jiǎ chén. fā xià bà. bǎi lǐ, zhì xù zhōu xuān huà xiàn. bǎi èr shí lǐ, zhì xù zhōu, cái tíng wǔ. xù, gǔ róng zhōu yě.
甲辰。发下坝。百里,至叙州宣化县。百二十里,至叙州,才亭午。叙,古戎州也。
shān gǔ zhé jū zài xiǎo sì zhōng, hào dà sǐ ān. hòu rén jiù zuò cí táng, bìng póu mò jī kè qí zhōng. fāng shān gǔ zhé jū shí, lǚ yǒu suǒ jiāng tíng shī, jīn jiāng shàng jiù jī, bié zuò xīn tíng, pō rú fǎ suǒ jiāng zhě.
山谷谪居在小寺中,号大死庵。后人就作祠堂,并裒墨迹刻其中。方山谷谪居时,屡有锁江亭诗,今江上旧基,别作新亭,颇如法锁江者。
jiù róng zhōu zài duì jiāng píng pō zhī shàng, yǔ yí mán zá chǔ. mǎ hú jiāng zì yí zhōng chū, hé dà jiāng. yí zì mǎ hú zhōu xíng, bì guò jiù zhōu xià, gù lián suǒ yú jiāng kǒu, yǐ fáng qí chū mò. jīn xǐ zhōu zhì yú nán àn, ér suǒ jiāng zhī míng yóu cún, yóu zhì suǒ zhōng liú, dàn lán shuì ér yǐ.
旧戎州在对江平坡之上,与夷蛮杂处。马湖江自夷中出,合大江。夷自马湖舟行,必过旧州下,故联锁于江口,以防其出没。今徙州治于南岸,而锁江之名犹存,犹置锁中流,但拦税而已。
jiù zhōu yǒu wéi gāo jì gōng bēi, wēi rán zài huāng zhēn zhōng. duì jiāng zhū yí jiē chóng wū, lín mù wèi rán, shèng shǔ yóu hé zhān yǐ guān kè zhōu zhī guò jiāng.
旧州有《韦皋纪功碑》,巍然在荒榛中。对江诸夷皆重屋,林木蔚然,盛暑犹荷毡以观客舟之过江。
liǎng àn duō lì zi lín. jùn yùn jiù míng" zhòng bì", qǔ dù zi měi róng zhōu shī" zhòng bì niān chūn jiǔ, qīng hóng bāi lì zhī" zhī jù. yú wèi" zhòng" zì bù yí míng jiǔ, wèi gēng míng" chūn bì". yìn běn" niān" huò zuò" gū", jùn yǒu bēi běn, nǎi zuò" zhān" zì.
两岸多荔子林。郡酝旧名“重碧”,取杜子美《戎州》诗“重碧拈春酒,轻红擘荔枝”之句。余谓“重”字不宜名酒,为更名“春碧”。印本“拈”或作“酤”,郡有碑本,乃作“粘”字。
yǐ sì. fā xù zhōu. shí wǔ lǐ, yǒu nán guǎng jiāng lái hé dà jiāng, tōng bǎi èr shí lǐ, zhì nán xī xiàn. sì shí wǔ lǐ, zhì lú zhōu jiāng ān xiàn. dào zhōng yǒu tān, hào zhāng qí sān tān. wèi tuān shì bēn jí, zhāng qí zhī qǐng, yǐ guò sān tān yě. bǎi èr shí lǐ, zhì lú zhōu, fāng shēn shí.
乙巳。发叙州。十五里,有南广江来合大江,通百二十里,至南溪县。四十五里,至泸州江安县。道中有滩,号张旗三滩。谓湍势奔急,张旗之顷,已过三滩也。百二十里,至泸州,方申时。
dà yǔ zhōng bù xiá dēng tiào. lú suī jìn nián yǐ wéi shuài fǔ, jǐng yì cǎo cǎo, bù chéng dū huì, yì yǐ mì ěr yí mán gù yě, rán zài hàn yǐ wèi jiāng yáng xiàn yǐ.
大雨中不暇登眺。泸虽近年以为帅府,井邑草草,不成都会,亦以密迩夷蛮故也,然在汉已为江阳县矣。
shǔ zhōng wéi lú xù zhī chéng jiē yǐ wū gài zhī, jí lèi guǎng xī. xù duō tuí pǐ, lú dú quán hǎo, rán yóu bù jí guì lín zhī zhuàng. lú xù duì jiāng jí yí jiè. jìn chéng yǒu dù lú tíng, jìng bù zhī zhū gě kǒng míng de cóng hé chǔ dù. huò yún xù zhèng duì mǎ hú jiāng, mǎ hú rù zhū yí lù, dāng zì bǐ dù yě.
蜀中惟泸叙之城皆以屋盖之,极类广西。叙多颓圮,泸独全好,然犹不及桂林之壮。泸、叙对江即夷界。近城有渡泸亭,竟不知诸葛孔明的从何处渡。或云叙正对马湖江,马湖入诸夷路,当自彼渡也。
bǐng wǔ. pō lú zhōu. dēng nán dìng lóu, wèi yī jùn jiā chù. qián shuài cháo gōng wǔ zi zhǐ suǒ zuò, xià lín nèi jiāng. cǐ shuǐ zì zī jiǎn zhōu lái hé dà jiāng. chéng shàng yǒu lái fēng tíng, kàn èr jiāng hé chù, yú nà liáng zuì yí, liáng jiè zǐ fǔ suǒ zuò. zi fǔ gài dé mò jí yú sī tíng, jìng yǐ bù qǐ, tíng míng yí chèn yún.
丙午。泊泸州。登南定楼,为一郡佳处。前帅晁公武子止所作,下临内江。此水自资、简州来合大江。城上有来风亭,瞰二江合处,于纳凉最宜,梁介子辅所作。子辅盖得末疾于斯亭,竟以不起,亭名疑谶云。
dīng wèi. jiāng jiě wéi, lú shuài mǎ qí dé jùn yí jù jiāng tíng. bǐ sàn, fēng qǐ, rì yì hūn, bù kě xíng.
丁未。将解维,泸帅马骐德骏移具江亭。比散,风起,日亦昏,不可行。
wù shēn. fā lú zhōu. bǎi èr shí lǐ, zhì hé jiāng xiàn. duì àn yǒu miào yuē dēng tiān wáng, xiāng chuán wèi lǚ guāng miào. shì fú jiān, yǐ pò lǔ jiāng jūn píng shǔ yǒu gōng, hòu qí zi shào jí tiān wáng wèi, dēng tiān zhī míng huò yǐ cǐ. zhōu rén zhì xiàn, jiē shàng yè, yǐ yú wèi xiǎng, wú jí yǐ zhǎ. yòu yǐ jīu mó luó shí cóng sì ér xiǎng yǐ bǐng ěr.
戊申。发泸州。百二十里,至合江县。对岸有庙曰登天王,相传为吕光庙。事苻坚,以破虏将军平蜀有功,后其子绍即天王位,登天之名或以此。舟人至县,皆上谒,以鱼为享,无即以鲊。又以鸠摩罗什从祀而享以饼饵。
yòu yǒu liú xiān guān, zài duì jiāng ān lè shān. liú xiān míng zhēn, suí kāi huáng shí rén. shān zhōng chū tiān fú mù yè, shàng yǒu zhuàn wén, rú dào shì shū fú, rén cǎi yǐ xiāng zèng yí.
又有刘仙观,在对江安乐山。刘仙名珍,隋开皇时人。山中出天符木叶,上有篆文,如道士书符,人采以相赠遗。
shǔ zhōng sòng kè zhì jiā zhōu guī jǐn, dú yáng shāng qīng fù zǐ tán jì rén dé chēng sān rén sòng zhì cǐ, yú qiān lǐ yǐ. nǎi wèi liú yī xiǔ yǐ huà bié.
蜀中送客至嘉州归尽,独杨商卿父子、谭季壬德称三人送至此,逾千里矣。乃为留一宿以话别。
jǐ yǒu. fā hé jiāng. èr bǎi sì shí lǐ, zhì gōng zhōu jiāng jīn xiàn. èr shí lǐ, guò yú dòng, sù ní péi cūn.
己酉。发合江。二百四十里,至恭州江津县。二十里,过渔洞,宿泥培村。
gēng xū. fā ní péi. liù shí lǐ, zhì gōng zhōu. zì cǐ rù xiá lù. dà dǐ zì xī chuān zhì dōng chuān, fēng tǔ yǐ bù tóng, zhì xiá lù yì lòu yǐ. gōng wèi zhōu nǎi zài yī dà pán shí shàng, shèng xià wú shuǐ tǔ qì, dú rè rú lú tàn fán zhuó, shān shuǐ jiē yǒu zhàng, ér shuǐ qì yóu dú. rén xǐ shēng yǐng, fù rén yóu duō. zì cǐ zhì zǐ guī jiē rán. chéng píng shí wèi zhī chuān xiá, zì bù tóng nián ér yǔ. jūn xìng, zhì dà shuài sī, shǐ zǒng míng sì chuān. rán fǎ lìng kē tiáo, yóu chēng chuān xiá.
庚戌。发泥培。六十里,至恭州。自此入峡路。大抵自西川至东川,风土已不同,至峡路益陋矣。恭为州乃在一大磐石上,盛夏无水土气,毒热如炉炭燔灼,山水皆有瘴,而水气尤毒。人喜生瘿,妇人尤多。自此至秭归皆然。承平时谓之川峡,自不同年而语。军兴,置大帅司,始总名四川。然法令科条,犹称川峡。
pō zhōu xiǎo qì bào ēn sì, rè yì bù kě táo. shēng píng bù kān shǔ, wèi yǒu rú cǐ rì zhě.
泊舟小憩报恩寺,热亦不可逃。生平不堪暑,未有如此日者。
xīn hài. fā gōng zhōu. jiā líng jiāng zì lì láng guǒ hé děng zhōu lái hé dà jiāng. bǎi sì shí lǐ, zhì fú zhōu lè wēn xiàn. yǒu zhāng yì dé miào. dà guān zhōng cì é xióng wēi, sháo xìng zhōng fēng zhōng xiǎn wáng. pú shì mò jiù chū cǐ xiàn, dà sháo sǐ jiǔ yǐ, qí zú rén yóu mài mò, bù fù néng dà jiā, yì yǐ jiàn jià gù yě.
辛亥。发恭州。嘉陵江自利、阆、果、合等州来合大江。百四十里,至涪州乐温县。有张益德庙。大观中赐额雄威,韶兴中封忠显王。蒲氏墨旧出此县,大韶死久矣,其族人犹卖墨,不复能大佳,亦以贱价故也。
qī shí lǐ, zhì fú zhōu pái tíng zhī qián, bō tāo dà xiōng, fén nào rú wū, bù kě shāo chuán. guò zhōu, rù qián jiāng pō. cǐ jiāng zì qián zhōu lái hé dà jiāng. dà jiāng nù zhǎng, shuǐ sè huáng zhuó. qián jiāng nǎi qīng líng rú bō lí, qí xià xī shì shí dǐ. zì chéng dū dēng zhōu, zhì cǐ shǐ jiàn qīng jiāng. fú suī bù yǔ fān bù zá jū, jiù yì yí, sú hào wèi sì rén. sì rén zhě, wèi huá rén bā rén jí lǐn jūn yǔ pán hù zhī zhǒng yě.
