bā nián, yǐ lián suì jī huāng, tiáo yì fēn fēn, duō xiàn yì cāng shè huì fǎ. wéi guǎng dōng qiān shì lín xī yuán, shàng jiù huāng cóng yán, yán jiù huāng yǒu èr nán: yuē dé rén nán, shěn hù nán yǒu sān biàn: yuē jí pín zhī mín biàn zhèn mǐ, cì pín zhī mín biàn zhèn qián, shāo pín zhī mín biàn zhèn dài yǒu liù jí: yuē chuí sǐ pín mín jí hóng zhōu, jí bìng pín mín jí yī yào, bìng qǐ pín mín jí tāng mǐ, yǐ sǐ pín mín jí zàng yì, yí qì xiǎo ér jí shōu yǎng, qīng zhòng xì qiú jí kuān xù: yǒu sān quán: yuē jiè guān qián yǐ tiào dí, xīng gōng zuò yǐ zhù zhèn, dài niú zhǒng yǐ tōng biàn yǒu liù jìn: yuē jìn qīn yú, jìn rǎng dào, jìn è dí, jìn yì sǔn, jìn zǎi niú, jìn dù sēng yǒu sān jiè: yuē jiè chí huǎn, jiè jū wén, jiè qiǎn shǐ.
【救荒】嘉靖八年,以连岁饥荒,条议纷纷,多献义仓社会法。惟广东佥事林希元,上《救荒丛言》,言救荒有二难:曰得人难,审户难;有三便:曰极贫之民便赈米,次贫之民便赈钱,稍贫之民便赈贷;有六急:曰垂死贫民急鋐粥,疾病贫民急医药,病起贫民急汤米,已死贫民急葬瘗,遗弃小儿急收养,轻重系囚急宽恤:有三权:曰借官钱以粜籴,兴工作以助赈,贷牛种以通变;有六禁:曰禁侵渔,禁攘盗,禁遏籴,禁抑损,禁宰牛,禁度僧;有三戒:曰戒迟缓,戒拘文,戒遣使。
qí gāng yǒu liù: qí mù yǒu èr shí sān, jiē cān zhuó gǔ fǎ, tǐ xī mín qíng. shàng jiā qí yán, rán jìng bù xíng. dà dǐ jiù huāng wú tā fǎ, wéi shàng guān xī xīn jīng huà. rú jiǎ wǔ hé nán yī zhèn, dào shǎo qīng zhōng huà mín lì jū duō, èr tān lìng jiè zhèn zì rùn, jìng zhì zhòng diǎn, fǎ shǐ de xíng. ruò gēng yín nián jǐ shì yáng wén jǔ zhèn jiāng nán, zì yì míng xíng, suī yǐ mò bài, ér jié yí yǐ tián gōu hè yǐ. xī yuán zhī shū, zhēn huāng zhèng dì yī yì, hèn wú rén néng jǔ xíng ěr.
其纲有六:其目有二十三,皆参酌古法,体悉民情。上嘉其言,然竟不行。大抵救荒无他法,惟上官悉心经画。如甲午河南一赈,到少卿钟化民力居多,二贪令借赈自润,竟置重典,法始得行。若庚寅年给事杨文举赈江南,恣意冥行,虽以墨败,而孑遗已填沟壑矣。希元之疏,真荒政第一义,恨无人能举行耳。
sī mǎ guāng jiù huāng shū yún:" fù shì yǒu xù jī zhě, guān gěi yìn lì, tīng qí jǔ dài. liàng chū lì xī, qí fēng shú rì, guān wèi shōu suǒ. shì yǐ bì xìn, bù kě kuáng yòu." àn cǐ yì yì huāng zhèng zhōng liáng fǎ. dàn xíng yú jīn rì, zé yǒu sī xiān chēng dài yú fù mín, yǐ shí qí náng tuó yǐ, kě wàng juān dī jí pín mín zāi?
司马光《救荒疏》云:“富室有蓄迹者,官给印历,听其举贷。量出利息,俟丰熟日,官为收索。示以必信,不可诳诱。“按此议亦荒政中良法。但行于今日,则有司先称贷于富民,以实其囊橐矣,可望涓滴及贫民哉?
jīn róng xiāng duó qíng hù bù shàng shū jīn lián, zài zhèng tǒng jǐng tài jiān hào néng chén, zuì hòu wèi yán guān suǒ jù hé, shū biàn shén kǔ. zhì biàn nì sàng yī shì yóu zhī, qí yán yuē:" gōng chén zhě, wèi chén wǎng fú jiàn shí, mǔ sāng bù lín, bǐ huí yòu bù fā sāng. qí shí yǐ jūn wù zhì zhòng, dàn tòng kū ér xíng. hòu méng qǔ huí, qǐ guī bù yǔn." fū jīn gé zhī shì, gù shǎo gǎn bì, rán bì dāng zòu qǐng qiú fàng, qí shàng duó qíng, ér hòu zūn mìng kě yě. qǐ yǒu wén fù mò rán zhī lǐ, jí zhǔ shàng hé yóu zhī qí qíng ér duó zhī? qiě xuān dé jiān, jīn wèi yù shǐ, yǐ duó qíng xún fāng yǐ, qí shí fēi yǒu jīn gé yě. gài dāng shí shì fēng rěn báo, fán yù sàng ér bù dé duó zhě, wèi wèi wú néng jiàn qì, gù shuāi dié shì shì, xí wèi gù cháng. jīn zé sàng xīn zhī yóu ěr, mò zèng shù yáng bó, shì róng xiāng, qǐ fēi tiǎn qiè!
【金荣襄夺情】户部尚书金濂,在正统景泰间号能臣,最后为言官所聚劾,疏辨甚苦。至辨匿丧一事尤支,其言曰:“攻臣者,谓臣往福建时,母丧不临,比回又不发丧。其时以军务至重,但痛哭而行。后蒙取回,乞归不允。“夫金革之事,固少敢避,然必当奏请求放,俟上夺情,而后遵命可也。岂有闻讣漠然之理,即主上何由知其情而夺之?且宣德间,金为御史,已夺情巡方矣,其时非有金革也。盖当时士风忍薄,凡遇丧而不得夺者,谓为无能见弃,故衰绖视事,习为故常。金则丧心之尤耳,殁赠沭阳伯,谥荣襄,岂非忝窃!
táo shǎo qīng chén dà sī nóng qú zhǔ jì shí, guó yòng kǔ fá, yì kāi shì lì, yǐ guà wù shī guān zhě, dé fù zhí, qí xiū zhì lín xià zhě, dé jìn xū xián gǎi zhāng fú. qí shí yì yǒu yīng lì yuán nà shù rén, rán jiē zī láng yì tú, wú qīng liú kěn xiè yì. yǒu kuài jī táo lán tíng yǔn yí jǔ jiǎ xū jìn shì, sù fù cái míng, guān bǐ bù, xún wài zhé, yǐ huáng zhōu fǔ tóng zhī bà guī, hū rù zī rú lì, dé gǎi yuàn mǎ shǎo qīng xián, suì fú jīn fēi, yè fǔ àn yǐ xià guān, zì chēng shǎo qīng, zhì jiǔ gāo huì, xiāng rén shān xiào zhī bù gù yě. huò yǐ táo gāo cái zǎo fèi, jiè cǐ wán shì yún. chén cǐ jǔ zhī wèi suǒ hòu tóng nián shàng jìn shì fèi dì, rán shàng sù fàn míng jiào, gōng lùn suǒ qì, zú bù kě fù. ér guà wù yī tiáo, yì fèng zhǐ shān qù.
【陶少卿】陈大司农(蕖)主计时,国用苦乏,议开事例,以诖误失官者,得复职,其休致林下者,得晋虚衔改章服。其时亦有应例援纳数人,然皆赀郎异途,无清流肯屑意。有会稽陶兰亭(允宜)举甲戌进士,素负才名,官比部,寻外谪,以黄州府同知罢归,忽入赀如例,得改苑马少卿衔,遂服金绯,谒抚按以下官,自称少卿,置酒高会,乡人姗笑之不顾也。或以陶高才早废,借此玩世云。陈此举祗为所厚同年尚进士芾地,然尚素犯名教,公论所弃,卒不可复。而诖误一条,亦奉旨删去。
xī běi shuǐ tián xī běi kāi kěn zhī shuō, shǐ yú yuán zhī yú jí, chàng yú běn cháo qiū jùn, jù wèi jiàn zhī shī xíng. jīn shàng yǐ hài, xú rú dōng zhēn míng xīn rù shěng yuán, shǒu shēn qí shuō, gài jí suǒ zhe lù shuǐ kè tán xù lùn yě. shū shàng, jiāng líng yì yǐ wéi rán, fāng jiàn shī xíng. ér xú yǐ suǒ hòu tóng lǐ yù shǐ fù yīng zhēn, jī qiè shí shì, qiān yùn zhé qù.
