dī tǔ gǔ hún dàng chāng gāo chāng dèng zhì mán liáo
氐 吐谷渾 宕昌 高昌 鄧至 蠻 獠
dī zhě, xī yí zhī bié zhǒng, hào yuē bái mǎ. sān dài zhī jì, gài zì yǒu jūn zhǎng, ér shì yī zhāo jiàn, gù shī chēng zì bǐ dī qiāng, mò gǎn bù lái wáng yě. qín hàn yǐ lái, shì jū qí lǒng yǐ nán, hàn chuān yǐ xī, zì lì háo shuài. hàn wǔ dì qiǎn zhōng láng jiāng guō chāng wèi guǎng miè zhī, yǐ qí dì wèi wǔ dū jùn. zì qiān wèi dǐ yú bā shǔ, zhǒng lèi shí fán, huò wèi zhī bái dī, huò wèi zhī gù dī, gè yǒu hóu wáng, shòu zhōng guó fēng bài.
氐者,西夷之別種,號曰白馬。三代之際,蓋自有君長,而世一朝見,故詩稱 「自彼氐羌,莫敢不來王」也。秦漢以來,世居岐隴以南,漢川以西,自立豪帥。 漢武帝遣中郎將郭昌、衛廣滅之,以其地為武都郡。自汧渭抵於巴蜀,種類實繁, 或謂之白氐,或謂之故氐,各有侯王,受中國封拜。
hàn jiàn ān zhōng, yǒu yáng téng zhě, wèi bù luò dà shuài. téng yǒng jiàn duō jì lüè, shǐ xǐ jū chóu chí. chóu chí fāng bǎi qǐng, yīn yǐ wèi hào, sì miàn dòu jué, gāo qī lǐ yú, yáng cháng pán dào sān shí liù huí, qí shàng yǒu fēng shuǐ quán, zhǔ tǔ chéng yán. téng hòu yǒu míng qiān wàn zhě, wèi bài wèi bǎi qǐng dī wáng. qiān wàn sūn míng fēi lóng, jiàn qiáng shèng, jìn wǔ dì jiǎ píng xī jiāng jūn. wú zi, yǎng wài shēng líng hú mào sōu wèi zi. huì dì yuán kāng zhōng, mào sōu zì hào fǔ guó jiāng jūn yòu xián wáng, qún dī tuī yǐ wèi zhǔ. guān zhōng rén shì liú yí zhě duō yī zhī. mǐn dì yǐ wèi biāo qí jiāng jūn zuǒ xián wáng. mào sōu sǐ, zi nán dí tǒng wèi, yǔ dì jiān tóu fēn bù qǔ. nán dí zì hào zuǒ xián wáng, tún xià biàn jiān tóu hào yòu xián wáng, tún hé chí. nán dí sǐ, zi yì lì, zì hào shǐ chí jié lóng xiāng jiāng jūn zuǒ xián wáng xià biàn gōng, yǐ jiān tóu zi pán wèi shǐ chí jié guān jūn jiāng jūn yòu xián wáng hé chí gōng. chén jìn, jìn yǐ yì wèi zhēng nán jiāng jūn. sān nián, yì zú xiōng chū xí shā yì, bìng yǒu qí zhòng, zì lì wèi chóu chí gōng, chén yú shí hǔ, hòu chēng fān yú jìn. yǒng hé shí nián, gǎi chū wèi tiān shuǐ gōng. shí yī nián, yì xiǎo dì sòng nú shǐ gū zǐ liáng sān wáng yīn shì zhí shǒu rèn shā chū, chū zi guó lǜ zuǒ yòu zhū sān wáng jí sòng nú, fù zì lì wèi chóu chí gōng. huán wēn biǎo guó wèi qín zhōu cì shǐ, guó zǐ ān wèi wǔ dū tài shǒu. shí èr nián, guó cóng shū hòu fù shā guó zì lì. guó zǐ ān pàn fú shēng, shā jùn, fù chēng fān yú jìn. ān sǐ, zi shì zì lì wèi chóu chí gōng. jìn tài hé sān nián, yǐ shì wèi qín zhōu cì shǐ, dì tǒng wèi wǔ dū tài shǒu. shì sǐ, tǒng fèi shì zǐ zuǎn zì lì. tǒng yī míng dé. zuǎn jù dǎng xí shā tǒng, zì lì wèi chóu chí gōng, qiǎn shǐ yì jiǎn wén dì, yǐ zuǎn wèi qín zhōu cì shǐ.
漢建安中,有楊騰者,為部落大帥。騰勇健多計略,始徙居仇池。仇池方百頃, 因以為號,四面斗絕,高七里余,羊腸蟠道三十六回,其上有豐水泉,煮土成鹽。 騰後有名千萬者,魏拜為百頃氐王。千萬孫名飛龍,漸強盛,晉武帝假平西將軍。 無子,養外甥令狐茂搜為子。惠帝元康中,茂搜自號輔國將軍、右賢王,群氐推以 為主。關中人士流移者多依之。愍帝以為驃騎將軍、左賢王。茂搜死,子難敵統位, 與弟堅頭分部曲。難敵自號左賢王,屯下辨;堅頭號右賢王,屯河池。難敵死,子 毅立,自號使持節、龍驤將軍、左賢王下辨公,以堅頭子盤為使持節、冠軍將軍、 右賢王、河池公。臣晉,晉以毅為征南將軍。三年,毅族兄初襲殺毅,並有其眾, 自立為仇池公,臣於石虎,後稱籓於晉。永和十年,改初為天水公。十一年,毅小 弟宋奴使姑子梁三王因侍直手刃殺初,初子國率左右誅三王及宋奴,復自立為仇池 公。桓溫表國為秦州刺史,國子安為武都太守。十二年,國從叔後復殺國自立。國 子安叛苻生,殺俊,復稱籓於晉。安死,子世自立為仇池公。晉太和三年,以世為 秦州刺史,弟統為武都太守。世死,統廢世子纂自立。統一名德。纂聚黨襲殺統, 自立為仇池公,遣使詣簡文帝,以纂為秦州刺史。
jìn xián ān yuán nián, fú jiān qiǎn yáng ān fá zuǎn, kè zhī, xǐ qí mín yú guān zhōng, kōng bǎi qǐng zhī dì. sòng nú zhī sǐ, èr zi fú nú fú gǒu táo bèn fú jiān, jiān yǐ qī fú nú zi dìng, bài wèi shàng shū lǐng jūn. fú jiān zhī bài, guān yòu rǎo luàn, dìng jǐn lì yú jiān. jiān sǐ, nǎi lǜ zhòng bēn lǒng yòu. xǐ zhì lì chéng, qù tā chí bǎi èr shí lǐ, zhì cāng chǔ yú bǎi qǐng. zhāo yí xià dé qiān yú jiā, zì chēng lóng xiāng jiāng jūn chóu chí gōng, chēng fān yú jìn, xiào wǔ jí yǐ qí zì hào jiǎ zhī, hòu yǐ wèi qín zhōu cì shǐ. dēng guó sì nián, suì yǒu qín zhōu zhī dì, zì hào lǒng xī wáng. wèi hòu qǐ fú gān guī suǒ shā, wú zi. fú gǒu zǐ shèng, xiān wèi jiān guó, shǒu chóu chí, nǎi tǒng shì, zì hào zhēng xī jiāng jūn qín zhōu cì shǐ chóu chí gōng shì dìng wèi wǔ wáng. fēn zhū dī qiāng wèi èr shí bù hù jūn, gè wèi zhèn shù, bù zhì jùn xiàn. suì yǒu hàn zhōng zhī dì, réng chēng fān yú jìn. tiān xìng chū, qiǎn shǐ cháo gòng, zhào yǐ shèng wèi zhēng nán dà jiāng jūn chóu chí wáng. gé ài yáo xìng, bù dé suì tōng gòng shǐ. shèng yǐ xiōng zi fǔ wèi píng nán jiāng jūn liáng zhōu cì shǐ, shǒu hàn zhōng.
晉咸安元年,苻堅遣楊安伐纂,克之,徙其民於關中,空百頃之地。宋奴之死, 二子佛奴、佛狗逃奔苻堅,堅以妻佛奴子定,拜為尚書、領軍。苻堅之敗,關右擾 亂,定盡力于堅。堅死,乃率眾奔隴右。徙治歷城,去他池百二十里,置倉儲於百 頃。招夷夏得千餘家,自稱龍驤將軍、仇池公,稱籓於晉,孝武即以其自號假之, 後以為秦州刺史。登國四年,遂有秦州之地,自號隴西王。為後乞伏乾歸所殺,無 子。佛狗子盛,先為監國,守仇池,乃統事,自號征西將軍、秦州刺史、仇池公、 諡定為武王。分諸氐羌為二十部護軍,各為鎮戍,不置郡縣。遂有漢中之地,仍稱 籓於晉。天興初,遣使朝貢,詔以盛為征南大將軍、仇池王。隔礙姚興,不得歲通 貢使。盛以兄子撫為平南將軍、梁州刺史,守漢中。
liú yù yǒng chū zhōng, fēng shèng wèi wǔ dū wáng. shèng sǐ, sī shì yuē huì wén wáng, zi xuán tǒng wèi. xuán zì huáng méi, hào zhēng xī dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī qín zhōu cì shǐ wǔ dū wáng, suī chēng fān yú liú yì lóng, réng fèng jìn yǒng xī zhī hào, hòu shǐ yòng yì lóng yuán jiā zhēng shuò. chū, shèng wèi xuán yuē: wú nián yǐ lǎo, dāng zhōng wèi jìn chén, rǔ shàn shì sòng dì. gù xuán fèng yān. xuán shàn yú dài shì, wèi liú jiù suǒ huái. shǐ guāng sì nián, shì zǔ qiǎn dà hóng lú gōng sūn guǐ bài xuán wèi zhēng nán dà jiāng jūn dū du liáng zhōu cì shǐ nán qín wáng, xuán shàng biǎo qǐng bǐ nèi fān, xǔ zhī.
劉裕永初中,封盛為武都王。盛死,私諡曰惠文王,子玄統位。玄字黃眉,號 征西大將軍、開府儀同三司、秦州刺史、武都王,雖稱籓於劉義隆,仍奉晉永熙之 號,後始用義隆元嘉正朔。初,盛謂玄曰:「吾年已老,當終為晉臣,汝善事宋帝。」 故玄奉焉。玄善於待士,為流舊所懷。始光四年,世祖遣大鴻臚公孫軌拜玄為征南 大將軍、都督、梁州刺史、南秦王,玄上表請比內籓,許之。
xuán sǐ, sī shì xiào zhāo wáng, zi bǎo zōng tǒng wèi. chū, xuán lín zhōng, wèi dì nán dāng yuē: jīn jìng hòu wèi níng, fāng xū fǔ wèi, bǎo zōng chōng mèi, wú shòu qīng guó shì, qí wú zhuì xiān xūn. nán dāng gù cí, qǐng lì bǎo zōng yǐ fǔ zhī. bǎo zōng jí lì, nán dāng qī yáo shì wèi nán dāng yuē: guó xiǎn yí lì zhǎng jūn, fǎn shì rú zǐ, fēi jiǔ jì. nán dāng cóng zhī, fèi bǎo zōng ér zì lì, chēng fān yú liú yì lóng. nán dāng bài bǎo zōng wèi zhèn nán jiāng jūn, zhèn shí chāng, yǐ cì zǐ shùn wèi zhèn dōng jiāng jūn qín zhōu cì shǐ, shǒu shàng guī. bǎo zōng móu xí nán dāng, shì xiè bèi jī.
玄死,私諡孝昭王,子保宗統位。初,玄臨終,謂弟難當曰:「今境候未寧, 方須撫慰,保宗沖昧,吾授卿國事,其無墜先勛。」難當固辭,請立保宗以輔之。 保宗即立,難當妻姚氏謂難當曰:「國險宜立長君,反事孺子,非久計。」難當從 之,廢保宗而自立,稱籓於劉義隆。難當拜保宗為鎮南將軍,鎮石昌,以次子順為 鎮東將軍、秦州刺史,守上邽。保宗謀襲難當,事泄被擊。
xiān shì, sì fāng liú rén yǐ chóu chí fēng shí, duō wǎng yī fù. liú rén yǒu xǔ mù zhī hǎo tán zhī èr rén tóu nán dāng, bìng gǎi xìng wèi sī mǎ, mù zhī zì yún míng fēi lóng, tán zhī zì yún míng kāng zhī, yún shì jìn shì jìn qī. kāng zhī xún wèi rén suǒ shā.
先是,四方流人以仇池豐實,多往依附。流人有許穆之、郝惔之二人投難當, 並改姓為司馬,穆之自雲名飛龍,惔之自雲名康之,雲是晉室近戚。康之尋為人所 殺。
shí liú yì lóng liáng zhōu cì shǐ zhēn fǎ hù xíng zhèng bù lǐ, yì lóng qiǎn cì shǐ xiāo sī huà dài rèn, nán dāng yǐ sī huà wèi zhì, qiǎn jiāng jǔ bīng xí liáng zhōu, pò bái mǎ, suì yǒu hàn zhōng zhī dì. xún ér sī huà shǐ qí sī mǎ xiāo chéng zhī xiān qū jìn tǎo, suǒ xiàng kè jié, suì píng liáng zhōu, yīn yòu fù yì lóng.
時劉義隆梁州刺史甄法護刑政不理,義隆遣刺史蕭思話代任,難當以思話未至, 遣將舉兵襲梁州,破白馬,遂有漢中之地。尋而思話使其司馬蕭承之先驅進討,所 向克捷,遂平梁州,因又附義隆。
nán dāng hòu shì bǎo zōng, qiǎn zhèn dǒng tíng. bǎo zōng yǔ xiōng bǎo xiǎn guī jīng shī, shì zǔ bài bǎo zōng zhēng nán dà jiāng jūn qín zhōu mù wǔ dū wáng, shàng gōng zhǔ bǎo xiǎn wèi zhèn xī jiāng jūn jìn shòu gōng. hòu qiǎn dà hóng lú cuī zé bài nán dāng wèi zhēng nán dà jiāng jūn yí tóng sān sī lǐng hù xī qiāng xiào wèi qín èr zhōu mù nán qín wáng. nán dāng hòu zì lì wèi dà qín wáng, hào nián yuē jiàn yì, lì qī wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ, zhì bǎi guān, jù nǐ tiān cháo. rán yóu gòng xiàn yú liú yì lóng bù jué. xún ér qí guó dà hàn, duō zāi yì, jiàng dà qín wáng fù wèi wǔ dū wáng. tài yán chū, nán dāng lì zhèn shàng guī, shì zǔ qiǎn chē qí dà jiāng jūn lè píng wáng pī děng dū hé xī gāo píng zhū jūn qǔ shàng guī, yòu zhào yù nán dāng, nán dāng fèng zhào shè shǒu.
