shí hú jū shì yǐ chún xī dīng yǒu suì wǔ yuè èr shí jiǔ rì wù chén lí chéng dū. shì rì, pō zhōu xiǎo dōng guō hé jiāng tíng xià. hé jiāng zhě, mín jiāng bié pài zì yǒng kāng lí duī fēn rù chéng dū jí péng shǔ zhū jùn hé yú cǐ. yǐ xià xīn jīn, lǜ yě píng lín, yān shuǐ qīng yuǎn, jí shì jiāng nán. tíng zhī shàng yuē fāng huá lóu, qián hòu zhí méi shén duō. gù shì: là yuè shǎng méi yú cǐ. guǎn jiè xún jiǎn yíng zài tíng bàng. měi huā kāi jí sān fēn, xún jiǎn sī jù shēn yī liǎng rì kāi yàn, jiān sī yù yān. shǔ rén rù wú zhě, jiē zì cǐ dēng zhōu. qí xī zé wàn lǐ qiáo. zhū gé kǒng míng sòng fèi yī shǐ wú, yuē: wàn lǐ zhī xíng, shǐ yú cǐ. hòu yīn yǐ míng qiáo. dù zi měi shī yuē: mén pō dōng wú wàn lǐ chuán. cǐ qiáo zhèng wèi wú rén shè. yú zài jùn shí, měi chū dōng guō, guò cǐ qiáo, zhé wèi zhī kǎi rán. dōng xià wǔ lǐ, yuē bǎn qiáo tān, zì shǔ dū xià xiá, tān zhī shǐ yě.
石湖居士以淳熙丁酉歲五月二十九日戊辰離成都。是日，泊舟小東郭合江亭下。合江者，岷江別派自永康離堆分入成都及彭、蜀諸郡合於此。以下新津，綠野平林，煙水清遠，極似江南。亭之上曰芳華樓，前後植梅甚多。故事：臘月賞梅於此。管界巡檢營在亭傍。每花開及三分，巡檢司具申一兩日開燕，監司預焉。蜀人入吳者，皆自此登舟。其西則萬里橋。諸葛孔明送費禕使吳，曰：「萬里之行，始於此。」後因以名橋。杜子美詩曰：「門泊東吳萬里船。」此橋正為吳人設。余在郡時，每出東郭，過此橋，輒為之慨然。東下五里，曰板橋灘，自蜀都下峽，灘之始也。

liù yuè jǐ sì shuò. fā nú lèi, zhōu xià méi zhōu péng shān xiàn, pō. dān qí zhuǎn chéng, guò dōng běi liǎng mén, yòu zhuǎn ér xī. zì shì láng dī xī xíng qín mín shān dào zhōng, liú qú tāng tāng, shēng zhèn sì yě, xīn yāng bó rán yù mào. qián liǎng xún dà hàn, zhǒng jǐ bù rù tǔ, lín xíng, lián rì dé yǔ. dào jiàn tián wēng, xīn rán yuē: jīn suì yòu shú yǐ.
六月己巳朔。發孥累，舟下眉州彭山縣，泊。單騎轉城，過東、北兩門，又轉而西。自侍郎堤西行秦岷山道中，流渠湯湯，聲震四野，新秧勃然郁茂。前兩旬大旱，種幾不入土，臨行，連日得雨。道見田翁，欣然曰：「今歲又熟矣。」

wǔ shí lǐ, zhì pí xiàn. guān zhě sāi tú, jiē yán zhuāng shèng shì, yì mù xiāng wàng. gài zì lái wú zhì shuài xíng cǐ lù zhě. zì shì ér xī, zhōu xiàn jiē rán. pí yì wū jí shèng, jiā jiā yǒu liú shuǐ xiū zhú, ér yáng shì zhī jū wèi zuì. xiàn pǔ dà zhú wàn gè, liú shuǐ guàn zhī, nóng cuì yù dī.
五十里，至郫縣。觀者塞途，皆嚴裝盛飾，帟幕相望。蓋自來無制帥行此路者。自是而西，州縣皆然。郫邑屋極盛，家家有流水脩竹，而楊氏之居為最。縣圃大竹萬個，流水貫之，濃翠欲滴。

wèi zhì xiàn èr shí lǐ, yǒu xī pǔ zhèn, gù xī pǔ xiàn. jīn fèi, shǔ pí, yóu wèi zhuàng zhèn. dù zi měi shī: nán jīng xī pǔ dào, sì yuè shú huáng méi. zhàn zhàn zhǎng jiāng qù, míng míng xì yǔ lái. shǔ wú méi yǔ, zi měi méi shú shí jīng xíng, ǒu zhí yǔ ěr. kǒng hòu rén biàn zhǐ wèi méi yǔ, gù biàn zhī. táng xuán zōng xìng shǔ, cháng yǐ chéng dū wèi nán jīng yún.
未至縣二十里，有犀浦鎮，故犀浦縣。今廢，屬郫，猶為壯鎮。杜子美詩：「南京犀浦道，四月熟黃梅。湛湛長江去，冥冥細雨來。」蜀無梅雨，子美梅熟時經行，偶值雨耳。恐後人便指為梅雨，故辯之。唐玄宗幸蜀，嘗以成都為南京雲。

pí tǒng. jié dà zhú, zhǎng èr chǐ yǐ xià, liú yī jié wèi dǐ, kè qí wài wèi huā wén. shàng yǒu gài, yǐ tiě wèi tí liáng, huò zhū huò hēi, huò bù qī, dà shuài qiè jiǔ zhú tǒng ěr. huá yáng fēng sú jì suǒ zài, nǎi kū zhú qīng niàng, bì yǐ ǒu sī jiāo yè, xìn sù xīn xiāng dá yú wài. rán hòu duàn qǔ yǐ xiàn, wèi zhī pí tǒng jiǔ. guān cǐ, zé shì jiù zhú lín zhōng wèi zhī, jīn wú cǐ jiǔ fǎ yǐ.
郫筒。截大竹，長二尺以下，留一節為底，刻其外為花紋。上有蓋，以鐵為提梁，或朱或黑，或不漆，大率挈酒竹筒耳。《華陽風俗記》所載，乃刳竹傾釀，閉以藕絲蕉葉，信宿馨香達於外。然後斷取以獻，謂之郫筒酒。觀此，則是就竹林中為之，今無此酒法矣。

gēng wǔ. èr shí lǐ, zǎo dùn ān dé zhèn. sì shí lǐ, zhì yǒng kāng jūn. yí lù jiāng shuǐ fèn liú rù zhū qú, jiē léi hōng xuě juǎn, měi tián mí wàng, suǒ wèi mín shān zhī xià wò yě zhě zhèng zài cǐ. chóng dé miào zài jūn chéng xī mén wài shān shàng, qín tài shǒu lǐ bīng fù zǐ miào shí chù yě.
庚午。二十里，早頓安德鎮。四十里，至永康軍。一路江水分流入諸渠，皆雷轟雪卷，美田彌望，所謂岷山之下沃野者正在此。崇德廟在軍城西門外山上，秦太守李冰父子廟食處也。

xīn wèi. dēng chéng xī mén lóu. qí xià mín jiāng. jiāng zì shān zhōng chū, zhì cǐ shǐ shèng zhuàng. duì jiāng jí mín shān. mín shān zhī zuì jìn zhě, yuē qīng chéng shān. qí yóu dà zhě, yuē dà miàn shān. dà miàn shān zhī hòu, jiē xī róng shān yǐ. xī mén míng yù lěi guān. zì mén shǎo zhuǎn, dēng fú yún tíng, lǐ fán qīng shū shǒu jùn shí suǒ zuò. qǔ dù zi měi shī yù lěi fú yún biàn gǔ jīn zhī jù, dēng lín xióng shèng.
辛未。登城西門樓。其下岷江。江自山中出，至此始盛壯。對江即岷山。岷山之最近者，曰青城山。其尤大者，曰大面山。大面山之後，皆西戎山矣。西門名玉壘關。自門少轉，登浮雲亭，李蘩清叔守郡時所作。取杜子美詩「玉壘浮雲變古今」之句，登臨雄勝。

yòu dēng huái gǔ tíng, fǔ guān lí duī. lí duī zhě, lǐ tài shǒu záo yá zhōng duàn, fēn jiāng shuǐ yī pài rù yǒng kāng yǐ zhì péng shǔ, zhī liú zì pí yǐ zhì chéng dū. huái gǔ duì yá, yǒu dào guān yuē fú lóng, xiāng chuán lǐ tài shǒu suǒ niè lóng yú lí duī zhī xià. guān yǒu sūn tài gǔ huà lǐ shì fù zǐ xiàng.
又登懷古亭，俯觀離堆。離堆者，李太守鑿崖中斷，分江水一派入永康以至彭、蜀，支流自郫以至成都。懷古對崖，有道觀曰伏龍，相傳李太守鎖孽龍於離堆之下。觀有孫太古畫李氏父子像。

chū yù lěi guān, dēng shān, yè chóng dé miào. xīn zuò miào qián mén lóu, shén zhuàng, xià lín dà jiāng, míng yuē dōu jiāng. jiāng yuán zhèng zì xī róng zhōng lái, yóu mín shān jiàn hè chū ér huì yú cǐ, gù míng dōu jiāng. shì yún jiāng chū mín shān zhě, zì zhōng guó suǒ jiàn yán zhī yě. lǐ tài shǒu shū jiāng qū lóng, yǒu dà gōng yú xī shǔ. cí jì shén shèng, suì kuī yáng wǔ wàn, mín mǎi yī yáng jiāng yǐ jì ér ǒu chǎn gāo zhě, yì bù gǎn liú, bìng qū yǐ xiǎng. miào qián tú hù shù shí bǎi jiā, yǒng kāng jùn jì zhì zhuān yǎng yáng shuì, shén yǐ qí shā yě. yú zuò shī kè shí yǐ fěng, jì shén tīng wàn yī gǎn dòng yún.
出玉壘關，登山，謁崇德廟。新作廟前門樓，甚壯，下臨大江，名曰都江。江源政自西戎中來，由岷山澗壑出而會於此，故名都江。世雲江出岷山者，自中國所見言之也。李太守疏江驅龍，有大功於西蜀。祠祭甚盛，歲刲羊五萬，民買一羊將以祭而偶產羔者，亦不敢留，並驅以享。廟前屠戶數十百家，永康郡計至專仰羊稅，甚矣其殺也。余作詩刻石以諷，冀神聽萬一感動雲。

miào qián jìn lí duī, lèi shí zǐ zuò zhǎng tīng yǐ è shuǐ, hào xiàng bí, yǐ xíng sì míng. xī chuān xià hàn, zhī jiāng shuǐ hé, jí qiǎn shǐ zhì dǎo, zēng yàn yōng shuǐ, yǐ rù zhī jiāng, sān sì sù, shuǐ jí biàn, wèi zhī shè shuǐ. yú zài chéng dū, lián suì qiǎn jùn chéng féng fǔ shè shuǐ cí xià, jiē rú qī ér yīng, lián dé rěn. jì yè xiè yú miào, cháng yáng sān lóu ér fǎn.
廟前近離堆，累石子作長汀以遏水，號象鼻，以形似名。西川夏旱，支江水涸，即遣使致禱，增堰壅水，以入支江，三四宿，水即遍，謂之攝水。余在成都，連歲遣郡丞馮輔攝水祠下，皆如期而應，連得稔。既謁謝於廟，徜徉三樓而返。