【西北水田】西北开垦之说,始于元之虞集,畅于本朝邱浚,俱未见之施行。今上乙亥,徐孺东(贞明)新入省垣,首申其说,盖即所著《潞水客谈绪论》也。疏上,江陵亦以为然,方见施行。而徐以所厚同里御史傅应祯,讥切时事,牵运谪去。
yòu shí nián rú dōng cóng tián jiān qǐ, shǐ fèng shàng mìng, yǐ shàng bǎo shǎo qīng jiān hé nán dào yù lì, fèng chì zhuān lǐ shuǐ lì, shì tǐ shén zhòng. wèi zā suì, jìng wú jī kě xù, xú yì zì qǐng guī, xún zú yú jiā. rán tán zhě zhì jīn huān gōng zhī zhōng yú kě chéng, xī xú wèi jǐn qí yòng. yú guān xú shū, huò gěi niú yú pín mín, huò zé chéng yú fù shì, jù zhì ài wèi tuǒ, wéi xuǎn jiàn zú fēn tún, jí zhāo nán rén zhàn jí èr shuō kě yòng, dàn yòu yù yú gōu bǔ jūn dīng zhī fèi, zhuǎn jiě jīng shī, shuō yòu zhī yǐ. yǔ yǐ wéi bù dàng guān kāi, dàn dāng sī kāi, yòu bù dàng jìng zì sī kāi dāng shè biàn lì zhī shù, bù lēi qí bì kāi, dàn yòu zhī zhēng xiān yuàn kāi. jīng shī wā xiè mán xiā luó bàng zhī shǔ, yú yòu mù wèi jīng jiàn, jīn xīng fēng mǎn shì chán yǐ. jiē zhè dōng rén móu lì, yàn huāng jī bù máo zhī dì, zhū shuǐ shēng yù, yǐ zhì fān shèng ěr. shuǐ zú shàng ěr, dú bù kě kěn pì zhǒng shí, rú jiāng nán wéi tián zhī fǎ hū? yòu nán shì rù běi xiáng, qū zhī rú zhú xiū liú, cǐ jìn zé zàn chí zhī, xià lìng jiāng zhè zhī rén, néng kāi tián ruò gān, jí bì yǐ yǒng jué, duō zhě dì yǔ jiā jí, dé shì yǒu qí tián, bù yuàn zhě qí qí gōng dà zhe, zǐ sūn dé dú shū, fù rù hóng xù. dìng é měi yì ruò gān rén yǐ dài shì, dàn yán xiàn qí é, bù dé làn shōu. zé zhè dōng zhī wèi xū lì yǒu lì zhě, xī xiān xiāng chàng, zì bù shǔ qí cáo ǒu yǐ wǎng yǐ. jiǔ zhī tǔ zhù duò mín, jiàn qiāo què huà wéi liáng tián, yì jiàn liè ér xǐ, bù dài quàn yòu, zhēng zhàn wèi jǐ yè yǐ. zhì zi qǐ kē suì yuè zhī shāo huǎn, lǚ mǔ gōu jiào zhī shāo kuān, shì zài dāng shì zhě, lín shì shí biàn tōng zhī yǐ.
又十年孺东从田间起,始奉上命,以尚宝少卿兼河南道御吏,奉敕专理水利,事体甚重。未匝岁,竟无绩可叙,徐亦自请归,寻卒于家。然谈者至今欢功之终于可成,惜徐未尽其用。余观徐疏,或给牛于贫民,或责成于富室,俱窒碍未妥,惟选健卒分屯,及招南人占籍二说可用,但又欲于勾补军丁之费,转解京师,说又支矣。予以为不当官开,但当私开,又不当竟自私开;当设便利之术,不勒其必开,但诱之争先愿开。京师蛙蟹鳗虾螺蚌之属,余幼目未经见,今腥风满市廛矣。皆浙东人牟利,堰荒迹不毛之地,潴水生育,以至蕃盛耳。水族尚尔,独不可垦辟种莳,如江南圩田之法乎?又南士入北庠,驱之如逐鸺鹠,此禁则暂弛之,下令江浙之人,能开田若干,即畀以勇爵,多者递与加级,得世有其田,不愿者俟其功大著,子孙得读书,附入黉序。定额每邑若干人以待试,但严限其额,不得滥收。则浙东之为胥吏有力者,悉先相倡,自部署其曹偶以往矣。久之土著惰民,见硗确化为良田,亦见猎而喜,不待劝诱,争占为己业矣。至子起科岁月之稍缓,履亩勾较之稍宽,是在当事者,临事时变通之矣。
jīn shàng gēng zǐ, bǎo dìng fǔ chén wáng yīng jiāo, céng yǐ hǎi bīn tún tián zòu xiào, shàng shū yún:" tiān jīn yí lù, cóng lái chì lǔ, wú rén gēng kěn. chén yǐ jiāng zhè dì zhì zhī fǎ xíng zhī, jīn chūn mǎi niú zhì qì, kāi qú zhù dī, gēng dé wǔ qiān yú mǔ. qí shí shuǐ dào zhě, měi mǔ shōu sì wǔ shí. shí shǔ dòu zhě, yì kě yī èr shí. shǐ xìn chì lǔ kě biàn wéi shàng yú yě.
今上庚子,保定抚臣王应蛟,曾以海滨屯田奏效,上疏云:“天津一路,从来斥卤,无人耕垦。臣以江浙地治之法行之,今春买牛制器,开渠筑堤,耕得五千余亩。其莳水稻者,每亩收四五石。莳薥\豆者,亦可一二石。始信斥卤可变为上腴也。
tiān jīn wèi shén jīng mén hù zhòng zhèn, yǎng bīng suì xiǎng fèi liù wàn yú jīn, jù jiā pài mín jiān. ruò yī jīn fǎ kěn dé qī qiān qǐng, kě dé gǔ èr bǎi wàn dàn, fēi dú tiān jīn xiǎng zú, ér sī nóng yì bù kuì yǐ. qiě dì zài sān bèn hé, hǎi cháo shàng yì, kě yǐ guàn gài. qǐng yǐ fáng hǎi guān jūn, yòng zhī hǎi bīn kěn dì, hǎi suì kāi qú zhù dī, jǐn chéng liáng tián, yī miàn zhào mín chéng diàn. shù nián hòu, huāng wú jǐn pì, jūn bīng qiě tún qiě shǒu, mín wú yǎng bīng zhī fèi, ér bǎo zhàng yì gù yǐ." wèi cǐ shū, zé běi fāng shuǐ lì, míng bái zhe xiào rú cǐ. tuī zhī fǔ nán běi, zài tuī zhī dà hé nán běi, qí fēng tǔ kě shī gēng nòu jiē rán yǐ. nài hé xiè dá yīn xún, bù yī jiǎng jiū, zuò shì tā rì wēi kùn, āi zāi!
天津为神京门户重镇,养兵岁饷费六万余金,俱加派民间。若依今法垦得七千顷,可得谷二百万石,非独天津饷足,而司农亦不匮矣。且地在三坌河,海潮上溢,可以灌溉。请以防海官军,用之海滨垦地,海岁开渠筑堤,尽成良田,一面召民承佃。数年后,荒芜尽辟,军兵且屯且守,民无养兵之费,而保障益固矣。“味此疏,则北方水利,明白著效如此。推之辅南北,再推之大河南北,其风土可施耕耨皆然矣。奈何泄沓因循,不一讲究,坐视他日危困,哀哉!
xú rú dōng zhī kāi shuǐ lì, yǐ jiàn yǒu xù. xú jù shū yán:" cǐ yì bì chéng, kě shěng jiāng nán cáo yùn zhī bàn." cǐ yǔ wén, ér jī fǔ shì shēn dà bù:" shì qiě jiā fù wú xiāng!" suì rù wáng yù shǐ zhī dòng dàn zhāng, ér shuǐ tián zhī yì suì chuò. wáng wèi zhí lì níng jìn rén, yǐ gù yǒu sāng zǐ jù hài zhī shū. shì hòu zhōng yuán shì fū, shēn wèi zǐ sūn yōu, hèn rù xīn suǐ, láo bù kě pò. zhì shì wāng chéng yuán fù xīng cǐ yì, qí bù duō qí huò xìng yǐ. gǎn wàng shī xíng zāi! rú dōng kuā cí, zhēn zú wèi dà yán fèn shì zhī jiè.
徐孺东之开水利,已渐有绪。徐遽疏言:“此役必成,可省江南漕运之半。“此语闻,而畿辅士绅大怖:“是且加赋吾乡!“遂入王御史(之栋)弹章,而水田之役遂辍。王为直隶宁晋人,以故有桑梓巨害之疏。是后中原士夫,深为子孙忧,恨入心髓,牢不可破。至是汪澄源复兴此议,其不掇奇祸幸矣。敢望施行哉!孺东夸词,真足为大言偾事之戒。
xī běi shuǐ lì wāng chéng yuán zhī fǔ bǎo dìng, jì yǐ tún tián yǒu xiào shàng wén, zhì rén yín zhī chūn, fù shàng tiáo yì, chén lì biàn. qí yī yǐ shuǐ lì wèi yán, shū lüè yuē:" chén jǐn àn jìng nèi shān chuān tú jī, zhì yǐ ěr mù wén jiàn, yì shuǐ kě yǐ gài jīn tái, hū shuǐ kě yǐ gài héng shān, táng shuǐ kě yǐ gài zhōng shān, fǔ shuǐ kě yǐ gài xiāng guó, zhāng shuǐ lái zì yè xià, xī mén bào cháng yòng zhī yíng hǎi dāng zhū hé xià liú, gù hào hé zhōng, shì jiāng nán zé guó bù yì.
【西北水利】汪澄源之抚保定,既以屯田有效上闻,至壬寅之春,复上条议,陈利便。其一以水利为言,疏略曰:“臣谨按境内山川图迹,质以耳目闻见,易水可以溉金台,滹水可以溉恒山,溏水可以溉中山,滏水可以溉襄国,漳水来自邺下,西门豹常用之瀛海当诸河下流,故号河中,视江南泽国不异。
zhì zi shān xià zhī quán, dì zhōng zhī shuǐ, suǒ zài ér yǒu. yì dū wěi gè fǔ zuǒ èr yī yuán jí zhōu xiàn zhèng guān, bìng xuǎn nán guān zhōng néng shí shuǐ lì zhě, zhōu xún kān yì, mǒu chù kě zhù bà jiàn zhá, mǒu chù kě tōng qú zhù dī, gāo zé guàn zhù, xià zé chē jí. xī zhào nán fāng kāi shuǐ tián fǎ, liàng fā jūn mín fū yì, yǐ pián yí chǔ zhì. jì liù jùn zhī nèi, kě chéng shuǐ tián zhě, xī chì shù wàn qǐng. měi suì shōu huò, kě yì gǔ qiān wàn dàn. jī fǔ cóng cǐ fù ráo, yǒng wú hàn lào zhī huàn. jí bù xìng cáo hé yǒu gěng, yì kě gǎi zhé yú nán, qǔ dí yú běi, cǐ guó jiā wú qióng zhī lì yě." shū xià bù fù, fèng zhǐ yǔn xíng. cǐ qí shuō yǔ shuǐ tián xiāng biǎo guǒ, zhēn xī běi yǒng lì. wèi jǐ. wāng qù rèn, cǐ yì yì gé, zhì jīn wú gǎn yì jí. huáng huáng míng zhǐ, gù bù jí bǐ zhōng páng náo zhī zhòng kǒu yě. xī zāi!