難當後釋保宗,遣鎮董亭。保宗與兄保顯歸京師,世祖拜保宗征南大將軍、秦 州牧、武都王,尚公主;保顯為鎮西將軍、晉壽公。後遣大鴻臚崔賾拜難當為征南 大將軍、儀同三司、領護西羌校尉、秦二州牧、南秦王。難當後自立為大秦王,號 年曰建義,立妻為王后,世子為太子,置百官,具擬天朝。然猶貢獻於劉義隆不絕。 尋而其國大旱,多災異,降大秦王復為武都王。太延初,難當立鎮上邽,世祖遣車 騎大將軍、樂平王丕等督河西高平諸軍取上邽,又詔諭難當,難當奉詔攝守。
xún ér qīng guó nán kòu, guī yǒu shǔ tǔ, xí yì lóng yì zhōu, gōng fú chéng, yòu fá bā xī, huò wéi zhōu liú rén qī qiān yú jiā hái yú chóu chí. yì lóng nù, qiǎn jiāng péi fāng míng děng fá zhī. nán dāng wèi fāng míng suǒ bài, qì chóu chí, yǔ qiān yú qí bēn shàng guī, shì zǔ qiǎn zhōng shān wáng chén yíng zhī fù xíng gōng. fāng míng jì kè chóu chí, yǐ bǎo zōng dì bǎo chì shǒu zhī, hé jiān gōng qí jī zǒu zhī.
尋而傾國南寇,規有蜀土,襲義隆益州,攻涪城,又伐巴西,獲維州流人七千 余家還於仇池。義隆怒,遣將裴方明等伐之。難當為方明所敗,棄仇池,與千餘騎 奔上邽,世祖遣中山王辰迎之赴行宮。方明既克仇池,以保宗弟保熾守之,河間公 齊擊走之。
xiān shì, zhào bǎo zōng zhèn shàng guī, yòu zhào zhèn luò gǔ, fù qí běn guó. bǎo zōng dì wén dé xiān táo dī zhōng, nǎi shuō bǎo zōng lìng pàn, shì xiè, qí zhí bǎo zōng sòng jīng shī, zhào nán dāng shā zhī. dī qiāng lì wén dé, tún yú zhuó shuǐ. wén dé zì hào zhēng xī jiāng jūn qín hé liáng sān zhōu mù chóu chí gōng, qiú yuán yú yì lóng. yì lóng fēng wén dé wèi wǔ dū wáng, qiǎn piān jiāng fáng liàng zhī děng zhù zhī. qí nì jī, qín liàng zhī. wén dé bēn shǒu jiā lú, wǔ dū yīn píng dī duō guī zhī. zhào huái yáng gōng pí bào zi děng lǜ zhū jūn tǎo zhī, wén dé zǒu hàn zhōng, shōu qí qī zǐ liáo shǔ zī liáng, jí bǎo zōng qī gōng zhǔ sòng jīng shī, cì sǐ. chū, gōng zhǔ quàn bǎo zōng fǎn, rén wèn yuē: bèi fù mǔ zhī bāng ruò hé? gōng zhǔ yuē: lǐ, fù rén wài chéng, yīn fū ér róng, shì lì, jù shǒu yī fāng, wǒ yì yī guó zhī mǔ, qǐ bǐ xiǎo xiàn zhī zhǔ. yǐ cǐ dé zuì.
先是,詔保宗鎮上邽,又詔鎮駱谷,復其本國。保宗弟文德先逃氐中,乃說保 宗令叛,事泄,齊執保宗送京師,詔難當殺之。氐羌立文德,屯於濁水。文德自號 征西將軍、秦河梁三州牧、仇池公,求援於義隆。義隆封文德為武都王,遣偏將房 亮之等助之。齊逆擊,禽亮之。文德奔守葭蘆,武都、陰平氐多歸之。詔淮陽公皮 豹子等率諸軍討之,文德走漢中,收其妻子僚屬資糧,及保宗妻公主送京師,賜死。 初,公主勸保宗反,人問曰:「背父母之邦若何?」公主曰:「禮,婦人外成,因 夫而榮,事立,據守一方,我亦一國之母,豈比小縣之主。」以此得罪。
gāo zōng shí, bài nán dāng yíng zhōu cì shǐ, hái wèi wài dōu dà guān. zú, shì yuē zhōng. zi hé, suí fù guī guó, bié cì jué chóu chí gōng. zi dé xí nán dāng jué, zǎo zú. zi xiǎo yǎn xí, lì jiàng wèi gōng, bài tiān shuǐ tài shǒu, zú. zi dà yǎn, bié yǒu chuán. xiǎo yǎn zǐ gōng xī xí jué. zhèng guāng zhōng, shàng shū yòu chéng zhāng pǔ huì wèi xíng tái, sòng zū yú nán qín dōng yì, pǔ huì qǐ gōng xī jù xíng. zhì nán qín, yǐ dī fǎn bù dé jìn, qiǎn gōng xī xiān wèi dī. dōng yì zhōu cì shǐ wèi zi jiàn yǐ gōng xī xiǎn báo, mì lìng fǎng chá, gōng xī guǒ yǒu qián móu, jiāng wèi pàn luàn. zi jiàn réng bào pǔ huì, lìng qí shè lù. pǔ huì jí zhuī, gōng xī jìng bù kěn fù, dōng chū hàn zhōng. pǔ huì biǎo liè qí shì, gōng xī dà xíng huì lù, zhōng dé miǎn zuì. hòu wèi jiǎ jié bié jiāng, yǔ dū du yuán zhì tóng shǒu qí zhōu, wèi qín zéi mò zhé tiān shēng suǒ lǔ, sǐ yú qín zhōu.
高宗時,拜難當營州刺史,還為外都大官。卒,諡曰忠。子和,隨父歸國,別 賜爵仇池公。子德襲難當爵,早卒。子小眼襲,例降為公,拜天水太守,卒。子大 眼,別有《傳》。小眼子公熙襲爵。正光中,尚書右丞張普惠為行台,送租於南秦、 東益,普惠啟公熙俱行。至南秦,以氐反不得進,遣公熙先慰氐。東益州刺史魏子 建以公熙險薄,密令訪察,公熙果有潛謀,將為叛亂。子建仍報普惠,令其攝錄。 普惠急追,公熙竟不肯赴,東出漢中。普惠表列其事,公熙大行賄賂,終得免罪。 後為假節、別將,與都督元志同守岐州,為秦賊莫折天生所虜,死於秦州。
wén dé hòu zì hàn zhōng rù tǒng lǒng, suì yǒu yīn píng wǔ xìng zhī dì hòu wèi liú yì lóng jīng zhōu cì shǐ liú yì xuān suǒ shā.
文德後自漢中入統隴,遂有陰平、武興之地後為劉義隆荊州刺史劉義宣所殺。
bǎo zōng zhī zhí yě, zi yuán hé bēn yì lóng, yǐ wèi wǔ dū bái shuǐ tài shǒu. yuán hé jù chéng guī shùn, gāo zōng jiā zhī, bài zhēng nán dà jiāng jūn wǔ dū wáng, nèi xǐ jīng shī. yuán hé cóng shū sēng sì fù zì chēng wǔ dū wáng yú jiā lú. sēng sì sǐ, cóng dì wén dù zì lì wèi wǔ xìng wáng, qiǎn shǐ guī shùn, xiǎn zǔ shòu wén dù wǔ xìng zhèn jiāng. jì ér fù pàn. gāo zǔ chū, zhēng xī jiāng jūn pí huān xǐ gōng jiā lú pò zhī, zhǎn wén dù shǒu.
保宗之執也,子元和奔義隆,以為武都、白水太守。元和據城歸順,高宗嘉之, 拜征南大將軍、武都王,內徙京師。元和從叔僧嗣復自稱武都王於葭蘆。僧嗣死, 從弟文度自立為武興王,遣使歸順,顯祖授文度武興鎮將。既而復叛。高祖初,征 西將軍皮歡喜攻葭蘆破之,斬文度首。
wén dù dì hóng, xiǎo míng shǔ, fàn xiǎn zǔ miào huì, yǐ xiǎo míng chēng. shǔ zì wèi wǔ xìng wáng, qiǎn shǐ fèng biǎo xiè zuì, gòng qí fāng wù, gāo zǔ nà zhī. shǔ qiǎn zi gǒu nú rù shì, bài shǔ dū du nán qín zhōu cì shǐ zhēng xī jiāng jūn xī róng xiào wèi wǔ dū wáng. shǔ sǐ, cóng zi hòu qǐ tǒng rèn, gāo zǔ fù yǐ shǔ jué shòu zhī.
文度弟弘,小名鼠,犯顯祖廟諱,以小名稱。鼠自為武興王,遣使奉表謝罪, 貢其方物,高祖納之。鼠遣子苟奴入侍,拜鼠都督、南秦州刺史、征西將軍、西戎 校尉、武都王。鼠死,從子後起統任,高祖復以鼠爵授之。
shǔ zǐ jí shǐ wèi bái shuǐ tài shǒu, hòu qǐ sǐ, yǐ jí shǐ wèi zhēng xī jiāng jūn wǔ dū wáng. jí shǐ hòu cháo yú jīng shī, bài dū du nán qín zhōu cì shǐ ān nán dà jiāng jūn lǐng hù nán mán xiào wèi hàn zhōng jùn hóu wǔ xìng wáng, cì yǐ chē qí róng mǎ jǐn cǎi zēng kuàng děng. xún hái wǔ xìng, jìn hào zhèn nán jiāng jūn, jiā dū níng xiāng děng wǔ zhōu zhū jūn shì. hòu chóu chí zhèn jiāng yáng líng zhēn xí pò wǔ xìng, jí shǐ suì rù xiāo zé.
鼠子集始為白水太守,後起死,以集始為征西將軍、武都王。集始後朝於京師, 拜都督、南秦州刺史、安南大將軍、領護南蠻校尉、漢中郡侯、武興王,賜以車旗 戎馬錦彩繒纊等。尋還武興,進號鎮南將軍,加督寧、湘等五州諸軍事。後仇池鎮 將楊靈珍襲破武興,集始遂入蕭賾。
jǐng míng chū, jí shǐ lái jiàng, hái shòu jué wèi, guī shǒu wǔ xìng. sǐ, zi shào xiān lì, bài dū du nán qín zhōu cì shǐ zhēng lǔ jiāng jūn hàn zhōng jùn gōng wǔ xìng wáng zèng jí shǐ chē qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī, shì ān wáng. shào xiān nián yòu, wěi shì èr shū jí qǐ jí yì. xià hóu dào qiān yǐ hàn zhōng guī shùn yě, xiāo yǎn bái mǎ shù zhǔ yǐn tiān bǎo lǜ zhòng wéi zhī. dào qiān qiú yuán yú jí qǐ jí yì, èr rén tān bǎo biān fān, bù yù jiù zhī, wéi jí shǐ dì jí lǎng xīn yuàn lì gōng, lǜ zhòng pò tiān bǎo, quán hàn chuān, jí lǎng zhī lì yě. jí yì jiàn liáng yì jì dìng, kǒng wǔ xìng bù dé jiǔ wèi wài fān, suì shàn dòng zhū dī, tuī shào xiān jiàn chēng dà hào, jí qǐ jí yì bìng chēng wáng, wài yǐn xiāo yǎn wèi yuán. ān xī jiāng jūn xíng luán qiǎn jiàn wǔ jiāng jūn fù shù yǎn gōng wǔ xìng, kè zhī, zhí shào xiān sòng yú jīng shī, suì miè qí guó, yǐ wèi wǔ xìng zhèn, fù gǎi zhèn wèi dōng yì zhōu. qián hòu zhèn jiāng táng fǎ lè, cì shǐ dù zuǎn xíng bào, yǐ wēi huì shī zhōng, dī háo chóu shí zhù děng xiāng shuài fǎn pàn. cháo tíng yǐ xī nán wèi yōu. zhèng guāng zhōng, zhào wèi zi jiàn wèi cì shǐ, yǐ ēn xìn zhāo fǔ, fēng huà dà xíng, yuǎn jìn kuǎn fù, rú nèi dì yān. hòu táng yǒng dài zi jiàn wèi zhōu, wèi jǐ, dī rén xī fǎn, yǒng qì chéng dōng zǒu, zì cǐ fù wèi dī dì. qí hòu, shào xiān bēn hái wǔ xìng, fù zì lì wèi wáng.
景明初,集始來降,還授爵位,歸守武興。死,子紹先立,拜都督、南秦州刺 史、征虜將軍、漢中郡公、武興王;贈集始車騎大將軍、開府儀同三司,諡安王。 紹先年幼,委事二叔集起、集義。夏侯道遷以漢中歸順也,蕭衍白馬戍主尹天保率 眾圍之。道遷求援於集起、集義,二人貪保邊籓,不欲救之,唯集始弟集朗心愿立 功,率眾破天保,全漢川,集朗之力也。集義見梁益既定,恐武興不得久為外籓, 遂扇動諸氐,推紹先僭稱大號,集起、集義並稱王,外引蕭衍為援。安西將軍邢巒 遣建武將軍傅豎眼攻武興,克之,執紹先送於京師,遂滅其國,以為武興鎮,復改 鎮為東益州。前後鎮將唐法樂,刺史杜纂、邢豹,以威惠失衷,氐豪仇石柱等相率 反叛。朝廷以西南為憂。正光中,詔魏子建為刺史,以恩信招撫,風化大行,遠近 款附,如內地焉。後唐永代子建為州,未幾,氐人悉反,永棄城東走,自此復為氐 地。其後,紹先奔還武興,復自立為王。
tǔ gǔ hún, běn liáo dōng xiān bēi tú hé shè guī zi yě. shè guī yī míng yì luò hán, yǒu èr zi, shù zhǎng yuē tǔ gǔ hún, shǎo yuē ruò luò guī. shè guī sǐ, ruò luò guī dài tǒng bù luò, bié wèi mù róng shì. shè guī zhī cún yě, fēn hù qī bǎi yǐ gěi tǔ gǔ hún. tǔ gǔ hún yǔ ruò luò guī èr bù mǎ dòu xiāng shāng, ruò luò guī nù, qiǎn rén wèi tǔ gǔ hún yuē: xiān gōng chù fēn, yǔ xiōng yì bù, hé bù xiāng yuǎn, ér mǎ dòu xiāng shāng! tǔ gǔ hún yuē: mǎ shì chù ěr, shí cǎo yǐn shuǐ, chūn qì fā dòng, suǒ yǐ dòu. dòu zài mǎ ér nù jí rén, guāi bié shén yì, jīn dāng qù rǔ wàn lǐ zhī wài. ruò luò guī huǐ, qiǎn jiù lǎo jí zhǎng shǐ qī nà lóu zhuī xiè liú zhī. tǔ gǔ hún yuē: wǒ nǎi zǔ yǐ lái, shù dé liáo yòu, xiān gōng zhī shì, bǔ shì zhī yán, yún yǒu èr zi dāng xiǎng fú zuò, bìng liú zi sūn. wǒ shì bēi shù, lǐ wú bìng dà, jīn yǐ mǎ zhì guāi, dài tiān suǒ qǐ. zhū jūn shì qū mǎ lìng dōng, mǎ ruò hái dōng, wǒ dāng suí qù. jí lìng cóng qí yōng mǎ lìng huí, shù bǎi bù, chuā rán bēi míng, tū zǒu ér xī, shēng ruò tuí shān, rú shì zhě shí yú bèi, yī huí yī mí. lóu lì qū, nǎi guì yuē: kè hán, cǐ fēi fù rén shì. hún wèi qí bù luò yuē: wǒ xiōng dì zǐ sūn bìng yīng chāng shèng, guī dāng chuán zi jí céng xuán sūn, qí jiān kě bǎi yú nián, wǒ jí xuán sūn jiān shǐ dāng xiǎn ěr. yú shì suì xī fù yīn shān, hòu jiǎ dào shàng lǒng. ruò luò guī zhuī sī tǔ gǔ hún, zuò ā yú gē, tú hé yǐ xiōng wèi ā yú yě. zi sūn jiàn hào, yǐ cǐ gē wèi niǎn hòu gǔ chuī dà qū.