七十里,至涪州排亭之前,波涛大汹,濆淖如屋,不可梢船。过州,入黔江泊。此江自黔州来合大江。大江怒涨,水色黄浊。黔江乃清泠如玻璃,其下悉是石底。自成都登舟,至此始见清江。涪虽不与蕃部杂居,旧亦夷,俗号为四人。四人者,谓华人、巴人及廪君与盘瓠之种也。
zì méi jiā zhì cǐ, jiē chǎn lì zhī. táng yǐ fú zhōu rèn gòng. yáng tài zhēn suǒ shì, qù zhōu shù lǐ, yǒu fēi zǐ yuán, rán qí pǐn shí bù gāo. jīn tiān xià lì zhī, dāng yǐ mǐn zhōng wèi dì yī, mǐn zhōng yòu yǐ pú tián chén jiā zǐ wèi zuì. chuān guǎng lì zhī shēng shí, gù yǒu hòu wèi duō yè zhě, gàn zhī ròu jiē jí, mǐn chǎn zé fǒu.
自眉、嘉至此,皆产荔枝。唐以涪州任贡。杨太真所嗜,去州数里,有妃子园,然其品实不高。今天下荔枝,当以闽中为第一,闽中又以莆田陈家紫为最。川、广荔枝生时,固有厚味多液者,干之肉皆瘠,闽产则否。
rén zǐ. fā fú zhōu. guò qún zhū tān, jì xiǎn qiě zhǎng. shuǐ suī dà zhǎng, luàn shí yóu sēn rán. liǎng bàng tā zhōu jiē dàng wù, jīng bù hào hū.
壬子。发涪州。过群猪滩,既险且长。水虽大涨,乱石犹森然。两傍他舟皆荡兀,惊怖号呼。
bǎi èr shí lǐ, zhì zhōng zhōu fēng dōu xiàn. qù xiàn sān lǐ, yǒu píng dōu shān xiān dōu dào guàn, běn cháo gēng míng jǐng dé. mào dà shǔ wǎng yóu, bǎn dào shù zhé, nǎi zhì fēng dǐng. bēi dié suǒ chuán, qián hàn wáng fāng píng hòu hàn yīn cháng shēng jiē zài cǐ shān dé dào xiān qù. yǒu yīn jūn dān lú jí liǎng jūn cí táng jiē cún. cí táng táng lǐ jí fǔ suǒ zuò, bì yì yǒu jí fǔ xiàng. yǒu jìn suí táng sān diàn, zhì dù lǜ bì xiá, bù tū wù, gù néng jiǔ cún. bì jiē dāng shí suǒ huà, bù néng jǐn jīng, wéi suí diàn hòu bì shí xiān xiàng wèi qí bǐ, fēng qú yán guài, gè gè bù tóng, fēi ruò jìn shì huì xiān shèng zhě yī qiè wèi mí màn zhī zhuàng yě. jìn diàn nèi bì yì yǒu xī nǚ děng xiàng, kě yà suí bì. diàn qián yù dān chí, bù shèn gān liáng.
百二十里,至忠州酆都县。去县三里,有平都山仙都道观,本朝更名景德。冒大暑往游,阪道数折,乃至峰顶。碑牒所传,前汉王方平、后汉阴长生皆在此山得道仙去。有阴君丹炉及两君祠堂皆存。祠堂唐李吉甫所作,壁亦有吉甫像。有晋、隋、唐三殿,制度率痹狭,不突兀,故能久存。壁皆当时所画,不能尽精,惟隋殿后壁十仙像为奇笔,丰臞妍怪,各各不同,非若近世绘仙圣者一切为靡曼之状也。晋殿内壁亦有溪女等像,可亚隋壁。殿前浴丹池,不甚甘凉。
mǎn shān gǔ bǎi dà shù wéi, zhuǎn yùn sī suì qiǎn guān diǎn shì. xiāng chuán wèi yīn jūn shǒu zhǒng. yú yǐ chéng dū kǒng míng miào bǎi guān zhī, bǐ zhǐ liú shǔ shí wù, nǎi dà cǐ shù bèi. rán duàn wén chāng xiū guān jì yǐ yún" qiào bì qiān rèn, xià lín fèi bō, lǎo bǎi wàn zāi, shàng yīn fēng dǐng", duàn shí yǐ chēng lǎo bǎi, huò zhēn yīn jūn suǒ zhí, zhí chà shòu ěr. yīn jūn yǐ liàn dān jì rén wéi dào yè, qí fǎ yóu chuán, zhī shí quán jūn zhāng sēn dé mào jiā yǒu yīn dān shén qí, jí yīn jūn dān fǎ yě.
满山古柏大数围,转运司岁遣官点视。相传为阴君手种。余以成都孔明庙柏观之,彼止刘蜀时物,乃大此数倍。然段文昌《修观记》已云“峭壁千仞,下临沸波,老柏万栽,上荫峰顶”,段时已称老柏,或真阴君所植,直差瘦耳。阴君以炼丹济人为道业,其法犹传,知石泉军章森德茂家有阴丹甚奇,即阴君丹法也。
guān zhōng táng yǐ lái liú tí bēi kè yǐ bǎi shù, shǔ shén bù xiá biàn dú. dào jiā yǐ míng yù suǒ yù wèi fēng dōu gōng, yǔ liú yún cǐ dì huò shì.
观中唐以来留题碑刻以百数,暑甚不暇遍读。道家以冥狱所寓为酆都宫,羽流云此地或是。
wǎn xíng shù shí lǐ, zhì zhú píng sù.
晚行数十里,至竹平宿。
guǐ chǒu. fā zhú píng. qī shí lǐ, zhì zhōng zhōu. yǒu sì xián gé, huì liú yàn lù zhì lǐ jí fǔ bái jū yì xiàng, jiē cháng zhé cǐ zhōu zhě. yòu yǒu lì zhī lóu, lè tiān suǒ zuò.
癸丑。发竹平。七十里,至忠州。有四贤阁,绘刘晏、陆贽、李吉甫、白居易像,皆尝谪此州者。又有荔枝楼,乐天所作。
yòu xíng wǔ shí lǐ, zhì wàn zhōu wǔ níng xiàn. bā shí lǐ, zhì wàn zhōu. sù zài jiāng bīn. yì lǐ zuì wéi xiāo tiáo, yòu bù jí gōng fú. shǔ yàn yuē:" yì zǐ lì kuí zuì xià, zhōng fú gōng wàn yóu bēi." rán sù jiāng rù shǔ zhě, zhì cǐ jí shě zhōu ér tú, bù liǎng xún kě zhì chéng dū, zhōu xíng jí xū shí xún.
又行五十里,至万州武宁县。八十里,至万州。宿在江滨。邑里最为萧条,又不及恭、涪。蜀谚曰:“益、梓、利、夔最下,忠、涪、恭、万尤卑。”然溯江入蜀者,至此即舍舟而徒,不两旬可至成都,舟行即须十旬。
jiǎ yín. zǎo yóu xī shān. wàn yǒu xī shān jí cén gōng dòng, jiē kě yóu. cén sǒu shì jiàn yán tǐng zhī bēi, suí mò bì dì dé dào. dòng gé zhǎng jiāng, bù xiá wǎng.
甲寅。早游西山。万有西山及岑公洞,皆可游。岑叟事见严挺之碑,隋末避地得道。洞隔涨江,不暇往。
xī shān zhī lù dēng bǎn, jí shān bàn, dé píng dì, yǒu quán yì wèi xiǎo hú, zuò tíng táng qí shàng, hé jì chōng mǎn, sì shān zǐ cuì huán zhī, yì jiā chù yě. shān gǔ tí zì jí chēng xǔ zhī. hú shàng yǒu yān fēi gé, qǔ tí zhōng yǔ yě.
西山之麓登阪,及山半,得平地,有泉溢为小湖,作亭堂其上,荷芰充满,四山紫翠环之,亦佳处也。山谷题字极称许之。湖上有烟霏阁,取题中语也。
shí qǐng huí, jiě zhōu. liù shí lǐ, zhì kāi jiāng kǒu. shuǐ zì kāi dá zhōu lái hé dà jiāng. sì shí lǐ, zhì xià yán. yán jiāng shí bì xià, hū qiàn kōng wèi dà shí wū, jí shí bì záo wèi xiàng shè, qián yǒu ruì guāng gé, gé shàng shí yán rú yán, fù zhī shuǐ lián, luò yán xià pái liū gé qián, cǐ jǐng shén qí. rán cǐ shuǐ nǎi shān dǐng tián jiān guàn gài zhī yú, hàn zé hé yǐ. gé qián yǒu dà lì zhī liǎng zhū, jiāo kē bì yìng. rù shǔ dào, zhì cǐ shǐ jiàn lì zhī.
食顷回,解舟。六十里,至开江口。水自开、达州来合大江。四十里,至下岩。沿江石壁下,忽嵌空为大石屋,即石壁凿为像设,前有瑞光阁,阁上石岩如檐,覆之水帘,落岩下排溜阁前,此景甚奇。然此水乃山顶田间灌溉之余,旱则涸矣。阁前有大荔枝两株,交柯蔽映。入蜀道,至此始见荔枝。
yán bì kè zì yóu duō, pō gǔ jiē yǒu zhī. pō shū shū bù lèi, fēi qí qīn jī. sì wū yóu bì huài. xī yǒu liú dào zhě chuàng zhī, liú sǐ, záo yán bì yǐ cáng gǔ, jīn yǒu shí shì chù kě biàn yě.
岩壁刻字尤多,坡、谷皆有之。坡书殊不类,非其亲迹。寺屋尤弊坏。昔有刘道者创之,刘死,凿岩壁以藏骨,今有石室处可辨也。
sì shí lǐ, zhì yún ān jūn. yòu shí yú lǐ, fēng zuò shuǐ yǒng, pō zhōu sù.
四十里,至云安军。又十余里,风作水涌,泊舟宿。
yǐ mǎo. guò wǔ, fēng shào xī, suì xíng. bǎi sì shí lǐ, zhì kuí zhōu. yú qián nián rù shǔ, yǐ chóng wǔ zhì kuí, yú fù fāng zhǎng, bā zhèn zài shuǐ zhōng, jīn lái shuǐ gèng guò zhī, liù shí sì jué bù fù dé jiàn, pō yǒu yí hèn.
乙卯。过午,风稍息,遂行。百四十里,至夔州。余前年入蜀,以重午至夔,鱼复方涨,八阵在水中,今来水更过之,六十四蕝不复得见,颇有遗恨。
xiá jiāng shuǐ xìng dà è, yǐn zhé shēng yǐng, fù rén yóu duō. qián guò cǐ shí, bì zǐ bèi jí jiāng ér yǐn, shù rì hòu fā rè, yī zài sù, xiàng lǐng zhǒng qǐ, shí yú rén xī rán. zhì xī chuān yuè yú, fāng jiàn xiāo sàn. shǒu cuì nǎi rì qǔ shuǐ yú wò lóng shān quán, qù jùn shí xǔ lǐ, qián cǐ bù zhī yě.
峡江水性大恶,饮辄生瘿,妇人尤多。前过此时,婢子辈汲江而饮,数日后发热,一再宿,项领肿起,十余人悉然。至西川月余,方渐消散。守、倅乃日取水于卧龙山泉,去郡十许里,前此不知也。
bǐng chén. pō kuí zhōu. zǎo qiǎn rén shì qú táng shuǐ qí, jǐn néng méi yàn yù zhī dǐng, pán wō sàn chū qí shàng, wèi zhī yàn yù sā fā. rén yún rú mǎ shàng bù kě xià, kuàng sā fā yé! shì yè, shuǐ hū zhòu zhǎng, yǎn jí pái tíng zhū diàn shě, jí qiǎn rén huǐ chāi, zhōng yè yǒu shēng, jí míng zǒu shì, yàn yù zé yǐ zài wǔ zhàng shuǐ xià. huò wèi kě yǐ jiǎo xìng chéng cǐ rù xiá, ér kuí rén yóu nán zhī. tóng háng jiē wǎng qú táng sì bái dì, dēng sān xiá táng jí yóu gāo zhāi, jiē zài guān shàng. gāo zhāi suī wèi bì shì dù zi měi suǒ fù, rán xià lín yàn yù, yì qí guān yě.