jiāng zhì qīng chéng, zài dù shéng qiáo. měi qiáo zhǎng bǎi èr shí zhàng, fēn wèi wǔ jià, qiáo zhī guǎng shí èr shéng pái lián zhī, shàng bù zhú bā, zǎn lì dà mù shù shí yú jiāng shā zhōng, niǎn shí gù qí gēn, měi shù shí mù zuò yī jià, guà qiáo yú bàn kōng, dà fēng guò zhī, xiān jǔ fān rán, dà lüè rú yú rén shài wǎng rǎn jiā liàng cǎi bó zhī zhuàng. yòu xū shě yú jí bù, cóng róng zé zhèn diào bù kě lì. tóng háng jiē shī sè. jùn rén yún: shāo yū shù lǐ, yǒu bái shí dù, kě yǐ chuán jì, rán jí tuān xiǎn yě.
將至青城，再度繩橋。每橋長百二十丈，分為五架，橋之廣十二繩排連之，上布竹笆，攢立大木數十於江沙中，輦石固其根，每數十木作一架，掛橋於半空，大風過之，掀舉幡然，大略如漁人曬網、染家晾彩帛之狀。又須舍輿疾步，從容則震掉不可立。同行皆失色。郡人云：「稍迂數里，有白石渡，可以船濟，然極湍險也。」

wǔ shí lǐ, zǎo dùn luó hàn yuàn yán jiāng xíng. shān jiǎo rù qīng chéng jiè. dào zuǒ yòu duō yōu jū, liú shuǐ cóng chēng, xiū zhú mí wàng. wǎn, jiàn rù shān.
五十里，早頓羅漢院沿江行。山腳入青城界。道左右多幽居，流水淙琤，脩竹彌望。晚，漸入山。

sān shí lǐ, zhì qīng chéng shān. mén yuē bǎo xiān jiǔ shì dòng tiān. yè sù zhàng rén guān. guān zài zhàng rén fēng xià, wǔ fēng jùn zhì rú píng, guān zhī tái diàn, shàng zhì yán fù. zhàng rén zì táng yǐ lái, hào wǔ yuè zhàng rén chǔ fú dìng mìng zhēn jūn. chuán jì lüè yún: xìng níng, míng fēng. yǔ huáng dì tóng shí, dì cóng zhī wèn lóng qiāo fēi xíng zhī dào. běn cháo zēng chóng cí diǎn, yǔ qián lú jiē yǒu gōng míng, cǐ dú hào zhàng rén guān. xiān shì qí tú yǐ wèi yán, yú wèi qǐng zhī cháo. lǐ dào rén fù shì wèi lǐ bù shì láng, shàng yì yuē:
三十里，至青城山。門曰寶仙九室洞天。夜宿丈人觀。觀在丈人峰下，五峰峻峙如屏，觀之台殿，上至岩腹。丈人自唐以來，號五嶽丈人儲福定命真君。傳記略云：「姓寗，名封。與黃帝同時，帝從之問龍蹺飛行之道。」本朝增崇祠典，與灊、廬皆有宮名，此獨號丈人觀。先是其徒以為言，余為請之朝。李燾仁父適為禮部侍郎，上議曰：

àn: hé tú kuò dì xiàng: mín shān zhī jīng, shàng wèi jǐng luò, dì yǐ huì chāng, shén yǐ jiàn fú. zhù yuē: chāng jí qìng yě. qīng chéng shí mín shān dì yī fēng, huì qìng yòu fú dàn jié zhī míng.
按：《河圖括地象》：岷山之精，上為井絡，帝以會昌，神以建福。注曰：「昌即慶也。」青城實岷山第一峰，會慶又符誕節之名。

nǎi cì míng huì qìng jiàn fú gōng. yú jiāng rù shān ér chì shū shì zhì, nǎi zuò jiào yǐ zhù shèng xiè ēn.
乃賜名會慶建福宮。余將入山而敕書適至，乃作醮以祝聖謝恩。

zhēn jūn diàn qián yǒu dà lóu, yuē yù huá. huī fēi lún huàn, jí tǔ mù zhī shèng. diàn sì bì, sūn tài gǔ huà huáng dì ér xià sān shí èr xiān zhēn, bǐ fǎ chāo miào, qì gé qīng yì. cǐ bì guān yú xī zhōu. liǎng wǔ gǔ huà shàng duō, bàn yǐ bō luò, wéi zhāng guǒ lǎo sūn sī miǎo èr xiàng wú yàng.
真君殿前有大樓，曰玉華。翬飛輪奐，極土木之勝。殿四壁，孫太古畫黃帝而下三十二仙真，筆法超妙，氣格清逸。此壁冠於西州。兩廡古畫尚多，半已剝落，惟張果老、孫思邈二像無恙。

rén shēn. pō qīng chéng shān. shǐ shēng zhī chén yě. jīn chūn bìng shǎo chéng, jǐ dài, jǐn dé gēng shēng, yīn lái míng shān ráng jì.
壬申。泊青城山。始生之辰也。今春病少城，幾殆，僅得更生，因來名山禳祭。

yè, dào shì jiù diàn qián zuò bù xū yí. fāng shēng tán, yǒu dà jù chū diàn hòu yán shàng, sè dòng chì, zhōu xuán shān dǐng, yǒu qǐng miè biàn. tóng yóu zhě jí qū lái guān, zé wú yǒu yǐ. yú mò qǐng yú zhàng rén, cǐ dēng zhèng wèi pū chū zhě, dāng fù jiàn, shǐ zhū rén gòng guān zhī. yǔ tuō kǒu, dēng fù chū, fēn hé xuàn zhuǎn, ruò jīng cáng rán, shí qǐng nǎi méi. guān rén yún: cóng lái cǐ fēng wú dēng, sì nián qián céng yī jiàn.
夜，道士就殿前作步虛儀。方升壇，有大炬出殿後岩上，色洞赤，周旋山頂，有頃滅變。同游者疾趨來觀，則無有矣。余默請於丈人，此燈正為仆出者，當復見，使諸人共觀之。語脫口，燈復出，分合眩轉，若經藏然，食頃乃沒。觀人云：「從來此峰無燈，四年前曾一見。」

jīn rì shān hòu lǎo rén cūn qí dié fù zi bèi, wén yú zhì cǐ, jiē fú xié lái guān. cūn qù cǐ bù yuǎn, dàn guò shù shéng qiáo. sú chēng qí cūn yuē liáo zé, yú yǐ wèi bù yǎ xún, gēng míng lǎo zhái. jìn lái yán lào lù tōng, shòu yì jiǎn.
今日山後老人村耆耋婦子輩，聞余至此，皆扶攜來觀。村去此不遠，但過數繩橋。俗稱其村曰獠澤，余以為不雅馴，更名老宅。近來鹽酪路通，壽亦減。

guǐ yǒu. zì zhàng rén guān xī dēng shān, wǔ lǐ zhì shàng qīng gōng. zài zuì gāo fēng zhī dǐng, yǐ bǎn gé chā shí, zuò táng diàn. xià shì zhàng rén fēng, zhí dǔ qiáng ěr. mín shān shù bǎi fēng, xī zài lán kǎn xià, rú cuì làng qǐ fú, shì jiē dōng qīng. yī xuān zhèng duì dà miàn shān, yī shàng liù shí lǐ, yǒu yí tǎn yuē fú róng píng, dào rén yú bǐ zhǒng qiōng. fēi liú xún rì bù kě dēng, qiě shè rù yí jiè, suī yǔ yī bèi yì hǎn dào. xuě shān sān fēng làn yín zuó yù, chuǎng chū dà miàn hòu. xuě shān zài xī yù, qù cǐ bù zhī jǐ qiān lǐ, ér liǎo rán jiàn zhī, zé qí jùn jí kě zhī. shàng qīng zhī yóu, zhēn tiān xià wěi guān zāi!
癸酉。自丈人觀西登山，五里至上清宮。在最高峰之頂，以板閣插石，作堂殿。下視丈人峰，直堵牆耳。岷山數百峰，悉在欄檻下，如翠浪起伏，勢皆東傾。一軒正對大面山，一上六十里，有夷坦曰芙蓉平，道人於彼種芎。非留旬日不可登，且涉入夷界，雖羽衣輩亦罕到。雪山三峰爛銀琢玉，闖出大面後。雪山在西域，去此不知幾千里，而瞭然見之，則其峻極可知。上清之游，真天下偉觀哉！

yè, yǒu dēng chū. sì shān yǐ qiān bǎi shù, wèi zhī shèng dēng. shèng dēng suǒ zhì duō yǒu, shuō zhě bù néng jiān jué. huò yún gǔ rén suǒ cáng dān yào zhī guāng, huò wèi cǎo mù zhī líng zhě yǒu guāng, huò yòu yǐ wèi lóng shén shān guǐ suǒ zuò, qí shēn xìn zhě zé yǐ wèi xiān shèng zhī suǒ shè huà yě.
夜，有燈出。四山以千百數，謂之聖燈。聖燈所至多有，說者不能堅決。或雲古人所藏丹藥之光，或謂草木之靈者有光，或又以謂龍神山鬼所作，其深信者則以為仙聖之所設化也。

jiǎ xū. xià shān wǔ lǐ, fù zhì zhàng rén guān. èr shí lǐ, zǎo dùn zhǎng shēng guān, fàn zhǎng shēng de dào chù yě. yǒu sūn tài gǔ huà lóng hǔ èr jūn, zài diàn wài liǎng bì shàng. bǐ shì huī sǎo, yún yān fēi dòng, gài sūn bǐ zhī yóu qí zhě.
甲戌。下山五里，復至丈人觀。二十里，早頓長生觀，范長生得道處也。有孫太古畫龍虎二君，在殿外兩壁上。筆勢揮掃，雲煙飛動，蓋孫筆之尤奇者。

diàn bì yòu yǒu sūn huà wèi jiāng lóng yī dǔ. xiāng chuán sūn yù huà lóng ér bù zhī qí zhēn. yǒu zhàng fū guò, yún: jūn yù shí zhēn lóng hū? hū biàn ér yāo jiǎo. sūn dì shì, huà dé zhī. shì shāo jiǔ, yī mù suì shěng, jí cǐ huà yě. jiù bì, xuān hé jiān qǔ rù jīng shī. lín xíng, dào shì mù míng bǐ mó yú xīn bì, jīn suǒ cún zhě mó běn yě.
殿壁又有孫畫《味江龍》一堵。相傳孫欲畫龍而不知其真。有丈夫過，云：「君欲識真龍乎？」忽變而夭矯。孫諦視，畫得之。視稍久，一目遂眚，即此畫也。舊壁，宣和間取入京師。臨行，道士募名筆摹於新壁，今所存者摹本也。

wǎn, sù fàn shì zhuāng yuán.
晚，宿范氏莊園。

yǐ hài. shí wǔ lǐ, fā qīng chéng xiàn. tóng nián yǎ zhōu shǒu hé zhèng zhòng zi fāng lái jiàn, zhāo yóu qí qún cóng yuán lín. jiāng shuǐ fèn liú rù xiàn, tān shēng guā ěr, yǐ gù rén jiā xī yǒu liú qú xiū zhú, yì chéng yōu qù.
乙亥。十五里，發青城縣。同年雅州守何正仲子方來見，招游其群從園林。江水分流入縣，灘聲聒耳，以故人家悉有流渠脩竹，易成幽趣。

sì shí wǔ lǐ, wǎn sù shǔ zhōu chéng wài shèng fú yuàn.
四十五里，晚宿蜀州城外聖佛院。

bǐng zǐ. èr shí lǐ, zǎo dùn zhōu jiā zhuāng. zhōu shì sān dà dì, jiē gāo shuǎng yán jié. dà dǐ wò yě suǒ zài, èr bǎi nián bù jiàn bīng huǒ. jū mín wū shì rú fǎ, yǒu chéng píng qì xiàng.
丙子。二十里，早頓周家莊。周氏三大第，皆高爽嚴潔。大抵沃野所在，二百年不見兵火。居民屋室如法，有承平氣象。