吐谷渾,本遼東鮮卑徒河涉歸子也。涉歸一名弈洛韓,有二子,庶長曰吐谷渾, 少曰若洛廆。涉歸死,若洛廆代統部落,別為慕容氏。涉歸之存也,分戶七百以給 吐谷渾。吐谷渾與若洛廆二部馬斗相傷,若洛廆怒,遣人謂吐谷渾曰:「先公處分, 與兄異部,何不相遠,而馬斗相傷!」吐谷渾曰:「馬是畜耳,食草飲水,春氣發 動,所以斗。斗在馬而怒及人,乖別甚易,今當去汝萬里之外。」若洛廆悔,遣舊 老及長史七那樓追謝留之。吐谷渾曰:「我乃祖以來,樹德遼右,先公之世,卜筮 之言,雲有二子當享福祚,並流子孫。我是卑庶,理無並大,今以馬致乖,殆天所 啟。諸君試驅馬令東,馬若還東,我當隨去。」即令從騎擁馬令回,數百步,欻然 悲鳴,突走而西,聲若頹山,如是者十餘輩,一回一迷。樓力屈,乃跪曰:「可汗, 此非復人事。」渾謂其部落曰:「我兄弟子孫並應昌盛,廆當傳子及曾玄孫,其間 可百餘年,我及玄孫間始當顯耳。」於是遂西附陰山,後假道上隴。若落廆追思吐 谷渾,作《阿於歌》,徒河以兄為阿於也。子孫僭號,以此歌為輦後鼓吹大曲。
tǔ gǔ hún suì xǐ shàng lǒng, zhǐ yú bāo hǎn jì gān sōng, nán jiè áng chéng lóng hé, cóng táo shuǐ xī nán jí bái lán shù qiān lǐ zhōng, suì shuǐ cǎo, lú zhàng ér jū, yǐ ròu lào wèi liáng. xī běi zhū zhǒng wèi zhī ā chái lǔ.
吐谷渾遂徙上隴,止於枹罕暨甘松,南界昂城、龍涸,從洮水西南極白蘭數千 里中,遂水草,廬帳而居,以肉酪為糧。西北諸種謂之阿柴虜。
tǔ gǔ hún sǐ, yǒu zi liù shí rén. zhǎng zi tǔ yán, shēn zhǎng qī chǐ bā cùn, yǒng lì guò rén, xìng kè bào, wèi áng chéng qiāng qiú jiāng cōng suǒ cì. jiàn yóu zài tǐ, hū zi yè yán, yǔ qí dà jiāng hé bá ní yuē: wú qì jué, guān jiàn qì, biàn sù qù bǎo bái lán, dì jì xiǎn yuǎn, yòu tǔ sú nuò ruò, yì kòng yù. yè yán xiǎo ér, yù shòu yú rén, kǒng cāng zú zhōng bù néng xiāng zhì. jīn yǐ yè yán fù rǔ, jié gǔ gōng zhī lì yǐ fǔ zhī. rú zǐ dé lì, wú wú hèn yě. chōu jiàn ér sǐ. yǒu zi shí èr rén.
吐谷渾死,有子六十人。長子吐延,身長七尺八寸,勇力過人,性刻暴,為昂 城羌酋姜聰所刺。劍猶在體,呼子葉延,語其大將紇拔泥曰:「吾氣絕,棺劍訖, 便速去保白蘭,地既險遠,又土俗懦弱,易控御。葉延小兒,欲授餘人,恐倉卒終 不能相制。今以葉延付汝,竭股肱之力以輔之。孺子得立,吾無恨也。」抽劍而死。 有子十二人。
yè yán shǎo ér yǒng guǒ, nián shí suì, fù cǎo wèi rén, hào yuē jiāng cōng, měi dàn zhé shè zhī, shè zhòng zé háo jiào qì tì. qí mǔ yuē: chóu zéi zhū jiāng yǐ tú kuài zhī, rǔ nián xiǎo, hé fán zhāo zhāo zì kǔ. yè yán míng yàn ruò bù zì shèng, dá mǔ yuē: chéng zhī wú yì, rán wǎng jí zhī xīn, bù shèng qí tòng. xìng zhì xiào, mǔ bìng sān rì bù shí, yè yán yì bù shí. pō shì shū chuán, zì wèi zēng zǔ yì luò hán shǐ fēng chāng lí gōng, wú wèi gōng sūn zhī zǐ, àn lǐ, gōng sūn zhī zǐ dé yǐ wáng fù zì wèi shì, suì yǐ tǔ gǔ hún wèi shì yān.
葉延少而勇果,年十歲,縛草為人,號曰姜聰,每旦輒射之,射中則嗥叫泣涕。 其母曰:「仇賊諸將已屠膾之,汝年小,何煩朝朝自苦。」葉延鳴咽若不自勝,答 母曰:「誠知無益,然罔極之心,不勝其痛。」性至孝,母病三日不食,葉延亦不 食。頗視書傳,自謂曾祖弈洛韓始封昌黎公,吾為公孫之子,案《禮》,公孫之子 得以王父字為氏,遂以吐谷渾為氏焉。
yè yán sǐ, zi suì xī lì, xìng chún jǐn, sān dì zhuān quán, suì xī bù néng zhì, zhū dà jiāng gòng zhū zhī. xī yōu āi bù fù shè shì, suì lì zi shì lián wèi shì zǐ, wěi zhī shì, hào yuē mò hè láng, huá yán fù yě. suì xī suì yǐ yōu sǐ. shì lián lì, yǐ fù yōu sī, bù yóu yú hān yàn. shí wǔ nián, sǐ, dì shì pí lì. sǐ, zi shù luò gān děng bìng yòu, dì wū hé tí lì ér qī shù luò gàn mǔ, shēng èr zi mù guī lì yán. wū hé tí yī míng dà hái, sǐ, shù luò gàn lì, zì hào chē qí jiāng jūn, shì suì jìn yì xī chū yě. shù luò gān sǐ, dì ā chái lì, zì hào biāo qí jiāng jūn shā zhōu cì shǐ. bù nèi yǒu huáng shā, zhōu huí shù bǎi lǐ, bù shēng cǎo mù, yīn hào shā zhōu.
葉延死,子碎奚立,性淳謹,三弟專權,碎奚不能制,諸大將共誅之。奚憂哀 不復攝事,遂立子視連為世子,委之事,號曰「莫賀郎」,華言父也。碎奚遂以憂 死。視連立,以父憂思,不游娛酣宴。十五年,死,弟視羆立。死,子樹洛乾等並 幼,弟烏紇提立而妻樹洛干母,生二子慕璝、利延。烏紇提一名大孩,死,樹洛干 立,自號車騎將軍,是歲晉義熙初也。樹洛乾死,弟阿豺立,自號驃騎將軍、沙州 刺史。部內有黃沙,周回數百里,不生草木,因號「沙州」。
ā chái jiān bìng qiāng dī, dì fāng shù qiān lǐ, hào wèi qiáng guó. tián yú xī qiáng shān, guān diàn jiāng yuán, wèn yú qún chén yuē: cǐ shuǐ dōng liú, yǒu hé míng? yóu hé jùn guó rù hé shuǐ yě? qí zhǎng shǐ céng hé yuē: cǐ shuǐ jīng chóu chí, guò jìn shòu, chū dàng qú, hào diàn jiāng, zhì bā jùn rù jiāng, dù guǎng líng huì yú hǎi. ā chái yuē: shuǐ shàng zhī yǒu guī, wú suī sāi biǎo xiǎo guó, ér dú wú suǒ guī hū? qiǎn shǐ tōng liú yì fú, xiàn qí fāng wù, yì fú fēng wèi jiāo hé gōng. wèi jí bài shòu, liú yì lóng yuán jiā sān nián yòu jiā chú mìng. yòu jiāng qiǎn shǐ cháo gòng, huì bào bìng, lín sǐ zhào zhū zǐ dì gào zhī yuē: xiān gōng chē qí shě qí zi qián yǐ dà yè shǔ wú, wú qǐ gǎn wàng xiān gōng zhī jǔ ér sī yú wěi dài, qí yǐ mù guī jì shì. ā chái yǒu zi èr shí rén, wěi dài, zhǎng zi yě. ā chái yòu wèi yuē: rǔ děng gè fèng wú yī zhī jiàn, zhé zhī dì xià. é ér mìng mǔ dì mù lì yán yuē: rǔ qǔ yī zhī jiàn zhé zhī. mù lì yán zhé zhī. yòu yuē: rǔ qǔ shí jiǔ zhī jiàn zhé zhī. yán bù néng zhé. ā chái yuē: rǔ cáo zhī fǒu? dān zhě yì zhé, zhòng zé nán cuī, lù lì yī xīn, rán hòu shè jì kě gù. yán zhōng ér sǐ. xiōng zi mù guī lì.
阿豺兼併羌氐,地方數千里,號為強國。田於西強山,觀墊江源,問於群臣曰: 「此水東流,有何名?由何郡國入何水也?」其長史曾和曰:「此水經仇池,過晉 壽,出宕渠,號墊江,至巴郡入江,度廣陵會於海。」阿豺曰:「水尚知有歸,吾 雖塞表小國,而獨無所歸乎?」遣使通劉義符,獻其方物,義符封為澆河公。未及 拜受,劉義隆元嘉三年又加除命。又將遣使朝貢,會暴病,臨死召諸子弟告之曰: 「先公車騎舍其子虔以大業屬吾,吾豈敢忘先公之舉而私於緯代,其以慕璝繼事。」 阿豺有子二十人,緯代,長子也。阿豺又謂曰:「汝等各奉吾一隻箭,折之地下。」 俄而命母弟慕利延曰:「汝取一隻箭折之。」慕利延折之。又曰:「汝取十九隻箭 折之。」延不能折。阿豺曰:「汝曹知否?單者易折,眾則難摧,戮力一心,然後 社稷可固。」言終而死。兄子慕璝立。
xiān shì ā chái shí, liú yì lóng mìng jìng wèi zhì ér sǐ, mù guī yòu fèng biǎo tōng yì lóng, yì lóng yòu shòu lǒng xī gōng. mù guī zhāo jí qín liáng wáng yè zhī rén jí qiāng róng zá yí zhòng zhì wǔ liù bǎi luò, nán tōng shǔ hàn, běi jiāo liáng zhōu hè lián, bù zhòng zhuǎn shèng.
先是阿豺時,劉義隆命竟未至而死,慕璝又奉表通義隆,義隆又授隴西公。慕 璝招集秦涼亡業之人及羌戎雜夷眾至五六百落,南通蜀漢,北交涼州、赫連,部眾 轉盛。
shì zǔ shí, mù guī shǐ qiǎn qí shì láng xiè dà níng fèng biǎo guī guó, xún tǎo qín hè lián dìng, sòng zhī jīng shī. shì zǔ jiā zhī, qiǎn shǐ zhě cè bài mù guī wèi dà jiāng jūn xī qín wáng. mù guī biǎo yuē: chén chéng yōng ruò, gǎn jié qíng kuǎn, fú qín jiàn nì, xiàn jié wáng fǔ. jué zhì suī chóng ér tǔ bù zēng kuò, chē qí jì shì ér cái bù zhōu shǎng, yuàn chuí jiàn chá, liàng qí dān kuǎn, chén qǐng jiē kòu nì, jiāng jìng zhī rén, wèi zéi suǒ chāo, liú zhuǎn dōng xià, jīn huáng huà hùn yī, qiú hái xiāng tǔ. qǐ fú rì lián kū lüè hán zhāng huá děng sān rén jiā ruò zài cǐ, fēn guāi kě mǐn, yuàn bìng chì qiǎn, shǐ ēn qià xiá huāng, cún wáng gǎn dài.