丙辰。泊夔州。早遣人视瞿唐水齐,仅能没滟滪之顶,盘涡散出其上,谓之滟滪撒发。人云如马尚不可下,况撒发耶!是夜,水忽骤涨,渰及排亭诸簟舍,亟遣人毁拆,终夜有声,及明走视,滟滪则已在五丈水下。或谓可以侥幸乘此入峡,而夔人犹难之。同行皆往瞿唐祀白帝,登三峡堂及游高斋,皆在关上。高斋虽未必是杜子美所赋,然下临滟滪,亦奇观也。
dīng sì. shuǐ zhǎng wèi yǐ, chén sì shí, suì jué jiě wéi. shí wǔ lǐ, zhì qú táng kǒu, shuǐ píng rú xí. dú yàn yù zhī dǐng, yóu wō wén chán zhuó, zhōu fú qí shàng yǐ guò, yáo lǔ zhě hàn shǒu sǐ xīn, jiē miàn wú rén sè. gài tiān xià zhì xiǎn zhī dì, xíng lù jí wēi zhī shí, bàng guān jiē shén jīng, yú yǐ zài zhōu zhōng, yī qiè fù zì rán, bù xiá wèn, jù hú chuáng zuò zhāo tóu chù, rèn qí dàng wù. měi yī zhōu rù xiá shù lǐ, hòu zhōu fāng gǎn xù fā. shuǐ shì nù jí, kǒng cù xiāng yù, bù kě jiě chāi yě. shuài sī qiǎn zú zhí qí, cì dì lì shān zhī shàng, xià yī zhōu píng ān, zé bǒ qí yǐ zhāo hòu chuán. jiù tú yún:" yàn yù dà rú fú, qú táng bù kě chù. yàn yù dà rú mǎ, qú táng bù kě xià." cǐ sú chuán" yàn yù dà rú xiàng, qú táng bù kě shàng", gài fēi shì yě. hòu rén lì shí biàn zhī, shén xiáng.
丁巳。水长未已,辰、巳时,遂决解维。十五里,至瞿唐口,水平如席。独滟滪之顶,犹涡纹瀺灂,舟拂其上以过,摇橹者汗手死心,皆面无人色。盖天下至险之地,行路极危之时,傍观皆神惊,余已在舟中,一切付自然,不暇问,据胡牀坐招头处,任其荡兀。每一舟入峡数里,后舟方敢续发。水势怒急,恐猝相遇,不可解拆也。帅司遣卒执旗,次第立山之上,下一舟平安,则簸旗以招后船。旧图云:“滟滪大如幞,瞿唐不可触。滟滪大如马,瞿唐不可下。”此俗传“滟滪大如象,瞿唐不可上”,盖非是也。后人立石辩之,甚详。
rù xiá bǎi yú bù, nán bì yǒu quán, xiāng chuán xíng rén yù yǐn shuǐ, zé jiào hū yuē rén kě yě, quán chū yán xià, jǐn yī bēi ér zhǐ. zhōu xíng sù qiě nán shāo pō, bù xiá kǎo yě.
入峡百余步,南壁有泉,相传行人欲饮水,则叫呼曰人渴也,泉出岩罅,尽一杯而止。舟行速且难梢泊,不暇考也。
xiá zhōng liǎng àn, gāo yán jùn bì, fǔ záo zhī hén cūn cūn rán, ér hēi shí tān zuì hào xiǎn è. liǎng shān shù jiāng zhòu qǐ, shuǐ shì bù jí píng, liǎng biān gāo ér zhōng wā xià, zhuàng rú chá niǎn zhī cáo, zhōu jí yì yǐ qīng cè, wèi zhī chá cáo qí, wàn wàn bù kě xíng. yú lái, shuǐ shì shì píng, miǎn suǒ wèi chá cáo zhě. yòu shuǐ dà zhǎng, yǎn méi cǎo mù, wèi zhī qīng cǎo qí, zé zhū tān zhī shàng, shuǐ kuān shǎo làng, kě yǐ fàn zhī ér xíng. yú zhī lái, shuǐ wèi néng jǐn màn cǎo mù, dàn míng cǎo gēn qí, fǎ yì bù kě shè, rán fàn nán yǐ xíng, bù kě huí shǒu yě.
峡中两岸,高岩峻壁,斧凿之痕皴皴然,而黑石滩最号险恶。两山束江骤起,水势不及平,两边高而中洼下,状如茶碾之槽,舟楫易以倾侧,谓之茶槽齐,万万不可行。余来,水势适平,免所谓茶槽者。又水大涨,渰没草木,谓之青草齐,则诸滩之上,水宽少浪,可以犯之而行。余之来,水未能尽漫草木,但名草根齐,法亦不可涉,然犯难以行,不可回首也。
shí wǔ lǐ, zhì dà xī kǒu. shuǐ shāo kuò, shān yì chà yuǎn, kuí xiá zhī xiǎn shū yǐ.
十五里,至大溪口。水稍阔,山亦差远,夔峡之险纾矣。
qī shí lǐ, zhì wū shān xiàn sù. xiàn rén yún:" zuó xī shuǐ dà zhǎng, yàn yù qià zài chuán dǐ, gù kě xià kuí xiá. zhì wū xiá zé bù rán, zé xū shuǐ tuì shí zhàng nǎi kě." shì xī, shuǐ zhòu tuì shù zhàng, tóng háng zhě jiē yǒu xǐ sè.
七十里,至巫山县宿。县人云:“昨夕水大涨,滟滪恰在船底,故可下夔峡。至巫峡则不然,则须水退十丈乃可。”是夕,水骤退数丈,同行者皆有喜色。
wù wǔ. chéng shuǐ tuì xià wū xiá, tān lóng chóu xiǎn, fén nào huí fú, qí wēi yòu guò kuí xiá.
戊午。乘水退下巫峡,滩泷稠险,濆淖洄洑,其危又过夔峡。
sān shí wǔ lǐ, zhì shén nǚ miào. miào qián tān yóu xiōng nù, shí èr fēng jù zài běi àn, qián hòu bì kuī, bù néng zú qí shù. zuì dōng yī fēng yóu qí jué, qí dǐng fēn liǎng qí, rú shuāng yù cǎn chā bàn xiāo, zuì xī yī fēng shì zhī ér chà xiǎo. yú fēng jiē yù lǜ fēi cháng, dàn bù rú liǎng fēng zhī guǐ tè. xiāng chuán yī fēng zhī shàng, yǒu wén yuē" wū", bù xiá fǎng xún. zì xiàn xíng bàn lǐ, jí rù xiá. shí chén sì jiān, rì wèi dāng wǔ, xiá jiān dǒu àn rú hūn mù, jǔ tóu jǐn yǒu tiān shù chǐ ěr. liǎng bì jiē shì qí shān, qí kě nǐ shí èr fēng zhě shén duō. yān yún yìng fā, yìng jiē bù xiá, rú shì zhě bǎi yú lǐ, fù zāi qí guān shān yě. shí èr fēng jiē yǒu míng, bù shèn qiè, shì bù zú lù.
三十五里,至神女庙。庙前滩尤汹怒,十二峰俱在北岸,前后蔽亏,不能足其数。最东一峰尤奇绝,其顶分两歧,如双玉篸插半霄,最西一峰似之而差小。余峰皆郁嵂非常,但不如两峰之诡特。相传一峰之上,有文曰“巫”,不暇访寻。自县行半里,即入峡。时辰巳间,日未当午,峡间陡暗如昏暮,举头仅有天数尺耳。两壁皆是奇山,其可拟十二峰者甚多。烟云映发,应接不暇,如是者百余里,富哉其观山也。十二峰皆有名,不甚切,事不足录。
shén nǚ miào nǎi zài zhū fēng duì àn xiǎo gāng zhī shàng, suǒ wèi yáng yún tái gāo táng guān, rén yún zài lái hè fēng shàng, yì wèi bì shì. shén nǚ zhī shì, jù sòng yù fù yún yǐ fěng xiāng wáng, qí cí yì zhǐ hū lǐ yì, rú" yù sè pīng yǐ chēng yán" " qiāng bù kě xī fàn gàn" zhī yǔ, kě yǐ gài jiàn. hòu shì bù chá, yī qiè yǐ ér nǚ zǐ xiè zhī. yú cháng zuò qián hòu wū shān gāo yǐ biàn. jīn miào zhōng shí kè yǐn yōng chéng jì: yáo jī, xī wáng mǔ zhī nǚ, chēng yún huá fū rén, zhù yǔ qū guǐ shén, zhǎn shí shū bō, yǒu gōng jiàn jì, jīn fēng miào yòng zhēn rén, miào é yuē níng zhēn guān, cóng sì yǒu bái mǎ jiāng jūn, sú chuán suǒ qū zhī shén yě.
神女庙乃在诸峰对岸小冈之上,所谓阳云台、高唐观,人云在来鹤峰上,亦未必是。神女之事,据宋玉赋云以讽襄王,其词亦止乎礼义,如“玉色頩以赪颜”、 “羌不可兮犯干”之语,可以概见。后世不察,一切以儿女子亵之。余尝作前后《巫山高》以辩。今庙中石刻引《墉城记》:瑶姬,西王母之女,称云华夫人,助禹驱鬼神,斩石疏波,有功见纪,今封妙用真人,庙额曰凝真观,从祀有白马将军,俗传所驱之神也。
wū xiá shān zuì jiā chù, bù wèn yīn qíng, cháng duō yún qì, yìng dài piāo fú, bù kě huì huà, yú liǎng guò qí xià, suǒ jiàn jiē rán. qǐ yú jīng guò shí ǒu rú cǐ, yì qí dì gù rán?" xíng yún" zhī yǔ, yì yǒu suǒ jù yī yé? shì chuán wū shān tú, jiē fēi shì suī kuí fǔ guān xiè zhōng suǒ huà yì bù lèi. yú lìng huà shǐ yǐ xiǎo dāo fàn zhōng liú mó xiě, shǐ dé xíng sì. jīn hào shì zhě suǒ cáng, jǔ bù ruò yú tú zhī zhēn yě.
巫峡山最嘉处,不问阴晴,常多云气,映带飘拂,不可绘画,余两过其下,所见皆然。岂余经过时偶如此,抑其地固然?“行云”之语,亦有所据依耶?世传巫山图,皆非是;虽夔府官廨中所画亦不类。余令画史以小舠泛中流摹写,始得形似。今好事者所藏,举不若余图之真也。
miào yǒu xún yā, kè zhōu jiāng lái, zé yà yú shù lǐ zhī wài, huò zhí zhì xiàn. xià chuán guò, yì sòng shù lǐ. rén yǐ bǐng ěr zhì kōng, yā yǎng huì chéng qǔ bù shī yī. tǔ rén wèi zhī shén yā, yì wèi zhī yíng chuán yā.
庙有驯鸦,客舟将来,则迓于数里之外,或直至县。下船过,亦送数里。人以饼饵掷空,鸦仰喙承取不失一。土人谓之神鸦,亦谓之迎船鸦。
èr shí lǐ, zhì dōng bēn tān. gāo làng dà wō, jù biàn xiān wǔ, bù dàng yī gǎo yè, huò wèi wō suǒ shǐ, rú mó zhī xuán. sān lǎo wǎn zhāo gān jiào hū, lì zhēng yǐ chū wō.