至子山下之泉,地中之水,所在而有。议督委各府佐贰一员及州县正官,并选南官中能识水利者,周循勘议,某处可筑坝建闸,某处可通渠筑堤,高则灌注,下则车汲。悉照南方开水田法,量发军民夫役,以便宜处置。计六郡之内,可成水田者,奚啻数万顷。每岁收获,可益谷千万石。畿辅从此富饶,永无旱涝之患。即不幸漕河有梗,亦可改折于南,取籴于北,此国家无穷之利也。“疏下部覆,奉旨允行。此其说与水田相表裹,真西北永利。未几。汪去任,此议亦格,至今无敢议及。煌煌明旨,固不及彼中旁挠之众口也。惜哉!
xiān shì dīng yǒu zhī dōng, wàn qiū zé shì dé, kāi fǔ tiān jīn, jiàn yì xìng shuǐ lì, dōu shuǐ zhǔ shì shěn cháo huàn jì zhī, shàng bìng xià hù bù fù zòu. shì dé yán tiān jīn bīn hǎi huāng wú dì tǔ, jù kě tún liáng, yí shè fǎ zhāo jí kāi kěn cháo huàn yán tiān jīn nán lián jìng hǎi, běi jù zhí gū, jǐn shǔ gāo yú, kě yǐ kāi kěn. hé èr chén shū guān zhī, zhēn bīng nóng liǎng lì zhī cè, yí zī fǔ chén, kāi yù jūn mín, zì bèi gōng běn, guān gěi yìn zhào, bǐ yǒng wèi jǐ yè. sān nián zhī hòu, fāng xǔ shōu shuì, měi mǔ shū gǔ yī dòu, zhōng děng liù shēng, xià zhě sān shēng, duān bèi jīn bèi fáng xiǎng zhī fèi. fèng zhǐ jí jǔ xíng zhī. shí wàn zhōng chéng yǐ yù wō chuàng kāi mù fǔ, zhǐ xiá hé jiān yī fǔ, gù bù tā jí. ruò wāng zhōng chéng suǒ xiá, zé jī nán liù fǔ, yán mào qiān lǐ, wú fēi shàng yú. liǎng fǔ jìng nèi, hé zhī shùn tiān, yǐ jǐn dì jī, tǎng bìng shī běn chā, zé jūn guó suǒ xū, bù bì qǔ gěi dōng nán. míng zhǐ zài sān shēn zhǔ, tú fù kōng yán, gài běi rén zhì zhí piān jiàn, nán yǐ lǐ yù rú cǐ.
先是丁酉之冬,万邱泽世德,开府天津,建议兴水利,都水主事沈朝焕继之,上并下户部覆奏。世德言天津濒海荒芜地土,俱可屯粮,宜设法招集开垦;朝焕言天津南连静海,北距直沽,尽属膏腴,可以开垦。合二臣疏观之,真兵农两利之策,宜咨抚臣,开谕军民,自备工本,官给印照,俾永为己业。三年之后,方许收税,每亩输谷一斗,中等六升,下者三升,耑备津备防饷之费。奉旨即举行之。时万中丞以御倭创开暮府,止辖河间一府,故不他及。若汪中丞所辖,则畿南六府,延袤千里,无非上腴。两抚境内,合之顺天,已尽帝畿,倘并施畚锸,则军国所需,不必取给东南。明旨再三申嘱,徒付空言,盖北人滞执偏见,难以理喻如此。
strong hé cáo strong
○河漕
xiān cháo shè hǎi yùn yá mén wén huáng dì jìng nán hòu, chū yì qiān dū běi jīng, yǐ kuì xiǎng jiān kǔ, nǎi yú yǒng lè wǔ nián bā yuè, xià tíng chén huì yì hǎi yùn. yì yǐ dìng, zòu qǐng yú sū zhōu fǔ tài cāng wèi, shè hǎi dào dōu cáo yùn shǐ sī yá hù, zuǒ yòu yùn shǐ èr yuán, zhì cóng èr pǐn tóng zhī èr yuán, zhì cóng sān pǐn fù shǐ sì yuán, zhì cóng sì pǐn jīng lì zhào mó gè shǒu lǐng guān jí lì, xī yī bù zhèng sī. gè yán hǎi wèi suǒ, jù shǔ tí diào. zòu jì shàng, tài zōng rú yì xíng yǐ. yòu yǒu yán bù biàn zhě, nǎi mìng zài yì, shì suì zhōng zhǐ. zhì zhèng tǒng qī nián sān yuè, yòu mìng nán jīng zào yáng chuán sān bǎi wǔ shí sōu yóu hǎi yùn fù jì zhōu zhū cāng. nǎi zhī hǎi yùn yī shì, xiān cháo wèi cháng yī rì bù jiǎng jiū. hòu shì xí yú biàn ān, bù fù yì jí. jí jiān yǒu jiàn bái zhě, duō páng zī chè qí zhǒu. gài lǜ shǐ shén nán, xiǎo yǒu cuō diē, zuì jí shǒu shì. jí rú xiàng nián xú shàng bǎo zhēn míng kāi kěn xī běi shuǐ tián, zhōng wèi jì zhě suǒ zǔ, kuàng hǎi yùn hū?
【先朝设海运衙门】文皇帝靖难后,初议迁都北京,以馈饷艰苦,乃于永乐五年八月,下廷臣会议海运。议已定,奏请于苏州府太仓卫,设海道都漕运使司衙户,左右运使二员,秩从二品;同知二员,秩从三品;副使四员,秩从四品;经历、照磨各首领官及吏,悉依布政司。各沿海卫所,俱属提调。奏既上,太宗如议行矣。又有言不便者,乃命再议,事遂中止。至正统七年三月,又命南京造洋船三百五十艘由海运赴蓟州诸仓。乃知海运一事,先朝未常一日不讲究。后世习于便安,不复议及。即间有建白者,多旁訾掣其肘。盖虑始甚难,小有蹉跌,罪及首事。即如向年徐尚宝(贞明)开垦西北水田,终为忌者所阻,况海运乎?
hǎi yùn yuán zhī hǎi yùn, shǐ yú zhì zhèng zhī shí jiǔ nián, zhǐ yú tiān lì zhī èr nián, fán shòu wǔ shí nián zhī lì. chū qǐ shí zhì yàn zhě, sì wàn èr qiān dàn, jí qí shèng yě, suì zhì sān bǎi liù shí wàn dàn. qí shǐ jiàn yì zhě wèi bó yán, rèn zhī zhě wèi zhāng xuān zhū qīng. sì hòu yòu shè lì dōu cáo yùn wàn hù fǔ, měi liáng shí gěi jià liù liǎng wǔ qián, yǐ hòu xiāng nuò bái jīng, yǐ jiàn jiā yǐ. qí hǎi dào fán sān yì, zuì hòu kāi xīn dào, cóng liú jiā gǎng shàng chuán, guò chóng míng fàng yáng, zì zhè xī zhì jīng shī bù guò xún rì ěr. zhì yuán shùn dì shí, cáo hé bù tōng, shǐ nà zhāng shì chéng zhī jiàng, lài qí hǎi dào gòng mǐ, yǐ huó yān jīng chuí jué zhī mìng. mǐn dà jiàng chén yǒu dìng, yòu cóng mǐn guǎng dà yáng gāng yùn zá huò zhì dū xià, yǐ zàn jì wēi wáng. gài hǎi yùn zhī lì rú cǐ. běn cháo liáo dōng yī zhèn, suì xiǎng zhuān yǎng jǐ yú hǎi yùn. wén huáng tú dōu běi jīng, yóu yì lì hǎi cáo dōu yùn shǐ, dé bǐ bù zhèng sī, yǐ ér zhōng chuò. jīn shí sān zǒng zhōng, zhē yáng yī zǒng, shàng wèi hǎi dào shè yě. yì hǎi dào zì bù dé bù yì jiāo lái, yǐ fáng hǎi yùn zhī zǔ. lóng qìng wǔ nián, shān dōng xún fǔ liáng mèng lóng děng, shàng hǎi yùn yì yuē:" jīn cáo hé duō gù, yán zhě zhēng xiàn kāi jiāo hé zhī shuō, cǐ fēi chén suǒ gǎn rèn. dì kǎo hǎi dào, nán zì huái ān zhì jiāo zhōu, běi zì tiān jīn zhì hǎi cāng, gè yǒu shāng fàn wǎng lái. zhōng jiān zì jiāo zhōu zhì hǎi cāng yí dài, yì yǒu dǎo rén shāng gǔ, chū rù qí jiān. chén děng yīn qiǎn guān zì huái ān yùn mǐ èr qiān dàn, zì jiāo zhōu yùn mài yī qiān wǔ bǎi shí, gè rù hǎi chū tiān jīn, yǐ shì hǎi dào, wú bù lì zhě. qí huái ān zhì tiān jīn, yǐ dào jì sān qiān sān bǎi lǐ, fēng biàn liǎng xún kě dá. kuàng zhōu jiē yóu jìn yáng, yáng zhōng dǎo yǔ lián luò, yù fēng kě yī, fēi rú héng hǎi ér dù, fēng bō nán cè. bǐ zhī yuán rén yīn míng lüè gù dào, shí wèi shěng biàn. dà yuē měi suì zì wǔ yuè yǐ qián, fēng shùn ér róu, guò cǐ shāo jìn. chéng yǐ fēng róu zhī shí, chū bìng hǎi zhī dào, xùn qí bù shuǎng, zhàn hòu bù shī, jí qiān sōu wàn lǔ, bǎo wú tā huàn. kě yǐ jiē jì jīng chǔ, yǔ yì cáo hé, shěng wǎn qiān zhī lì, miǎn shǒu bāng zhī kǔ, ér fáng hǎi wèi suǒ, quǎn yá cuò luò, yòu kě yǐ yán hǎi jìn, zhuàng shén dōu. shén biàn!" shì xià bù fù, hǎi yùn fǎ fèi yǐ jiǔ, nán yǐ jǐn fù, qǐ chì cáo sī liàng bō cáo liáng shí èr wàn zì huái rù hǎi, gōng bù jié fā jié shěng yín wàn wǔ qiān liǎng, gù mù hǎi zhōu, huái yáng shāng shuì, yì xǔ zàn zhī wàn wǔ qiān liǎng, chōng yōng zhào shuǐ shǒu, zhào cóng zhī. yǐ ér mèng lóng děng, yòu shàng hǎi yùn jīng lǐ zhī yào sì kuǎn, rú xiū qì dà sōng líng shān děng wèi chéng chí, yǐ zhuàng mén hù zēng fù lì jīn děng xiàn xún jiǎn sī gōng bīng, yǐ zī jǐng bèi, jí jìn sī cóng chū yuǎn yáng děng shì, jù dé zhǐ yán xíng. jí zhē yáng yī zǒng, wèi jǐ shì hú yīng jiā yì gé wèi jiǔ, zhì shì fù shè. shí zǒng cáo wáng zōng mù, yòu yǒu hǎi yùn sān dà shì qī pián yí zhī shū gèng xiáng, bìng fèng yú zhǐ. cǐ fēi yuǎn nián shì yě. yǒng píng hǎi yùn yǒng píng fǔ, zì jiā jìng gēng xū lǔ rù zhī hòu, zēng shè yàn hé shí mén èr lù. zhǔ kè bīng xiǎng, suì xū sān shí wàn dàn. ér lú lóng dì jí, hàn lào xiāng réng, yòu wú shāng gū kěn zhì qí dì, quán yǎng jǐ yú wā yùn, jiān kǔ zuì jù. fǔ chén wēn jǐng kuí shǐ chàng tōng cáo zhī yì, jì zhī zhě zé fǔ chén gěng suí cháo kān yì fù zòu, wèi yǒng píng jìng nèi, yǒu qīng luán èr hé, qīng wèi gōng pō jù, shì bù bì yì luán zì yǒng píng xī mén wài, jīng liú yī bǎi wǔ shí sì lǐ, ér zhì jì gè zhuāng rù hǎi. zì jì gè zhuāng zhì tiān jīn, fán sì bǎi èr shí liù lǐ, xī bàng àn xíng zhōu, qí zhōng fàng yáng jǐn yī bǎi èr shí lǐ, yán tú yǒu dà xiǎo gū zhū zhī hé, tǎng zhōng liú yù fēng, suí chù kě pō. yí yú jì gè zhuāng xiū zào cāng áo, shì bàn gōng bèi, kě wèi zuǒ fǔ yǒng lì. bù yì yǐ wéi rán, zhào xià xíng zhī. zì shì měi suì tōng cáo, lú lóng yī zhèn, shāo dé xiū xī, ér jìn luán zhū yì, suì chēng lè tǔ. shí zhí jiā jìng zhī mò, jiē lóng qìng chū yuán, zhǔ zhī zhě, huá tíng xiāng yǔ léi sī kōng lǐ yě. nǎi zhī běi fāng zhuǎn shū, yī qiè chē mǎ quán bù zú shì. hàn táng dōu guān zhōng, jù shì cáo hé tōng sāi wèi shèng shuāi.