世祖時,慕璝始遣其侍郎謝大寧奉表歸國,尋討禽赫連定,送之京師。世祖嘉 之,遣使者策拜慕璝為大將軍、西秦王。慕璝表曰:「臣誠庸弱,敢竭情款,俘禽 僭逆,獻捷王府。爵秩雖崇而土不增廓,車旗既飾而財不周賞,願垂鑑察,亮其單 款,臣頃接寇逆,疆境之人,為賊所抄,流轉東下,今皇化混一,求還鄉土。乞佛 日連、窟略寒、張華等三人家弱在此,分乖可愍,願並敕遣,使恩洽遐荒,存亡感 戴。」
shì zǔ zhào gōng qīng cháo huì yì dá shī xíng. tài wèi zhǎng sūn sōng jí yì láng bó shì èr bǎi qī shí jiǔ rén yì yuē: qián zhě yǒu sī chù yǐ wèi qín wáng huāng wài zhī jūn, běn fēi zhèng jiào suǒ jí, lái zé shòu zhī, qù zé bù jīn. huáng wēi yuǎn bèi, xī qín wáng mù yì wèi wēi, chēng chén nà gòng, qiú shòu jué hào. yì zhě yǐ wèi gǔ zhě yào huāng zhī jūn, suī rén tǔ zhòng guǎng, ér jué bù nǐ huá xià. bì xià jiā chǒng wáng guān, nǎi yuè cháng fēn, róng shì chē qí, bān tóng shàng guó. zhì yú zēng xù duō shǎo, jiù diǎn suǒ wú, jiē dāng lín shí yǐ zhì fēng guǎ. zì hàn wèi yǐ lái, fǔ jiē huāng xiá, pō yǒu gù shì. lǚ hòu yí dān yú yù chē èr chéng mǎ èr sì, dān yú dá mǎ qiān pǐ qí hòu xiōng nú hé qīn, dí guó yí zēng xù bù guò shù bǎi hū hán xié chēng chén, shēn zì rù cháo, shǐ zhì wàn bó. jīn xī qín wáng ruò yǐ tǔ wú sāng cán, biàn dāng shàng qǐng, bù dé yán cái bù zhōu shǎng. xī zhōu shì shuāi wēi, qí hóu xiǎo bái yī kuāng tiān xià, yǒu cì zuò zhī mìng, wú yì tǔ zhī shǎng jìn hóu zhòng ěr pò chǔ chéng pú, wéi shòu nán yáng zhī tián wèi cháo sù zhī yì. xī qín suǒ zhì, wéi dìng ér yǐ. sài wài zhī rén, yīn shí chéng biàn, qīn rù qín liáng, wèi yǒu jīng lüè tà jìng zhī xūn, jué dēng shàng guó, tǒng qín liáng hé shā sì zhōu zhī dì, ér yún tǔ bù zēng kuò. bǐ shèng cháo yú ruò zhōu, ér zì tóng yú wǔ bà, wú yàn zhī qíng, qí kě jí hū? xī qín wáng zhōng kuǎn yú cháo tíng, yuán qí běn qíng, bì bù zhì cǐ, huò zuǒ yòu bù mǐn, yīn zhì sī lèi. jiǎn xī qín liú rén zéi shí suǒ chāo, xī zài pú bǎn, jīn jì chēng fān, sì hǎi xián tài, tiān xià yī jiā, kě chì qín zhōu sòng yì jīng shī, suí hòu qiǎn hái. suǒ qǐng qǐ fú sān rén, xī wèi bīn guó zhī shǐ, lái zài wáng tíng, guó pò jiā qiān, jí wèi chén qiè, kě wù tīng xǔ. zhì yuē: gōng qīng zhī yì, wèi wèi shī tǐ. xī qín wáng suǒ shōu jīn chéng bāo hǎn lǒng xī zhī dì, bǐ zì qǔ zhī, zhèn jí yǔ zhī, biàn shì liè tǔ, hé xū fù kuò. xī qín kuǎn zhì, mián juàn suí shǐ shū shù zēng yì zhī, fēi yī pǐ ér yǐ. zì shì mù guī gòng xiàn pō jiǎn, yòu tōng yú liú yì lóng, yì lóng fēng wèi lǒng xī wáng.
世祖詔公卿朝會議答施行。太尉長孫嵩及議郎、博士二百七十九人議曰:「前 者有司處以為秦王荒外之君,本非政教所及,來則受之,去則不禁。皇威遠被,西 秦王慕義畏威,稱臣納貢,求受爵號。議者以為古者要荒之君,雖人土眾廣,而爵 不擬華夏。陛下加寵王官,乃越常分,容飾車旗,班同上國。至於繒絮多少,舊典 所無,皆當臨時以制豐寡。自漢魏以來,撫接荒遐,頗有故事。呂后遺單于御車二 乘、馬二駟,單于答馬千匹;其後匈奴和親,敵國遺繒絮不過數百;呼韓邪稱臣, 身自入朝,始至萬伯。今西秦王若以土無桑蠶,便當上請,不得言『財不周賞』。 昔周室衰微,齊侯小白一匡天下,有賜胙之命,無益土之賞;晉侯重耳破楚城濮, 唯受南陽之田為朝宿之邑。西秦所致,唯定而已。塞外之人,因時乘便,侵入秦涼, 未有經略拓境之勛,爵登上國,統秦、涼、河、沙四州之地,而雲『土不增廓』。 比聖朝於弱周,而自同於五霸,無厭之情,其可極乎?西秦王忠款於朝廷,原其本 情,必不至此,或左右不敏,因致斯累。檢西秦流人賊時所抄,悉在蒲坂,今既稱 籓,四海咸泰,天下一家,可敕秦州送詣京師,隨後遣還。所請乞佛三人,昔為賓 國之使,來在王庭,國破家遷,即為臣妾,可勿聽許。」制曰:「公卿之議,未為 失體。西秦王所收金城、枹罕、隴西之地,彼自取之,朕即與之,便是裂土,何須 復廓。西秦款至,綿絹隨使疏數增益之,非一匹而已。」自是慕璝貢獻頗簡,又通 於劉義隆,義隆封為隴西王。
tài yán èr nián, mù guī sǐ, dì mù lì yán lì, zhào qiǎn shǐ zhě cè mù guī yuē huì wáng. hòu bài mù lì yán zhèn xī dà jiāng jūn yí tóng sān sī, gǎi fēng xī píng wáng yǐ mù guī zi yuán xù wèi fǔ jūn jiāng jūn. shí mù lì yán yòu tōng liú yì lóng, yì lóng fēng wèi hé nán wáng. shì zǔ zhēng liáng zhōu, mù lì yán jù, suì lǜ qí bù rén xī dùn shā mò. shì zǔ yǐ mù lì yán xiōng yǒu qín hè lián dìng zhī gōng, qiǎn shǐ xuān yù zhī, nǎi hái. hòu mù lì yán qiǎn shǐ biǎo xiè, shū zòu, nǎi xià zhào bāo jiǎng zhī. mù lì yán xiōng zi wěi dài jù mù lì yán hài jǐ, yǔ shǐ zhě móu yù guī guó, mù lì yán jué ér shā zhī. wěi dài dì chì lì yán děng bā rén táo guī jīng shī, qǐng bīng tǎo mù lì yán. shì zǔ bài chì lì yán guī yì wáng, zhào jìn wáng fú luó lǜ zhū jiāng tǎo zhī. jūn zhì dà mǔ qiáo, mù lì yán xiōng zi shí yín zǒu hé xī, fú luó qiǎn jiāng zhuī jī zhī, zhǎn shǒu wǔ qiān yú jí. mù lì yán zǒu bái lán. mù lì yán cóng dì fú niàn zhǎng shǐ fú jiū lí bù dà chóng é děng lǜ zhòng yī wàn sān qiān luò guī jiàng. hòu fù qiǎn zhēng xī jiāng jūn gāo liáng wáng nà děng tǎo zhī yú bái lán, mù lì yán suì rù yú tián guó, shā qí wáng, sǐ zhě shù wàn rén. nán zhēng jì bīn. qiǎn shǐ tōng liú yì lóng qiú yuán, xiàn wū wán mào nǚ guó jīn jiǔ qì hú wáng jīn chuàn děng wù, yì lóng cì yǐ qiān chē. qī nián, suì hái jiù tǔ.
太延二年,慕璝死,弟慕利延立,詔遣使者策慕璝曰惠王。後拜慕利延鎮西大 將軍、儀同三司,改封西平王;以慕璝子元緒為撫軍將軍。時慕利延又通劉義隆, 義隆封為河南王。世祖征涼州,慕利延懼,遂率其部人西遁沙漠。世祖以慕利延兄 有禽赫連定之功,遣使宣喻之,乃還。後慕利延遣使表謝,書奏,乃下詔褒獎之。 慕利延兄子緯代懼慕利延害己,與使者謀欲歸國,慕利延覺而殺之。緯代弟叱力延 等八人逃歸京師,請兵討慕利延。世祖拜叱力延歸義王,詔晉王伏羅率諸將討之。 軍至大母橋,慕利延兄子拾寅走河西,伏羅遣將追擊之,斬首五千餘級。慕利延走 白蘭。慕利延從弟伏念、長史孚鳩黎、部大崇娥等率眾一萬三千落歸降。後復遣 征西將軍、高涼王那等討之於白蘭,慕利延遂入于闐國,殺其王,死者數萬人。南 征罽賓。遣使通劉義隆求援,獻烏丸帽、女國金酒器、胡王金釧等物,義隆賜以牽 車。七年,遂還舊土。
mù lì yán sǐ, shù luò gān zi shí yín lì, shǐ yì yú fú luó chuān, qí jū zhǐ chū rù qiè nǐ wáng zhě. shí yín fèng xiū gòng zhí, shòu cháo tíng zhēng shuò, yòu shòu liú yì lóng fēng jué, hào hé nán wáng. shì zǔ qiǎn shǐ bài wèi zhèn xī dà jiāng jūn shā zhōu cì shǐ xī píng wáng. hòu shí yín zì shì xiǎn yuǎn, pō bù gōng mìng, tōng shǐ yú liú yù, xiàn shàn mǎ sì jiǎo yáng, yù jiā zhī guān hào. gāo zōng shí, dìng yáng hóu cáo ān biǎo shí yín jīn bǎo bái lán, duō yǒu jīn yín niú mǎ, ruò jī zhī, kě yǐ dà huò. yì zhě xián yǐ xiān dì fèn shí yín xiōng dì bù mù, shǐ jìn wáng fú luó gāo liáng wáng nà zài zhēng zhī, jìng bù néng kè. shí yín suī fù yuǎn dùn, jūn yì pí láo. jīn zài bái lán, bù fàn wáng sāi, bù wèi rén huàn, fēi guó jiā zhī suǒ jí yě. ruò qiǎn shǐ zhāo wèi, bì qiú wèi chén qiè, kě bù láo ér dìng yě. wáng zhě zhī yú sì huāng, jī mí ér yǐ, hé bì tú qí guó yǒu qí dì. ān yuē: chén xī wèi jiāo hé shù jiāng, yǔ zhī xiāng jìn, míng qí yì shì. ruò fēn jūn chū qí zuǒ yòu, shí yín bì zǒu bǎo nán shān, bù guò shí rì, niú mǎ cǎo jǐn, rén wú suǒ shí, zhòng bì kuì pàn, kě yī jǔ ér dìng yě. cóng zhī, zhào yáng píng wáng xīn chéng jiàn ān wáng mù liù tóu děng chū nán dào, nán jùn gōng lǐ huì gěi shì zhōng gōng sūn bá jí ān chū běi dào yǐ tǎo zhī. shí yín zǒu nán shān, zhū jūn jì hé zhuī zhī. shí jūn duō bìng, zhū jiāng yì zéi zhī yuǎn dùn, jūn róng yǐ zhèn, jīn qū pí bìng zhī zú, yào nán yì zhī gōng, bù yì guò hū. zhòng yǐ wèi rán, nǎi yǐn hái, huò tuó mǎ èr shí yú wàn. xiǎn zǔ xià zhào shàng dǎng wáng zhǎng sūn guān děng lǜ zhōu jùn bīng tǎo shí yín. jūn zhì màn tóu shān, shí yín lái nì zhàn, guān děng zòng bīng jī bài zhī, shí yín xiāo dùn. yú shì sī huǐ, fù xiū fān zhí, qiǎn bié jià kāng pán lóng fèng biǎo cháo gòng. xiǎn zǔ yōu zhī, bù bào qí shǐ. shí yín bù luò dà jī, lǚ kòu jiāo hé, zhào píng xī jiāng jūn guǎng chuān gōng pí huān xǐ lǜ dūn huáng bāo hǎn gāo píng zhū jūn wèi qián fēng, sī kōng shàng dǎng wáng zhǎng sūn guān wèi dà dū dū yǐ tǎo zhī. guān děng jūn rù shí yín jìng, chú qí qiū jià, shí yín jiǒng bù, qiǎn zi yì jūn, biǎo qiú gǎi guò. guān děng yǐ wén, xiǎn zǔ yǐ zhòng láo jiāng shì, nǎi xià zhào qiè zé zhī, zhēng qí rèn zǐ. shí yín qiǎn zi jīn rù shì, xiǎn zǔ xún qiǎn jīn hái. shí yín hòu fù rǎo lüè biān rén, qiǎn qí jiāng liáng lì shǒu táo yáng, bāo hǎn suǒ tǒng, bāo hǎn zhèn jiāng xī jùn gōng yáng zhōng kuí yí shí yín shū yǐ zé zhī. shí yín biǎo yuē: fèng zhào tīng chén hái jiù tǔ, gù qiǎn liáng liú shǒu táo yáng, ruò bù zhuī qián ēn, qiú lìng táo yáng gòng qí tǔ wù. cí zhǐ kěn qiè, xiǎn zǔ xǔ zhī. zì shì suì xiū zhí gòng.