shí lǐ, zhì shǔ zhōu. jùn pǔ nèi xī hú jí guǎng mào. hé huā zhèng shèng, hū hú chuán fàn zhī. xì lǎn gǔ mù xiū zhú jiān, jǐng wù shén yě, wèi xī zhōu shèng chù. hú zhōng duō xiǎo líng, kě shí. shǔ wú líng, zhì cǐ shǐ jiàn zhī. jùn shǒu wú guǎng zhòng sā jiù sì xiāng táng xīn zhī, míng yuē xī chūn. yú wèi bù ruò réng qí jiù. sì xiāng wèi táng lǐ jiàng zhōng shào jīng děng, jiē cháng wèi shǔ zhōu cì shǐ zhě yě. rán dàn míng sì xiāng, xián xiàn dìng shù, nǎi wèi gēng míng xiāng yè yún.
十里，至蜀州。郡圃內西湖極廣袤。荷花正盛，呼湖船泛之。系纜古木脩竹間，景物甚野，為西州勝處。湖中多小菱，可食。蜀無菱，至此始見之。郡守吳廣仲撒舊四相堂新之，名曰熙春。余謂不若仍其舊。四相謂唐李絳、鍾紹京等，皆嘗為蜀州刺史者也。然但名四相，嫌限定數，乃為更名相業雲。

dīng chǒu. sān shí lǐ, zǎo dùn jiāng yuán xiàn. qián guǎn zhí zhāng yǎn jì zhǎng zhāo zhì qí zēng zǔ suǒ zuò shàn sòng táng shàng. jì zhǎng zhī zǔ yǔ sī mǎ wēn gōng fàn tài shǐ tóng cháo xiāng shàn yě, lùn xīn fǎ bù hé, guī. èr gōng zuò shàn sòng táng shī yǐ sòng zhī, shǐ guī shòu qí qīn. shī juǎn jiē cún bì, yǒu zhào qīng xiàn gōng zǎi yì shí tí zì.
丁丑。三十里，早頓江原縣。前館職張縯季長招至其曾祖所作善頌堂上。季長之祖與司馬溫公、范太史同朝相善也，論新法不合，歸。二公作《善頌堂詩》以送之，使歸壽其親。詩卷皆存壁，有趙清獻公宰邑時題字。

jì zhǎng zhī zú zǔ hào, cáng rén zōng yù fēi bái shū. shān gǔ suǒ bá zhě, qí mò jù yù tiān dì zhī gāo hòu, zàn rì yuè zhī guāng huá chén zhī qí bù néng yě, jīn jí zhōng zuò chén zì zhī qí bù néng yě. zì zì gài hòu lái suǒ zēng, yǔ yì fāng quán. shān gǔ zì chēng hóng zhōu fēn níng xiàn shuāng jǐng lǐ qián shǐ guān chén huáng tíng jiān, gài zhé róng zhōu shí suǒ bá.
季長之族祖浩，藏仁宗御飛白書。山谷所跋者，其末句譽天地之高厚，贊日月之光華；「臣知其不能也」，今集中作「臣自知其不能也」。「自」字蓋後來所增，語意方全。山谷自稱「洪州分寧縣雙井裡前史官臣黃庭堅」，蓋謫戎州時所跋。

sì shí lǐ, sù xīn jīn xiàn. chéng dū jí cǐ jùn sòng kè bì huì. yì zhōng jiè jū, jiù shě jiē mǎn, xiàn rén yǐ wèi shèng. chéng dū wàn lǐ qiáo xià zhī jiāng yǔ mín jiāng zhèng pài hé yú cǐ.
四十里，宿新津縣。成都及此郡送客畢會。邑中借居，僦舍皆滿，縣人以為盛。成都萬里橋下之江與岷江正派合於此。

wù yín. wèi sòng kè zhù yī rì. yǐn bà, fā qiǎn, lìng gè guī, liú zhě shàng shí wǔ liù. xīn jīn xiàn xiè shàng yǔ bàng fēng, wú yī xí kuān jié chù. sòng kè tān yú xiāng cóng, huān rán jìng rì, wàng qí jū zhī lòu yě.
戊寅。為送客住一日。飲罷，發遣，令各歸，留者尚十五六。新津縣廨上雨傍風，無一席寬潔處。送客貪於相從，歡然竟日，忘其居之陋也。

jǐ mǎo. dà yǔ, bù kě dēng xiū jué. xiū jué zhě, xīn jīn xiàn duì jiāng yī xiǎo shān. shàng yǒu jué shèng tíng, yī wàng píng yě, kě jǐn xī chuān. dù zi měi suǒ wèi xī chuān gōng kè yǎn, wéi yǒu cǐ jiāng jiāo. shì rì, wù yǔ hūn hūn, fēi yuǎn wàng suǒ yí, gù bù fù dēng.
己卯。大雨，不可登脩覺。脩覺者，新津縣對江一小山。上有絕勝亭，一望平野，可盡西川。杜子美所謂「西川供客眼，惟有此江郊」。是日，霧雨昏昏，非遠望所宜，故不復登。

chén chū, yǐ xiǎo zhōu xià péng shān, jǐ wèi yǐ dào, yǔ nú lèi chuán huì. jí jiě wéi, wǔ hòu, zhì méi zhōu chéng wài jiāng, jí bō lí jiāng yě. dōng shí shuǐ sè rú cǐ. fāng xià, lǎo nù tāo zhǎng, jiē huáng liú ěr. jiāng shàng xiǎo shān míng má yí, chuān yuán píng yuǎn shì jiāng zhè jiān.
辰初，以小舟下彭山，己、未已到，與孥累船會。即解維，午後，至眉州城外江，即玻璃江也。冬時水色如此。方夏，潦怒濤漲，皆黃流耳。江上小山名蟆頤，川原平遠似江、浙間。

chéng zhōng hé huā tè shèng, chù chù yǒu chí táng. tā jùn zhǒng hé zhě jiē mǎi zhǒng yú méi. biàn chéng xī shì shí jiē, zuì wèi yǎ jié, qián shǒu wáng yáng yīng zhāo zǔ suǒ zuò yě. jǐng shū lóu zài zǐ chéng shàng, shén cǎo cǎo. wén jiù lóu zài qí jiǎo, yóu bù rú jīn. qí qián duō cǎo mù bì kuī, wú suǒ jiàn.
城中荷花特盛，處處有池塘。他郡種荷者皆買種於眉。遍城悉是石街，最為雅潔，前守王陽英昭祖所作也。景疏樓在子城上，甚草草。聞舊樓在其角，尤不如今。其前多草木蔽虧，無所見。

gēng chén. liú tūn wén qián zhāo jí yú jùn pǔ qǐ wén táng, táng míng gài wèi dōng pō shè duì qǐ wén. yòu yī táng, qián shǒu lǐ shí zhī jǐ suǒ zuò, míng yuán yòu xué táng. méi rén yún: lǐ chū jiē táng míng, qīng báo zi yú jùn qián qí tíng shàng, yì shū qí bǎng yuē chún xī jiǔ sì. qí sú dà dǐ hǎo lùn yì. wén qián, jùn rén yě.
庚辰。劉焞文潛招集於郡圃起文堂，堂名蓋為東坡設對起文。又一堂，前守李石知幾所作，名元佑學堂。眉人云：「李初揭堂名，輕薄子於郡前旗亭上，亦書其榜曰『淳熙酒肆』。」其俗大抵好論議。文潛，郡人也。

méi jùn zhì yǒu gǔ zào, zài tīng shì hòu, tài shǒu bù gǎn jū, jiōng yào fèng cí zhī. yòu wén jūn zī kù yǒu yī shuǐ wèng, mǎn zhù shí zǐ, měi yuè shuò yì cí zhī, réng zēng shuǐ shí gè yī qì, bù zhī qí jǐ nián, ér zhì jīn bù mǎn. guān fǔ guài wū zhī shì, wèi yǒu rú méi zhī zào wèng zhě.
眉郡治有古灶，在廳事後，太守不敢居，扃鑰奉祠之。又聞軍資庫有一水瓮，滿貯石子，每月朔亦祠之，仍增水、石各一器，不知其幾年，而至今不滿。官府怪誣之事，未有如眉之灶瓮者。

xīn sì. zhāo sòng kè yàn yú méi shān guǎn, yǔ xù bié. lì zi yǐ guò, jùn zhōng yóu yú yī zhū, jiē rú wò dān, jǐn xié yǐ jiàn xiǎng. ǒu yǒu liǎng bàn liú guǎn zhōng, jīng sù qǔ shì, lǜ yè hóng shí càn rán. nǎi zhī xún cháng yòng lán luò shèng zhù, tú yù tòu fēng, bù zhī wèi yǔ lù zhān sǎ, fēng rì zhì báo, jīng sù sè xiāng dōu biàn. shì qǔ shù bǎi kē, zhù yǐ dà hé, mì fēng zhī, zǒu jiè rù chéng dū, yǐ yí gāo zhū èr shǐ zhě, yì liǎng xī dào. èr jūn huí shū yún: fēng lù zhī qì rú xīn. jì zhī yǐ gào hào shì zhě.
辛巳。招送客燕於眉山館，與敘別。荔子已過，郡中猶餘一株，皆如渥丹，盡擷以見餉。偶有兩柈留館中，經宿取視，綠葉紅實粲然。乃知尋常用籃絡盛貯，徒欲透風，不知為雨露沾灑，風日炙薄，經宿色香都變。試取數百顆，貯以大合，密封之，走介入成都，以遺高、朱二使者，亦兩夕到。二君回書云：「風露之氣如新。」記之以告好事者。

rén wǔ. fā méi zhōu. liù shí lǐ, wǔ, zhì zhōng yán, hào xī chuān lín quán zuì jiā chù. xiāng chuán wèi dì wǔ luó hàn nuò jǔ nà dào chǎng, yòu wèi cí lǎo lóng suǒ jū.
壬午。發眉州。六十里，午，至中岩，號西川林泉最佳處。相傳為第五羅漢諾矩那道場，又為慈姥龍所居。

dēng àn jí rù shān jìng, bàn lǐ yǒu huàn yú tán. shuǐ chū yán xià, mò zhī qiǎn shēn, shì wèi lóng zhī kū zhái. rén pāi shǒu tán shàng, zé qún yú zì yán xià chū, rán mò gǎn wán. liǎng nián qián, yǒu jiān sī cóng zú yù qí zhōng, ruò yǒu wù yè rù yá xià. yì rì, shī fú chū jiāng shàng.
登岸即入山徑，半里有喚魚潭。水出岩下，莫知淺深，是為龍之窟宅。人拍手潭上，則群魚自岩下出，然莫敢玩。兩年前，有監司從卒浴其中，若有物曳入崖下。翌日，屍浮出江上。

yòu bàn lǐ, yǒu shēn yuán quán. fán wǔ lǐ, zhì cí lǎo yán. yán qián jí sì yě. fán shān zhōng yán tán tíng yuàn zhī bǎng, jiē shān gǔ shū. shān gǔ biǎn róng zhōu, jīn xù zhōu yě. yǒu qīn gù zài qīng shén, suì zhì méi, yóu zhōng yán. zì cǐ bù fù xī, gài yuán bù shí chéng dū, yí yǒu suǒ wèi bì yún.
又半里，有深源泉。凡五里，至慈姥岩。岩前即寺也。凡山中岩潭亭院之榜，皆山谷書。山谷貶戎州，今敘州也。有親故在青神，遂至眉，游中岩。自此不復西，蓋元不識成都，疑有所畏避雲。