二十里,至东奔滩。高浪大涡,巨艑掀舞,不当一槁叶,或为涡所使,如磨之旋。三老挽招竿叫呼,力争以出涡。
èr shí lǐ, guò guī zhōu bā dōng xiàn, yǒu kòu zhōng mǐn gōng cí. xiàn tíng èr bǎi, chuán wèi gōng shǒu zhí.
二十里,过归州巴东县,有寇忠愍公祠。县亭二柏,传为公手植。
jiǔ shí lǐ, zhì guī zhōu. wèi zhì zhōu shù lǐ, yuē zhā tān, qí xiǎn yòu guò dōng bēn. tǔ rén yún huáng mó shén suǒ wéi yě. lián jiē chéng xià dà tān, yuē rén zhǎ wèng. hěn shí héng wò, jù jiāng shí qī bā. cóng rén chuán qīng cè, shuǐ rù péng chuāng, wēi bù jì. wén jiāo dài hú zhǎng wén jǐ shì yǐ zhì yí líng, yù lù xíng, zhōu chē qiě cān chén, yì bù kě xiāng bì, pō zǐ guī yǐ xū zhī.
九十里,至归州。未至州数里,曰吒滩,其险又过东奔。土人云黄魔神所为也。连接城下大滩,曰人鲊瓮。很石横卧,据江十七八。从人船倾侧,水入篷窗,危不济。闻交代胡长文给事已至夷陵,欲陆行,舟车且参辰,义不可相避,泊秭归以须之。
jǐ wèi. pō guī zhōu. xiá lù zhōu jùn gù jiē huāng liáng, wèi yǒu ruò guī zhī shèn zhě. mǎn mù jiē máo cí, wéi zhōu zhái suī yǒu gài wǎ, yuán jiāng fù shān, bī zè wú píng dì. chǔ xióng yì shǐ fēng yú cǐ, bì lù lán lǚ, yǐ qǐ shān lín, qí hòu shǐ dà, yǎn yǒu jīn jīng hú shù qiān lǐ zhī guǎng.
己未。泊归州。峡路州郡固皆荒凉,未有若归之甚者。满目皆茅茨,惟州宅虽有盖瓦,缘江负山,逼仄无平地。楚熊绎始封于此,筚路蓝缕,以启山林,其后始大,奄有今荆湖数千里之广。
zhōu dōng wǔ lǐ, yǒu qīng liè gōng cí, qū píng miào yě. zǐ guī zhī míng, sú chuán yǐ qū píng bèi fàng, qí zǐ nǚ xū xiān guī, gù yǐ míng, dài ruò xì lùn. hào shì zhě huò shū zuò cǐ" zǐ guī" zì.
州东五里,有清烈公祠,屈平庙也。秭归之名,俗传以屈平被放,其姊女媭先归,故以名,殆若戏论。好事者或书作此“姊归”字。
yǐ guō zǐ guī xiàn, yì chuán wèi sòng yù zhái. dù zi měi shī yún:" sòng yù bēi qiū zhái." wèi cǐ xiàn bàng yǒu jiǔ lú, huò wèi tí zuò" sòng yù dōng jiā".
倚郭秭归县,亦传为宋玉宅。杜子美诗云:“宋玉悲秋宅。”谓此县傍有酒垆,或为题作“宋玉东家”。
shǔ yì xīng shān xiàn, wáng qiáng shēng yān. jīn yǒu zhāo jūn tái xiāng xī, shàng cún. chéng nán èr lǐ yǒu míng fēi miào. yú cháng lùn guī wèi zhōu pì lòu, wèi xī shǔ zhī zuì, ér nán zǐ yǒu qū sòng, nǚ zǐ yǒu zhāo jūn. fá yuè rú cǐ, zhèng wèi yì hū.
属邑兴山县,王嫱生焉。今有昭君台、香溪,尚存。城南二里有明妃庙。余尝论归为州僻陋,为西蜀之最,而男子有屈、宋,女子有昭君。阀阅如此,政未易忽。
gēng shēn xīn yǒu. pō guī zhōu. guī gù cháng lì hú běi, jìn suì yǐ dì wàng xíng shì zhèng zài xiá zhōng, nǎi yǐ shǔ kuí, shì yǐ. ér cái fù réng lì hú běi, suì shū zhǐ èr wàn mín, ér yī zhōu liǎng shǔ, bà yú bèn mìng, fēi shì. dāng bié bō cǐ mín bǔ hú běi ér bìng yǐ guī lì kuí, shǐ jǐn shì lǐ.
庚申、辛酉。泊归州。归故尝隶湖北,近岁以地望形势正在峡中,乃以属夔,是矣。而财赋仍隶湖北,岁输止二万缗,而一州两属,罢于奔命,非是。当别拨此缗补湖北而并以归隶夔,始尽事理。
rén xū. pō guī zhōu. shuǐ zhòu tuì shí xǔ zhàng, yán àn tān shí sēn rán, rén zhǎ wèng shí yì jǐn chū. wàng zuó xī xì zhōu pái tíng, nǎi zài bàn shān jiān. yí zhōu jìn dōng pō. cóng chuán qiān xǐ shāo huǎn, wèi àn shí zuō chù, shuǐ rù chuán, jǐ pò bài.
壬戌。泊归州。水骤退十许丈,沿岸滩石森然,人鲊瓮石亦尽出。望昨夕系舟排亭,乃在半山间。移舟近东泊。从船迁徙稍缓,为暗石作触,水入船,几破败。
guǐ hài. pō guī zhōu. jiǎ jùn zhōng xiǎo pǔ, qiè nú lèi zàn zhù wàng yáng xuān. suǒ wèi pǔ zhě, yá shàng bù néng liǎng mǔ, huā zhú xiāo rán. yǒu zǐ guī huái zhōng èr xiǎo táng. qián hòu shān jì gāo qiě jìn, táng táng lǐn lǐn, pò ér lín zhī, rú yù fù yā.
癸亥。泊归州。假郡中小圃,挈孥累暂驻望洋轩。所谓圃者,崖上不能两亩,花竹萧然。有秭归、怀忠二小堂。前后山既高且近,堂堂廪廪,迫而临之,如欲覆压。
jiǎ zǐ. pō guī zhōu. zhǎng wén zì xiá shān lù xíng, mù yè zhì guī xiāng tuó dù jiāng, wǎng dù tóu yà zhī. yú qián rù shǔ shí, yì yǐ jiāng zhǎng bù kě sù, zì cǐ lù lái, jí tiān xià zhī jiān xiǎn. nǎi gào xiá zhōu shǒu guǎn jiàn guī zhōu shǒu yè mò cuì xióng hào jí kuí cáo shěn zuò lì, qǐng lüè xiū zhì. xiān shì guò má xiàn duī xià, rén gào yú bù xū dēng shān, yǒu fú tú fǎ bǎo yú shān jiǎo kān mù kāi lù, jǐn bì má xiàn zhī è, xiàn wèi sūn mǒu zuò xiǎo jì kān dào bàng shí bì shàng. yú gǎn zhī, wèi yī dào rén dú néng bàn cǐ, kuàng yǐ guān sī lì yé? nǎi zuò má xiàn duī shī yǐ yí sì jūn. shì shí, yú gǎi chéng dū lù zhì zhì shǐ, hào lìng bù jí xiá zhōng, gù yǐ shī dào zhī. jì ér sì jūn jiē xiāng tīng xǔ, yǐ yán mǐ mù cūn fū záo shí zhì tī jí, qí bù kě shī lì zhě, zé gǎi cóng tā tú. chú zhì shí liù qī, shāng lǚ suì yǐ tōng xíng. xīn zhì shǐ zhī lái zhèng lài cǐ, rán yóu tàn zhà xíng lù zhī nán, tè bú jiàn wèi xiū zhì yǐ qián ěr.
甲子。泊归州。长文自峡山陆行,暮夜至归乡沱渡江,往渡头迓之。余前入蜀时,亦以江涨不可溯,自此路来,极天下之艰险。乃告峡州守管鉴、归州守叶默、倅熊浩及夔漕沈作砺,请略修治。先是过麻线堆下,人告余不须登山,有浮屠法宝于山脚刊木开路,尽避麻线之厄,县尉孙某作小记龛道傍石壁上。余感之,谓一道人独能办此,况以官司力耶?乃作《麻线堆诗》以遗四君。是时,余改成都路制置使,号令不及峡中,故以诗道之。继而四君皆相听许,以盐、米募村夫凿石治梯级,其不可施力者,则改从他涂。除治十六七,商旅遂以通行。新制使之来正赖此,然犹叹咤行路之难,特不见未修治以前耳。
yǐ chǒu bǐng yín. pō guī zhōu.
乙丑、丙寅。泊归州。
dīng mǎo. yù jiě chuán, ér zhǎng wén gù liú, fù pō guī zhōu.
丁卯。欲解船,而长文固留,复泊归州。
bā yuè wù chén, shuò. fā guī zhōu. liǎng àn dà shí lián yán, dūn jù xiāng wàng, wán hěn zhī tài, bù kě zhuàng míng.
八月戊辰,朔。发归州。两岸大石连延,蹲踞相望,顽很之态,不可状名。
wǔ lǐ, rù bái gǒu xiá. shān tè qí qiào, xiá zuǒ xiǎo xī rù yù xū dòng zhōng, kě róng shù bǎi rén.
五里,入白狗峡。山特奇峭,峡左小溪入玉虚洞中,可容数百人。
sān shí lǐ, zhì xīn tān. cǐ tān è míng háo sān xiá, hàn jìn shí, shān zài bēng, sāi jiāng, suǒ yǐ hòu míng xīn tān. shí luàn shuǐ xiōng, shùn xī fù nì, shàng xià yù tuō miǎn zhě, bì pán bó lù xíng, yǐ xū zhōu guò zhī. liǎng àn duō jū mín, hào tān zi, zhuān yǐ pán tān wèi yè. yú fàn zhǎng lǎo shí lái, shuǐ màn xiàn bù fù jiàn tān, jī jí fēi dù, rén fān yǐ wéi kuài.
三十里,至新滩。此滩恶名豪三峡,汉、晋时,山再崩,塞江,所以后名新滩。石乱水汹,瞬息覆溺,上下欲脱免者,必盘博陆行,以虚舟过之。两岸多居民,号滩子,专以盘滩为业。余犯涨潦时来,水漫羡不复见滩,击楫飞度,人翻以为快。
bā shí lǐ, zhì huáng niú xiá. shàng yǒu míng chuān miào, huáng niú zhī shén yě, yì yún zhù yǔ shū chuān zhě. miào bèi dà fēng, jùn bì zhī shàng, yǒu huáng jī rú niú, yī hēi jī rú rén qiān zhī, yún cǐ qí shén yě. miào mén liǎng shí mǎ, yī mǎ quē yī ěr, dōng pō suǒ shū ōu yáng gōng mèng jì jí shī shén xiáng. zhì jīn rén yǐ cǐ mǎ wèi yǒu líng, shén yán dàn zhī. gǔ yǔ yún:" cháo fā huáng niú, mù sù huáng niú. sān cháo sān mù, huáng niú rú gù." yán qí shān tiáo yáo, zhōng rì yóu wàng jiàn zhī. ōu yáng gōng shī zhōng yì yǐn yòng cǐ yǔ. rán yú shùn liú ér xià, huí shǒu jí wàng duàn," rú gù" zhī yǔ, yì hào shì zhě zhī yán ěr. zì cǐ yǐ wǎng, xiá shān yóu qí, jiāng dào zhuǎn zhì huáng niú shān bèi, wèi zhī jiǎ shí èr fēng. guò jiǎ shí èr fēng zhī xià, liǎng àn xī shì qí fēng, bù kě shǔ jì, bù kě yǐ tú huà mó xiě, yì bù kě yǐ yán yǔ xíng róng, chāo miào shèng jué, dài yǒu guò wū yáng chù. ōu yáng gōng suǒ yǐ sù xiá lái yóu, zhèng bù wéi huáng niú miào yě.