慕利延死,樹洛乾子拾寅立,始邑於伏羅川,其居止出入竊擬王者。拾寅奉修 貢職,受朝廷正朔,又受劉義隆封爵,號河南王。世祖遣使拜為鎮西大將軍、沙州 刺史、西平王。後拾寅自恃險遠,頗不恭命,通使於劉彧,獻善馬、四角羊,彧加 之官號。高宗時,定陽侯曹安表拾寅今保白蘭,多有金銀牛馬,若擊之,可以大獲。 議者咸以先帝忿拾寅兄弟不穆,使晉王伏羅、高涼王那再征之,竟不能克。拾寅雖 復遠遁,軍亦疲勞。今在白蘭,不犯王塞,不為人患,非國家之所急也。若遣使招 慰,必求為臣妾,可不勞而定也。王者之於四荒,羈縻而已,何必屠其國有其地。 安曰:「臣昔為澆河戍將,與之相近,明其意勢。若分軍出其左右,拾寅必走保南 山,不過十日,牛馬草盡,人無所食,眾必潰叛,可一舉而定也。」從之,詔陽平 王新成、建安王穆六頭等出南道,南郡公李惠、給事中公孫拔及安出北道以討之。 拾寅走南山,諸軍濟河追之。時軍多病,諸將議賊之遠遁,軍容已振,今驅疲病之 卒,要難翼之功,不亦過乎。眾以為然,乃引還,獲駝馬二十餘萬。顯祖夏詔上黨 王長孫觀等率州郡兵討拾寅。軍至曼頭山,拾寅來逆戰,觀等縱兵擊敗之,拾寅宵 遁。於是思悔,復修籓職,遣別駕康盤龍奉表朝貢。顯祖幽之,不報其使。拾寅部 落大飢,屢寇澆河,詔平西將軍、廣川公皮歡喜率敦煌、枹罕、高平諸軍為前鋒, 司空、上黨王長孫觀為大都督以討之。觀等軍入拾寅境,芻其秋稼,拾寅窘怖,遣 子詣軍,表求改過。觀等以聞,顯祖以重勞將士,乃下詔切責之,征其任子。拾寅 遣子斤入侍,顯祖尋遣斤還。拾寅後復擾掠邊人,遣其將良利守洮陽,枹罕所統, 枹罕鎮將、西郡公楊鍾葵貽拾寅書以責之。拾寅表曰:「奉詔聽臣還舊土,故遣良 劉守洮陽,若不追前恩,求令洮陽貢其土物。」辭旨懇切,顯祖許之。自是歲修職 貢。
tài hé wǔ nián, shí yín sǐ, zi dù yì hóu lì, qiǎn qí shì láng shí zhēn gòng fāng wù, tí shàng biǎo chēng sì shì. hòu dù yì hóu fá dàng chāng, zhào ràng zhī, cì jǐn cǎi yī bǎi èr shí pǐ, yù lìng quān gǎi, suǒ lüè dàng chāng kǒu lèi bù sòng shí hái. yì hóu bìng fèng zhào. sǐ, zi fú lián chóu lì. gāo zǔ yù lìng rù cháo, biǎo chēng jí bìng, zhé xiū táo yáng ní hé chéng ér zhì shù yān. wén míng tài hòu bēng, shǐ rén gào xiōng, fú lián chóu bài mìng bù gōng, yǒu sī qǐng fá zhī, gāo zǔ bù xǔ. qún chén yǐ qí shòu zhào bù jìng, bù yí nà suǒ xiàn. gāo zǔ yuē: bài shòu shī lǐ, nǎi kě jiā yǐ gào zé, suǒ xiàn tǔ máo, nǎi shì chén zhī cháng dào, dù qì suǒ xiàn, biàn shì jué zhī, zòng yù gǎi huǐ, qí lù wú yóu yǐ. zhào yuē: zhèn zài āi jiù zhī zhōng, wèi yǒu zhēng tǎo, ér yún chūn bāo hǎn biǎo, qǔ qí táo yáng ní hé èr shù. shí yǐ cǐ jì biān jiāng zhī cháng, jí biàn tīng xǔ. jí piān shī zhì tǎo, èr shù wàng fēng qǐng jiàng, zhí xùn èr qiān yú rén, yòu dé fù nǚ jiǔ bǎi kǒu. zi fù kě xī hái zhī. fú lián chóu nǎi qiǎn shì zǐ hè lǔ tóu cháo yú jīng shī, lǐ xī yǒu jiā, bài fú lián chóu shǐ chí jié dū du xī chuí zhū jūn shì zhēng xī jiāng jūn lǐng hù xī róng zhōng láng jiāng xī hǎi jùn kāi guó gōng tǔ gǔ hún wáng, huī qí zhāng shòu zhī shì jiē bèi gěi zhī. hòu qiǎn jiān yuán wài sàn qí cháng shì zhāng lǐ shǐ yú fú lián chóu, fú lián chóu wèi lǐ yuē: xī yǔ dàng chāng tōng hé, héng jiàn chēng dà wáng, jǐ zé zì míng, jīn hū míng pū ér jū zhí cǐ shǐ, jiāng mìng piān shī wǎng wèn qí yì. lǐ yuē: jūn yǔ dàng chāng bìng wèi wèi fān, ér bǐ zhé yǒu xìng dòng, shū wéi chén jié. dāng fā zhī rì, zǎi fǔ yǐ wèi jūn ruò fǎn mí zhī zuì, zé kè bǎo fān yè, tuō shǒu yú bù gǎi, zé huò nán jiāng zhì. fú lián chóu suì mò rán. jí gāo zǔ bēng, qiǎn shǐ fù āi, jǐn qí chéng jìng.
太和五年,拾寅死,子度易侯立,遣其侍郎時真貢方物,提上表稱嗣事。後度 易侯伐宕昌,詔讓之,賜錦彩一百二十匹,喻令悛改,所掠宕昌口累部送時還。易 侯並奉詔。死,子伏連籌立。高祖欲令入朝,表稱疾病,輒修洮陽、泥和城而置戍 焉。文明太后崩,使人告凶,伏連籌拜命不恭,有司請伐之,高祖不許。群臣以其 受詔不敬,不宜納所獻。高祖曰:「拜受失禮,乃可加以告責,所獻土毛,乃是臣 之常道,杜棄所獻,便是絕之,縱慾改悔,其路無由矣。」詔曰:「朕在哀疚之中, 未有征討,而雲春枹罕表,取其洮陽、泥和二戍。時以此既邊將之常,即便聽許。 及偏師致討,二戍望風請降,執訊二千餘人,又得婦女九百口。子婦可悉還之。」 伏連籌乃遣世子賀魯頭朝於京師,禮錫有加,拜伏連籌使持節、都督西垂諸軍事、 征西將軍、領護西戎中郎將、西海郡開國公、吐谷渾王,麾旗章綬之飾皆備給之。 後遣兼員外散騎常侍張禮使於伏連籌,伏連籌謂禮曰:「昔與宕昌通和,恆見稱大 王,己則自名,今忽名仆而拘執此使,將命偏師往問其意。」禮曰:「君與宕昌並 為魏籓,而比輒有興動,殊違臣節。當發之日,宰輔以為君若反迷知罪,則克保籓 業,脫守愚不改,則禍難將至。」伏連籌遂默然。及高祖崩,遣使赴哀,盡其誠敬。
fú lián chóu nèi xiū zhí gòng, wài bìng róng dí, sāi biǎo zhī zhōng, hào wèi qiáng fù. zhǔn nǐ tiān cháo, shù zhì guān sī, chēng zhì zhū guó, yǐ zì kuā dà. shì zōng chū, zhào zé zhī yuē: liáng zhōu biǎo sòng qīng bào dàng chāng shū, liáng mí yōng yǔ qīng bìng wèi biān fù, yǔ qí guó zé lín fān, lùn qí wèi zé tóng liè, ér chēng shū wèi biǎo, míng bào wèi zhǐ, yǒu sī yǐ guó yǒu cháng xíng, yīn qín qǐng tǎo. zhèn lǜ xiǎn yuǎn duō yú, qīng xiāng gòu huò, gù xiān xuān cǐ yì, shàn zì sān sī. fú lián chóu shàng biǎo zì shēn, cí chéng kěn zhì. zhōng shì zōng shì zhì yú zhèng guāng, máo niú shǔ mǎ jí xī nán zhī zhēn wú suì bù zhì.
伏連籌內修職貢,外並戎狄,塞表之中,號為強富。準擬天朝,樹置官司,稱 制諸國,以自誇大。世宗初,詔責之曰:「梁州表送卿報宕昌書,梁彌邕與卿並為 邊附,語其國則鄰籓,論其位則同列,而稱書為表,名報為旨,有司以國有常刑, 殷勤請討。朕慮險遠多虞,輕相構惑,故先宣此意,善自三思。」伏連籌上表自申, 辭誠懇至。終世宗世至於正光,氂牛蜀馬及西南之珍無歲不至。
hòu qín zhōu chéng rén mò zhé niàn shēng fǎn, hé xī lù jué, liáng zhōu chéng rén wàn yú pú tí děng dōng yīng niàn shēng, qiú cì shǐ sòng yǐng. yǐng mì qiǎn qiú yuán yú fú lián chóu, fú lián chóu qīn lǜ dà zhòng jiù zhī, suì huò bǎo quán. zì ěr yǐ hòu, guān jiǎo bù tōng, gòng xiàn lù jué.
後秦州城人莫折念生反,河西路絕,涼州城人萬於菩提等東應念生,囚刺史宋 穎。穎密遣求援於伏連籌,伏連籌親率大眾救之,遂獲保全。自爾以後,關徼不通, 貢獻路絕。
fú lián chóu sǐ, zi kuā lǚ lì, shǐ zì hào wèi kè hán, jū fú qí chéng, zài qīng hǎi xī shí wǔ lǐ, suī yǒu chéng guō ér bù jū, héng chù qióng lú, suí shuǐ cǎo xù mù. qí dì dōng xī sān qiān lǐ, nán běi qiān yú lǐ. guān yǒu wáng gōng pú shè shàng shū jí láng jiāng jiāng jūn zhī hào. kuā lǚ chuí jì ěr zhū, yǐ zào wèi mào, zuò jīn shī zi chuáng. hào qí qī wèi kè zūn, yī zhī chéng qún, pī jǐn dà páo, biàn fà yú hòu, shǒu dài jīn huā guān. qí sú: zhàng fū yī fú lüè tóng yú huá xià, duō yǐ luó mù wèi guān, yì yǐ zēng wèi mào fù rén jiē guàn zhū bèi, shù fà, yǐ duō wèi guì. bīng qì yǒu gōng dāo jiǎ shuò. guó wú cháng fù, xū zé shuì fù shì shāng rén yǐ chōng yòng yān. qí xíng fá: shā rén jí dào mǎ zhě sǐ, yú zé zhēng wù yǐ shú zuì, yì liàng shì jué zhàng xíng rén, bì yǒu zhān méng tóu, chí shí cóng gāo jī zhī. fù xiōng sǐ, qī hòu mǔ jí sǎo děng, yǔ tū jué sú tóng. zhì yú hūn, pín bù néng bèi cái zhě, zhé dào nǚ qù. sǐ zhě yì jiē mái bìn. qí fú zhì, zàng qì zé chú zhī. xìng tān lán, rěn yú shā hài. hǎo xiè liè, yǐ ròu lào wèi liáng. yì zhī zhǒng tián, yǒu dà mài sù dòu, rán qí běi jiè qì hòu duō hán, wéi dé wú jīng dà mài, gù qí sú pín duō fù shǎo. qīng hǎi zhōu huí qiān yú lǐ, hǎi nèi yǒu xiǎo shān, měi dōng bīng hé hòu, yǐ liáng pìn mǎ zhì cǐ shān, dào lái chūn shōu zhī, mǎ jiē yǒu yùn, suǒ shēng de jū, hào wèi lóng zhǒng, bì duō jùn yì. tǔ gǔ hún cháng dé bō sī cǎo mǎ, fàng rù hǎi, yīn shēng cōng jū, néng rì xíng qiān lǐ, shì chuán qīng hǎi cōng zhě shì yě. tǔ chū pìn niú mǎ, duō yīng wǔ, ráo tóng qián zhū shā. dì jiān shàn shàn qiě mò.
伏連籌死,子夸呂立,始自號為可汗,居伏俟城,在青海西十五里,雖有城郭 而不居,恆處穹廬,隨水草畜牧。其地東西三千里,南北千餘里。官有王公、僕射、 尚書及郎將、將軍之號。夸呂椎髻毦珠,以皁為帽,坐金師子床。號其妻為「恪尊」, 衣織成裙,披錦大袍,辮髮於後,首戴金花冠。其俗:丈夫衣服略同於華夏,多以 羅幕為冠,亦以繒為帽;婦人皆貫珠貝,束髮,以多為貴。兵器有弓刀甲槊。國無 常賦,須則稅富室商人以充用焉。其刑罰:殺人及盜馬者死,余則征物以贖罪,亦 量事決杖;刑人,必有氈蒙頭,持石從高擊之。父兄死,妻後母及嫂等,與突厥俗 同。至於婚,貧不能備財者,輒盜女去。死者亦皆埋殯。其服制,葬訖則除之。性 貪婪,忍於殺害。好謝獵,以肉酪為糧。亦知種田,有大麥、粟、豆,然其北界氣 候多寒,唯得蕪菁、大麥,故其俗貧多富少。青海周回千餘里,海內有小山,每冬 冰合後,以良牝馬置此山,到來春收之,馬皆有孕,所生得駒,號為龍種,必多駿 異。吐谷渾嘗得波斯草馬,放入海,因生驄駒,能日行千里,世傳青海驄者是也。 土出牝牛、馬,多鸚鵡,饒銅、錢、朱沙。地兼鄯善、且末。
xìng hé zhōng, qí xiàn wǔ wáng zuò xiāng, zhāo huái huāng yuǎn, rú rú jì fù yú guó, kuā lǚ qiǎn shǐ zhì jìng. xiàn wǔ wáng yù yǐ dà yì, zhēng qí cháo gòng, kuā lǚ nǎi shǐ rén zhào tǔ gǔ zhēn jiǎ dào rú rú pín lái, yòu jiàn qí cóng mèi, jìng dì nà yǐ wèi pín. qiǎn yuán wài sàn qí cháng shì fù líng shǐ yú tóng guó. kuā lǚ yòu qǐng hūn, nǎi yǐ jì nán wáng kuāng sūn nǚ wèi guǎng lè gōng zhǔ yǐ qī zhī. cǐ hòu cháo gòng bù jué.
興和中,齊獻武王作相,招懷荒遠,蠕蠕既附於國,夸呂遣使致敬。獻武王喻 以大義,征其朝貢,夸呂乃使人趙吐骨真假道蠕蠕頻來,又薦其從妹,靜帝納以為 嬪。遣員外散騎常侍傅靈使於同國。夸呂又請婚,乃以濟南王匡孫女為廣樂公主以 妻之。此後朝貢不絕。
tǔ gǔ hún běi yǒu yǐ fú wù dí guó. sú fēng yǔ tǔ gǔ hún tóng. bù shí wǔ gǔ, wéi shí yú jí sū zi. sū zi zhuàng ruò zhōng guó gǒu qǐ zi.
吐谷渾北有乙弗勿敵國。俗風與吐谷渾同。不識五穀,唯食魚及蘇子。蘇子狀 若中國苟杞子。
běi yòu yǒu ā lán guó. yǔ niǎo shòu tóng, bù zhī dòu zhàn, hū jiàn yì rén, jǔ guó biàn zǒu. tǔ wú suǒ chū, dà yǎng qún chù. tǐ qīng gōng zǒu, zhú zhī bù kě dé.
北又有阿蘭國。與鳥獸同,不知鬥戰,忽見異人,舉國便走。土無所出,大養 群畜。體輕工走,逐之不可得。
běi yòu yǒu nǚ wáng guó. yǐ nǚ wèi zhǔ, rén suǒ bù zhì, qí chuán yún rán.
北又有女王國。以女為主,人所不至,其傳云然。
dàng chāng qiāng zhě, qí xiān gài sān miáo zhī yìn, zhōu shí yǔ yōng shǔ wēi lú děng bā guó cóng wǔ wáng miè shāng, hàn yǒu xiān líng shāo dāng děng, shì wèi biān huàn. qí dì dōng jiē zhōng huá, xī tōng xī yù, nán běi shù qiān lǐ, xìng bié zì wèi bù luò, qiú shuài jiē yǒu dì fēn, bù xiāng tǒng shè, dàng chāng jí qí yī yě. sú jiē tǔ zhù, jū yǒu wū yǔ, qí wū zhī máo niú wěi jí gǔ yáng máo fù zhī. guó wú fǎ lìng, wú yáo fù. wéi zhàn fá zhī shí, nǎi xiāng tún jù, bù rán zé gè shì shēng yè, bù xiāng wǎng lái. jiē yī qiú hè. shōu yǎng máo niú niú shǐ yǐ gōng qí shí. fù zǐ bó shū xiōng dì sǐ zhě, jí yǐ jì mǔ shì shū mǔ jí sǎo dì fù děng wèi qī. yù wú wén zì, dàn hòu cǎo mù róng luò, jì qí suì shí. sān nián yī xiāng jù, shā niú yáng yǐ jì tiān.