rù sì, cè chū shí dèng, bàn lǐ yú, yǒu sān shí fēng, píng zhèng rú gāo lóu wēi què, jié yè qí wěi, bù kě míng zhuàng. qián èr fēng, hòu yī fēng, rú pǐn zì. qián èr fēng zhī jiān, róng yī jìng, kě yǐ bìng xíng. zhì zhōng fēng zhī xià, yǒu shí shì, nuò jǔ nà ān yě. jiù shuō yǒu tiān tāi sēng, yù bìng sēng yǔ yī mù suǒ shi, yuē: yì rì zhì méi zhī zhōng yán, yǐ cǐ shi kòu shí sǔn, wǒ dāng chū jiàn. yǐ ér guǒ rán. tiān tāi sēng huǎng rán, shí wèi bìng sēng. qiè yǐ fù hǎi zhōng zhāi huì. jì huí, rú mèng jué. zì cǐ zhōng yán zhī míng suì xiǎn. sān fēng, tǔ rén wèi zhī shí sǔn. yú guān zhī, nǎi sān shí lóu, sǔn gài bù zú dào.
入寺，側出石磴，半里余，有三石峰，平正如高樓巍闕，巀嶪奇偉，不可名狀。前二峰，後一峰，如品字。前二峰之間，容一徑，可以並行。至中峰之下，有石室，諾矩那庵也。舊說有天台僧，遇病僧與一木鎖匙，曰：「異日至眉之中岩，以此匙扣石筍，我當出見。」已而果然。天台僧恍然，識為病僧。挈以赴海中齋會。既回，如夢覺。自此中岩之名遂顯。三峰，土人謂之石筍。余觀之，乃三石樓，筍蓋不足道。

bàng yòu yǒu bǎo píng fēng shù bǎi chǐ, shàng chǐ xià suō, zhēn yī gǔ hú, yì shén qí guài.
傍又有寶瓶峰數百尺，上侈下縮，真一古壺，亦甚奇怪。

sòng kè fù jí shān zhōng, suì liú sù. chū yè, yuè chū dōng lǐng, sōng guì rú méng shuāng xuě, yǔ zhū rén píng lán jí tán. zhì yè fēn, sàn.
送客復集山中，遂留宿。初夜，月出東嶺，松桂如蒙霜雪，與諸人憑欄極談。至夜分，散。

guǐ wèi. zǎo shí hòu, yǔ sòng kè chū sì, zhì cí lǎo yán qián pái huái, jiē bù rěn fēn mèi. fù bān jīng, xiǎo yǐn yán xià. xū yú fēng yǔ dà zhì, yán liū chuí xià rú bù, yǔ yìng sōng zhú, rú yù chén sàn fēi. zhū bīn gè jí xí zuò shī, bù jué rì mù, suì jiē bù chéng háng. xià shān, fù rù sù sì zhōng.
癸未。早食後，與送客出寺，至慈姥岩前徘徊，皆不忍分袂。復班荊，小飲岩下。須臾風雨大至，岩溜垂下如布，雨映松竹，如玉塵散飛。諸賓各即席作詩，不覺日暮，遂皆不成行。下山，復入宿寺中。

jiǎ shēn. zǎo chū shān, zhì jiāng bù, yǔ sòng kè xiān guī zhě bié. fàng chuán guò qīng yī, rù hú ráng xiá, yóu píng qiāng jiù xiàn zhì jiā zhōu, rì wèi bū. zì méi zhì jiā, bǎi èr shí lǐ, zhōng yán qí bàn tú yě.
甲申。早出山，至江步，與送客先歸者別。放船過青衣，入湖瀼峽，由平羌舊縣至嘉州，日未晡。自眉至嘉，百二十里，中岩其半途也。

yè xiàn shǐ chéng yǒng zhī yú xuě táng. xuě táng zhě, yǒng zhī qì zhòng táng zhī hòu yī táng. shēn suì qīng liáng, zhuān yǐ dù shǔ. jǐn qǔ suǒ cáng xuě tú guà sì bì, ér bǎng yuē xuě táng, jiāng yǐ guǎn yú. yú bù xiá qiān, rán wèi xíng yǐ qián, gài rì zào yān.
謁憲使程詠之於雪堂。雪堂者，詠之葺重堂之後一堂。深邃清涼，專以度暑。盡取所藏雪圖掛四壁，而榜曰雪堂，將以館余。余不暇遷，然未行以前，蓋日造焉。

xiān shì yú zào zhōu yú xù, jì chéng, sù liú pō yú jiā. fǔ bì ér bèi zhào, zì hé jiāng chéng xiǎo zhōu zhì cǐ. dēng xīn jiàn, nǎi zhì zhuāng, jí zài zhū jūn fēng zhuāng, shāo zhì yī xíng sī shāng nì shuì zhī bì, lì liú shù rì.
先是余造舟於敘，既成，溯流泊於嘉。甫畢而被召，自合江乘小舟至此。登新艦，乃治裝，及載諸軍封樁，稍治一行私商匿稅之弊，例留數日。

xíng guǎn zhī cè, yuē wèn yuè táng. suī jiǔ bù qì, rán yuè zhèng chū qián yán, míng bù xū dé.
行館之側，曰問月堂。雖久不葺，然月正出前檐，名不虛得。

chéng lèi dà shí wèi zhī, yǐ bèi zhǎng tuān, suī bì ér jiān. yí mén zhī bǎng yuē jiān wèi jùn, rán fēi hàn jùn jiù dì yě. yóu duō lì zhī, jiē dà běn, lún qūn shù wéi, yǐ jiǔ dǐng sì diàn qián yǒu hé zhě wèi zuì, měi suì, xiàn sī zhuān zhī.
城累大石為之，以備漲湍，雖庳而堅。儀門之榜曰犍為郡，然非漢郡舊地也。尤多荔枝，皆大本，輪囷數圍，以九頂寺殿前槱核者為最，每歲，憲司專之。

yǐ yǒu. pō jiā zhōu. dù jiāng, yóu líng yún. zài chéng duì àn, shān bù shèn gāo, mián yán yǒu jiǔ shān tóu, gù yòu míng jiǔ dǐng. jiù míng qīng yī shān qīng yī, cán cóng shì zhī shén yě. jiù shǔ píng qiāng xiàn, xiàn fèi, bìng shǔ lóng yóu.
乙酉。泊嘉州。渡江，游凌雲。在城對岸，山不甚高，綿延有九山頭，故又名九頂。舊名青衣山；青衣，蠶叢氏之神也。舊屬平羌縣，縣廢，並屬龍游。

jī shí dèng, dēng líng yún sì. sì yǒu tiān níng gé, jí dà xiàng suǒ zài. jiā wèi zhòng shuǐ zhī huì, dǎo jiāng mò shuǐ yǔ mín jiāng, jiē hé yú shān xià, nán liú yǐ xià jiān wèi. mò shuǐ hé dà dù hé yóu yǎ zhōu ér lái, zhí dǎo shān bì, tān lóng xiǎn è, hào zhōu jí zhì wēi zhī dì. táng kāi yuán zhōng, fú tú hǎi tōng shǐ záo shān wèi mí lēi fó xiàng yǐ zhèn zhī. gāo sān bǎi liù shí chǐ, dǐng wéi shí zhàng, mù guǎng èr zhàng, wèi lóu shí sān céng. zì tóu miàn yǐ jí qí zú, jí tiān xià fó xiàng zhī dà. liǎng ěr yóu yǐ mù wèi zhī. fú zú qù jiāng shù bù, jīng tāo nù hào, xiōng yǒng guò qián, bù kě ān lì zhèng shì, jīn wèi zhī fú tóu tān. fú gé zhèng miàn sān é, yú sān miàn jiē jiā shān, zhòng jiāng cuò liú zhū shān jiān, dēng lín zhī shèng, zì xī zhōu lái, shǐ jiàn cǐ ěr. dōng pō shī: dàn yuàn shēn wèi hàn jiā shǒu, zài jiǔ cháng zuò líng yún yóu. hòu rén qǔ qí yǔ, zuò zài jiǔ tíng yú shān shàng.
躋石磴，登凌雲寺。寺有天寧閣，即大像所在。嘉為眾水之會，導江、沫水與岷江，皆合於山下，南流以下犍為。沫水合大渡河由雅州而來，直搗山壁，灘瀧險惡，號舟楫至危之地。唐開元中，浮屠海通始鑿山為彌勒佛像以鎮之。高三百六十尺，頂圍十丈，目廣二丈，為樓十三層。自頭面以及其足，極天下佛像之大。兩耳猶以木為之。佛足去江數步，驚濤怒號，洶湧過前，不可安立正視，今謂之佛頭灘。佛閣正面三峨，餘三面皆佳山，眾江錯流諸山間，登臨之勝，自西州來，始見此耳。東坡詩：「但願身為漢嘉守，載酒常作凌雲遊。」後人取其語，作載酒亭於山上。

bǐng xū. pō jiā zhōu. yóu wàn jǐng lóu, zài zhōu chéng, bàng gāo qiū zhī shàng. hàn jiā dēng lín shān shuǐ zhī shèng, jì háo xī zhōu, ér wàn jǐng suǒ jiàn, yòu jiǎ yú yī jùn. qí qián dà jiāng zhī suǒ jīng, jiān wèi róng lú, yuǎn shān piǎo miǎo míng miè, yān yún wú jì. yòu liè sān é, zuǒ héng jiǔ dǐng, cán shān shèng shuǐ, jiān jiàn cuò chū. wàn jǐng zhī míng, zhēn bù làn chuī. yú shī gài tí wèi xī nán dì yī lóu yě.
丙戌。泊嘉州。游萬景樓，在州城，傍高丘之上。漢嘉登臨山水之勝，既豪西州，而萬景所見，又甲於一郡。其前大江之所經，犍為、戎、瀘，遠山縹緲明滅，煙雲無際。右列三峨，左橫九頂，殘山剩水，間見錯出。萬景之名，真不濫吹。余詩蓋題為西南第一樓也。

jiǔ dǐng zhī bàng, yǒu wū yóu yī fēng, xiǎo jiāng shuǐ rào zhī, rú qiǎo huà zhī tú. lóu qián bǎi yú bù, yǒu gǔ ān lè yuán. shān gǔ cháng yóu zhī, míng xuān yuē fú wēng, bì jiān tí zì yóu cún. yún jiàn shuǐ rào wū yóu, wéi cǐ tíng ěr. shì shí wèi yǒu wàn jǐng, gù shān gǔ yǐ ān lè yuán wèi shèng, jīn bù zú dào yǐ.
九頂之傍，有烏尤一峰，小江水繞之，如巧畫之圖。樓前百餘步，有古安樂園。山谷常游之，名軒曰涪翁，壁間題字猶存。雲「見水繞烏尤」，惟此亭耳。是時未有萬景，故山谷以安樂園為勝，今不足道矣。

xià shān, rù xiǎo xiàng, zhì guǎng fú yuàn. zhōng yǒu shuǐ dòng, jìng tīng dòng zhōng, shí yǒu jīn yù shēng, láng rán qīng yuè, bù zhī shuǐ dī hé xǔ zuò cǐ shēng yě. jiù míng dōng dīng shuǐ, sì yì yīn míng dōng dīng yuàn, shān gǔ gēng míng fāng xiǎng dòng, tí shī yún: gǔ rén míng cǐ dōng dīng shuǐ, zì gǔ dīng dōng zhí dào jīn. wǒ wèi gēng míng fāng xiǎng dòng, yào zhī shān shuǐ yǒu qīng yīn.
下山，入小巷，至廣福院。中有水洞，靜聽洞中，時有金玉聲，琅然清越，不知水滴何許作此聲也。舊名東丁水，寺亦因名東丁院，山谷更名方響洞，題詩云：「古人名此東丁水，自古丁東直到今。我為更名方響洞，要知山水有清音。」