【海运】元之海运,始于至正之十九年,止于天历之二年,凡受五十年之利。初起时至燕者,四万二千石,及其盛也,遂至三百六十万石。其始建议者为伯颜,任之者为张瑄、朱清。嗣后又设立都漕运万户府,每粮石给价六两五钱,以后香糯白粳,以渐加矣。其海道凡三易,最后开新道,从刘家港上船,过崇明放洋,自浙西至京师不过旬日耳。至元顺帝时,漕河不通,始纳张士诚之降,赖其海道贡米,以活燕京垂绝之命。闽大将陈友定,又从闽广大洋纲运杂货至都下,以暂济危亡。盖海运之利如此。本朝辽东一镇,岁饷专仰给于海运。文皇徒都北京,犹议立海漕都运使,得比布政司,已而中辍。今十三总中,遮洋一总,尚为海道设也。议海道自不得不议胶莱,以防海运之阻。隆庆五年,山东巡抚梁梦龙等,上海运议曰:“今漕河多故,言者争献开胶河之说,此非臣所敢任。第考海道,南自淮安至胶州,北自天津至海仓,各有商贩往来。中间自胶州至海仓一带,亦有岛人商贾,出入其间。臣等因遣官自淮安运米二千石,自胶州运麦一千五百石,各入海出天津,以试海道,无不利者。其淮安至天津,以道计三千三百里,风便两旬可达。况舟皆由近洋,洋中岛屿联络,遇风可依,非如横海而渡,风波难测。比之元人殷明略故道,实为省便。大约每岁自五月以前,风顺而柔,过此稍劲。诚以风柔之时,出并海之道,汛其不爽,占候不失,即千艘万橹,保无他患。可以接济京储,羽翼漕河,省挽牵之力,免守帮之苦,而防海卫所,犬牙错落,又可以严海禁,壮神都。甚便!“事下部覆,海运法废已久,难以尽复,乞敕漕司量拨漕粮十二万自淮入海,工部节发节省银万五千两,雇募海舟,淮扬商税,亦许暂支万五千两,充佣召水手,诏从之。已而梦龙等,又上海运经理之要四款,如修葺大嵩灵山等卫城池,以壮门户;增复利津等县巡检司弓兵,以资警备,及禁私从出远洋等事,俱得旨严行。即遮洋一总,为给事胡应嘉议革未久,至是复设。时总漕王宗沐,又有海运三大势、七便宜之疏更详,并奉俞旨。此非远年事也。【永平海运】永平府,自嘉靖庚戌虏入之后,增设燕河、石门二路。主客兵饷,岁需三十万石。而卢龙地瘠,旱涝相仍,又无商估肯至其地,全仰给于挖运,艰苦最剧。抚臣温景葵始倡通漕之议,继之者则抚臣耿随朝勘议覆奏,谓永平境内,有青滦二河,青为工颇钜,似不必议;滦自永平西门外,经流一百五十四里,而至纪各庄入海。自纪各庄至天津,凡四百二十六里,悉傍岸行舟,其中放洋仅一百二十里,沿途有大小沽诸支河,倘中流遇风,随处可泊。宜于纪各庄修造仓廒,事半功倍,可为左辅永利。部议以为然,诏下行之。自是每岁通漕,卢龙一镇,稍得休息,而近滦诸邑,遂称乐土。时值嘉靖之末,接隆庆初元,主之者,华亭相与雷司空(礼)也。乃知北方转输,一切车马全不足恃。汉唐都关中,俱视漕河通塞为盛衰。
jí gù yuán yùn dào yī gěng, ér guó suí zhī. shǐ yǒng píng cǐ yì, zài xiāng sōng dāng shì shí, qí shū yì bì jiàn gé. kě jiàn hǎi yùn zhī nán, yì nán yú lǜ shǐ ěr. huáng hé yùn dào jǐng tài sì nián, zhāng qiū hé qiǎn, cáo chuán bù qián. hé nán cān yì fēng qìng jiàn yì, qǐng zì huái ān zhī qīng hé kǒu, rù huáng hé zhì kāi fēng fǔ xíng zé xiàn hé kǒu, zhuǎn zhì wèi huī fǔ zuò chéng xiàn, pō yú shā mén, lù wǎn sān shí lǐ, jí rù wèi hé, chuán yùn zhì jīng. zhào xià zǒng cáo zhū chén fù yì, zú jiàn jǔ. rán shān dōng yùn dào yǒu gěng, cǐ yì kě bèi huǎn jí yě. shì nián hé nán qiān shì liú qīng, yì yán zì huái zhì xíng zé, zhuǎn rù qìn hé, jīng wǔ zhì xiàn mǎ qū wān, zhuāng zài gāng tóu, yī bǎi jiǔ shí lǐ, yǐn qìn shuǐ yǐ rù wèi hé.
即故元运道一梗,而国随之。使永平此议,在相嵩当事时,其疏亦必见格。可见海运之难,亦难于虑始耳。【黄河运道】景泰四年,张秋河浅,漕船不前。河南参议丰庆建议,请自淮安之清河口,入黄河至开封府荥泽县河口,转至卫辉府胙城县,泊于沙门,陆挽三十里,即入卫河,船运至京。诏下总漕诸臣覆议,卒见沮。然山东运道有梗,此亦可备缓急也。是年河南佥事刘清,亦言自淮至荥泽,转入沁河,经武陟县马曲湾,装载冈头,一百九十里,引沁水以入卫河。
xíng rén wáng yàn, yì rú qīng yán, yù kāi gāng tóu, zhì zhá fēn qìn shuǐ, nán rù huáng hé. běi rù wèi hé, zhǐ fèi wèi huī yī fǔ shuì yín liáng, biàn kě tiāo jùn. dì mìng shì láng zhào róng, tóng yàn xiāng dù, hái yán bù biàn ér zhǐ. jīn yáo jì zhī, kāi èr bǎi lǐ zhī qìn, bù rú kāi hé sān shí lǐ zhī biàn yě, sān rén suǒ yì dà dǐ jiē tóng, dì jiù zhōng wēi yǒu qū zhé xiǎo yì, rán shǐ zhōng bù yòng, gài shì shí fāng yòng xú yǒu zhēn zhì hé yú chán pú jiān, yǐ shāo jiàn gōng xù, yí qí yán zhī bù shòu yě. rán yòng zhī yì wèi bì chéng, qǐng yǐ jiāo lái jìn shì yàn zhī, shì shí chén fāng zhōu zhī quán, kě dé bǐ jiāng líng zhī shí yī hū?
行人王宴,亦如清言,欲开冈头,置闸分沁水,南入黄河。北入卫河,只费卫辉一府税银粮,便可挑浚。帝命侍郎赵荣,同宴相度,还言不便而止。今遥计之,开二百里之沁,不如开河三十里之便也,三人所议大抵皆同,第就中微有曲折小异,然始终不用,盖是时方用徐有贞治河于澶濮间,已稍见功绪,宜其言之不售也。然用之亦未必成,请以胶莱近事验之,是时陈芳洲之权,可得比江陵之十一乎?
àn suí yáng dì kāi shuǐ jì qú, yīn qìn shuǐ nán jiē yú hé, běi tōng zhuō jùn, cǐ shí dōu guān zhōng, yù yóu xìng guǎng líng, gù yí qǔ dào yú cǐ. rán jiè qìn tōng hé, zé míng xiào yǐ jiàn.
按隋炀帝开水济渠,因沁水南接于河,北通涿郡,此时都关中,欲游幸广陵,固宜取道于此。然借沁通河,则明效已见。
jīn yǐ qìn shuǐ jiào jì wèn, gù yún liáo yuǎn, rán yǒu chéng jī kě xún, zé yù fáng bù yú, yì hé xī yū dào èr sān chéng yě, rán nán yǔ shǒu jīng zhě yán yǐ.