宕昌羌者,其先蓋三苗之胤,周時與庸、蜀、微、盧等八國從武王滅商,漢有 先零、燒當等,世為邊患。其地東接中華,西通西域,南北數千里,姓別自為部落, 酋帥皆有地分,不相統攝,宕昌即其一也。俗皆土著,居有屋宇,其屋織氂牛尾及 羖羊毛覆之。國無法令,無徭賦。惟戰伐之時,乃相屯聚,不然則各事生業,不相 往來。皆衣裘褐。收養氂牛、牛、豕以供其食。父子、伯叔、兄弟死者,即以繼母、 世叔母及嫂、弟婦等為妻。欲無文字,但候草木榮落,記其歲時。三年一相聚,殺 牛羊以祭天。
yǒu liáng qín zhě, shì wèi qiú shuài, dé qiāng háo xīn, nǎi zì chēng wáng yān. qín sūn mí hū, shì zǔ chū, qiǎn zi mí huáng fèng biǎo qiú nèi fù, shì zǔ jiā zhī, qiǎn shǐ bài mí hū wèi dàng chāng wáng, cì mí huáng jué gān sōng hóu. mí hū sǐ, sūn hǔ zǐ lì. qí dì zì chóu chí yǐ xī, dōng xī qiān lǐ, xí shuǐ yǐ nán, nán běi bā bǎi lǐ, dì duō shān fù, rén èr wàn yú luò. shì xiū zhí gòng, pō wèi tǔ gǔ hún suǒ duàn jué. hǔ zǐ sǐ, mí zhì lì. hǔ zǐ dì yáng zǐ xiān bēn tǔ gǔ hún, tǔ gǔ hún qiǎn bīng sòng yáng zǐ, yù duó mí zhì wèi. mí zhì qiǎn shǐ qǐng jiù, xiǎn zǔ zhào wǔ dū zhèn jiāng yǔ wén shēng jiù zhī, yáng zǐ tuì zǒu. mí zhì sǐ, zi mí jī lì, qiǎn qí sī mǎ lì zhù fèng biǎo gòng fāng wù. yáng wén dù zhī pàn, wéi wǔ dū, mí jī qiǎn qí èr xiōng lǜ zhòng jiù wǔ dū, pò zǒu wén dù. gāo zǔ shí, qiǎn shǐ zi qiáo biǎo gòng zhū shā cí huáng bái shí dǎn gè yī bǎi jīn. zì cǐ hòu, suì yǐ wèi cháng, cháo gòng xiāng jì. hòu gāo zǔ qiǎn hóng lú liú guī yè zhě zhāng chá bài mí jī zhēng nán dà jiāng jūn xī róng xiào wèi liáng yì èr zhōu mù hé nán gōng dàng chāng wáng. hòu cháo yú jīng shī, shū wú fēng lǐ. cháo bà, gāo zǔ gù wèi zuǒ yòu yuē: yí dí zhī yǒu jūn, bù rú zhū xià zhī wáng yě, dàng chāng wáng suī wèi biān fāng zhī zhǔ, nǎi bù rú zhōng guó yī lì. yú shì gǎi shòu lǐng hù xī róng xiào wèi líng zhōu cì shǐ, wáng rú gù, cì yǐ chē qí róng mǎ jǐn cǎi děng, qiǎn hái guó.
有梁懃者,世為酋帥,得羌豪心,乃自稱王焉。懃孫彌忽,世祖初,遣子彌黃 奉表求內附,世祖嘉之,遣使拜彌忽為宕昌王,賜彌黃爵甘松侯。彌忽死,孫虎子 立。其地自仇池以西,東西千里,席水以南,南北八百里,地多山阜,人二萬餘落。 世修職貢,頗為吐谷渾所斷絕。虎子死,彌治立。虎子弟羊子先奔吐谷渾,吐谷渾 遣兵送羊子,欲奪彌治位。彌治遣使請救,顯祖詔武都鎮將宇文生救之,羊子退走。 彌治死,子彌機立,遣其司馬利住奉表貢方物。楊文度之叛,圍武都,彌機遣其二 兄率眾救武都,破走文度。高祖時,遣使子橋表貢朱沙、雌黃、白石膽各一百斤。 自此後,歲以為常,朝貢相繼。後高祖遣鴻臚劉歸、謁者張察拜彌機征南大將軍、 西戎校尉、梁益二州牧、河南公、宕昌王。後朝於京師,殊無風禮。朝罷,高祖顧 謂左右曰:「『夷狄之有君,不如諸夏之亡也』,宕昌王雖為邊方之主,乃不如中 國一吏。」於是改授領護西戎校尉、靈州刺史,王如故,賜以車騎、戎馬、錦彩等, 遣還國。
gāo chāng zhě, chē shī qián wáng zhī gù dì, hàn zhī qián bù dì yě. dōng xī èr qiān lǐ, nán běi wǔ bǎi lǐ, sì miàn duō dà shān. huò yún xī hàn wǔ qiǎn bīng xī tǎo, shī lǚ dùn bì qí zhōng, yóu kùn zhě yīn zhù yān. dì shì gāo chǎng, rén shù chāng shèng, yīn yún gāo chāng. yì yún qí dì yǒu hàn shí gāo chāng lěi, gù yǐ wèi guó hào. dōng qù zhǎng ān sì qiān jiǔ bǎi lǐ, hàn xī yù zhǎng shǐ wù jǐ xiào wèi bìng jū yú cǐ. jìn yǐ qí dì wèi gāo chāng jùn, zhāng guǐ lǚ guāng jǔ qú méng xùn jù hé xī, jiē zhì tài shǒu yǐ tǒng zhī. qù dūn huáng shí sān rì xíng. guó yǒu bā chéng, jiē yǒu huá rén. dì duō shí qì. qì hòu wēn nuǎn, jué tǔ liáng wò, gǔ mài yī suì zài shú, yí cán, duō wǔ guǒ, yòu ráo qī. yǒu cǎo míng yáng cì, qí shàng shēng mì ér wèi shén jiā. yǐn shuǐ gài tián. chū chì yán, qí wèi shén měi. fù yǒu bái yán, qí xíng rú yù, gāo chāng rén qǔ yǐ wèi zhěn, gòng zhī zhōng guó. duō pú táo jiǔ. sú shì tiān shén, jiān xìn fó fǎ. guó zhōng yáng mǎ, mù zài yǐn pì chù yǐ bì kòu, fēi guì rén bù zhī qí chù. běi yǒu chì shí shān. qī shí lǐ yǒu tān hàn shān, xià yǒu jī xuě, cǐ shān běi tiě lēi jiè yě.
高昌者,車師前王之故地,漢之前部地也。東西二千里,南北五百里,四面多 大山。或雲昔漢武遣兵西討,師旅頓弊其中,尤困者因住焉。地勢高敞,人庶昌盛, 因雲「高昌」。亦云其地有漢時高昌壘,故以為國號。東去長安四千九百里,漢西 域長史、戊己校尉並居於此。晉以其地為高昌郡,張軌、呂光、沮渠蒙遜據河西, 皆置太守以統之。去敦煌十三日行。國有八城,皆有華人。地多石磧。氣候溫暖, 厥土良沃,谷麥一歲再熟,宜蠶,多五果,又饒漆。有草名羊刺,其上生蜜而味甚 佳。引水溉田。出赤鹽,其味甚美。復有白鹽,其形如玉,高昌人取以為枕,貢之 中國。多葡萄酒。俗事天神,兼信佛法。國中羊馬,牧在隱僻處以避寇,非貴人不 知其處。北有赤石山。七十里有貪汗山,夏有積雪,此山北鐵勒界也。
shì zǔ shí, yǒu kàn shuǎng zhě, zì wèi gāo chāng tài shǒu. tài yán zhōng, qiǎn sàn qí shì láng wáng ēn shēng děng shǐ gāo chāng, wèi rú rú suǒ zhí. zhēn jūn zhōng, shuǎng wèi jǔ qú wú huì suǒ xí, duó jù zhī. wú huì sǐ, dì ān zhōu dài lì, hé píng yuán nián, wèi rú rú suǒ bìng. rú rú yǐ kàn bó zhōu wèi gāo chāng wáng, qí chēng wáng zì cǐ shǐ yě. tài hé chū, bó zhōu sǐ, zi yì chéng lì, suì yú, wèi qí xiōng shǒu guī suǒ shā, zì lì wèi gāo chāng wáng.
世祖時,有闞爽者,自為高昌太守。太延中,遣散騎侍郎王恩生等使高昌,為 蠕蠕所執。真君中,爽為沮渠無諱所襲,奪據之。無諱死,弟安周代立,和平元年, 為蠕蠕所並。蠕蠕以闞伯周為高昌王,其稱王自此始也。太和初,伯周死,子義成 立,歲余,為其兄首歸所殺,自立為高昌王。
wǔ nián, gāo chē wáng kě zhì luó shā shǒu guī xiōng dì, yǐ dūn huáng rén zhāng mèng míng wèi wáng. hòu wèi guó rén suǒ shā, lì mǎ rú wèi wáng, yǐ gǒng gù lǐ qū jiā wèi zuǒ yòu zhǎng shǐ. èr shí yī nián, qiǎn sī mǎ wáng tǐ xuán fèng biǎo cháo gòng, qǐng shī yíng jiē, qiú jǔ guó nèi xǐ. gāo zǔ nà zhī, qiǎn míng wēi jiāng jūn hán ān bǎo lǜ qí qiān yú fù zhī, gē yī wú wǔ bǎi lǐ, yǐ rú jū zhī. zhì yáng zhēn shuǐ, rú qiǎn lǐ jiā lǜ bù qí yī qiān wǔ bǎi yíng ān bǎo, qù gāo chāng sì bǎi lǐ ér ān bǎo bù zhì. lǐ děng hái gāo chāng, ān bǎo yì hái yī wú. ān bǎo qiǎn shǐ hán xìng ān děng shí èr rén shǐ gāo chāng, rú fù qiǎn gù lǐ jiāng qí shì zi yì shū yíng ān bǎo. zhì bái jí chéng, qù gāo chāng bǎi liù shí lǐ, ér gāo chāng jiù rén qíng liàn běn tǔ, bù yuàn dōng qiān, xiāng yǔ shā rú ér lì qū jiā wèi wáng.
五年,高車王可至羅殺首歸兄弟,以敦煌人張孟明為王。後為國人所殺,立馬 儒為王,以鞏顧禮、曲嘉為左右長史。二十一年,遣司馬王體玄奉表朝貢,請師迎 接,求舉國內徙。高祖納之,遣明威將軍韓安保率騎千餘赴之,割伊吾五百里,以 儒居之。至羊榛水,儒遣禮、嘉率步騎一千五百迎安保,去高昌四百里而安保不至。 禮等還高昌,安保亦還伊吾。安保遣使韓興安等十二人使高昌,儒復遣顧禮將其世 子義舒迎安保。至白棘城,去高昌百六十里,而高昌舊人情戀本土,不願東遷,相 與殺儒而立曲嘉為王。
jiā zì líng fèng, jīn chéng yú zhōng rén. jì lì, yòu chén yú rú rú nà gài. gù lǐ yǔ yì shū suí ān bǎo zhì luò yáng. jí rú rú zhǔ fú tú wèi gāo chē suǒ shā, jiā yòu chén gāo chē. chū qián bù hú rén xī wèi gāo chē suǒ xǐ, rù yú yān qí, yān qí yòu wèi yè dā suǒ pò miè, guó rén fēn sǎn, zhòng bù zì lì, qǐng wáng yú jiā. jiā qiǎn dì èr zi wèi yān qí wáng yǐ zhǔ zhī. xī píng yuán nián, jiā qiǎn xiōng zi sī shǔ zuǒ wèi jiāng jūn tián dì tài shǒu xiào liàng cháo jīng shī, réng qiú nèi xǐ, qǐ jūn yíng yuán. yú shì qiǎn lóng xiāng jiāng jūn mèng wēi fā liáng zhōu bīng sān qiān rén yíng zhī, zhì yī wú, shī qī ér fǎn. yú hòu shí yú qiǎn shǐ, xiàn zhū xiàng bái hēi diāo qiú míng mǎ yán zhěn děng, kuǎn chéng bèi zhì, wéi cì yōu zhǐ, zú bù zhòng yíng. sān nián, jiā qiǎn shǐ cháo gòng, shì zōng yòu qiǎn mèng wēi shǐ zhào láo zhī. yán chāng zhōng, yǐ jiā wèi chí jié píng xī jiāng jūn guā zhōu cì shǐ tài lín xiàn kāi guó bó, sī shǔ wáng rú gù. xī píng chū, qiǎn shǐ cháo xiàn. zhào yuē: qīng dì gé guān shān, jìng jiē huāng mò, pín qǐng cháo yuán, xǐ guó nèi qiān. suī lái chéng kě jiā, jí yú lǐ wèi xin zhàn. hé zhě? bǐ zhī máng shù, shì hàn wèi yí lí, zì jìn shì bù gāng, kùn nán bō yuè, chéng jiā lì guó, shì jī yǐ jiǔ. è tú zhòng qiān, rén huái liàn jiù, jīn ruò dòng zhī, kǒng yì tóng zhī biàn. yuán zài zhǒu yè, bù dé biàn rú lái biǎo. shén guī yuán nián dōng, xiào liàng fù biǎo qiú yuán nèi xǐ, cháo tíng bù xǔ. zhèng guāng yuán nián, sù zōng qiǎn jiǎ yuán wài jiāng jūn zhào yì děng shǐ yú jiā. jiā cháo gòng bù jué. yòu qiǎn shǐ fèng biǎo, zì yǐ biān xiá, bù xí diǎn gào, qiú jiè wǔ jīng zhū shǐ, bìng qǐng guó zi zhù jiào liú biàn yǐ wèi bó shì, sù zōng xǔ zhī.