dīng hài wù zǐ jǐ chǒu gēng yín xīn mǎo, pō jiā zhōu. qiǎn jìn sòng rén mǎ, guī zhě shí jiǔ. liú jiā jiā zhōu àn xià, dān qí rù é méi. yǒu sān shān, wèi yī liè, yuē dà é zhōng é xiǎo é. zhōng é xiǎo é xī chuán yǒu yóu zhě, jīn bù fù yǒu lù. wéi dà é yī shān, qí gāo mó xiāo, wèi fú shū suǒ jì pǔ xián dà shì shì xiàn zhī suǒ. zì jùn chéng chū xī mén, jì yàn dù shuǐ, xiōng yǒng shén xiǎn. cǐ jí yǎ zhōu jiāng, qí yuán zì guī zhōu qióng bù hé dà dù hé, chuān yí jiè qiān shān yǐ lái. guò dù, sù sū jī zhèn.
丁亥、戊子、己丑、庚寅、辛卯，泊嘉州。遣近送人馬，歸者十九。留家嘉州岸下，單騎入峨眉。有三山，為一列，曰大峨、中峨、小峨。中峨、小峨昔傳有游者，今不復有路。惟大峨一山，其高摩霄，為佛書所記普賢大士示現之所。自郡城出西門，濟燕渡水，洶湧甚險。此即雅州江，其源自巂州邛部合大渡河，穿夷界千山以來。過渡，宿蘇稽鎮。

rén chén. zǎo fā sū jī, wǔ guò fú wén zhèn. liǎng zhèn shì jǐng fán tà, lèi zhuàng xiàn. fú wén chū bù, cūn fù jù guān yú dào, jiē xíng ér jī má, wú suǒ shǒu zhě. mín jiē shù ài hāo yú mén, rán zhī fā yān, yì zhě xūn bō huì qì, yǐ wèi hòu yíng zhī lǐ.
壬辰。早發蘇稽，午過符文鎮。兩鎮市井繁遝，類壯縣。符文出布，村婦聚觀於道，皆行而績麻，無索手者。民皆束艾蒿於門，燃之發煙，意者熏袚穢氣，以為候迎之禮。

wǔ hòu, zhì é méi xiàn sù.
午後，至峨眉縣宿。

guǐ sì. fā é méi xiàn. chū xī mén, dēng shān, guò cí fú pǔ ān èr yuàn bái shuǐ zhuāng shǔ cūn diàn. shí èr lǐ, lóng shén táng.
癸巳。發峨眉縣。出西門，登山，過慈福、普安二院、白水莊、蜀村店。十二里，龍神堂。

zì shì jiàn gǔ chōng cóng, lín yuè xióng shēn. xiǎo qì huá yán yuàn, guò qīng zhú qiáo é méi xīn guān lù kǒu méi shù yā liǎng lóng táng, zhì zhōng fēng yuàn. yuàn yǒu pǔ xián gé, huí huán shí qī fēng rào zhī. bèi yǐ bái yá fēng. yòu bàng zuì gāo ér jùn tǐng zhě, yuē hū yīng fēng. xià yǒu mào zhēn zūn zhě ān, rén jī hǎn zhì. sūn sī miǎo yǐn yú é méi, mào zhēn zài shí, cháng yǔ sūn xiāng hū, xiāng yīng yú cǐ yún.
自是澗谷舂淙，林樾雄深。小憩華嚴院，過青竹橋、峨眉新觀、路口、梅樹埡、兩龍堂，至中峰院。院有普賢閣，迴環十七峰繞之。背倚白崖峰。右傍最高而峻挺者，曰呼應峰。下有茂真尊者庵，人跡罕至。孫思邈隱於峨眉，茂真在時，常與孫相呼，相應於此雲。

chū yuàn, guò zhāng mù niú xīn èr lǐng jí niú xīn yuàn lù kǒu, zhì shuāng xī qiáo. luàn shān rú píng cù, yǒu liǎng shān xiāng duì, gè yǒu yī xī chū yān. bìng liú zhì qiáo xià, shí qiàn shēn shù shí zhàng, yǎo rán chén bì, fēi tuān pēn xuě, bēn chū qiáo wài, zé rù cén wèi zhōng, kě shù shí bù, liǎng xī hé wèi yī, yǐ tóu dà hè. yuān tíng níng zhàn, sàn wèi xī tān. tān zhōng xī shì wǔ sè jí bái zhì qīng zhāng shí zǐ. shuǐ sè qū chén, yǔ shí sè xiàng dé, rú pù cuì jǐn, fēi mó xiě kě jù. cháo rì zhào zhī, zé yǒu guāng cǎi fā xī shàng, dào shè yán hè, xiāng chuán yǐ wèi dà shì xiǎo xiàn yě.
出院，過樟木、牛心二嶺及牛心院路口，至雙溪橋。亂山如屏簇，有兩山相對，各有一溪出焉。並流至橋下，石塹深數十丈，窈然沉碧，飛湍噴雪，奔出橋外，則入岑蔚中，可數十步，兩溪合為一，以投大壑。淵渟凝湛，散為溪灘。灘中悉是五色及白質青章石子。水色麴塵，與石色相得，如鋪翠錦，非摹寫可具。朝日照之，則有光彩發溪上，倒射岩壑，相傳以為大士小現也。

niú xīn sì sān zàng shī jì yè, zì xī yù guī guò cǐ, jiāng kāi shān, liǎng shí dòu xī shàng, lǎn dé qí yī, shàng yǒu yī mù, duān zhèng tòu dǐ, yǐ wèi bǎo ruì, zhì jīn cáng sì zhōng, cǐ shuǐ suì míng bǎo xiàn xī. zì shì dēng wēi dèng, guò pú sà gé, dāng dào yǒu bǎng, yuē tiān xià dà é shān, suì zhì bái shuǐ pǔ xián sì. zì xiàn zhì cǐ, bù bù jiē jùn bēi, sì shí yú lǐ, rán shǐ shì dēng fēng dǐng zhī shān jiǎo ěr.
牛心寺三藏師繼業，自西域歸過此，將開山，兩石斗溪上，攬得其一，上有一目，端正透底，以為寶瑞，至今藏寺中，此水遂名寶現溪。自是登危磴，過菩薩閣，當道有榜，曰天下大峨山，遂至白水普賢寺。自縣至此，步步皆峻陂，四十餘里，然始是登峰頂之山腳耳。

jiǎ wǔ. sù bái shuǐ sì. dà yǔ, bù kě dēng shān.
甲午。宿白水寺。大雨，不可登山。

yè pǔ xián dà shì tóng xiàng. guó chū, chì chéng dū suǒ zhù. yǒu tài zōng zhēn zōng rén zōng sān cháo suǒ cì yù zhì shū bǎi yú juǎn, qī bǎo guān jīn zhū yīng luò jiā shā jīn yín píng bō lián lú shi zhù guǒ lěi tóng zhōng gǔ luó qìng là chá tǎ zhī cǎo zhī shǔ. yòu yǒu chóng níng zhōng gōng suǒ cì qián fān jí zhī chéng hóng fān děng wù shén duō, nèi rén zōng suǒ cì hóng luó zǐ xiù jiā shā, shàng yǒu yù shū fā yuàn wén, yuē:
謁普賢大士銅像。國初，敕成都所鑄。有太宗、真宗、仁宗三朝所賜御製書百餘卷，七寶冠、金珠瓔珞、袈裟、金銀瓶缽、奩爐、匙箸、果壘、銅鐘、鼓、鑼、磬、蠟茶、塔、芝草之屬。又有崇寧中宮所賜錢幡及織成紅幡等物甚多，內仁宗所賜紅羅紫繡袈裟，上有御書《發願文》，曰：

fó fǎ zhǎng xìng, fǎ lún cháng zhuǎn. guó tài mín ān, fēng yǔ shùn shí. gān gē yǒng xī, rén mín ān lè, zi sūn chāng shèng. yī qiè zhòng shēng, tóng dēng bǐ àn. jiā yòu qī nián shí yuè shí qī rì, fú níng diàn yù zhá jì.
佛法長興，法輪常轉。國泰民安，風雨順時。干戈永息，人民安樂，子孫昌盛。一切眾生，同登彼岸。嘉佑七年十月十七日，福寧殿御札記。

cì zhì jīng cáng. yì cháo tíng qiǎn shàng fāng gōng zuò bǎo cáng yě. zhèng miàn wèi lóu què, liǎng bàng xiǎo lóu jiā zhī. dīng jiǎo jiē yǐ shí, jí bèi qí mí. xiāng chuán chún yòng jīng shī duān mén zhī zhì. jīng shū zé zào yú chéng dū, yòng bì zhuì zhǐ xiāo yín shū zhī. juàn shǒu xī yǒu xiāo jīn tú huà, gè tú yī juàn zhī shì. jīng lián zhī lún xiāng líng chǔ qì wù jí tiān xià tài píng huáng dì wàn suì děng zì yú fán huā rù yè zhī zhōng, jīn bù fù jiàn cǐ děng zhī wén yǐ.
次至經藏。亦朝廷遣尚方工作寶藏也。正面為樓闕，兩傍小樓夾之。釘鉸皆以石，極備奇靡。相傳純用京師端門之制。經書則造於成都，用碧硾紙銷銀書之。卷首悉有銷金圖畫，各圖一卷之事。經簾織輪相鈴杵器物及「天下太平」、「皇帝」、「萬歲」等字於繁花縟葉之中，今不復見此等織文矣。

cì zhì sān qiān tiě fó diàn, yún: pǔ xián jū cǐ shān, yǒu sān qiān tú zhòng gòng zhù, gù zuò cǐ fú. yě zhù shén pǔ zhuō.
次至三千鐵佛殿，云：「普賢居此山，有三千徒眾共住，故作此佛。」冶鑄甚樸拙。

shì rì shè gōng, qiě dǎo yú dà shì, gài sān rì hǎo qíng yǐ dēng shān.
是日設供，且禱於大士，丐三日好晴以登山。

yǐ wèi. dà jì, suì dēng shàng fēng. zì cǐ zhì fēng dǐng guāng xiāng sì qī bǎo yán, qí gāo liù shí lǐ. dà lüè qù xiàn zhōng píng dì bù xià bǎi lǐ, yòu wú fù qī dèng. zhuó mù zuò zhǎng tī, dīng yán bì, yuán zhī ér shàng, yì tiān xià dēng shān xiǎn jùn, wú cǐ bǐ zhě. yú yǐ jiàn zú xié shān jiào qiáng dēng. yǐ shān dīng sān shí fū, yè dà shéng xíng qián wǎn zhī, tóng háng zé yòng shān zhōng tī jiào.
乙未。大霽，遂登上峰。自此至峰頂光相寺七寶岩，其高六十里。大略去縣中平地不下百里，又無復蹊磴。斫木作長梯，釘岩壁，緣之而上，意天下登山險峻，無此比者。余以健卒挾山轎強登。以山丁三十夫，曳大繩行前挽之，同行則用山中梯轎。

chū bái shuǐ sì cè mén, biàn dēng diǎn xīn shān. yán jùn shén, zú xī diǎn yú xīn xiōng yún.
出白水寺側門，便登點心山。言峻甚，足膝點於心胸雲。

guò máo tíng zī shí zǐ léi dà xiǎo shēn kēng luò tuó lǐng cù diàn. fán yán diàn zhě, dāng dào bǎn wū yī jiān. jiāng yǒu dēng shān kè, zé sì sēng xiān qiǎn rén zhǔ tāng yú diàn, yǐ qí zhēng chuī.
過茅亭觜、石子雷、大小深坑、駱駝嶺、簇店。凡言店者，當道板屋一間。將有登山客，則寺僧先遣人煮湯於店，以俟蒸炊。