八十里,至黄牛峡。上有洺川庙,黄牛之神也,亦云助禹疏川者。庙背大峰,峻壁之上,有黄迹如牛,一黑迹如人牵之,云此其神也。庙门两石马,一马缺一耳,东坡所书欧阳公梦记及诗甚详。至今人以此马为有灵,甚严惮之。古语云:“朝发黄牛,暮宿黄牛。三朝三暮,黄牛如故。”言其山岧峣,终日犹望见之。欧阳公诗中亦引用此语。然余顺流而下,回首即望断,“如故”之语,亦好事者之言耳。自此以往,峡山尤奇,江道转至黄牛山背,谓之假十二峰。过假十二峰之下,两岸悉是奇峰,不可数计,不可以图画摹写,亦不可以言语形容,超妙胜绝,殆有过巫阳处。欧阳公所以溯峡来游,正不为黄牛庙也。
huáng niú xiá jǐn, zé shàn zi xiá. há ma bèi zài nán bì bàn shān, yǒu shí tǐng chū, rú dà má, qù wěn xiàng jiāng. quán chū má bèi shān dòu zhōng, màn liú bèi shàng sàn xià. má wěn chuí yí hàn jiān rú shuǐ lián yǐ xià yú jiāng, shí shuǐ fāng zhǎng, má qù jiāng miàn cái zhàng yú, wén shuǐ luò shí, xià gèng yǒu xiǎo jī chéng zhī. zhāng yòu xīn shuǐ pǐn yì lù cǐ quán. shǔ shì fù tíng duì, huò yì qǔ yǐ wéi yàn shuǐ, guò cǐ, zé xiá zhōng tān jǐn yǐ.
黄牛峡尽,则扇子峡。虾蟆碚在南壁半山,有石挺出,如大蟆,呿吻向江。泉出蟆背山窦中,漫流背上散下。蟆吻垂颐颔间如水帘以下于江,时水方涨,蟆去江面才丈余,闻水落时,下更有小矶承之。张又新《水品》亦录此泉。蜀士赴廷对,或挹取以为砚水,过此,则峡中滩尽矣。
sān shí lǐ, dé nán àn píng dì, yuē píng shàn bà. chū xiá zhōu zhì shì jiē yǐ pō, xiāng qìng rú gēng shēng. zhōu shī gāo gōng jiē yǒu kào cì, shàng xià huān rán. jiāng lì yǐ cì zì tōng hè, bù dài zhì zhì xǐ tíng yě. zhōu jiāng zhì píng shàn bà, qīng tiān liè rì zhōng, hū dà fēng jí yǔ qīng pén. shí qǐng, zhì bà xià, fēng dìng yǔ zhǐ, qíng sè rú gù, ruò jiāng zì zhī shén xiāng sòng zhě.
三十里,得南岸平地,曰平善坝。出峡舟至是皆檥泊,相庆如更生。舟师、篙工皆有犒赐,上下欢然。将吏以刺字通贺,不待至至喜亭也。舟将至平善坝,青天烈日中,忽大风急雨倾盆。食顷,至坝下,风定雨止,晴色如故,若江渍之神相送者。
jǐ sì. fā píng shàn bà. sān shí lǐ, zǎo shí. shí zhì xiá zhōu. dēng zhì xǐ tíng. bì shén, bù chēng pō wēng zhī jì. zhōu zhái yǒu chǔ sāi lóu, shān gǔ suǒ míng. gǔ yǔ yuē:" jīng mén hǔ yá, chǔ zhī xī sāi." yí líng jí qí dì. zì gǔ yǐ wéi zhòng zhèn. sān guó shí, yòu wèi wú zhī xī líng. lù xùn yǐ wéi yí líng yào hài, guó zhī guān xiàn. jīn wú shǔ gòng dào cǐ dì, dàn wèi zuì ěr huāng lěi ěr.
己巳。发平善坝。三十里,早食。时至峡州。登至喜亭。敝甚,不称坡翁之记。州宅有楚塞楼,山谷所名。古语曰:“荆门虎牙,楚之西塞。”夷陵即其地。自古以为重镇。三国时,又为吴之西陵。陆逊以为夷陵要害,国之关限。今吴、蜀共道此地,但为蕞尔荒垒耳。
jùn pǔ yòu yǒu ěr yǎ tái, xiāng chuán guō jǐng chún zhù ěr yǎ yú cǐ. tái duì yī jiān fēng, yuē guō dào shān, jǐng chún suǒ jū yě.
郡圃又有尔雅台,相传郭景纯注《尔雅》于此。台对一尖峰,曰郭道山,景纯所居也。
yí líng xiàn yǒu ōu yáng gōng cǎo táng yī jiān, yì yǐ pǐ huài.
夷陵县有欧阳公草堂一间,亦已圮坏。
duì jiāng dù jí dēng xiá shān, lù lù zhī shǐ yě. xiàng yú rù shǔ shí, yǐ zhǎng jiāng bù kě sù, zì cǐ tú xíng, bèi cháng jiān è. guò dù yǒu gān quán sì, shān shàng yǒu quán jí jiāng shī qī páng shì cí, xiāng chuán wèi yǒng quán yuè lǐ zhī dì. bàng jìn yòu yǒu jiāng shī quán, cǐ dì zhī xìn fǒu, wèi kě jué yě.
对江渡即登峡山,陆路之始也。向余入蜀时,以涨江不可溯,自此徒行,备尝艰厄。过渡有甘泉寺,山上有泉及姜诗妻庞氏祠,相传为涌泉跃鲤之地。傍近又有姜诗泉,此地之信否,未可决也。
bǎi sì shí lǐ, zhì yáng mù zhài, sù. xiàng lí shǔ dōu zhì hàn jiā, zé jiāng zhī liǎng àn jiē shān yǐ. rù kuí zhōu, zé shān hū dǒu gāo, wú bù mó yún zhě. zì jiā yǐ lái, dōng xī sān qiān lǐ, nán běi mián gèn, yǐ rù fān yí zhī jiè, yòu mò zhī qí jǐ qiān lǐ, bù zhī qí jǐ qiān wàn fēng, shān zhī duō qiě gāo dà rú cǐ, rán zì chū yí líng, zhì shì huí shǒu xī wàng, zé yǎo rán bù fù yì diǎn, wéi cāng yān luò rì, yún píng wú jì, yǒu dēng gāo huái yuǎn zhī tàn ér yǐ.
百四十里,至杨木寨,宿。向离蜀都至汉嘉,则江之两岸皆山矣。入夔州,则山忽陡高,无不摩云者。自嘉以来,东西三千里,南北绵亘,以入蕃夷之界,又莫知其几千里,不知其几千万峰,山之多且高大如此,然自出夷陵,至是回首西望,则杳然不复一点,惟苍烟落日,云平无际,有登高怀远之叹而已。
gēng wǔ. fā yáng mù zhài. bā shí lǐ, zhì jiāng líng zhī zhī jiāng xiàn. sì shí lǐ, zhì sōng zī xiàn. èr bǎi shí lǐ, zhì jīng nán zhī shā tóu, sù. shā tóu yī míng shā shì.
庚午。发杨木寨。八十里,至江陵之枝江县。四十里,至松滋县。二百十里,至荆南之沙头,宿。沙头一名沙市。
xīn wèi. pō shā tóu. dào dà dī, rù chéng yè zhū guān.
辛未。泊沙头。道大堤,入城谒诸官。
rén shēn guǐ yǒu. pō shā tóu. jiāng líng shuài xīn qì jí yòu ān zhāo yóu zhǔ guān. bài hé shèng shuǐ, suī yǒu yě yì, ér gù shí lóu guān, wú yī cún zhě. hòu rén zuò xiǎo táng, yì cǎo cǎo. jiù duì cǐ yǒu jiàng zhàng tái, jīn zài yíng zhài zhōng, wú fù yí jī. zhāng huá tái zài chéng wài yě sì, yì cū cún gěng gài. xún lóng shān luò mào tái, yún zài chéng běi sān shí lǐ, yī xiǎo qiū ěr. xī rǎng zài zǐ chéng nán mén wài, jiù jì yǐ wéi bù kě fàn, běn chā suǒ jí, zhé fù rú gù, yòu néng zhì léi yǔ. táng yuán hé zhōng, péi zhòu wèi mù, jué zhī liù chǐ, dé shí lóu rú jiāng líng chéng lóu zhuàng. shì suì, lín yǔ wèi zāi. yòng fāng shì shuō fù mái zhī, yī xī rú gù, jiù chuán rú cǐ. jìn suì yù hàn, zé jùn shǒu shè jì jué zhī, běn qí tǔ yú bàng, yǐ qí bào yìng. wǎng wǎng jué zhì shí lóu zhī yán, ér yǔ zuò yǐ. zé fù yǐ gù tǔ hái fù zhī, bù wén qí rǎng zhī xī yě. rán jué tǔ ér zhì yǔ, zé xīn yòu ān yún:" qīn yàn zhī ér xìn."
壬申、癸酉。泊沙头。江陵帅辛弃疾幼安招游渚官。败荷剩水,虽有野意,而故时楼观,无一存者。后人作小堂,亦草草。旧对此有绛帐台,今在营寨中,无复遗迹。章华台在城外野寺,亦粗存梗概。询龙山落帽台,云在城北三十里,一小丘耳。息壤在子城南门外,旧记以为不可犯,畚锸所及,辄复如故,又能致雷雨。唐元和中,裴宙为牧,掘之六尺,得石楼如江陵城楼状。是岁,霖雨为灾。用方士说复埋之,一夕如故,旧传如此。近岁遇旱,则郡守设祭掘之,畚其土于傍,以俟报应。往往掘至石楼之檐,而雨作矣。则复以故土还覆之,不闻其壤之息也。然掘土而致雨,则辛幼安云:“亲验之而信。”
jiǎ xū. pō shā tóu.
甲戌。泊沙头。
yǐ hài. yí zhōu chū dà jiāng, sù jiāng dú miào qián.
乙亥。移舟出大江,宿江渎庙前。
bǐng zǐ. fā jiāng dú miào. qī shí lǐ, zhì gōng ān xiàn. dēng èr shèng sì. èr shèng zhī míng, jiāng hú jiān jìng shàng zhī, jí zài chù fó sì mén liǎng jīn gāng shén yě. cǐ zé qiān zhī diàn shàng. zhuàn jì zài fā jī líng yì, dà lüè chū yú mèng yīng. yún shì qiān fú shù zhōng zuì hòu zhě, yī míng lóu zhì dé, yī míng qīng yè jì. jiāng àn xǐ tuí, huò shí jù zú jī yìn qí chù zé tuí zhǐ.
丙子。发江渎庙。七十里,至公安县。登二圣寺。二圣之名,江湖间竞尚之,即在处佛寺门两金刚神也。此则迁之殿上。传记载发迹灵异,大略出于梦应。云是千佛数中最后者,一名娄至德,一名青叶髻。江岸喜隤,或时巨足迹印其处则隤止。
bǎi èr shí wǔ lǐ, zhì shí shǒu xiàn duì àn sù. xiàn xià shí jī, bù kě pō zhōu.