今以沁水较济汶,固云辽远,然有成迹可循,则预防不虞,亦何惜迂道二三程也,然难与守经者言矣。
xuān dà èr zhèn cáo hé xuān fǔ dà tóng èr zhèn, liáng xiǎng yùn dào zuì kǔ. jiā jìng mò nián, xíng wā yùn zhī fǎ, shān gǔ qí qū, lǜ sān shí shí ér zhì yī zhōng, dāng shì zhě yōu zhī. shí, yù shǐ sòng yí wàng àn qí dì, shū chēng:" sāng gān hé, fā yuán yú dà tóng xiàn wèng chéng yì zhī gǔ diàn qiáo, huì zhòng shuǐ ér dōng rù jīng shī zhī lú gōu qiáo, fán yī qiān lǐ zhì sāi shàng.
【宣大二镇漕河】宣府大同二镇,粮饷运道最苦。嘉靖末年,行挖运之法,山谷崎岖,率三十石而致一锺,当事者忧之。时,御史宋仪望按其地,疏称:“桑干河,发源于大同县瓮城驿之古淀桥,会众水而东入京师之芦沟桥,凡一千里至塞上。
zài dà tóng, zé xià cūn shāo yǒu luàn shí. zài xuān fǔ, zé hēi lóng wān yǒu shí yá yì xiǎn. dàn shí xiǎn bù guò sì shí wǔ lǐ, ér shuǐ zì shēn jí qiǎn zhě, yì yíng èr sān chǐ, yù jiā shū záo shén yì. shí, fǔ chén hóu yuè, céng jià xiǎo zhōu, zì huái lái wèi zhì xià cūn lóng wān, jù tǎn tú wú jǔ. yòu zì huái lái yùn mǐ sān shí shí, sù liú ér shàng, jìng dá gǔ diàn qiáo, zé hé zhī tōng jì shén biàn." shū shàng, zhèng bīng bù, zhǎng bù zhě wèi niè zhēn xiāng bào, jí zhǔ qí yì, qiě yún qián rèn dōu yù shǐ zhào jǐn, yì céng shǐ rén cóng sāng gān hé zhōu xíng qiān lǐ, zhí dǐ dà tóng zhèn chéng, jīn shāo jiā shū yuè, suì kě tōng cáo. yòu hé chéng kě yǐ hàn lǔ qí, qí cè zuì shàn. zhào mìng huì gōng bù yì zhī. zhǎng bù zhě wèi ōu yáng bì jìn, dàn yú xìng yì, wèi dào yuǎn fèi fán, qǐng zài jiā kān míng jǔ xíng. ōu yǔ xiāng sōng yīn hòu, suì è qí yì. zì jiǎ yín zhì jīn liù shí nián, gèng wú rén tán jí, bìng bù xiǎo sāi shàng yǒu cǐ qú kě cáo yǐ.
在大同,则下村稍有乱石。在宣府,则黑龙湾有石崖亦险。但石险不过四十五里,而水自深即浅者,亦盈二三尺,欲加疏凿甚易。时,抚臣侯越,曾驾小舟,自怀来卫至下村龙湾,俱坦途无沮。又自怀来运米三十石,溯流而上,竟达古淀桥,则河之通济甚便。“疏上,正兵部,长部者为聂贞襄(豹),极主其议,且云前任都御史赵锦,亦曾使人从桑乾河舟行千里,直抵大同镇城,今稍加疏瀹,遂可通漕。又河成可以捍虏骑,其策最善。诏命会工部议之。长部者为欧阳必进,惮于兴役,谓道远费烦,请再加勘明举行。欧与相嵩姻厚,遂遏其议。自甲寅至今六十年,更无人谈及,并不晓塞上有此渠可漕矣。
biàn hé gù dào tiān shùn bā nián qī yuè, dū chá yuàn dōu shì jīn jǐng huī yán: huì tōng hé zì ān shān běi zhì lín qīng, èr bǎi wǔ shí yú lǐ, jǐn yǒu wèn shuǐ. ruò chūn yuè shǎo yǔ, zé shuǐ mài jiàn wēi, ér zhōu xíng qiǎn zhì. qí biàn liáng chéng běi chén qiáo, jiù yǒu gǔ hé yī dào, běi yóu cháng yuán, jīng cáo zhōu zhì jù yě xiàn ān xìng mù xún jiǎn sī dì jiè, nǎi chū huì tōng hé, hé wèn shuǐ tōng lín qīng, měi qiū shuǐ yì, yǒu zhōu wǎng lái qí jiān. wéi chén qiáo yí xī yī shè xǔ, shuǐ dào qiǎn xiá, shuǐ xiǎo zhī jì, bù néng liú tōng, qǐng xīng gōng kāi jùn. yì kě fēn yǐn qìn shuǐ, réng zhì èr zhá, yǐ sī qǐ bì, zé xú zhōu lín qīng èr hé, jūn dé lì jì. ér huì tōng hé zhī shuǐ, yì jiē zēng zhǎng. qiě cháng yuán cáo yùn zhū chù liáng shuì, kě miǎn fēi wǎn zhī láo, ér jiāng huái mín zhōu, yòu kě yóu xú zhī fú qiáo, dá chén qiáo zhì lín qīng, ér wú jǐ níng yí lù yōng sè zhī kǔ, qí lì duō yǐ. shì xià gōng bù, qǐng àn shí yǐ wén, qí hòu yì gé bù xíng. àn jǐng huī suǒ yì, zé yóu biàn rù wèn, qí yí jī shàng cún, gèng bù jiǎ kāi záo, jǐn shāo fán shū dǎo zhī láo ěr. bǐ zhī jǐng tài zhōng, sān chén jiàn bái, yóu wéi jiǎn biàn shěng fèi. cǐ shuō dāng shí yǐ zhì gāo gé. rán yì qǔ gěi qìn shuǐ, yǐ zī cáo hé, zé qìn zài xī běi, yǒu jì jūn guó duō yǐ. jìn rì fàn shǎo cān yī shū, dà tóng xiǎo yì, kě bèi cǎi zé.
【汴河故道】天顺八年七月,都察院都事金景辉言:会通河自安山北至临清,二百五十余里,仅有汶水。若春月少雨,则水脉渐微,而舟行浅滞。其汴梁城北陈桥,旧有古河一道,北由长垣,经曹州至钜野县安兴墓巡检司地界,乃出会通河,合汶水通临清,每秋水溢,有舟往来其间。惟陈桥迤西一舍许,水道浅狭,水小之际,不能流通,请兴工开浚。亦可分引沁水,仍置二闸,以司启闭,则徐州临清二河,均得利济。而会通河之水,亦皆增长。且长垣曹郓诸处粮税,可免飞挽之劳,而江淮民舟,又可由徐之浮桥,达陈桥至临清,而无济宁一路壅塞之苦,其利多矣。事下工部,请按实以闻,其后亦格不行。按景辉所议,则由汴入汶,其遗迹尚存,更不假开凿,仅稍烦疏导之劳耳。比之景泰中,三臣建白,尤为简便省费。此说当时已置高阁。然亦取给沁水,以资漕河,则沁在西北,有济军国多矣。近日范少参一疏,大同小异,可备采择。
guān shǎn sān biān xiǎng dào gù tài zǎi ní wén yì yuè zài shì shí, jiàn guān zhōng sān zhèn, zhuǎn shū bù gěi, céng shàng shū yún:" jīn guān shǎn suǒ xū, jiē chū shān xī hé nán, cǐ sān xǐng jù jìn huáng hé, qí zhōng suī yǒu sān mén mèng jīn zhī xiǎn, rán hàn táng liáng yùn, jiē yóu cǐ jì, jí jīn yán chuán mù fá, wǎng lái wú zhì. jīn jì shān xī mǐ dòu, bì yùn zhì yú lín zhū cāng hé nán bì yùn zhì tóng guān shǎn zhōu zhū cāng, zhū zhōu wèi jiē bīn hǎi tōng zhōu jí, kě miǎn lù yùn zhī kǔ. kuàng huáng hé dāng tóng guān zhī dì, běi yùn wèi hé, wèi dōng liú jiē luò hé, kě tōng yán ān wèi xī liú jiē jīng hé, kě tōng qìng yáng lóng mén zhī shàng xiǎo hé jìng tōng yán suí, shāo jiā xiū qì, bì kě xíng zhōu. shì zài àn qiú gǔ jī, hé chǔ kě bì xiǎn, hé chǔ kě lù yùn, hé chǔ kě lì cāng dǎo yùn, hé chǔ kě zào chuán zhuāng yùn, hū yuè yī láo ér yǒng lì. shì jìng bù xíng.
【关陕三边饷道】故太宰倪文毅(岳)在事时,见关中三镇,转输不给,曾上疏云:“今关陕所需,皆出山西、河南,此三省俱近黄河,其中虽有三门、孟津之险,然汉唐粮运,皆由此济,即今盐船木筏,往来无滞。今计山西米豆,必运至榆林诸仓;河南必运至潼关、陕州诸仓,诸州卫皆濒海通舟楫,可免陆运之苦。况黄河当潼关之地,北运渭河,渭东流接洛河,可通延安;渭西流接泾河,可通庆阳;龙门之上小河径通延绥,稍加修葺,必可行舟。是在按求古迹,何处可避险,何处可陆运,何处可立仓倒运,何处可造船装运,忽悦一劳而永利。事竟不行。
jiǎ lǔ hé gù dào jīn shàng jiǎ chén, jiā hé gào chéng yǐ nián yú. jì ér nán yáng shāo yū, yì tóng zhī shuō suì qǐ. shí zhōng zhōu fàn xiù yún shǒu jǐ yǐ lóng bǔ zài jīng shàng shū, qí lüè yún:" hé gōng zhī xū, yòng yín bā shí wàn. dòng fū shù shí wàn, guò jì zhě bù wú yì wài zhī yú, kuàng tiāo zhù yú cǐ, néng bǎo bù héng jué yú bǐ? hé bù bié qiú lì biàn, yǐ wéi yǒng tú yě. chén cháng wǎng lái qìn kǒu zhū chù, jiàn qìn shuǐ zì shān xī chuān tài xíng ér nán zhì wǔ zhì xiàn dōng nán rù hé. shí shù nián qián, hé shā yū sè qìn kǒu, qìn shuǐ bù dé rù hé, nǎi zì mù lán diàn dōng, jué àn bēn liú rù wèi. bǐ shí shǒu tǔ zhū chén, sāi qí jué kǒu, zhù yǐ jiān dī, réng dǎo qìn shuǐ rù hé. ér dī wài yí yǒu hé xíng, zhí dǐ wèi hǔ, gù zhì jīn cún yě. ruò yú yuán jué zhù dī chù, jiàn yī shí zhá, fēn qìn shuǐ yī pài, dōng liú rù wèi, wéi lì shén yì. zài jiāng yuán chōng hé xíng, bǔ jiā xiū jùn, liǎng àn péi wèi xiān dào, wéi lì yì yì.