yòu guò fēng mén luó hàn diàn dà xiǎo fú cuò xǐ huān mù pí lǐ hú sūn tī léi dòng píng. fán yán píng zhě, chā kě yǐ tuō zú zhī chù yě. léi dòng zhě, lù zài shēn yá, wàn rèn dèng dào, quē chù zé xià kàn chén hēi ruò dòng rán. xiāng chuán xià yǒu yuān shuǐ, shén lóng suǒ jū, fán qī shí èr dòng. suì hàn, zé dǎo yú dì sān dòng. chū tóu xiāng bì, bù yīng, zé tóu sǐ zhì jí fù rén bì lǚ zhī lèi, yǐ chéng chù zhī, wǎng wǎng léi fēng bào fā. fēng dǐng guāng míng yán shàng suǒ wèi dōu luó mián yún, yì duō chū yú cǐ dòng.
又過峰門、羅漢店、大小扶、錯喜歡、木皮里、胡孫梯、雷洞平。凡言平者，差可以托足之處也。雷洞者，路在深崖，萬仞磴道，缺處則下瞰沉黑若洞然。相傳下有淵水，神龍所居，凡七十二洞。歲旱，則禱於第三洞。初投香幣，不應，則投死彘及婦人弊履之類，以掁觸之，往往雷風暴發。峰頂光明岩上所謂兜羅綿雲，亦多出於此洞。

guò xīn diàn bā shí sì pán suō luó píng. suō luó zhě, qí mù yè rú hǎi tóng, yòu shì yáng méi huā, hóng bái sè, chūn xià jiān kāi, wéi cǐ shān yǒu zhī. chū dēng shān bàn jí jiàn zhī, zhì cǐ, mǎn shān jiē shì. dà dǐ dà é zhī shàng, fán cǎo mù qín chóng, xī fēi shì jiān suǒ yǒu, xī gù chuán wén, jīn qīn yàn zhī. yú lái yǐ jì xià, shù rì qián, xuě dà jiàng, mù yè yóu yǒu xuě zì lán bān zhī jī. cǎo mù zhī yì, yǒu rú bā xiān ér tàn zǐ, yǒu rú qiān niú ér dà shù bèi, yǒu rú liǎo ér qiǎn qīng. wén chūn shí yì huā yóu duō, dàn shì shí shān hán, rén xiān néng shí zhī. cǎo yè zhī yì zhě, yì bù kě shèng shù. shān gāo duō fēng, mù bù néng zhǎng, zhī xī xià chuí. gǔ tái rú luàn fā, sān sān guà mù shàng, chuí zhì dì, zhǎng shù zhàng. yòu yǒu tǎ sōng, zhuàng shì shān ér yè yuán xì, yì bù néng gāo, chóng chóng yǎn jiǎn rú fú tú, zhì shān dǐng yóu duō. yòu jì wú niǎo què, gài shān gāo, fēi bù néng shàng.
過新店、八十四盤、娑羅平。娑羅者，其木葉如海桐，又似楊梅花，紅白色，春夏間開，惟此山有之。初登山半即見之，至此，滿山皆是。大抵大峨之上，凡草木禽蟲，悉非世間所有，昔固傳聞，今親驗之。余來以季夏，數日前，雪大降，木葉猶有雪漬斕斑之跡。草木之異，有如八仙而探紫，有如牽牛而大數倍，有如蓼而淺青。聞春時異花尤多，但是時山寒，人鮮能識之。草葉之異者，亦不可勝數。山高多風，木不能長，枝悉下垂。古苔如亂發，鬖鬖掛木上，垂至地，長數丈。又有塔松，狀似杉而葉圓細，亦不能高，重重偃蹇如浮圖，至山頂尤多。又繼無鳥雀，蓋山高，飛不能上。

zì suō luó píng, guò sī fú tíng ruǎn cǎo píng xǐ jiǎo xī, suì jí fēng dǐng guāng xiāng sì. yì bǎn wū shù shí jiān, wú rén jū. zhōng jiān yǒu pǔ xián xiǎo diàn. yǐ mǎo chū dēng shān, zhì cǐ yǐ shēn hòu. chū yī shǔ xì, jiàn gāo jiàn hán, dào bā shí sì pán, zé zhòu hán. bǐ jí shān dǐng, jí xié kuàng liǎng zhòng, yòu jiā cuì nà tuó rōng zhī qiú, jǐn yī sì zhōng suǒ cáng. xì zhòng jīn, niè zhān xuē, yóu lǐn lì bù zì chí, zé chì tàn yōng lú wēi zuò. shān dǐng yǒu quán, zhǔ mǐ bù chéng fàn, dàn suì rú shā lì. wàn gǔ bīng xuě zhī zhī, bù néng shú wù, yú qián zhī zhī, zì shān xià xié shuǐ yī fǒu lái, cái zì zú yě.
自娑羅平，過思佛亭、軟草平、洗腳溪，遂極峰頂光相寺。亦板屋數十間，無人居。中間有普賢小殿。以卯初登山，至此已申後。初衣暑綌，漸高漸寒，到八十四盤，則驟寒。比及山頂，亟挾纊兩重，又加毳衲駝茸之裘，盡衣笥中所藏。系重巾，躡氈靴，猶凜栗不自持，則熾炭擁爐危坐。山頂有泉，煮米不成飯，但碎如砂粒。萬古冰雪之汁，不能熟物，余前知之，自山下攜水一缶來，財自足也。

yí qǐng, mào hán dēng tiān xiān qiáo, zhì guāng míng yán. zhù xiāng xiǎo diàn shàng, mù pí gài zhī. wáng zhān shū cān zhèng, cháng yì yǐ wǎ, wèi xuě shuāng suǒ báo, yī nián zhé suì, hòu fù yǐ mù pí yì zhī, fān kě zhī èr sān nián. rén yún fú xiàn xī yǐ wǔ, jīn yǐ shēn hòu, bù ruò guī shě, míng rì fù lái.
移頃，冒寒登天仙橋，至光明岩。炷香小殿上，木皮蓋之。王瞻叔參政，嘗易以瓦，為雪霜所薄，一年輒碎，後復以木皮易之，翻可支二三年。人云佛現悉以午，今已申後，不若歸舍，明日復來。

qūn xún, hū yún chū yán xià, bàng gǔ zhōng, jí léi dòng shān yě. yún xíng, bó rú duì zhàng. jì dāng yán, zé shǎo zhù. yún tóu xiàn dà yuán guāng, zá sè zhī yūn shù zhòng. yǐ lì xiāng duì zhōng, yǒu shuǐ mò yǐng, ruò xiān shèng kuà xiàng zhě. yī wǎn chá qǐng, guāng méi, ér qí bàng fù xiàn yī guāng rú qián, yǒu qǐng yì méi. yún zhōng fù yǒu jīn guāng liǎng dào, héng shè yán fù, rén yì wèi zhī xiǎo xiàn. rì mù, yún wù jiē sàn, sì shān jì rán. yǐ yè, dēng chū, yán xià biàn mǎn, mí wàng yǐ qiān bǎi jì. yè hán shén, bù kě jiǔ lì.
逡巡，忽雲出岩下，傍谷中，即雷洞山也。雲行，勃如隊仗。既當岩，則少駐。雲頭現大圓光，雜色之暈數重。倚立相對中，有水墨影，若仙聖跨象者。一碗茶頃，光沒，而其傍復現一光如前，有頃亦沒。雲中復有金光兩道，橫射岩腹，人亦謂之小現。日暮，雲物皆散，四山寂然。乙夜，燈出，岩下遍滿，彌望以千百計。夜寒甚，不可久立。

bǐng shēn. fù dēng yán tiào wàng, yán hòu mín shān wàn zhòng, shǎo běi zé wǎ wū shān zài yǎ zhōu, shǎo nán zé dà wǎ wū, jìn nán zhào, xíng zhuàng wǎn rán, wǎ wū yī jiān yě. xiǎo wǎ wū yì yǒu guāng xiāng, wèi zhī pì zhī fó xiàn. cǐ zhū shān zhī hòu, jí xī yù xuě shān, cuī wéi kè xuē, fán shù shí bǎi fēng, chū rì zhào zhī, xuě sè dòng míng rú làn yín, huǎng yào shǔ guāng zhōng. cǐ xuě zì gǔ zhì jīn, wèi cháng xiāo yě. shān mián yán rù tiān zhú zhū fān, xiāng qù bù zhī jǐ qiān lǐ, wàng zhī dàn rú zài jī àn jiān, guī qí shèng jué zhī guān, zhēn guān píng shēng yǐ. fù yì yán diàn zhì dǎo, é fēn wù sì qǐ, hùn rán yī bái, sēng yún yín sè shì jiè yě.
丙申。復登岩眺望，岩後岷山萬重，少北則瓦屋山在雅州，少南則大瓦屋，近南詔，形狀宛然，瓦屋一間也。小瓦屋亦有光相，謂之辟支佛現。此諸山之後，即西域雪山，崔嵬刻削，凡數十百峰，初日照之，雪色洞明如爛銀，晃耀曙光中。此雪自古至今，未嘗消也。山綿延入天竺諸蕃，相去不知幾千里，望之但如在几案間，瑰奇勝絕之觀，真冠平生矣。復詣岩殿致禱，俄氛霧四起，混然一白，僧雲銀色世界也。

yǒu qǐng, dà yǔ qīng zhù, fēn wù pì yì. sēng yún: xǐ yán yǔ yě, fú jiāng dà xiàn. dōu luó mián yún fù bù yán xià, fēn yù ér shàng, jiāng zhì yán shù zhàng zhé zhǐ. yún píng rú yù dì, shí yǔ diǎn yǒu yú fēi. fǔ shì yán fù, yǒu dà yuán guāng, yǎn wò píng yún zhī shàng. wài yūn sān chóng, měi zhòng yǒu qīng huáng hóng lǜ zhī sè. guāng zhī zhèng zhōng, xū míng níng zhàn, guān zhě gè zì jiàn qí xíng xiàn yú xū míng zhī chù, háo lí wú yǐn, yī rú duì jìng, jǔ shǒu dòng zú, yǐng jiē suí xíng ér bù jiàn bàng rén, sēng yún shè shēn guāng yě. cǐ guāng jì méi, qián shān fēng qǐ yún chí, fēng yún zhī jiān, fù chū dà yuán xiāng guāng, héng gèn shù shān, jǐn zhū yì sè, hé jí chéng biàn. fēng luán cǎo mù, jiē xiān yán xuàn qiàn, bù kě zhèng shì. yún wù jì sàn, ér cǐ guāng dú míng, rén wèi zhī qīng xiàn. fán fó guāng yù xiàn, bì xiān bù yún, suǒ wèi dōu luó mián shì jiè. guāng xiāng yī yún ér chū, qí bù yī yún, zé wèi zhī qīng xiàn, jí nán dé.
有頃，大雨傾注，氛霧辟易。僧云：「洗岩雨也，佛將大現。」兜羅綿雲復布岩下，紛郁而上，將至岩數丈輒止。雲平如玉地，時雨點有餘飛。俯視岩腹，有大圓光，偃臥平雲之上。外暈三重，每重有青黃紅綠之色。光之正中，虛明凝湛，觀者各自見其形現於虛明之處，毫釐無隱，一如對鏡，舉手動足，影皆隨形而不見傍人，僧雲攝身光也。此光既沒，前山風起雲馳，風雲之間，復出大圓相光，橫亘數山，盡諸異色，合集成辨。峰巒草木，皆鮮妍絢蒨，不可正視。雲霧既散，而此光獨明，人謂之清現。凡佛光欲現，必先布雲，所謂兜羅綿世界。光相依雲而出，其不依雲，則謂之清現，極難得。