百二十五里,至石首县对岸宿。县下石矶,不可泊舟。
dīng chǒu. fā shí shǒu. bǎi qī shí lǐ, zhì lǔ jiā fú. zì cǐ zhì è zhǔ, yǒu liǎng tú. yí lù zūn dà jiāng, guò yuè yáng jí lín xiāng jiā yú èr xiàn. yuè yáng tōng dòng tíng chù, bō làng lián tiān, yǒu fēng jí bù kě xíng, gù kè zhōu duō bì zhī. yí lù zì lǔ jiā fú rù dùn. dùn zhě, jiāng bàng zhī liú, rú hǎi zhī, qí guǎng jǐn guò yùn hé, bù wèi fēng làng. liǎng àn jiē lú dí, shí shí yǒu rén jiā. dàn zhī gǎng tōng zhū xiǎo hú, gù wèi dào qū kè zhōu fēi jié bàn zuò qì bù kě xíng. ǒu yǒu è bīng èr bǎi gèng shù, yù guī guò jīng nán, suì yǐ zhōu zài, shǐ xié xíng. zì lǔ jiā fú bì dà jiāng rù dùn, yuè míng xíng sān shí lǐ, sù.
丁丑。发石首。百七十里,至鲁家洑。自此至鄂渚,有两途。一路遵大江,过岳阳及临湘、嘉鱼二县。岳阳通洞庭处,波浪连天,有风即不可行,故客舟多避之。一路自鲁家洑入沌。沌者,江傍支流,如海之,其广仅过运河,不畏风浪。两岸皆芦荻,时时有人家。但支港通诸小湖,故为盗区;客舟非结伴作气不可行。偶有鄂兵二百更戍,欲归过荆南,遂以舟载,使偕行。自鲁家洑避大江入沌,月明行三十里,宿。
wù yín jǐ mǎo. jiē zǎo mù xíng dùn zhōng.
戊寅、己卯。皆早暮行沌中。
gēng chén. xíng guò suǒ wèi bǎi lǐ huāng zhě. jiē hú luán jiāo lú, bù fù rén jī, jù dào zhī suǒ chū mò. yuè sè rú zhòu, jiàng shì shén wǔ. chè yè míng lǔ, gōng nǔ shàng xián, jī gǔ zhēng yǐ xíng, zhì xiǎo bù zhǐ.
庚辰。行过所谓百里荒者。皆湖滦茭芦,不复人迹,巨盗之所出没。月色如昼,将士甚武。彻夜鸣橹,弓弩上弦,击鼓钲以行,至晓不止。
xīn sì. chén chū dà jiāng, wǔ zhì è zhǔ. pō yīng wǔ zhōu qián nán bù dī xià. nán shì zài chéng wài, yán jiāng shù wàn jiā, chán hàn shén shèng, liè sì rú zhì. jiǔ lú lóu lán yóu zhuàng lì, wài jùn wèi jiàn qí bǐ. gài chuān guǎng jīng xiāng huái zhè mào qiān zhī huì, huò wù zhī zhì zhě wú bù shòu, qiě bù wèn duō shǎo, yī rì kě jǐn, qí shèng zhuàng rú cǐ.
辛巳。晨出大江,午至鄂渚。泊鹦鹉洲前南布堤下。南市在城外,沿江数万家,廛闬甚盛,列肆如栉。酒垆楼栏尤壮丽,外郡未见其比。盖川、广、荆、襄、淮、浙贸迁之会,货物之至者无不售,且不问多少,一日可尽,其盛壮如此。
jiān sī shuài shǒu liú bāng hàn zi xuān ér xià, jiē lái xiāng jiàn yāo fàn, jiē yuē wèi gǎn dìng rì. jí yù yí jù zhōu cì, yú xiào yuē:" ruò dìng rì zé mò ruò zhōng qiū, zhāng jù zé mò yù nán lóu." zhòng yì xiào xǔ.
监司帅守刘邦翰子宣而下,皆来相见邀饭,皆曰未敢定日。及欲移具舟次,余笑曰:“若定日则莫若中秋,张具则莫欲南楼。”众亦笑许。
rén wǔ. wǎn, suì jí nán lóu. lóu zài zhōu zhì qián huáng hè shān shàng. lún huàn gāo hán, jiǎ yú hú wài. xià lín nán shì, yì wū lín chà. mín jiāng zì xī nán xié bào jùn chéng dōng xià. tiān wú xiān yún, yuè sè qí shén. jiāng miàn rú liàn, kōng shuǐ tūn tǔ. píng shēng suǒ yù zhōng qiū jiā yuè, shì cǐ xī yì yǒu shù, kuàng fù xiū nán lóu gù shì, lǎo zi yú cǐ, xīng fù bù qiǎn yě.
壬午。晚,遂集南楼。楼在州治前黄鹤山上。轮奂高寒,甲于湖外。下临南市,邑屋鳞差。岷江自西南斜抱郡城东下。天无纤云,月色奇甚。江面如练,空水吞吐。平生所遇中秋佳月,似此夕亦有数,况复修南楼故事,老子于此,兴复不浅也。
xiàng zài guì lín shí, mò shǔ jiǔ nián zhī jiān, jiǔ chù jiàn zhōng qiū, qí jiān xiāng qù huò wàn lǐ, bù shèng piāo bó zhī tàn, cháng zuò yī fù yǐ zì guǎng. jí xǐ chéng dū, liǎng qiū jiē lüè jiàn yuè. shí èr nián jiān, shí chù jiàn zhōng qiū. qù nián cháng tí shù yǔ yú dà cí lóu shàng, jīn nián yòu hū zhì cǐ. tōng jì shí sān nián jiān, shí yī chù jiàn zhōng qiū, yì kě yǐ wèi zhī yóu zǐ. rán yú yǐ bìng gài hái gǔ, tǎng ēn zhǐ chuí yǔn, zì cǐ guī tián yuán, dài yuè hé chú, dé suì cǐ shēng yǐ. zuò zhōng yì zuò yuè fǔ yī piān, bǐ è rén chuán zhī.
向在桂林时,默数九年之间,九处见中秋,其间相去或万里,不胜漂泊之叹,尝作一赋以自广。及徙成都,两秋皆略见月。十二年间,十处见中秋。去年尝题数语于大慈楼上,今年又忽至此。通计十三年间,十一处见中秋,亦可以谓之游子。然余以病丐骸骨,傥恩旨垂允,自此归田园,带月荷锄,得遂此生矣。坐中亦作乐府一篇,俾鄂人传之。
shuǐ diào gē tóu
水调歌头
xì shù shí nián shì, shí chù guò zhōng qiū. jīn nián xīn mèng hū dào, huáng hè jiù shān tóu. lǎo zi gè zhōng bù qiǎn, cǐ huì tiān jiào zhòng jiàn, jīn gǔ yī nán lóu. xīng hàn dàn wú sè, yù jìng dú kōng fú. liǎn qín yān, shōu chǔ wù, yùn jiāng liú. guān hé lí hé nán běi, yī jiù zhào qīng chóu. xiǎng jiàn héng é lěng yǎn, yīng xiào guī lái shuāng bìn, kōng bì hēi diāo qiú. shāi jiǔ wèn chán tù, kěn qù bàn cāng zhōu.
细数十年事,十处过中秋。今年新梦忽到,黄鹤旧山头。老子个中不浅,此会天教重见,今古一南楼。星汉淡无色,玉镜独空浮。 敛秦烟,收楚雾,熨江流。关河离合南北,依旧照清愁。想见姮娥冷眼,应笑归来霜鬓,空敝黑貂裘。酾酒问蟾兔,肯去伴沧洲。
suǒ wèi shí yī chù jiàn zhōng qiū, jīn lüè shí yú cǐ. shǐ zì yǒu nián jì zhī, shì nián zhí dōng guān, xū nián yǐ chuán sōng jiāng chuí hóng tíng xià, hài nián fàn yáng xiàn yǎn huà xī, zi nián shǒu guā cāng, chǒu nián nèi sù yù táng, yín nián shǐ lǔ cì suī yáng, mǎo nián zì xī yē chū pō wú xīng chéng wài, chén nián guī shí hú, sì wǔ nián shuài guì lín, wèi shēn nián shuài chéng dū, ér jīn yǒu nián kè wǔ chāng yě.
所谓十一处见中秋,今略识于此。始自酉年计之,是年直东观,戌年檥船松江垂虹亭下,亥年泛阳羡罨画溪,子年守栝苍,丑年内宿玉堂,寅年使虏次睢阳,卯年自西掖出泊吴兴城外,辰年归石湖,巳午年帅桂林,未、申年帅成都,而今酉年客武昌也。
guǐ wèi. pō è zhōu nán lóu, yuè sè rú zuó yè.
癸未。泊鄂州南楼,月色如昨夜。
jiǎ shēn. pō è zhōu. shǔ bīng yuǎn sòng zhě, fēng zhuāng guǒ liáng zhī jù, zhì cǐ dāng jìn shù mào yì, fēi sān rì bù kě le, gù wèi zhī liú.
甲申。泊鄂州。蜀兵远送者,封桩裹粮之具,至此当尽数贸易,非三日不可了,故为之留。
tǒng shuài lǐ chuān yāo kàn xīn zhài. è yíng xī jiē bá shě, jīn shǐ yì yǐ wǎ wū, fāng bì sì fēn zhī yī. dēng yā yún tíng, zé qián hòu jǐn jiàn, zhōu luò jǐng jǐng, shén yǒu tiáo lǐ. jiāng sī zhōng yòu yǒu yǎ gē zhěng xiá èr táng, jiē miàn jiāng shān, dēng lǎn chāo shèng.
统帅李川邀看新寨。鄂营昔皆茇舍,今始易以瓦屋,方毕四分之一。登压云亭,则前后尽见,周络井井,甚有条理。将司中又有雅歌、整暇二堂,皆面江山,登览超胜。
yǐ yǒu bǐng xū. pō è zhōu. qiǎn sòng bīng zhī bàn guī chéng dū.
乙酉、丙戌。泊鄂州。遣送兵之半归成都。
dīng hài. fēng zuò, bù kě xíng.
丁亥。风作,不可行。
wù zǐ. zǎo jiě wéi yù chū, jiāng fēng bù yǐ, zhì mù yú shén, yòu liú yī xī. tǔ rén yún:" jiāng shàng shè qián hòu, zhé dà fēng shù rì, wèi zhī shè fēng. shàng xià shuǐ chuán xī bù xíng." guǒ rán.
戊子。早解维欲出,江风不已,至暮逾甚,又留一夕。土人云:“江上社前后,辄大风数日,谓之社风。上下水船悉不行。”果然。
jǐ chǒu. shè fēng shāo huǎn, jiě wéi xiǎo pō hàn kǒu. hàn shuǐ zì běi àn chū, qīng bì kě jiàn, hé dà jiāng zhuó liú, shǐ bù xiāng rù. xíng lǐ xǔ, zé wèi jiāng shuǐ suǒ shèng, hún ér yī sè. fán shuǐ zì liǎng àn chū yú jiāng zhě jiē rán. qí xíng huǎn, gù dé chéng yíng. dà jiāng rú jī jiàn, wàn lǐ bēn liú, bù dé bù zhuó yě. wǔ hòu fēng xī, tōng xíng. bǎi bā shí lǐ, zhì sān jiāng kǒu, sù. sān jiāng zhī míng suǒ zài duō yǒu, fán shuǐ cān huì chù, jiē chēng zhī.
己丑。社风稍缓,解维小泊汉口。汉水自北岸出,清碧可鉴,合大江浊流,始不相入。行里许,则为江水所胜,浑而一色。凡水自两岸出于江者皆然。其行缓,故得澄莹。大江如激箭,万里奔流,不得不浊也。午后风息,通行。百八十里,至三江口,宿。三江之名所在多有,凡水参会处,皆称之。
gēng yín. fā sān jiāng kǒu. chén shí guò chì bì, pō huáng zhōu lín gāo tíng xià. chì bì, xiǎo chì tǔ shān yě. wèi jiàn suǒ wèi" luàn shí chuān kōng" jí" méng róng"" chán yán" zhī jìng, dōng pō cí fù wēi kuā yān.