【贾鲁河故道】今上甲辰,泇河告成已年余。既而南阳稍淤,异同之说遂起。时中州范岫云(守己)以隆补在京上疏,其略云:“河工之需,用银八十万。动夫数十万,过计者不无意外之虞,况挑筑于此,能保不横决于彼?何不别求利便,以为永图也。臣尝往来沁口诸处,见沁水自山西穿太行而南至武陟县东南入河。十数年前,河沙淤塞沁口,沁水不得入河,乃自木兰店东,决岸奔流入卫。彼时守土诸臣,塞其决口,筑以坚堤,仍导沁水入河。而堤外遗有河形,直抵卫浒,固至今存也。若于原决筑堤处,建一石闸,分沁水一派,东流入卫,为力甚易。再将原冲河形,补加修浚,两岸培为纤道,为力亦易。
jì qí gōng fèi, yòng yín bù guò èr sān wàn, yòng fū bù guò sān wàn yú míng, ér dà gōng gào chéng yǐ. nǎi yǐn cáo zhōu zì pī zhōu nì hé ér shàng, zhí dǐ qìn kǒu, yīn qìn rù wèi, dōng dá lín qīng, zé huì tōng hé kě yǐ bù yòng yě. ruò wèi nì hé shù bǎi lǐ, huò yǒu tān liū zhī huàn, wú xiān dào zhī biàn, zé yòu yǒu yī hé kě yáo zhě, chá xíng yáng zhī dōng guǎng wǔ shān nán, yī shuǐ dōng liú, jīng zhèng zhōu zhōng mù zhī běi xiáng fú zhī xī, yáo zhū xiān zhèn nán, jīng wèi shì fú gōu xī huá zhī dōng, shěn qiū zhī nán, zài yuán shí míng wéi zhèng shuǐ, tǔ rén míng wéi jiǎ lǔ hé zhě yě. nán zhì zhōu jiā kǒu, yǔ yǐng shuǐ hé liú, míng wéi shā hé. zhì yǐng chuān zhèng yáng zhèn rù huái, zhí dǐ huái ān. jīn zì zhèng yáng zhì zhū xiān zhèn, zhōu jí tōng xíng, lüè wú zǔ zhì.
计其功费,用银不过二三万,用夫不过三万余名,而大工告成矣。乃引漕舟自邳州逆河而上,直抵沁口,因沁入卫,东达临清,则会通河可以不用也。若谓逆河数百里,或有滩溜之患,无纤道之便,则又有一河可繇者,查荥阳之东、广武山南,一水东流,经郑州中牟之北、祥符之西,繇朱仙镇南,经尉氏、扶沟、西华之东,沈邱之南,在元时名为郑水,土人名为贾鲁河者也。南至周家口,与颍水合流,名为沙河。至颍川正阳镇入淮,直抵淮安。今自正阳至朱仙镇,舟楫通行,略无阻滞。
zì zhū xiān zhèn ér běi ér xī, zhì zhèng zhōu xī běi huì jì qiáo dì fāng, bù jí èr bǎi lǐ, hé shēn lüè zhǎi, shāo dāng xiū jùn. ruò yú huì jì qiáo xī, kāi yī zhī qú, fēn shuǐ yī pài, běi rù huáng hé, bù jí èr shí lǐ ěr. dù hé ér běi, zhí rù qìn kǒu, wèi dào shén biàn. rú wèi zhèng shuǐ wēi ruò, bù rèn cáo zhōu, zé xíng zhèng zhī jiān, yòu yǒu jīng shuǐ suǒ shuǐ xū shuǐ zhū quán, jiē kě yǐn rù zhèng shuǐ, yǐ jì cáo wǎn zhōu. měi èr shí lǐ jiàn yī shí zhá, rú huì tōng hé zhī bǐ, zé xù xiè yǒu shí, shuǐ zì yù rú, jì qí gōng fèi dīng lì, yì bù guò sì wǔ wàn liǎng ěr. ruò cǐ dào jì tōng, zé cáo zhōu chū tiān fēi zhá, jí yóu hóng zé hú rù huái, nì huái rù yǐng shuǐ, nì yǐng rù zhèng shuǐ, qiān wǎn yóu wěn, huáng hé yòu kě bù yòng yǐ, suī chōng yì wàn biàn hé lǜ yān! rú hé liú ān tuǒ, bù zhì qīn cáo, zé xià zhèn nán yáng zhī jiān, réng jiā xiū jùn, liǎng lì ér jù cún zhī. fēn zhōu bìng jìn, kě miǎn shǒu zhá zhī kùn. rú hé liú biàn qiān, dōng dào yǒu gěng, zé zhuān yóu zhèng shuǐ, ér xú lǚ zhī dào kě wú wèn, biàn lì zhī cè, wú yú cǐ zhě. chén huái cǐ yǐ èr shí yú nián, yīn huì tōng hé wú zǔ, bù gǎn qīng yán. jīn lǚ jùn lǚ sāi, ér huáng hé yòu chōng jué wú shí, qīn bī yì shén. yǔ qí jié hǎi nèi zhī gāo, yǐ tián bù cè zhī hè, shú ruò gǎi xián yì zhé, jiù cǐ yì jìng zhī gōng xù yě? rú guǒ chén yán kě yòng, xiān jiāng wǔ zhì yí dōng zhì yú wèi shuǐ zhī hǔ, dōng xī bǎi yú lǐ, yuán yǒu hé shēn gù dào, fā fū wàn yú míng, jí shí tiāo jùn, yuē shēn yī zhàng kuò shí zhàng què yú mù lán diàn dōng, zhù dī chù suǒ, xiū jiàn shí zhá yī zuò, fēn dǎo qìn shuǐ yī pài, dōng xíng rù wèi, zhōu zhì zé qǐ zhá yǐ tōng cáo, zhōu jǐn zé bì zhá yǐ yǎn shuǐ. míng suì chūn mò, qí gōng kě chéng. gū jiāng cáo zhōu nì hé ér shàng, yóu qìn rù wèi, yǐ jì mù qián zhī jí què yú yì xiū jùn zhū xiān zhèn yí běi, zhì huì jì qiáo yí xī, fēn dǎo zhèng shuǐ yǐ tōng cáo zhōu. zé tǎng zàng mín lì, kě shěng bǎi bèi, ér guó jiā zhī lì lài wú qióng yǐ." shū shàng, dé zhǐ xià bù xíng zǒng hé jí hé nán fǔ àn, kān yì jù zòu. àn fàn shū suǒ chén, yǔ jǐng tài tiān shùn jiān zhū chén jiàn bái lüè tóng, ér qí shuō gèng xiáng. jí jīn chá kān, jí mìng fàn wǎng rèn qí shì, yì kě jì huì tōng hé zhī gěng.
自朱仙镇而北而西,至郑州西北惠济桥地方,不及二百里,河身略窄,稍当修浚。若于惠济桥西,开一支渠,分水一派,北入黄河,不及二十里耳。渡河而北,直入沁口,为道甚便。如谓郑水微弱,不任漕舟,则荥郑之间,又有京水、索水、须水诸泉,皆可引入郑水,以济漕挽舟。每二十里建一石闸,如会通河之比,则蓄泄有时,水自裕如,计其工费丁力,亦不过四五万两耳。若此道既通,则漕舟出天妃闸,即由洪泽湖入淮,逆淮入颍水,逆颍入郑水,牵挽尤稳,黄河又可不用矣,虽冲溢万变何虑焉!如河流安妥,不至侵漕,则夏镇南阳之间,仍加修浚,两利而俱存之。分舟并进,可免守闸之困。如河流变迁,东道有梗,则专由郑水,而徐吕之道可无问,便利之策,无逾此者。臣怀此已二十余年,因会通河无阻,不敢轻言。今屡浚屡塞,而黄河又冲决无时,侵逼益甚。与其竭海内脂膏,以填不测之壑,孰若改弦易辙,就此易竟之功绪也?如果臣言可用,先将武陟迤东至于卫水之浒,东西百余里,原有河身故道,发夫万余名,及时挑浚,约深一丈阔十丈;却于木兰店东,筑堤处所,修建石闸一座,分导沁水一派,东行入卫,舟至则启闸以通漕,舟尽则闭闸以掩水。明岁春末,其功可成。姑将漕舟逆河而上,由沁入卫,以济目前之急;却于议修浚朱仙镇迤北,至惠济桥迤西,分导郑水以通漕舟。则帑藏民力,可省百倍,而国家之利赖无穷矣。“疏上,得旨下部行总河及河南抚按,勘议具奏。按范疏所陈,与景泰天顺间诸臣建白略同,而其说更详。及今查勘,即命范往任其事,亦可济惠通河之梗。
lǚ liáng hóng xú zhōu lǚ liáng, wèi yǔ nèi xiǎn dào. zì táng yù chí gōng kāi záo, shǐ tōng zhōu jí zhì sòng yuán yòu jiān, jiàn chéng tōng qú běn cháo suì yǐ wéi yùn hé. rán qí xià luàn shí rú è chǐ pái lián, jīng tuān rú jiāo xián pēn bó. kǒng zǐ guān lán chù, chēng wéi xuán liú sān qiān rèn liú mò sì shí lǐ zhě, jí qí dì yě. yù shuǐ yì shí, shùn liú zhě yī shùn ér xià, nì shui chì zhě yǐ chǐ cùn xǔ. ruò zhí hàn hé, xíng zhōu yī zāo fú shí, lì zàng yú fù. yú yòu shí shì xiān rén guò cǐ, wén qí xiǎn yǐ jiàn yí, rán yóu yòng qiàn fū èr bǎi rén wǎn yī zhōu, lǎo zhì xiāng xiǎn wú rén sè. zì hòu yǐ yìng shì běi shàng, zé suǒ wèi shuǐ dǐ cuó yá, jù méi bú jiàn, gài wèi yú ní suǒ yōng, hé shēn rì gāo. sū zǐ yóu suǒ yún:" lǚ liáng jǔ yǔ, héng jué hū qián." jìng chéng ān liú. qí hòu shù nián, zé jiā hé gào chéng, xíng lǚ bù fù qǔ dào péng chéng, qí guǎn hóng zhǔ shì, gāo zhěn kōng lěi, tián wú yī kè kě yán jiē yǐ.