嘉字靈鳳,金城榆中人。既立,又臣於蠕蠕那蓋。顧禮與義舒隨安保至洛陽。 及蠕蠕主伏圖為高車所殺,嘉又臣高車。初前部胡人悉為高車所徙,入於焉耆,焉 耆又為嚈噠所破滅,國人分散,眾不自立,請王於嘉。嘉遣第二子為焉耆王以主之。 熙平元年,嘉遣兄子私署左衛將軍、田地太守孝亮朝京師,仍求內徙,乞軍迎援。 於是遣龍驤將軍孟威發涼州兵三千人迎之,至伊吾,失期而反。於後十餘遣使,獻 朱像、白黑貂裘、名馬、鹽枕等,款誠備至,惟賜優旨,卒不重迎。三年,嘉遣使 朝貢,世宗又遣孟威使詔勞之。延昌中,以嘉為持節、平西將軍、瓜州刺史、泰臨 縣開國伯,私署王如故。熙平初,遣使朝獻。詔曰:「卿地隔關山,境接荒漠,頻 請朝援,徙國內遷。雖來誠可嘉,即於理未忄占。何者?彼之氓庶,是漢魏遺黎, 自晉氏不綱,困難播越,成家立國,世積已久。惡徒重遷,人懷戀舊,今若動之, 恐異同之變。爰在肘腋,不得便如來表。」神龜元年冬,孝亮復表求援內徙,朝廷 不許。正光元年,肅宗遣假員外將軍趙義等使於嘉。嘉朝貢不絕。又遣使奉表,自 以邊遐,不習典誥,求借《五經》、諸史,並請國子助教劉變以為博士,肅宗許之。
jiā sǐ, zèng zhèn xī jiāng jūn liáng zhōu cì shǐ, zi jiān lì. yú hòu, guān zhōng zéi luàn, shǐ mìng suì jué. pǔ tài chū, jiān qiǎn shǐ cháo gòng, chú píng xī jiāng jūn guā zhōu cì shǐ tài lín xiàn bó, wáng rú gù, yòu jiā wèi jiāng jūn. zhì yǒng xī zhōng, tè chú yí tóng sān sī, jìn wèi jùn gōng. hòu suì gé jué.
嘉死,贈鎮西將軍、涼州刺史,子堅立。於後,關中賊亂,使命遂絕。普泰初, 堅遣使朝貢,除平西將軍、瓜州刺史、泰臨縣伯,王如故,又加衛將軍。至永熙中, 特除儀同三司,進為郡公。後遂隔絕。
dèng zhì zhě, bái shuǐ qiāng yě, shì wèi qiāng háo, yīn dì míng hào, zì chēng dèng zhì. qí dì zì tíng jiē yǐ dōng, píng wǔ yǐ xī, wèn lǐng yǐ běi, dàng chāng yǐ nán. tǔ fēng xí sú, yì yǔ dàng chāng tóng. qí wáng xiàng shū zhì qiǎn shǐ nèi fù, gāo zǔ bài lóng xiāng jiāng jūn dèng zhì wáng, qiǎn gòng bù jué.
鄧至者,白水羌也,世為羌豪,因地名號,自稱鄧至。其地自亭街以東,平武 以西,汶嶺以北,宕昌以南。土風習俗,亦與宕昌同。其王像舒治遣使內附,高祖 拜龍驤將軍、鄧至王,遣貢不絕。
dèng zhì zhī xī yǒu hè yáng děng èr shí guó, shí qiǎn shǐ cháo gòng, cháo tíng jiē shòu yǐ zá hào jiāng jūn zǐ nán qú shuài zhī míng.
鄧至之西有赫羊等二十國,時遣使朝貢,朝廷皆授以雜號將軍、子男、渠帥之 名。
mán zhī zhǒng lèi, gài pán hù zhī hòu, qí lái zì jiǔ. xí sú pàn fú, qián shǐ jù zhī. zài jiāng huái zhī jiān, yī tuō xiǎn zǔ, bù luò zī màn, bù yú shù zhōu, dōng lián shòu chūn, xī tōng shàng luò, běi jiē rǔ yǐng, wǎng wǎng yǒu yān. qí yú wèi shì zhī shí, bù shèn wèi huàn, zhì jìn zhī mò, shāo yǐ fán chāng, jiàn wèi kòu bào yǐ. zì liú shí luàn hòu, zhū mán wú suǒ jì dàn, gù qí zú lèi, jiàn dé běi qiān, lù hún yǐ nán, mǎn yú shān gǔ, wǎn luò xiāo tiáo, lüè wèi qiū xū yǐ.
蠻之種類,蓋盤瓠之後,其來自久。習俗叛服,前史具之。在江淮之間,依託 險阻,部落滋蔓,布於數州,東連壽春,西通上洛,北接汝潁,往往有焉。其於魏 氏之時,不甚為患,至晉之末,稍以繁昌,漸為寇暴矣。自劉石亂後,諸蠻無所忌 憚,故其族類,漸得北遷,陸渾以南,滿於山谷,宛洛蕭條,略為丘墟矣。
tài zǔ jì dìng zhōng shān, shēng jiào bèi yú hé biǎo, tài cháng bā nián, mán wáng méi ān lǜ qú shuài shù qiān cháo jīng shī, qiú liú zhì zi yǐ biǎo zhōng kuǎn. shǐ guāng zhōng, bài ān shì zi bào wèi ān yuǎn jiāng jūn jiāng zhōu cì shǐ shùn yáng gōng. xìng guāng zhōng, mán wáng wén wǔ lóng qǐng jiàng, zhào bāo wèi zhī, bài nán yōng zhōu cì shǐ lǔ yáng hóu.
太祖既定中山,聲教被於河表,泰常八年,蠻王梅安率渠帥數千朝京師,求留 質子以表忠款。始光中,拜安侍子豹為安遠將軍、江州刺史、順陽公。興光中,蠻 王文武龍請降,詔褒慰之,拜南雍州刺史、魯陽侯。
yán xìng zhōng, dà yáng mán qiú huán dàn yōng miǎn shuǐ yǐ běi, zhì yè yǐ nán bā wàn yú luò, qiǎn shǐ nèi shǔ. gāo zǔ jiā zhī, bài dàn zhēng nán jiāng jūn dōng jīng zhōu cì shǐ xiāng yáng wáng, tīng zì xuǎn jùn xiàn. dàn zì tiān shēng, huán xuán zhī zǐ yě. chū xuán xī bēn zhì méi huí zhōu, bèi shā, dàn shí nián shù suì, liú cuàn dà yáng mán zhōng, suì xí qí sú. jí zhǎng, duō zhì móu, wèi qún mán suǒ guī. dàn jì nèi shǔ, zhì yú lǎng líng. tài hé sì nián, wáng shī nán fá, dàn qǐng wèi qián qū, nǎi shòu shǐ chí jié nán zhēng xī dào dà dū dū, tǎo yì yáng, bù guǒ ér hái. shí nián, yí jū yǐng yáng. shí liù nián, yī lì jiàng wáng wèi gōng. shí qī nián, jiā zhēng nán jiāng jūn zhōng dào dà dū dū, zhēng jìng líng, yù qiān luò, shī tíng. shì shí xiāo zé zhēng lǔ jiāng jūn zhí hé jiāng jūn mán qiú tián yì zōng lǜ bù qǔ sì qiān yú hù nèi shǔ. xiāng yáng qiú léi pó sī děng shí yī rén lǜ hù qiān yú nèi xǐ, qiú jū dà hé chuān, zhào gěi lǐn shí. hòu kāi nán yáng, lìng yǒu miǎn běi zhī dì. mán rén ān dǔ, bù wèi kòu zéi. shí bā nián, dàn rù cháo, shǎng yù lóng hòu. zú, shì yuē gāng. zi huī, zì dào jìn, wèi lóng xiāng jiāng jūn dōng jīng zhōu cì shǐ, xí jué.
延興中,大陽蠻酋桓誕擁沔水以北,滍葉以南八萬餘落,遣使內屬。高祖嘉之, 拜誕征南將軍、東荊州刺史、襄陽王,聽自選郡縣。誕字天生,桓玄之子也。初玄 西奔至枚回洲,被殺,誕時年數歲,流竄大陽蠻中,遂習其俗。及長,多智謀,為 群蠻所歸。誕既內屬,治於朗陵。太和四年,王師南伐,誕請為前驅,乃授使持節、 南征西道大都督,討義陽,不果而還。十年,移居潁陽。十六年,依例降王為公。 十七年,加征南將軍、中道大都督,征竟陵,遇遷洛,師停。是時蕭賾征虜將軍、 直闔將軍蠻酋田益宗率部曲四千餘戶內屬。襄陽酋雷婆思等十一人率戶千餘內徙, 求居大和川,詔給廩食。後開南陽,令有沔北之地。蠻人安堵,不為寇賊。十八年, 誕入朝,賞遇隆厚。卒,諡曰剛。子暉,字道進,位龍驤將軍、東荊州刺史,襲爵。
jǐng míng chū, dà yáng mán qiú tián yù qiū děng èr wàn bā qiān hù nèi fù, zhào zhì sì jùn shí bā xiàn. huī zú, zèng guān jūn jiāng jūn. sān nián, lǔ yáng mán lǔ běi yàn děng jù zhòng gōng bī yǐng chuān, zhào zuǒ wèi jiāng jūn lǐ chóng tǎo píng zhī, xǐ wàn yú jiā yú hé běi zhū zhōu jí liù zhèn. xún pàn nán zǒu, suǒ zài zhuī tǎo, bǐ jí hé, shā zhī jiē jǐn. sì nián, dōng jīng zhōu mán fán sù ān fǎn, jiàn dì hào. zhèng shǐ yuán nián, sù ān dì xiù ān fù fǎn, lǐ chóng yáng dà yǎn xī tǎo píng zhī. èr nián, xiāo yǎn miǎn dōng tài shǒu tián qīng xǐ yōng qī jùn sān shí yī xiàn, hù yù jiǔ xíng qiǎn shǐ nèi fù, qǐ shī tǎo yǎn. qí yōng zhōu yǐ dōng, shí chéng yǐ xī wǔ bǎi yú lǐ shuǐ lù yuán lù, qǐng lǜ bù qǔ duàn zhī. sì nián, xiāo yǎn yǒng níng tài shǒu wén yún shēng liù bù zì hàn dōng qiǎn shǐ guī fù.
景明初,大陽蠻酋田育丘等二萬八千戶內附,詔置四郡十八縣。暉卒,贈冠軍 將軍。三年,魯陽蠻魯北燕等聚眾攻逼潁川,詔左衛將軍李崇討平之,徙萬餘家於 河北諸州及六鎮。尋叛南走,所在追討,比及河,殺之皆盡。四年,東荊州蠻樊素 安反,僭帝號。正始元年,素安弟秀安復反,李崇、楊大眼悉討平之。二年,蕭衍 沔東太守田清喜擁七郡三十一縣,戶遇九行遣使內附,乞師討衍。其雍州以東,石 城以西五百餘里水陸援路,請率部曲斷之。四年,蕭衍永寧太守文雲生六部自漢東 遣使歸附。
yǒng píng chū, dōng jīng zhōu biǎo wéi wéi tài shǒu huán shū xìng qián hòu zhāo wèi dà yáng mán guī fù zhě yī wàn qī bǎi hù, qǐng zhì jùn shí liù xiàn wǔ shí, zhào qián zhèn dōng fǔ zhǎng shǐ lì dào yuán jiǎn xíng zhì zhī. shū xìng jí huī dì yě. yán chāng yuán nián, bài nán jīng zhōu cì shǐ, jū ān chāng, lì yú dōng jīng. sān nián, xiāo yǎn qiǎn bīng tǎo jiāng miǎn, pò lüè zhū mán, bǎi xìng rǎo dòng. zì xiāng dū shuài èr wàn yú rén, pín qǐng tǒng shuài wèi shēng shì. shū xìng gěi yī tǒng bìng wēi yí, wèi zhī jié dù, mán rén suì ān. qí nián, xiāo yǎn yōng zhōu cì shǐ xiāo zǎo qiǎn qí jiāng cài lìng sūn děng sān jiāng kòu nán jīng zhī xī nán, yán xiāng miǎn shàng xià, pò lüè zhū mán. mán qiú yǎn lóng xiāng jiāng jūn chǔ shí lián pàn yǎn lái qǐng yuán, shū xìng yǔ shí lián dū jí mán xià èr wàn yú rén jī zǒu zhī, zhǎn lìng sūn děng sān jiāng. zǎo yòu qiǎn qí xīn yáng tài shǒu shào dào lín yú miǎn shuǐ zhī nán, shí chéng dōng běi lì qīng shuǐ shù, wèi chāo lüè zhī jī. shū xìng qiǎn zhū mán jī pò zhī. sì nián, shū xìng shàng biǎo qǐng bù lì dōng jīng, xǔ zhī. xiāo yǎn měi yǒu kòu chāo, shū xìng bì cuī pò zhī.
永平初,東荊州表囗囗太守桓叔興前後招慰大陽蠻歸附者一萬七百戶,請置郡 十六、縣五十,詔前鎮東府長史酈道元檢行置之。叔興即暉弟也。延昌元年,拜南 荊州刺史,居安昌,隸於東荊。三年,蕭衍遣兵討江沔,破掠諸蠻,百姓擾動。自 相督率二萬餘人,頻請統帥為聲勢。叔興給一統並威儀,為之節度,蠻人遂安。其 年,蕭衍雍州刺史蕭藻遣其將蔡令孫等三將寇南荊之西南,沿襄沔上下,破掠諸蠻。 蠻酋衍龍驤將軍楚石廉叛衍來請援,叔興與石廉督集蠻夏二萬餘人擊走之,斬令孫 等三將。藻又遣其新陽太守邵道林於沔水之南,石城東北立清水戍,為抄掠之基。 叔興遣諸蠻擊破之。四年,叔興上表請不隸東荊,許之。蕭衍每有寇抄,叔興必摧 破之。
zhèng guāng zhōng, shū xìng yōng suǒ bù nán pàn. mán shǒu chéng lóng qiáng lǜ hù shù qiān nèi fù, bài wèi cì shǐ. mán shuài tián wǔ shēng lǜ hù èr qiān nèi xǐ yáng zhōu, bài wèi jùn shǒu. xiāo yǎn yì zhōu cì shǐ biān chéng wáng wén sēng míng, tiě qí jiāng jūn biān chéng tài shǒu tián guān dé děng lǜ hù wàn yú jǔ zhōu nèi shǔ, bài sēng míng píng nán jiāng jūn xī yù zhōu cì shǐ, fēng kāi fēng hóu guān dé lóng xiāng jiāng jūn yì zhōu cì shǐ zì yú fēng shòu gè yǒu chà. sēng míng guān dé bìng rù cháo, mán chū shān zhì biān chéng jiàn ān zhě bā jiǔ qiān hù. yì zhōu xún wèi xiāo yǎn jiāng péi suì suǒ xiàn. yǎn dìng zhōu cì shǐ tián chāo xiù yì qiǎn shǐ qiú fù, qǐng yuán lì nián, cháo tíng kǒng qīng zhì biān yì, wèi zhī xǔ. huì chāo xiù sǐ, qí bù diǎn xiāng shuài nèi fù, xǐ zhī liù zhèn qín lǒng, suǒ zài fǎn pàn. èr jīng xī yǐng, mán dà rǎo dòng, duàn sān yā lù, shā dū du, kòu dào zhì yú xiāng chéng rǔ shuǐ, bǎi xìng duō bèi qí hài. xiāo yǎn qiǎn jiāng wéi guǎng líng, fán chéng zhū mán bìng wèi qián qū, zì rǔ shuǐ yǐ nán, chù chù chāo jié, zì qí bào lüè. lián nián gōng tǎo, sàn ér fù hé, qí bào zī shén.