庚寅。发三江口。辰时过赤壁,泊黄州临皋亭下。赤壁,小赤土山也。未见所谓“乱石穿空”及“蒙茸”、“巉岩”之境,东坡词赋微夸焉。
jùn jiāng zhāo jí dōng pō xuě táng. jùn dōng shān lǒng chóng fù, zhōng yǒu píng dì, sì xiàng jiē yǒu xiǎo gāng huán zhī. dōng pō bǔ jū shí, shì yì yǒu qǔ yú fēng shuǐ zhī shuō. qián shǒu jiū cái yù zuò shè tīng, yǐ ér chuò zuò xuě táng, gù shāo hóng zhuàng. táng dōng xiǎo wū, bǎng yuē dōng pō, táng qián qiáo tíng yuē xiǎo qiáo, jiē hòu rén páng yuán mìng zhī. duì miàn gāo pō shàng, xīn zuò xiǎo tíng yuē gāo hán, gū qǔ shuǐ diào zhōng yǔ, fēi dāng shí gù shí. rán cǐ tíng zhèng duì dōng àn wǔ chāng shù fēng, yì dēng lǎn bù fán chù.
郡将招集东坡雪堂。郡东山垄重复,中有平地,四向皆有小冈环之。东坡卜居时,是亦有取于风水之说。前守鸠材欲作设厅,已而辍作雪堂,故稍宏壮。堂东小屋,榜曰东坡,堂前桥亭曰小桥,皆后人旁缘命之。对面高坡上,新作小亭曰高寒,姑取《水调》中语,非当时故实。然此亭正对东岸武昌数峰,亦登览不凡处。
wǎn guò zhú lóu, jùn zhì hòu chì bì shān shàng fāng zhàng yī jiān ěr. zhuǎn zhì qī xiá lóu, miàn shì zhèng duì luò rì, huī jǐng jì duò, qíng xiá gèn tiān mò, bìng rǎn chuān liú, xūn huáng hān zǐ, zhào yìng xià shàng, gài rì rì rú cǐ, mìng míng yǒu zhǐ yě. lóu zhī guī zhì shén gōng, wèn qí rén, zé yuē gù xiāng qín shēn wáng shēng yú lín gāo zhōu zhōng, huáng rén zuò qìng duān táng yú qí chù, jìn nián sā ér zuò qī xiá yún.
晚过竹楼,郡治后赤壁山上方丈一间耳。转至栖霞楼,面势正对落日,晖景既堕,晴霞亘天末,并染川流,醺黄酣紫,照映下上,盖日日如此,命名有旨也。楼之规制甚工,问其人,则曰故相秦申王生于临皋舟中,黄人作庆端堂于其处,近年撒而作栖霞云。
huáng gāng àn xià sù hào bù kě pō zhōu, xíng lǚ huàn zhī. yú zhōu yì yí pō yī wān zhǔ zhōng. gài jiāng wèi chì bì yī jī suǒ yīng, liú zhuǎn shén shǐ, shuǐ wén yǒu yūn, sǎn luàn kāi hé quán rú sān xiá. jùn yì yù kāi ào yǐ guī sù kè zhōu, wèi jué.
黄冈岸下素号不可泊舟,行旅患之。余舟亦移泊一湾渚中。盖江为赤壁一矶所撄,流转甚驶,水纹有晕,散乱开合全如三峡。郡议欲开澳以归宿客舟,未决。
xīn mǎo. fā huáng zhōu. sì shí lǐ, guò bā hé. shuǐ qīng chè, zì běi àn rù zhuó liú rú hàn kǒu. tōng xíng èr bǎi sān shí lǐ, zhì tóng mù gōu, sù.
辛卯。发黄州。四十里,过巴河。水清澈,自北岸入浊流如汉口。通行二百三十里,至桐木沟,宿。
rén chén. fā tóng mù gōu. bā shí lǐ, zhì mǎ tóu, sù.
壬辰。发桐木沟。八十里,至马头,宿。
guǐ sì. fā mǎ tóu. bǎi èr shí wǔ lǐ, zhì jiāng zhōu. pō pí pá tíng, qián shǒu cáo xùn zi xù xīn zuò, tōng pàn lǚ shèng jǐ lì shū, pí pá xíng kè shí zuǒ fāng.
癸巳。发马头。百二十五里,至江州。泊琵琶亭,前守曹训子序新作,通判吕胜己隶书,《琵琶行》刻石左方。
jiǎ wǔ. pō jiāng zhōu, dēng yǔ lóu, qián lín dà jiāng, hòu duì kāng lú, bèi miàn jiē dēng lín qí jué. yòu míng shān dà chuān, xī cuì cǐ lóu, tā chǔ bù néng jiān yǒu, cǐ dú shàn zhī. yǔ yuán liàng gù shì, běn shì wǔ chāng nán lóu, hòu rén yǐ yuán liàng cháng cì jiāng zhōu, gù yì yǐ yǔ míng cǐ lóu. rán jǐng wù zé yǒu nán lóu bù dǎi zhě. lóu xià sī bái táng, zhèng zhí lú shān shuāng jiàn fēng. xiāng chuán cǐ míng zuì bù lì, jùn zhōng měi èr bǎi nián zhé yǒu bīng huò. fù lǎo jiǔ yuàn gēng míng, ér wú dìng lùn. yú yù qǔ dōng xī èr lín suǒ zài, míng zhī shuāng lín.
甲午。泊江州,登庾楼,前临大江,后对康庐,背、面皆登临奇绝。又名山大川,悉萃此楼,他处不能兼有,此独擅之。庾元亮故事,本是武昌南楼,后人以元亮尝刺江州,故亦以庾名此楼。然景物则有南楼不逮者。楼下思白堂,正直庐山双剑峰。相传此名最不利,郡中每二百年辄有兵祸。父老久愿更名,而无定论。余欲取东西二林所在,名之双林。
yǐ wèi. pō jiāng zhōu. zǎo chū nán mén, qù chéng bǎi lǐ, zhì lián xī. xī shuǐ kuò xún zhàng, màn liú huāng tián zhōng, zhū wèi xiǎo hú. jùn shǒu pān cí míng bó lóng xīn zuò zhōu xiān shēng cí táng jí xiǎo tíng yú xī shàng.
乙未。泊江州。早出南门,去城百里,至濂溪。溪水阔寻丈,漫流荒田中,潴为小湖。郡守潘慈明伯龙新作周先生祠堂及小亭于溪上。
sān shí lǐ, zhì tài píng xīng guó gōng. zài shèng zhì fēng xià, zuǒ zé xiāng lú shí dǐng zhū fēng, yòu zé shī zi lián huā zhū fēng, miàn duì qí huáng zhū shān, xíng shèng zhī dì yě. gōng zhī zūn shén yuē jiǔ tiān cǎi fǎng shǐ zhě. táng kāi yuán zhōng, jiàn mèng xuán zōng, zuò miào yú cǐ. nán táng hào shēng yuán fǔ, běn cháo gèng gōng míng ér jiā hào shǐ zhě yuē yīng yuán bǎo yùn. xiāng chuán táng chuàng miào shí, lín mù jiē fú chū jiāng shàng, mìng yuē shén yùn yún. shào xīng chū, zéi lǐ chéng pò jiāng zhōu, zòng bīng dà lüè, fén gōng jìng jìn, suǒ cún zhǐ wài mén shù jiān. qí hòu dào shì fù xiū jiàn, wéi zhēn jūn zhī diàn chà rú fǎ, yú lǜ yīn lòu jiù guǎ. cóng wū zài shān xià jí jiàn zhī wài zhě, jīn jiē guàn mù shēng zhī, cù bù kě fù yǐ. yòu dào shì bèi gè zì kāi hù yǒu, huāng liáng zhī xiàng kě jū.
三十里,至太平兴国宫。在圣治峰下,左则香炉、石顶诸峰,右则狮子、莲花诸峰,面对蕲、黄诸山,形胜之地也。宫之尊神曰九天采访使者。唐开元中,见梦玄宗,作庙于此。南唐号升元府,本朝更宫名而加号使者曰应元保运。相传唐创庙时,林木皆浮出江上,命曰神运云。绍兴初,贼李成破江州,纵兵大掠,焚宫净尽,所存止外门数间。其后道士复修建,惟真君之殿差如法,余率因陋就寡。从屋在山下及涧之外者,今皆灌木生之,猝不可复矣。又道士辈各自开户牖,荒凉之象可掬。
rù shān wǔ lǐ, zhì dōng lín sì, jìn huì yuǎn shī dào chǎng yě. zì jìn yǐ lái, wèi xīng jū sì, shù shí nián qián shǐ gèng shí fāng, lóu gé táng diàn, qí qiǎo jù lì, rán jiē fēi jìn jiù wū. hǔ xī juān juān yī gōu, bù néng wǔ chǐ kuò, yuǎn shī sòng kè, nǎi dú bù kěn guò cǐ, guò zé lín hǔ yòu wèi hào míng yān. bái lián huā yì bù fù zhòng huā, dú yuǎn gōng yǔ shí bā xián cí táng, yóu bǎng yuē lián shè. shān shàng wǔ shān gé, jìn shān yě. jìn nián wéi zhǔ sēng suǒ fá. gé hòu shè lì tǎ, jīu mó luó shí suǒ xié lái yǐ yì zhě, qí wū yòu nán táng shí suǒ gǎi zuò. dú cōng míng quán rú gù, shāng zhòng kān yǔ yuǎn gōng tán yì chù yě.
入山五里,至东林寺,晋惠远师道场也。自晋以来,为星居寺,数十年前始更十方,楼阁堂殿,奇巧巨丽,然皆非晋旧屋。虎溪涓涓一沟,不能五尺阔,远师送客,乃独不肯过此,过则林虎又为号鸣焉。白莲花亦不复种花,独远公与十八贤祠堂,犹榜曰莲社。山上五杉阁,晋杉也。近年为主僧所伐。阁后舍利塔,鸠摩罗什所携来以瘗者,其屋又南唐时所改作。独聪明泉如故,商仲堪与远公谈《易》处也。
fán shān zhī gù wù, rú jiā shā zhǔ shàn, jiē yǐ bù cún. chéng píng shí dú yǒu jìn ān dì niǎn fú tuó yé shě gé xì xiè líng yùn bèi yè jīng, gèng lǐ chéng luàn, jīn jiē wáng qù. chéng tún cǐ sì, gù yǔ xī lín bìng, dé bù ruò, ér táng yǐ lái zhū kè jiē wú yàng. zuì kě chēng zhě, lǐ yōng sì bēi, kāi yuán shí jiǔ nián zuò. bìng zhāng yòu xīn bēi yīn, dà zhōng shí nián zuò. lǐ nè wù wù chán shī bēi, zhāng tíng qiàn shū. yán lǔ gōng tí bēi zhī liǎng cè, lüè yún:
凡山之故物,如袈裟、麈扇,皆已不存。承平时独有晋安帝辇、佛驮耶舍革舄、谢灵运贝叶经,更李成乱,今皆亡去。成屯此寺,故与西林并,得不爇,而唐以来诸刻皆无恙。最可称者,李邕寺碑,开元十九年作。并张又新碑阴,大中十年作。李讷《兀兀禅师碑》,张庭倩书。颜鲁公题碑之两侧,略云:
yǒng tài bǐng wǔ, zhēn qīng zuǒ jí zhōu. xià liù yuè, cì yú dōng lín. yǎng lú fù zhī lú fēng, xiǎng yuǎn gōng zhī yí liè. shēng shén yùn diàn, lǐ sēng jiā yī. guān shēng fǎ shī zhǔ wěi shàn xiè líng yùn fān niè pán jīng bèi duō fàn jiā, xīn mù bù zú, liáo yù kè yú zhāng lǐ èr gōng yé shě chán shī zhī bēi cè.