【吕梁洪】徐州吕梁,为宇内险道。自唐尉迟恭开凿,始通舟楫;至宋元祐间,渐成通渠;本朝遂以为运河。然其下乱石如鳄齿排连,惊湍如蛟涎喷薄。孔子观澜处,称为悬流三千仞、流沫四十里者,即其地也。遇水溢时,顺流者一瞬而下,逆氵斥者以尺寸许。若值旱涸,行舟一遭伏石,立葬鱼腹。余幼时侍先人过此,闻其险已渐夷,然犹用纤夫二百人挽一舟,老稚相显无人色。自后以应试北上,则所谓水底嵯岈,俱没不见,盖为于泥所壅,河身日高。苏子由所云:“吕梁龃龉,横绝乎前。“竟成安流。其后数年,则泇河告成,行旅不复取道彭城,其管洪主事,高枕空垒,阗无一客可延接矣。
xú zhōu xú zhōu wèi gǔ péng chéng, liú xiàng bèi cāo suǒ zhēng zhī dì, nán běi fēn liè, shì cǐ dì dé shī wèi qiáng ruò. běn cháo yǐ zhí lì jiàng ér wèi zhōu, rán lǐng fēng pèi xiāo dàng sì yì, fēng jiāng yì yǐ bù xiá. dàn zhōu shǒu quán qīng, shǔ chéng bù jìn fèng yuē shù, jǐn yī xiàn chén jū chéng zhōng, chēng bīng shǐ zhě, ér yī cān róng tóng shì, suǒ bù bīng zhǐ shù bǎi rén, tuō yǒu fēng chén zhī jǐng. lì jiàn wǎ liè. yí gǎi xú wèi fǔ, yǐ qí fēn tǔ wèi péng chéng xiàn, bìng jiù shǔ yì ér wǔ. nán zé yì yǐ pī sù, běi zé yì yǐ zōu téng jǐ níng, biàn kě yì rán chéng zhuàng jùn. yǔ xiàng yǒu cǐ yì jiàn, jìn rì lǐ xiū wú zhōng chéng fǔ jiāng běi, yì zhǔ cǐ yì, jìng yǐ shí lùn bù tóng ér zhǐ. yào zhī shì jǔ bì dāng jí xíng, ruò yù yǒu shì gēng zhāng, bù miǎn wáng yáng bǔ láo yǐ. xú zhōu bēi shī, zì dī shàng shì zhī, rú jū fǔ dǐ, yǔ biàn liáng xiāng sì ér dī zhī jiān hòu chóng fù, shí bù dé biàn èr sān yú jiàn bǐ zhōng gù lǎo, jiē yún mù zhōng yǐ sān jiàn piào nì.
【徐州】徐州为古彭城,刘、项、备、操所争之地,南北分裂,视此地得失为强弱。本朝以直隶降而为州,然领丰、沛、萧、砀四邑,封疆亦已不狭。但州守权轻,属城不尽奉约束,仅一宪臣居城中,称兵使者,而一参戎同事,所部兵止数百人,脱有风尘之警。立见瓦裂。宜改徐为府,以其分土为彭城县,并旧属邑而五。南则益以邳、宿,北则益以邹、滕、济宁,便可屹然成壮郡。予向有此臆见,近日李修吾中丞抚江北,亦主此议,竟以时论不同而止。要之是举必当亟行,若遇有事更张,不免亡羊补牢矣。徐州卑湿,自堤上视之,如居釜底,与汴梁相似;而堤之坚厚重复,十不得汴二三余见彼中故老,皆云目中已三见漂溺。
xū jí tú chéng yú gāo fù, rú yún lóng zǐ fáng děng shān, jiē shàn dì kě bǎn zhù, bù rán zhōng yǒu qí yú zhī tàn. yòu chéng xià hóng hé, wèi gǔ jīn kǒng dào, zì tōng jiā hòu, jūn mín èr jūn, jù bù fù jīng. shāng gǔ sàn tú, jǐng yì xiāo tiáo, quán bù shì yī dōu huì. yí réng qiǎn cáo sōu zhī bàn, fēn háng qí zhōng, yǐ fáng yì wài zhī gěng. jīn shǒu yù dān ruò, qiān lǐ jǐ wú xíng rén, yī dàn cǎo zé fèn bì, cǐ dì réng wèi zhàn chǎng yǐ!
须急徒城于高阜,如云龙、子房等山,皆善地可版筑,不然终有其鱼之叹。又城下洪河,为古今孔道,自通泇后,军民二军,俱不复经。商贾散徒,井邑萧条,全不似一都会。宜仍遣漕艘之半,分行其中,以防意外之梗。今守御单弱,千里几无行人,一旦草泽奋臂,此地仍为战场矣!
jiā hé jiāo lái hé jiā hé chū yì, fèi shù bǎi wàn, xiān cháo wǎng kān zhě, jí shēn dāng qí shì zhě, jiē wèi duàn bù kě kāi. lǚ yì lǚ zhǐ, zhì pān yìn chuān jì xún sī kōng, shǐ yǐ tiāo hé yú lì, xún gé xū lǐng gù dào, shàng wèi xiá jùn zhì, ér shū zhōng yáng yìng lóng shāo cóng hán zhuāng shū záo zhī. jì zhī zhě rú yáng hòu shān yī kuí, chǔ ài suǒ tiě zhū gōng, jù xiāng dù jīng yíng, jiàn yǒu cì dì, zhì liú jìn chuān dōng xīng zài shì, zé gōng yǐ jiāng bàn yǐ, dài lǐ lín huán huà lóng cóng píng bō qǐ rèn hé shì, suì jué jì zhuān zhì jiā hé, chū shàng qiǎn yū jiān zǔ, jīn suì chéng kāng qú. bì huái huáng sān bǎi lǐ zhī xiǎn, ér suǒ fèi bù jí xiān cháo suǒ gū shí fēn zhī èr, zhēn bù shì gōng yě. yīn sī jiāo lái hé yì bì kě kāi. wǎng nián jiāng líng dāng guó, yòng liú bái chuān yīng jié xú fèng zhú shì èr rén móu, ruì yù tú zhī. yǐ liú wèi nán sī kōng zhǔ zhī, xú zé yǐ shǎo sī kōng fèng chì zhuān lǐng qí shì. shí lǐ mǐn sù shì dá fǔ dōng shěng, yì zhǔ qí shuō, quàn jiāng líng jí chéng zhī. jì ér dōng shěng shì shēn, kǔ yú zhēng fā, qún qǐ huā zhī, jí jiāng líng yì bù néng wéi gǎi. èr rén tā yòng, yì yì zhōng bà. qí jiāo hé zhī zhōng gěng zhě, jǐn bǎi xú lǐ, shā shí qiāo què, běn chā liáng nán, yào zhī bù guò rú jiā hé zhī gé lú zhǐ yǐ. jīn guó jì fāng chù, huò nán xìng cǐ dà yì, wàng yì shuǐ dào suǒ bù jiē chù, nán běi gè shè yī chéng, yǐ wéi fā yùn shōu yùn zhī qū, zhōng dào zài zhù yī chéng, wèi yùn fū qì dùn zhī suǒ, sān chéng gè yǐ zhōu yì wèi suǒ zuǒ èr shǒu zhī. dù qǐ chē zhì rù zhōu, jǐn sān shù rì, kě kè qī bān yùn, ér zǒng yǐ yī hù bù láng zhuān guǎn, rú suí táng luò kǒu hé yīn, jí běn cháo lín dé èr cāng shì lì. qí dào jìn fèi shěng, shì yì cè zhī cì zhě. yú céng jiān yǔ yán lù zhū gōng, pō yì shǒu kěn, zhōng wèi yǒu kàng shū jí zhī zhě, gài lǜ shǐ zhī nán, jiǔ yǐ!
【泇河胶莱河】泇河初议,费数百万,先朝往勘者,及身当其事者,皆谓断不可开。屡议屡止,至潘印川(季驯)司空,始以挑河余力,寻葛墟岭故道,尚未暇浚治,而舒中阳(应龙)稍从韩庄疏凿之。继之者如杨后山(一魁),褚爱所(铁)诸公,俱相度经营,渐有次第,至刘晋川(东星)在事,则功已将半矣,迨李霖寰(化龙)从平播起任何事,遂决计专治泇河,初尚浅淤艰阻,今遂成康衢。避淮黄三百里之险,而所费不及先朝所估十分之二,真不世功也。因思胶莱河亦必可开。往年江陵当国,用刘白川(应节)、徐凤竹(栻)二人谋,锐欲图之。以刘为南司空主之,徐则以少司空奉敕专领其事。时李敏肃(世达)抚东省,亦主其说,劝江陵亟成之。既而东省仕绅,苦于徵发,群起哗之,即江陵亦不能违改。二人他用,役亦中罢。其胶河之中梗者,仅百徐里,沙石硗确,畚锸良难,要之不过如泇河之葛垆止矣。今国计方绌,或难兴此大役,妄意水道所不接处,南北各设一城,以为发运收运之区,中道再筑一城,为运夫憩顿之所,三城各以州邑卫所佐贰守之。度起车至入舟,仅三数日,可克期搬运,而总以一户部郎专管,如隋唐洛口、河阴,及本朝临、德二仓事例。其道近费省,似亦策之次者。余曾间语言路诸公,颇亦首肯,终未有抗疏及之者,盖虑始之难,久矣!
jiā hé zhī chéng, gōng bù láng méi chūn yǔ shǒu xiāng gōng zuì duō, jǐn dé jiā sì pǐn fú fèng, xún jī zī shēng fù shǐ qù, jìng wèi yǒu yǐ chóu qí láo yún.