shí qǐng, guāng jiàn yí, guò shān ér xī. zuǒ gù léi dòng shān shàng, fù chū yī guāng, rú qián ér chà xiǎo, xū yú yì fēi xíng guò shān wài, zhì píng yě jiān, zhuǎn xǐ de de, yǔ yán zhèng xiāng zhí, sè zhuàng jù biàn, suì wèi jīn qiáo. dà lüè rú wú jiāng chuí hóng, ér liǎng yí gè yǒu zǐ yún pěng zhī. fán zì wǔ zhì wèi, yún wù jìng jǐn, wèi zhī shōu yán, dú jīn qiáo xiàn zhì yǒu hòu shǐ méi.
食頃，光漸移，過山而西。左顧雷洞山上，復出一光，如前而差小，須臾亦飛行過山外，至平野間，轉徙得得，與岩正相值，色狀俱變，遂為金橋。大略如吳江垂虹，而兩圯各有紫雲捧之。凡自午至未，雲物淨盡，謂之收岩，獨金橋現至酉後始沒。

tóng dēng fēng dǐng zhě: mù kè jiǎn shì jié bó juàn yáng guāng shāng qīng zhōu jié dé jùn wàn jìn shì yú zhí zi jiàn jí jiā dì chéng jī. jīn rì, fù yǒu tóng nián yáng xùn bó miǎn mù kè lǐ jiā móu liáng zhòng zì jiā jiāng lái, fǔ zhì ér guāng xiàn.
同登峰頂者：幕客簡世傑伯雋、楊光商卿、周杰德俊萬、進士虞植子建及家弟成績。今日，復有同年楊愻伯勉、幕客李嘉謀良仲自夾江來，甫至而光現。

dīng yǒu. xià shān. shǐ dēng shān shí, suī jī pān jiān nán, yǒu shéng yè qí qián, yóu xiǎn ér bù wēi. xià shān shí, suī fù yǐ shéng zhuì yú hòu tī dòu xià, yú fū nán zhe jiǎo, jì xiǎn qiě wēi. xià shān jiàn jué shǔ qì, yǐ cì jiǎn qù mián nà. wǔ zhì bái shuǐ sì, zé chī xì rú gù. wén zuó mù sì zhōng dà léi yǔ, fēng dǐng xī yáng kuài qíng, yuán bù zhī yě.
丁酉。下山。始登山時，雖躋攀艱難，有繩曳其前，猶險而不危。下山時，雖復以繩縋輿後梯斗下，輿夫難着腳，既險且危。下山漸覺暑氣，以次減去綿衲。午至白水寺，則絺綌如故。聞昨暮寺中大雷雨，峰頂夕陽快晴，元不知也。

mù kè fàn mó jì shēn guō míng fù zhōng xíng yáng fǔ sì xūn jiē zì hàn jiā lái huì, ér bù jí yú yú fēng dǐng. shí hòu, tóng yóu hēi shuǐ, guò hǔ xī qiáo, bēn liú jī tuān, dà lüè shì shuāng xī ér xiǎo bù jí. shǐ kāi shān, sēng zì bái shuǐ xún shèng zhì cǐ, xī zhǎng, bù kě dù, yǒu hǔ dūn fú qí bàng, yīn suì kuà zhī, luàn liú yǐ jì, gù yǐ míng xī. bái hēi èr shuǐ, jiē yǐ shí sè dé míng. hēi shuǐ qián duì yuè fēng, dòng yǔ shāo jié. sù sì zhōng dōng gé.
幕客范謨季申、郭明復中行、楊輔嗣勛皆自漢嘉來會，而不及余於峰頂。食後，同游黑水，過虎溪橋，奔流激湍，大略似雙溪而小不及。始開山，僧自白水尋勝至此，溪漲，不可渡，有虎蹲伏其傍，因遂跨之，亂流以濟，故以名溪。白、黑二水，皆以石色得名。黑水前對月峰，棟宇稍潔。宿寺中東閣。

qiū qī yuè wù xū, shuò. lí hēi shuǐ, fù guò bái shuǐ sì, qián dù shuāng xī qiáo, rù niú xīn sì. yǔ hòu duàn lù, bái yún xiá shuǐ fāng zhǎng, bì liú bái shí, zhào rén fèi gān, rú céng bīng jī xuě. lán yú xià xíng xiá qiǎn chù yǐ rù sì. fēi tāo jiàn mèi, jīn qún jiē rú. jìng guò qīng, máo fà jǐn sǒng.
秋七月戊戌，朔。離黑水，復過白水寺，前渡雙溪橋，入牛心寺。雨後斷路，白雲峽水方漲，碧流白石，照人肺肝，如層冰積雪。籃輿下行峽淺處以入寺。飛濤濺沬，襟裙皆濡。境過清，毛髮盡竦。

sì duì qīng lián fēng, yǒu bái yún qīng lián èr gé zuì jiā. niú xīn běn sūn sī miǎo yǐn jū, xiāng chuán shí chū zhū shān, sì zhōng rén shù jiàn zhī. xiǎo shuō yì zài zhāo sēng sòng jīng, shī yǔ jīn qián, zhèng cǐ shān gù shì.
寺對青蓮峰，有白雲、青蓮二閣最佳。牛心本孫思邈隱居，相傳時出諸山，寺中人數見之。小說亦載招僧誦經，施與金錢，正此山故事。

yǒu sūn xiān liàn dān zào, zài fēng dǐng, jí táo zhū quán zài bái yún xiá zuì shēn chù. qù sì shù lǐ, shuǐ shēn bù kě shè. dú fǎng dān zào. zào bàng duō qí shí, cí táng hòu yī shí yóu jiā, kě yǐ jī jù yàn zuò, míng wán dān shí.
有孫仙煉丹灶，在峰頂，及陶珠泉在白雲峽最深處。去寺數里，水深不可涉。獨訪丹灶。灶傍多奇石，祠堂後一石尤佳，可以箕踞宴坐，名玩丹石。

sì yǒu táng huà luó hàn yī bǎn, bǐ jī chāo miào, méi mù jīn jīn, yù yǔ rén yǔ. chéng dū gǔ huà fú tú xiàng zuì duō, yǐ yú suǒ jiàn, jiē chū cǐ xià. shǔ huà hú sēng, wéi lú léng jiā zhī bǐ wèi dì yī, jīn jiàn cǐ bǎn, nǎi zhī léng jiā yuán liú suǒ zì, yú shí wǔ bǎn wáng zhī yǐ.
寺有唐畫羅漢一板，筆跡超妙，眉目津津，欲與人語。成都古畫浮圖像最多，以余所見，皆出此下。蜀畫胡僧，惟盧楞伽之筆為第一，今見此板，乃知楞伽源流所自，餘十五板亡之矣。

cǐ sì jí jì yè sān zàng suǒ zuò. yè xìng wáng shì, yào zhōu rén. lì dōng jīng tiān shòu yuàn. gàn dé èr nián, zhào shā mén sān bǎi rén, rù tiān zhú qiú shè lì jí bèi duō yè shū, yè yù qiǎn zhōng. zhì kāi bǎo jiǔ nián, shǐ guī sì. suǒ cáng niè pán jīng yī hán, sì shí èr juǎn. yè yú měi juǎn hòu, fēn jì xī yù xíng chéng, suī bù shèn xiáng, rán dì lǐ dà lüè kě kǎo, shì suǒ hǎn jiàn, lù yú cǐ, yǐ bèi guó shǐ zhī què.
此寺即繼業三藏所作。業姓王氏，耀洲人。隸東京天壽院。干德二年，詔沙門三百人，入天竺求舍利及貝多葉書，業預遣中。至開寶九年，始歸寺。所藏《涅盤經》一函，四十二卷。業於每卷後，分記西域行程，雖不甚詳，然地里大略可考，世所罕見，錄於此，以備國史之闕。

yè zì jiē zhōu chū sài xī xíng, yóu líng wǔ xī liáng gān sù guā shā děng zhōu, rù yī wú gāo chāng yān qí yú tián shū lè dà shí zhū guó, dù xuě lǐng zhì bù lù zhōu guó.
業自階州出塞西行，由靈武、西涼、甘、肅、瓜、沙等州，入伊吳、高昌、焉耆、于闐、疏勒、大食諸國，度雪嶺至布路州國。

yòu dù dà cōng lǐng, xuě shān zhì jiā shī mí luó guó, xī dēng dà shān, yǒu sà duǒ tài zǐ tóu yá sì hǔ chù, suì zhì jiàn tuó luó guó, wèi zhī zhōng yìn tǔ.
又度大蔥嶺，雪山至伽濕彌羅國，西登大山，有薩埵太子投崖飼虎處，遂至健陀羅國，謂之中印土。

yòu xī zhì shù liú bō guó jí zuǒ làn tuó luó guó. guó yǒu èr sì.
又西至庶流波國及左爛陀羅國。國有二寺。

yòu xī guò sì dà guó, zhì dà qū nǚ chéng, nán lín xiàn móu hé, běi bèi huán hé, tǎ miào shén duō ér wú sēng ní.
又西過四大國，至大曲女城，南臨陷牟河，北背洹河，塔廟甚多而無僧尼。

yòu xī èr chéng, yǒu bǎo jiē gù jī.
又西二程，有寶階故基。

yòu xī zhì bō luó nài guó, liǎng chéng xiāng jù wǔ lǐ, nán lín huán hé.
又西至波羅奈國，兩城相距五里，南臨洹河。

yòu xī běi shí xǔ lǐ, zhì lù yě yuàn, tǎ miào fú jī zuì huǒ yè zì yún bié yǒu chuán jì, jīn bù chuán yǐ. nán xíng shí lǐ, dù huán hé. hé nán yǒu dà fú tú. zì lù yě yuàn xī zhì mó jié tí guó, guǎn yú hàn sì. sì duō zū rù, bā cūn lì yān. sēng tú wǎng lái rú guī, nán yǔ zhàng lín shān xiāng zhí, wēi fēng kuī rán. shān běi yǒu yōu bō jū duō shí shì jí tǎ miào gù jī. nán bǎi lǐ yǒu gū shān, míng jī zú sān fēng. yún shì jiā yè rù dìng chù.
又西北十許里，至鹿野苑，塔廟佛跡最伙（業自雲別有傳記，今不傳矣）。南行十里，渡洹河。河南有大浮圖。自鹿野苑西至摩羯提國，館於漢寺。寺多租入，八村隸焉。僧徒往來如歸，南與杖林山相直，巍峰巋然。山北有優波掬多石室及塔廟故基。南百里有孤山，名雞足三峰。雲是迦葉入定處。

yòu xī běi bǎi lǐ, yǒu pú tí bǎo zuò chéng. sì mén xiāng wàng, jīn gāng zuò zài qí zhōng, dōng xiàng.
又西北百里，有菩提寶座城。四門相望，金剛座在其中，東向。

yòu dōng zhì ní lián chán hé. dōng àn yǒu shí zhù, jì fú jiù shì. zì pú tí zuò dōng nán wǔ lǐ, zhì fú kǔ xíng chù.
又東至尼連禪河。東岸有石柱，記佛舊事。自菩提座東南五里，至佛苦行處。

yòu xī sān lǐ, zhì sān jiā yè cūn jí mù niú nǚ chí. jīn gāng zuò zhī běi mén wài, yǒu shī zi guó jiā lán.
又西三里，至三迦葉村及牧牛女池。金剛座之北門外，有師子國伽藍。

yòu běi wǔ lǐ, zhì jiā yé chéng.
又北五里，至伽耶城。

yòu běi shí lǐ, zhì jiā yé shān, yún shì fú shuō bǎo yún jīng chù.
又北十里，至伽耶山，雲是佛說《寶雲經》處。

yòu zì jīn gāng zuò dōng běi shí wǔ lǐ, zhì zhèng jué shān.
又自金剛座東北十五里，至正覺山。

yòu dōng běi sān shí lǐ, zhì gǔ mó chéng. yè guǎn yú xiā luó sì, wèi zhī nán yìn tǔ. zhū guó sēng duō jū zhī.
又東北三十里，至骨磨城。業館於蝦羅寺，謂之南印土。諸國僧多居之。