正光中,叔興擁所部南叛。蠻首成龍強率戶數千內附,拜為刺史。蠻帥田午生 率戶二千內徙揚州,拜為郡守。蕭衍義州刺史、邊城王文僧明,鐵騎將軍、邊城太 守田官德等率戶萬餘舉州內屬,拜僧明平南將軍、西豫州刺史,封開封侯;官德龍 驤將軍、義州刺史;自余封授各有差。僧明、官德併入朝,蠻出山至邊城、建安者 八九千戶。義州尋為蕭衍將裴邃所陷。衍定州刺史田超秀亦遣使求附,請援歷年, 朝廷恐輕致邊役,未之許。會超秀死,其部典相率內附,徙之六鎮、秦隴,所在反 叛。二荊、西郢,蠻大擾動,斷三鴉路,殺都督,寇盜至於襄城、汝水,百姓多被 其害。蕭衍遣將圍廣陵,樊城諸蠻並為前驅,自汝水以南,處處鈔劫,恣其暴掠。 連年攻討,散而複合,其暴滋甚。
yòu yǒu rǎn shì xiàng shì zhě, zōu luò yóu shèng, yú zé dà zhě wàn jiā, xiǎo zhě qiān hù, gèng xiāng chóng jiàn, chēng wáng hóu, tún jù sān xiá, duàn è shuǐ lù, jīng shǔ xíng rén zhì yǒu jiǎ dào zhě.
又有冉氏、向氏者,陬落尤盛,余則大者萬家,小者千戶,更相崇僭,稱王侯, 屯據三峽,斷遏水路,荊、蜀行人至有假道者。
liáo zhě, gài nán mán zhī bié zhǒng, zì hàn zhōng dá yú qióng zé chuān dòng zhī jiān, suǒ zài jiē yǒu. zhǒng lèi shén duō, sǎn jū shān gǔ, lüè wú shì zú zhī bié. yòu wú míng zì, suǒ shēng nán nǚ, wéi yǐ zhǎng yòu cì dì hū zhī. qí zhàng fū chēng ā mó ā duàn, fù rén ā yí ā děng zhī lèi, jiē yǔ zhī cì dì chēng wèi yě. yī shù jī mù, yǐ jū qí shàng, míng yuē gàn lán, gàn lán dà xiǎo, suí qí jiā kǒu zhī shù. wǎng wǎng tuī yī zhǎng zhě wèi wáng, yì bù néng yuǎn xiāng tǒng shè. fù sǐ zé zi jì, ruò zhōng guó zhī guì zú yě. liáo wáng gè yǒu gǔ jiǎo yī shuāng, shǐ qí zǐ dì zì chuī jī zhī. hǎo xiāng shā hài, duō bù gǎn yuǎn xíng. néng wò shuǐ dǐ, chí dāo cì yú. qí kǒu jué shí bìng bí yǐn. sǐ zhě shù guān ér mái zhī. xìng tóng qín shòu, zhì yú fèn nù, fù zǐ bù xiāng bì, wéi shǒu yǒu bīng rèn zhě xiān shā zhī. ruò shā qí fù, zǒu bì, qiú dé yī gǒu yǐ xiè qí mǔ, mǔ dé gǒu xiè, bù fù xián hèn. ruò bào yuàn xiāng gōng jī. bì shā ér shí zhī. píng cháng jié lüè, mài qǔ zhū gǒu ér yǐ. qīn qī bǐ lín, zhǐ shòu xiāng mài, bèi mài zhě hào kū bù fú, táo cuàn bì zhī, nǎi jiāng mǎi rén bǔ zhú, zhǐ ruò wáng pàn, huò biàn fù zhī. dàn jīng bèi fù zhě, jí fú wèi jiàn lì, bù gǎn chēng liáng yǐ. wáng shī ér nǚ, yī kū biàn zhǐ, bù fù zhuī sī. wéi zhí dùn chí máo, bù shí gōng shǐ. yòng zhú wèi huáng, qún jù gǔ zhī, yǐ wèi yīn jié. néng wèi xì bù, sè zhì xiān jìng. dà gǒu yī tóu, mǎi yī shēng kǒu. qí sú wèi guǐ shén, yóu shàng yín sì. suǒ shā zhī rén, měi bìn rán zhě bì bō qí miàn pí, lóng zhī yú zhú, jí zào, hào zhī yuē guǐ, gǔ wǔ sì zhī, yǐ qiú fú lì. zhì yǒu mài qí kūn jì qī nú jǐn zhě, nǎi zì mài yǐ gōng jì yān. zhù tóng wèi qì, dà kǒu kuān fù, míng yuē tóng cuàn, jì báo qiě qīng, yì yú shú shí.
獠者,蓋南蠻之別種,自漢中達於邛笮川洞之間,所在皆有。種類甚多,散居 山谷,略無氏族之別。又無名字,所生男女,唯以長幼次第呼之。其丈夫稱阿謨、 阿段,婦人阿夷、阿等之類,皆語之次第稱謂也。依樹積木,以居其上,名曰「干 蘭」,干蘭大小,隨其家口之數。往往推一長者為王,亦不能遠相統攝。父死則子 繼,若中國之貴族也。獠王各有鼓角一雙,使其子弟自吹擊之。好相殺害,多不敢 遠行。能臥水底,持刀刺魚。其口嚼食並鼻飲。死者豎棺而埋之。性同禽獸,至於 忿怒,父子不相避,惟手有兵刃者先殺之。若殺其父,走避,求得一狗以謝其母, 母得狗謝,不復嫌恨。若報怨相攻擊。必殺而食之。平常劫掠,賣取豬狗而已。親 戚比鄰,指授相賣,被賣者號哭不服,逃竄避之,乃將買人捕逐,指若亡叛,獲便 縛之。但經被縛者,即服為賤隸,不敢稱良矣。亡失兒女,一哭便止,不復追思。 惟執盾持矛,不識弓矢。用竹為簧,群聚鼓之,以為音節。能為細布,色至鮮淨。 大狗一頭,買一生口。其俗畏鬼神,尤尚淫祀。所殺之人,美鬢髯者必剝其麵皮, 籠之於竹,及燥,號之曰「鬼」,鼓舞祀之,以求福利。至有賣其昆季妻奴盡者, 乃自賣以供祭焉。鑄銅為器,大口寬腹,名曰銅爨,既薄且輕,易於熟食。
jiàn guó zhōng, lǐ shì zài shǔ, zhū liáo shǐ chū bā xī qú chuān guǎng hàn yáng ān zī zhōng, gōng pò jùn xiàn, wèi yì zhōu dà huàn. shì nèi wài shòu dí, suǒ yǐ wáng yě. zì huán wēn pò shǔ zhī hòu, lì bù néng zhì, yòu shǔ rén dōng liú, shān xiǎn zhī dì duō kōng, liáo suì xié shān bàng gǔ. yǔ xià rén cān jū zhě pō shū zū fù, zài shēn shān zhě réng bù wèi biān hù. xiāo yǎn liáng yì èr zhōu suì suì fá liáo yǐ zì bì rùn, gōng sī pō jí wèi lì.
建國中,李勢在蜀,諸獠始出巴西、渠川、廣漢、陽安、資中,攻破郡縣,為 益州大患。勢內外受敵,所以亡也。自桓溫破蜀之後,力不能制,又蜀人東流,山 險之地多空,獠遂挾山傍谷。與夏人參居者頗輸租賦,在深山者仍不為編戶。蕭衍 梁益二州歲歲伐獠以自裨潤,公私頗藉為利。
zhèng shǐ zhōng, xià hóu dào qiān jǔ hàn zhōng nèi fù, shì zōng qiǎn shàng shū xíng luán wèi liáng yì èr zhōu cì shǐ yǐ zhèn zhī, jìn xià rén zhě ān dǔ lè yè, zài shān gǔ zhě bù gǎn wèi kòu. hòu yǐ yáng zhǐ wèi liáng zhōu, fù shù yǎn wèi yì zhōu. zhǐ xìng kù nüè, bù dé wù qíng. xiāo yǎn fǔ guó jiāng jūn fàn jì xù yǔ liáo wáng zhào qīng jīng lǜ zhòng tún xiào zǐ gǔ, zhǐ qiǎn tǒng jūn wèi hú jī zǒu zhī. hòu xiāo yǎn níng shuò jiāng jūn jiāng bái fù yōng yí liáo rù tún nán chéng, liáng zhōu rén wáng fǎ qìng yǔ zhī tōng móu, zhòng tún yú gù mén chuān, zhǐ qiǎn zhēng lǔ jiāng jūn què èr zì
正始中,夏侯道遷舉漢中內附,世宗遣尚書邢巒為梁益二州刺史以鎮之,近夏 人者安堵樂業,在山谷者不敢為寇。後以羊祉為梁州,傅豎眼為益州。祉性酷虐, 不得物情。蕭衍輔國將軍范季旭與獠王趙清荊率眾屯孝子谷,祉遣統軍魏胡擊走之。 後蕭衍寧朔將軍姜白復擁夷獠入屯南城,梁州人王法慶與之通謀,眾屯於固門川, 祉遣征虜將軍闕二字
tǎo pò zhī. shù yǎn shī ēn bù xìn, dà dé liáo hé. hòu yǐ yuán fǎ sēng dài fù shù yǎn wèi yì zhōu, fǎ sēng zài rèn tān cán, liáo suì fǎn pàn, gōu yǐn xiāo yǎn jūn wéi bī jìn shòu. cháo tíng yōu zhī, yǐ shù yǎn xiān dé wù qíng, fù lìng chéng chuán wǎng fǔ. liáo wén shù yǎn zhì, mò bù xīn rán, bài yíng dào lù, yú shì ér dìng. jí yuán héng yuán zǐ zhēn xiāng jì wèi liáng zhōu, bìng wú dé jī, zhū liáo kǔ zhī.
討破之。豎眼施恩布信,大得獠和。後以元法僧代傅豎眼 為益州,法僧在任貪殘,獠遂反叛,勾引蕭衍軍圍逼晉壽。朝廷憂之,以豎眼先得 物情,復令乘傳往撫。獠聞豎眼至,莫不欣然,拜迎道路,於是而定。及元恆、元 子真相繼為梁州,並無德績,諸獠苦之。
qí hòu cháo tíng yǐ liáng yì èr zhōu kòng shè xiǎn yuǎn, nǎi lì bā zhōu yǐ tǒng zhū liáo, hòu yǐ bā qiú yán shǐ xīn wèi cì shǐ. yòu lì lóng chéng zhèn, suǒ wǎn liáo èr shí wàn hù, bǐ wèi běi liáo, suì shū zū bù, yòu yǔ wài rén jiāo tōng mào yì. bā zhōu shēng liáo bìng jiē bù shùn, qí zhū tóu wáng měi yú shí jié yè jiàn cì shǐ ér yǐ. xiào chāng chū, zhū liáo yǐ shǐ xīn tān bào, xiāng shuài fǎn pàn, gōng wéi bā zhōu. shān nán xíng tái miǎn yù, jí shí sàn bà. zì shì liáo zhū tóu wáng xiāng shuài yì xíng tái zhě xiāng jì, zi jiàn hòu láo jī zhī. shǐ xīn jiàn zhōng guó duō shì, yòu shī bǐ xīn, lǜ huò zuì qiǎn. shí xiāo yǎn nán liáng zhōu cì shǐ yīn zi chūn shàn huò biān chuí, shǐ xīn móu jiāng nán pàn. shǐ xīn zú zi kǎi shí wèi lóng chéng zhèn jiāng, mì zhī zhī, yán shè luó hòu, suì qín xiāo yǎn shǐ rén, bìng fēng shǐ xīn zhào shū tiě quàn dāo jiàn yī kòu zhī shǔ, biǎo sòng xíng tái. zi jiàn nǎi qǐ yǐ zhèn wèi nán liáng zhōu, kǎi wèi cì shǐ, fā shǐ zhí shǐ xīn, qiú yú nán zhèng. yù zi jiàn jiàn dài, liáng zhōu cì shǐ fù shù yǎn réng wèi xíng tái. shù yǎn jiǔ bìng, qí zi jìng shào nà shǐ xīn zhòng lù, biàn dé hái zhōu. shǐ xīn nǎi qǐ zhòng gōng kǎi, tú miè zhī, jù chéng nán pàn, xiāo yǎn jiāng xiāo wán lǜ zhòng yuán jiē. shí liáng yì èr zhōu bìng qiǎn jiāng tǎo zhī, gōng xiàn bā zhōu, zhí shǐ xīn, suì dà pò wán jūn. jí zhǎn wán, yǐ fù tán biǎo wèi cì shǐ. hòu yuán luó zài liáng zhōu, wèi shǐ xiàn, zì cǐ suì jué.
其後朝廷以梁益二州控攝險遠,乃立巴州以統諸獠,後以巴酋嚴始欣為刺史。 又立隆城鎮,所綰獠二十萬戶,彼謂北獠,歲輸租布,又與外人交通貿易。巴州生 獠並皆不順,其諸頭王每於時節謁見刺史而已。孝昌初,諸獠以始欣貪暴,相率反 叛,攻圍巴州。山南行台勉諭,即時散罷。自是獠諸頭王相率詣行台者相繼,子建 厚勞齎之。始欣見中國多事,又失彼心,慮獲罪譴。時蕭衍南梁州刺史陰子春扇惑 邊陲,始欣謀將南叛。始欣族子愷時為隆城鎮將,密知之,嚴設邏候,遂禽蕭衍使 人,並封始欣詔書、鐵券、刀劍、衣寇之屬,表送行台。子建乃啟以鎮為南梁州, 愷為刺史,發使執始欣,囚於南鄭。遇子建見代,梁州刺史傅豎眼仍為行台。豎眼 久病,其子敬紹納始欣重賂,便得還州。始欣乃起眾攻愷,屠滅之,據城南叛,蕭 衍將蕭玩率眾援接。時梁益二州並遣將討之,攻陷巴州,執始欣,遂大破玩軍。及 斬玩,以傅曇表為刺史。後元羅在梁州,為使陷,自此遂絕。
shǐ chén yuē: dī qiāng mán liáo, fēng sú gè yì, shì yù bù tóng, yán yǔ bù tōng, shèng rén yīn shí shè jiào, suǒ yǐ dá qí zhì ér tōng qí sú yě. rán ér wài níng bì yǒu nèi yōu, lǎn zhī zhě bù kě bù jiè shèn yě.
史臣曰:氐、羌、蠻、獠,風俗各異,嗜欲不同,言語不通,聖人因時設教, 所以達其志而通其俗也。然而外寧必有內憂,覽之者不可不誡慎也。