泇河之成,工部郎梅春宇(守相)功最多,仅得加四品服俸,寻迹资升副使去,竟未有以酬其劳云。
jiāo lái biàn dào huái hé zhī běi àn yī lǐ, míng zhī jiā hé, ān dōng xiàn zhì hǎi zhōu lù yě. zì zhī jiā hé zhì lián hé hǎi kǒu, gòng sān bǎi bā shí lǐ, qí wài jí wéi dà hǎi yǐ.
【胶莱便道】淮河之北岸一里,名支家河,安东县至海州路也。自支家河至涟河海口,共三百八十里,其外即为大海矣。
yòu lì gàn yú xiàn, zhì ān dōng wèi, jí shān dōng jiè. yóu ān dōng wèi guò shí jiù suǒ xià hé suǒ líng shān suǒ, suì zhì jiāo zhōu'' tóu yíng, yòu zhì má wān hǎi kǒu, gòng èr bǎi bā shí lǐ.
又历赣榆县,至安东卫,即山东界。由安东卫过石臼所、夏河所、灵山所,遂至胶州‘‘头营,又至麻湾海口,共二百八十里。
jù xún hǎi ruán ér xíng, qí zhōng zhǐ yǒu mǎ jiā wān wèi lù lù. cǐ zé xū yǐ běn chā kāi tōng, rán zhǐ wǔ lǐ ér jìn. yī rù má wān kǒu, jí cóng bǎ làng miào, jīng píng dù zhōu yǐ zhì lái zhōu, suǒ shǔ hǎi cāng kǒu jù xiǎo hé, gòng sān bǎi qī shí lǐ. zì hǎi cāng kǒu rù dà yáng, biàn zhí dǐ zhí gū tiān jīn wèi. fán fàn hǎi gòng sì bǎi lǐ. gài suǒ shū záo zhě zhǐ wǔ bǎi lǐ ěr, yí qí wèi rán. dàn cǐ jiā jìng shí yī nián, yù shǐ fāng yuǎn yí qīn lì bǐ fāng, huì wèi tú shuō zhě, qí hòu shān dōng fù shǐ wáng xiàn yán zhī, wèi jǐ jǐ shì lǐ yòng jìng, yù shǐ hé tíng yù yòu yán zhī, jiē bù guǒ xíng. zhì wàn lì sān nián, nán gōng bù shàng shū liú yīng jié, shǐ jiàn yì zhí rèn jiāo lái hé zhī yì, wèi jiāo zhōu nán běi bù tōng zhě, yuē bǎi wǔ liù shí lǐ, rán gōu yǔ hú jū qí bàn, yīng tiāo zhě zhǐ shù shí lǐ, kě jiè cháo shuǐ tōng cáo, ér wú fàng yáng zhī kǔ. liú jí shān dōng zhī wéi xiàn rén, shēng zhǎng qí dì, suǒ tán jiào fāng yuǎn yí gèng què. shí jiāng líng gōng lì zhǔ qí yì, yòu xuǎn fān chén yǒu cái zhě zuǒ qí shì. shí shān dōng cān yì lǐ xué lǐ wèi shàng zuǒ, jù shū tiáo qí pián yí gèng xiáng. xīng gōng wèi jǐ, qí lǔ jìn shēn dà huá, qiě lì liú" tú dú sāng zǐ, jiāng gān xīn yān?" liú zhuì shén xiè yì, jiāng líng yì wú rú zhī hé? gōng suì zhōng bà, zhì jīn wú gǎn yì jí zhě, àn cǐ wèi yuán rén suǒ jùn gù dào, yǐ bì hǎi yùn bù zhuǎn jiān, kě miǎn chéng shān zhū dǎo zhī xiǎn, zuì wéi shěng biàn. jīn tán zhě jù yún: ruò bù xīng gōng, zé zhōng jiān fēn shuǐ lǐng lù lù èr bǎi lǐ, kě zòng zhōu cì chē bō zài rù shuǐ jí dǐ zhí gū, yì shì biàn jì. yú xiàng yǒu jiàn chéng zhì cāng zhī shuō, gài běn yú cǐ. dāng shí liú bái chuān shàng shū, zhǐ yún yǐ wàn fū zhī lì, xìng shù yuè zhī gōng, què shù wàn jīn, jué shù shí lǐ, hé dàn ér bù wéi? qí shuō záo záo, bù zhī dōng shěng hé yǐ huā? jiāng líng hé yǐ chuò? rèn shì gài nán yán zhī yǐ.
俱循海壖而行,其中止有马家湾为陆路。此则须以畚锸开通,然只五里而近。一入麻湾口,即从把浪庙,经平度州以至莱州,所属海仓口俱小河,共三百七十里。自海仓口入大洋,便直抵直沽天津卫。凡泛海共四百里。盖所疏凿者止五百里耳,疑其未然。但此嘉靖十一年,御史方远宜亲历彼方,汇为图说者,其后山东副使王献言之,未几给事李用敬,御史何廷钰又言之,皆不果行。至万历三年,南工部尚书刘应节,始建议直任胶莱河之役,谓胶州南北不通者,约百五六十里,然沟与湖居其半,应挑者止数十里,可借潮水通漕,而无放洋之苦。刘即山东之潍县人,生长其地,所谈较方远宜更确。时江陵公力主其议,又选藩臣有才者佐其事。时山东参议李学礼为上佐,具疏条其便宜更详。兴工未几,齐鲁缙绅大哗,且詈刘“荼毒桑梓,将甘心焉?“刘惴甚谢役,江陵亦无如之何?工遂中罢,至今无敢议及者,按此为元人所浚故道,以避海运不转尖,可免成山诸岛之险,最为省便。今谈者俱云:若不兴工,则中间分水岭陆路二百里,可纵舟次车剥再入水即抵直沽,亦是便计。余向有建城置仓之说,盖本于此。当时刘白川上疏,只云以万夫之力,兴数月之工,榷数万金,掘数十里,何惮而不为?其说凿凿,不知东省何以哗?江陵何以辍?任事盖难言之矣。
jiā hé zhī chéng lǐ shǎo bǎo huà lóng jùn jiā tōng cáo, fǔ yī nián ér yǐ yōu guī, dài zǒng dū zhě cáo shí pìn yě. cáo sù wú sù sī zhī yù, shì nán yáng dī shāo huài, cáo suì sī dà xīng gōng zuò, yīn yǐ wéi lì, wèi jiā bù zú shì, ér hé qiě wèi dà hài, qǐng fā tǎng jīn liù shí wàn, liú cáo liáng sì shí wàn, yǐ è dà hé zhī jué. gōng kē jǐ shì sòng yī hán cóng ér hé zhī, wèi hé bù shèng tú, ān kě shèng bì? qiě yún hé kuì zhāo yáng, hài jí zǔ líng, zhì hé zhū chén, zé qīng bì zhòng, tú yì cí nán, gài àn gōng shǎo bǎo yǐ zuǒ xīn dū xīng gōng zhī yì.
【泇河之成】李少保(化龙)浚泇通漕,甫一年而以忧归,代总督者曹时聘也。曹素无素丝之誉,适南阳堤稍坏,曹遂思大兴工作,因以为利,谓泇不足恃,而河且为大害,请发帑金六十万,留漕粮四十万,以遏大河之决。工科给事宋一韩从而和之,谓河不胜徒,安可胜避?且云河溃昭阳,害及祖陵,治河诸臣,择轻避重,图易辞难,盖暗攻少保以佐新督兴工之议。
lǐ bù shèng fèn, cóng yōu zhōng shàng shū, wèi:" chén fēi qì huáng ér shì jiā, shì bù dé yǐ yě.
李不胜愤,从忧中上书,谓:“臣非弃黄而事泇,势不得已也。
jiā yǐ èr bǎi liù shí lǐ zhī ān liú, dài sān bǎi liù shí lǐ zhī xiǎn dào, bā qiān yùn sōu, bù liǎng yuè guò jǐn, wèi fēi bǎi nián yǒng lì yé? xiàng fēi chén dīng yōu, zé yī nián kāi jiā, yī nián wǎn huáng yǐ! chén yǐ shí shì jiān jiǒng, tú wèi guó jiā shěng fèi. gù jiā zhī chéng zǎo, chén dé yǐ èr shí wàn chéng qián gū sān bǎi wàn zhī gōng huáng hé zhī chéng chí, gù chén bù dé yǐ shù wàn chéng jīn gū bā shí wàn zhī yì. chén chéng wú suǒ táo zuì." gài míng zhǐ xīn hé chén xī hè qí zhōng, qiě liù shí wàn hòu, yòu qǐng èr shí wàn yě. zhǐ xià, gū tiáo tíng zhī, mìng cuī xīn gōng ér yǐ.
泇以二百六十里之安流,代三百六十里之险道,八千运艘,不两月过尽,谓非百年永利耶?向非臣丁忧,则一年开泇,一年挽黄矣!臣以时势艰窘,图为国家省费。故泇之成早,臣得以二十万成前估三百万之工;黄河之成迟,故臣不得以数万成今估八十万之役。臣诚无所逃罪。“盖明指新河臣谿壑其中,且六十万后,又请二十万也。旨下,姑调停之,命催新工而已。
dà gōng bù shǎng, ér chāng dù zhī bèi, tán shè yǐ jí zhī, zhēn lìng rén jiě tǐ.
大功不赏,而娼妒之辈,弹射已及之,真令人解体。
bǐng wǔ zhī bā yuè, cáo shí pìn yòu shàng shū jí chēng jiù hé chén lǐ huà lóng kāi jiā zhī gōng. qiě yún:" zì chén jiē guǎn gǎi tiāo hòu, sān shí sān nián jí jīn nián, liáng sōu jìn shù dù jiā, zé jiā zhī kě lài zhāo zhāo ěr mù." réng liè shàn hòu shì yí yǐ qǐng. gài jiè yǐ wán xīng gōng zhī jú, ér bā shí wàn zhī tǎng jīn sì shí wàn zhī cáo liáng, jù xiāo guī wú cún yǐ. gōng kē jì bù bó, shàng yì yǔn qí yán, bù fù jí.
丙午之八月,曹时聘又上疏极称旧河臣李化龙开泇之功。且云:“自臣接管改挑后,三十三年及今年,粮艘尽数渡泇,则泇之可赖昭昭耳目。“仍列善后事宜以请。盖借以完兴工之局,而八十万之帑金、四十万之漕粮,俱销归无存矣。工科既不驳,上亦允其言,不复诘。