yòu dōng běi sì shí lǐ, zhì wáng shè chéng. dōng nán wǔ lǐ, yǒu jiàng zuì xiàng tǎ.
又東北四十里，至王舍城。東南五里，有降醉象塔。

yòu dōng běi, dēng dà shān, xì lù pán yū, yǒu shè lì zi tǎ.
又東北，登大山，細路盤紆，有舍利子塔。

yòu lín jiàn yǒu xià mǎ yíng fēng tǎ. dù jué hè, dēng shān dǐng, yǒu dà tǎ miào, yún shì qī fó shuō fǎ chù. shān běi píng dì.
又臨澗有下馬迎風塔。度絕壑，登山頂，有大塔廟，雲是七佛說法處。山北平地。

yòu yǒu shè lì běn shēng tǎ. qí běi shān bàn yuē jiù fēng, yún shì fú shuō fǎ huá jīng chù. shān xià jí wáng shè chéng, chéng běi shān zhǐ, yǒu wēn quán èr shí yú jǐng.
又有舍利本生塔。其北山半曰鷲峰，雲是佛說《法華經》處。山下即王舍城，城北山址，有溫泉二十餘井。

yòu běi yǒu dà sì jí jiā lán tuó zhú yuán gù jī.
又北有大寺及迦蘭陁竹園故跡。

yòu dōng yǒu ā nán bàn shēn shè lì tǎ. wēn tāng zhī xī, yǒu píng dì, zhí nán dēng shān, fù yǒu bì bō luó kū. yè zhǐ qí zhōng, sòng jīng bǎi rì ér qù. kū xī, fù yǒu ā nán zhèng guǒ tǎ. cǐ qù xīn wáng shè chéng bā lǐ, rì wǎng qǐ shí huì. xīn wáng shè chéng yǒu lán ruò, lì hàn sì.
又東有阿難半身舍利塔。溫湯之西，有平地，直南登山，復有畢缽羅窟。業止其中，誦經百日而去。窟西，復有阿難證果塔。此去新王舍城八里，日往乞食會。新王舍城有蘭若，隸漢寺。

yòu yǒu shù tí jiā gù zhái chéng. qí xī, yǒu lún wáng tǎ.
又有樹提迦故宅城。其西，有輪王塔。

yòu běi shí wǔ lǐ, yǒu nà làn tuó sì. sì zhī nán běi, gè yǒu shù shí sì, mén jiē xī xiàng. qí běi, yǒu sì fó zuò.
又北十五里，有那爛陁寺。寺之南北，各有數十寺，門皆西向。其北，有四佛座。

yòu dōng běi shí wǔ lǐ, zhì wū lǐng tóu sì. dōng nán wǔ lǐ, yǒu shèng guān zì zài xiàng.
又東北十五里，至烏嶺頭寺。東南五里，有聖觀自在像。

yòu dōng běi shí lǐ, zhì jiā shī mí luó hàn sì, sì nán jù hàn sì bā lǐ xǔ. zì hàn sì dōng xíng shí èr lǐ, zhì què tí xī shān.
又東北十里，至伽濕彌羅漢寺，寺南距漢寺八里許。自漢寺東行十二里，至卻提希山。

yòu dōng qī shí lǐ, yǒu gē sì. xī běi wǔ shí lǐ, yǒu zhī nà xī sì, gǔ hàn sì yě. xī běi bǎi lǐ, zhì huā shì chéng, yù wáng gù dū yě. zì cǐ dù hé, běi zhì pí yé lí chéng, yǒu wéi mó fāng zhàng gù jī.
又東七十里，有鴿寺。西北五十里，有支那西寺，古漢寺也。西北百里，至花氏城，育王故都也。自此渡河，北至毗耶離城，有維摩方丈故跡。

yòu zhì jū shī nà chéng jí duō luó jù luò. yú dà shān shù zhòng, zhì ní bō luó guó.
又至拘屍那城及多羅聚落。逾大山數重，至泥波羅國。

yòu zhì mó yú lǐ, guò xuě lǐng, zhì sān yé sì. yóu gù dào zì cǐ rù jiē zhōu.
又至磨逾里，過雪嶺，至三耶寺。由故道自此入階洲。

tài zǔ yǐ yàn jià, tài zōng jí wèi. yè yì què jìn suǒ de fàn jiā shè lì děng, zhào zé míng shān xiū xí. dēng é méi, běi wàng niú xīn, zhòng fēng huán yì, suì zuò ān jū, yǐ ér wèi sì. yè nián bā shí sì ér zhōng.
太祖已宴駕，太宗即位。業詣闕進所得梵夾舍利等，詔擇名山修習。登峨眉，北望牛心，眾峰環翊，遂作庵居，已而為寺。業年八十四而終。

chū niú xīn, fù guò zhōng fēng zhī qián, rù xīn é méi guān. zì guān qián shān kāi xīn lù, jí jùn dòu xià. mào yǔ yǐ yóu lóng mén, jié jué shù lǐ, chuā zhì yī chù, jiàn xī zì liǎng shān shí mén zhōng yǒng chū, shì wèi lóng mén xiá yě. yǐ yī yè zhōu zhuō rù shí mén, liǎng àn qiān zhàng yán bì, sè rú bì yù, kè xuē guāng rùn. rù xiá shí yú zhàng, yǒu liǎng pù bù gè chū yī yán dǐng, xiāng duì fēi xià qiàn gēn, yǒu pán shí chéng zhī, jī wèi fēi yǔ, jiàn zhū mǎn xiá, zhōu guò qí qián, yī jiē zhān sǎ tòu shī, yòu shù zhàng, bàn yán yǒu yuán kān, qù shuǐ kě èr zhàng, yǐ mù tī shēng zhī, jí lóng dòng yě. xiá zhōng gàn bì wú dǐ, shí hán shuǐ qīng, fēi fù rén shì. zhōu xíng shù shí bù, shí bì yì jùn, shuǐ yì tuān, jí huí zhuō. zhōu rén yún: qián qù gèng qí. yǐ yǔ dà zuò, jiā fēi pù zhān rú, shǔ jī qǐ sù, gǔ jīng shén, lǐn hū qí bù kě yǐ jiǔ liú yě.
出牛心，復過中峰之前，入新峨眉觀。自觀前山開新路，極峻斗下。冒雨以游龍門，竭蹶數里，歘至一處，澗溪自兩山石門中湧出，是為龍門峽也。以一葉舟桌入石門，兩岸千丈岩壁，色如碧玉，刻削光潤。入峽十餘丈，有兩瀑布各出一岩頂，相對飛下嵌根，有盤石承之，激為飛雨，濺洙滿峽，舟過其前，衣皆沾灑透濕，又數丈，半岩有圓龕，去水可二丈，以木梯升之，即龍洞也。峽中紺碧無底，石寒水清，非復人世。舟行數十步，石壁益峻，水益湍，亟回桌。舟人云：「前去更奇。」以雨大作，加飛瀑沾濡，暑肌起粟，骨驚神，凜乎其不可以久留也。

xī cháng wén é méi shuāng xī, bù jiǎn lú shān sān xiá. qián rì guò zhī, zhēn qí jué. jí zhì lóng mén, zé shuāng xī yòu zài xià fēng. gài tiān xià xiá quán zhī shèng, dāng yǐ lóng mén wèi dì yī. yào zhī yóu zhě zì zhī, wèi zhī yóu zhě, bì yǐ yú yán wèi guò. rán qí lù xiǎn jué, luàn shí dāng dào, jiāng zhì xiá, bì shě yú, niè cǎo lǚ, jīng yíng kuǐ bù yú chá yá wù niè zhōng, fāng zhì xiá kǒu. gài dà é fēng dǐng tiān xià jué guān, shǔ rén gù zì hǎn yóu, ér lóng mén yòu shèng jué yú shān jiān, yóu é méi zhě, yì hǎn néng dào. fēi hào qí xǐ shì wàng láo kǔ ér bù dàn jí bìng zhě, bù néng zhì yān.
昔嘗聞峨眉雙溪，不減廬山三峽。前日過之，真奇絕。及至龍門，則雙溪又在下風。蓋天下峽泉之勝，當以龍門為第一。要之游者自知，未之游者，必以余言為過。然其路險絕，亂石當道，將至峽，必舍輿，躡草履，經營蹞步於槎牙兀臬中，方至峽口。蓋大峨峰頂天下絕觀，蜀人固自罕游，而龍門又勝絕於山間，游峨眉者，亦罕能到。非好奇喜事、忘勞苦而不憚疾病者，不能至焉。

fù xún dà lù chū shān. chū yè, shǐ zhì xiàn zhōng.
復尋大路出山。初夜，始至縣中。

jǐ hài. fā é méi. wǎn, zhì jiā zhōu.
己亥。發峨眉。晚，至嘉州。

gēng zǐ xīn chǒu. jiē pō jiā zhōu.
庚子、辛丑。皆泊嘉州。

rén yín. jiāng jiě lǎn. jiā shǒu wáng kàng zi cāng liú kàn yuè xiè. qián quán shǒu lù yóu wù guān suǒ zuò, zhèng duì dà é, qǔ lǐ dà bái é méi shān yuè bàn lún qiū, yǐng rù píng qiāng jiāng shuǐ liú zhī jù. jùn zhì nǎi zài shān pō shàng. zhèng táng zhī piān, yǒu sūn zhēn rén cí. cí qián yǒu dān jǐng yòu yǒu shí dòng, yì yǒu shuǐ shēng rú dōng dīng, hào míng yù dòng.
壬寅。將解纜。嘉守王亢子蒼留看月榭。前權守陸游務觀所作，正對大峨，取李大白「峨眉山月半輪秋，影入平羌江水流」之句。郡治乃在山坡上。正堂之偏，有孫真人祠。祠前有丹井；又有石洞，亦有水聲如東丁，號鳴玉洞。

shí hòu, fā jiā zhōu. jiān sī tài shǒu qián lù xiāng bié. xiàn sī lì dú zhuō yè zhōu, guò fú tóu tān, fù yú wàng zhōng. zǐ zhí chuán shàng zhòng xià qīng, lǚ yī cè bù miǎn, yì yì zhōu. jǐn xíng èr shí lǐ, zhì wáng bō dù sù.
食後，發嘉州。監司太守前路相別。憲司吏獨桌葉舟，過佛頭灘，覆於望中。子侄船上重下輕，屢欹側不免，議易舟。僅行二十里，至王波渡宿。

shǔ zhōng chēng zūn lǎo zhě wèi bō, zǔ jí wài zǔ jiē yuē bō, yòu yǒu suǒ wèi tiān bō rì bō yuè bō léi bō zhě, jiē zūn zhī zhī chēng. cǐ wáng bō gài wáng lǎo huò wáng wēng yě. sòng jǐng wén cháng biàn zhī, wèi dāng zuò pó zì. lǔ zhí biǎn fú zhōu bié jià, zì hào fú pó, huò cóng qí sú yún.
蜀中稱尊老者為波，祖及外祖皆曰波，又有所謂天波、日波、月波、雷波者，皆尊之之稱。此王波蓋王老或王翁也。宋景文嘗辯之，謂當作「皤」字。魯直貶涪州別駕，自號涪皤，或從其俗雲。

guǐ mǎo. fā wáng bō dù, sì shí lǐ zhì luó hù zhèn. àn yǒu shí rú mǎ, cūn rén cháng yǐ shéng mí zhī, yún bù rán wèi guài. bǎi lǐ zhì jiān wèi xiàn. xiàn yǒu jiāng lóu, shén gāo shuǎng, xià lín zhǎng chuān. guò xiàn èr shí lǐ, zhì xià bà sù.
癸卯。發王波渡，四十里至羅護鎮。岸有石如馬，村人常以繩糜之，雲不然為怪。百里至犍為縣。縣有江樓，甚高爽，下臨長川。過縣二十里，至下壩宿。