永泰丙午,真卿佐吉州。夏六月,次于东林。仰庐阜之炉峰,想远公之遗烈。升神运殿,礼僧伽衣。观生法师麈尾扇、谢灵运翻《涅槃经》、贝多梵夹,忻慕不足,聊寓刻于张、李二公耶舍禅师之碑侧。
zì lǔ gōng tí hòu, shì yīn chuán cǐ shí wèi zhāng lǐ bēi. yòu yǒu liǔ gōng quán fù sì bēi, dà zhōng shí yī nián zuò, shū fǎ yóu qiú lì. yòu yǒu lǐ zhào cài jīng miáo shēn děng bēi, jiē jiā.
自鲁公题后,世因传此石为张李碑。又有柳公权《复寺碑》,大中十一年作,书法尤遒丽。又有李肇、蔡京、苗绅等碑,皆佳。
yuǎn shī tǎ, sì xī shù shí bù, jìn shān cún yān. chū hǔ xī mén, gé lù yǒu jiàn cóng dōng lái, jiàn shàng fēng rú píng zhàng, cuì yuè méng mì, jué shì háng zhī líng yǐn zhī fēi lái fēng xià. yú zhǔ zhǔ sēng fǎ cái zuò tíng, míng yuē guò xī, hū shān fū chú zhì zuò zhǐ, yī xī bì. sēng yuē yǐ dōng chū kě duàn shǒu. zì shì dōng lín zēng yī shèng chù, ér yú yú shān zhōng yì fù jìn táng zhū xián yǐ bù xiǔ yǐ.
远师塔,寺西数十步,晋杉存焉。出虎溪门,隔路有涧从东来,涧上峰如屏障,翠樾蒙密,绝似杭之灵隐之飞来峰下。余嘱主僧法才作亭,名曰过溪,呼山夫锄治作址,一夕毕。僧约以冬初可断手。自是东林增一胜处,而余于山中亦附晋、唐诸贤以不朽矣。
sì dōng běi yú yǒu xīn zuò bái lè tiān cǎo táng. lè tiān yuán hé shí nián wèi zhōu sī mǎ, zuò táng xiāng lú fēng běi yí ài sì nán, wǎng lái yóu chù yān. hòu yǔ sì bìng fèi, jīn suǒ zuò fēi yuán hé gù chù yě.
寺东北隅有新作白乐天草堂。乐天元和十年为州司马,作堂香炉峰北遗爱寺南,往来游处焉。后与寺并废,今所作非元和故处也。
yuǎn shī tǎ xī jí xī lín sì, huì yǒng shī dào chǎng yě. àn: zhū bēi shǐ yú wěi zhào shí zhú tán xiàn ér chéng yú huì yǒng, guī mó dà lüè shì dōng lín ér wēi xiǎo. cǐ dì jiù míng xiāng gǔ, yǒng xiān zuò cǐ sì, yuǎn xǐ ér wèi lín, hào dōng lín, zhì jīn chēng èr lín yān. zhǔ sì jiǔ bù dé rén, láng wǔ quē huài, zhēn màn shēng zhī, wéi diàn táng jǐn cún. dú yú zhǔ yuàn yī sēng, yú rù shān shí, yì cáng táo bú jiàn.
远师塔西即西林寺,惠永师道场也。案:诸碑始于伪赵时竺昙现而成于惠永,规摹大略似东林而微小。此地旧名香谷,永先作此寺,远徙而为邻,号东林,至今称二林焉。主寺久不得人,廊庑缺坏,榛蔓生之,惟殿堂仅存。独余主院一僧,余入山时,亦藏逃不见。
sì yǒu xī lín dào chǎng bēi, suí tài cháng bó shì bó hǎi ōu yáng xún zhuàn, dà yè shí èr nián zuò, ér bù zhù shū rén xìng míng. bǐ yì qīng rùn, wēi yǒu ròu, kù sì yú yǒng xīng, rán jié zì zhī tǐ, zé quán shì lǜ gèng fǎ. yí xún zài suí shí zuò cǐ tǐ, rù táng shǐ jiā jìn shòu kè xuē yě. yán lǔ gōng tí qí bēi é zhī shàng, yì yǐ yǒng tài bǐng wǔ suì yóu dōng lín shí lái. dà lüè wèi miǎn huái yuǎn xiàn zhī yí liè, jī zhòng gé, guān zhāng sēng yóu huà fó xiàng liáng wǔ dì cù mián xiù jǐn náng, yīn tí ōu yáng gōng zhuàn yǒng gōng bēi yīn. rán qí shí nǎi tí bēi é zhī shàng, fēi bēi yīn yě. bēi yīn bié yǒu dà zhōng shí yóu rén tí míng, bǐ fǎ yì bù fán.
寺有《西林道场碑》,隋太常博士渤海欧阳询撰,大业十二年作,而不著书人姓名。笔意清润,微有肉,酷似虞永兴,然结字之体,则全是率更法。疑询在隋时作此体,入唐始加劲瘦刻削也。颜鲁公题其碑额之上,亦以永泰丙午岁游东林时来。大略谓缅怀远、现之遗烈,跻重阁,观张僧繇画佛像、梁武帝蹙绵绣锦囊,因题欧阳公撰永公碑阴。然其实乃题碑额之上,非碑阴也。碑阴别有大中时游人题名,笔法亦不凡。
hái, sù dōng lín.
还,宿东林。
bǐng shēn. lí dōng lín. fàn tài píng gōng qián cǎo shì zhōng. guò qīng xū ān, zài bō yún fēng xià. wǎn, rù chéng.
丙申。离东林。饭太平宫前草市中。过清虚庵,在拨云峰下。晚,入城。
lú shān suī hào jiǔ píng, rán qí shí bù shèn shēn. shān xíng jiē rào dà fēng zhī zú, yuǎn wàng zhǐ yī dú shān yě. rán bǐ tā shān wèi zuì gāo, yún rào shān fù zé yǔ, yún yì shān dǐng zé qíng. sú yún:" lú shān dài mào, píng dì ān zào. lú shān xì yāo, píng dì ān qiáo." cǐ yǔ kě yǔ" yàn yù rú xiàng, qú táng mò shàng, yàn yù rú mǎ, qú táng mò xià" wèi duì.
庐山虽号九屏,然其实不甚深。山行皆绕大峰之足,远望只一独山也。然比他山为最高,云绕山腹则雨,云翳山顶则晴。俗云:“庐山戴帽,平地安灶。庐山系腰,平地安桥。”此语可与“滟滪如象,瞿唐莫上,滟滪如马,瞿唐莫下”为对。
jiǔ yuè dīng yǒu, shuò. pō jiāng zhōu. fēng zuò, zhōng rì bù xíng.
九月丁酉,朔。泊江州。风作,终日不行。
wù xū. fēng xiǎo zhǐ. sì shí fā jiāng zhōu, huí wàng lú shān jiàn shù ér gāo, bù fù yǐ lǐ zhī zhuàng. guò hú kǒu, wàng dà gū rú dào shì guān lì bì bō wàn qǐng zhōng, yì qí guān yě.
戊戌。风小止。巳时发江州,回望庐山渐束而高,不复迤逦之状。过湖口,望大孤如道士冠立碧波万顷中,亦奇观也。
jiǔ shí lǐ, zhì jiāo shí jiā, sù.
九十里,至交石夹,宿。
jǐ hài. fā jiāo shí jiā. dōng wàng xiǎo gū rú ài zhù, wǔ hòu guò zhī. pēng làng jī zài qí nán. fēng qǐ bō zuò, yòu xíng shí qǐng. tōng xíng bā shí lǐ, pō áo bèi zhōu. yù pāi mǎ dāng, fēng shén bù kě qián. jiāng zhōng yǒu fēng, zé bái tóu làng zuò, biàn bù kě xíng.
己亥。发交石夹。东望小孤如艾炷,午后过之。澎浪矶在其南。风起波作,又行食顷。通行八十里,泊滶背洲。欲拍马当,风甚不可前。江中有风,则白头浪作,便不可行。
gēng zǐ. fēng wèi zhǐ. qiáng yí chuán shù lǐ, zhì mǎ dāng duì àn xiǎo gǎng zhōng pō.
庚子。风未止。强移船数里,至马当对岸小港中泊。
xīn chǒu. fēng shǎo huǎn, yí zhōu wǔ liù lǐ, fēng fù zuò bō sī jiā. pō jiā zhōng, làng yóu xiōng yǒng.
辛丑。风少缓,移舟五六里,风复作波斯夹。泊夹中,浪犹汹涌。
rén yín. pō bō sī jiā. rì mù, fēng xī yuè míng, yù xíng. chuán rén hōng yún xiǎo lóng jiàn yú àn cè. jìng wǎng guān, zé yǐ yè.
壬寅。泊波斯夹。日暮,风息月明,欲行。船人哄云小龙见于岸侧。竞往观,则已夜。
guǐ mǎo. fā bō sī jiā, zhì wǎn kǒu. běi àn huái shān xiāng yíng, mián yán bù jué. qián wǎn láng yá, yún wù piāo miǎo, shēng píng wèi zēng zhe jiǎo chù yě. nán àn zì niú jī yàn chà xíng jǐ èr bǎi lǐ, zhì cháng fēng shā xià kǒu, sù.
癸卯。发波斯夹,至皖口。北岸淮山相迎,绵延不绝。灊、皖、琅玡,云物缥缈,生平未曾着脚处也。南岸自牛矶、雁汊行几二百里,至长风沙下口,宿。
jiǎ chén. fā cháng fēng shā. bǎi lǐ, wǔ zhì chí zhōu chí kǒu. pō wàng huái tíng, qù chéng shàng shí yú lǐ. yè, dà fēng. zhōu jí yáo dàng, tōng xī bù mèi.
甲辰。发长风沙。百里,午至池州池口。泊望淮亭,去城尚十余里。夜,大风。舟楫摇荡,通昔不寐。
yǐ sì. pō chí zhōu. rù chéng, dēng jiǔ huá lóu, zuò chóng jiǔ. fēng yǔ dǒu zuò, lǎn zhì qí shān, wàng zhī shù lǐ jiān. yī tǔ shān jí bì xiǎo, shàng yǒu cuì wēi tíng, tè yǐ dù mù zhī shī chuán ěr. jiǔ huá shāo xiù chū, rán bù dǎi suǒ wén. yè yí zhōu chū jiāng, què rù nán hú kǒu, pō fēi shuǐ tíng.
乙巳。泊池州。入城,登九华楼,作重九。风雨陡作,懒至齐山,望之数里间。一土山极庳小,上有翠微亭,特以杜牧之诗传耳。九华稍秀出,然不逮所闻。夜移舟出江,却入南湖口,泊非水亭。
bǐng wǔ. lí chí zhōu. shí shù lǐ fēng zuò, pō qīng xī kǒu.
丙午。离池州。十数里风作,泊清溪口。
dīng wèi. pō qīng xī. jiǔ huá suǒ wèi jiǔ fēng zhě, zhì cǐ shǐ jiàn zhī.
丁未。泊清溪。九华所谓九峰者,至此始见之。
wù shēn. fā qīng xī. pō cháng fēng shā.
戊申。发清溪。泊长风沙。
jǐ yǒu. fā cháng fēng shā. rù jiā xíng. wǎn, pō tài píng zhōu.
己酉。发长风沙。入夹行。晚,泊太平州。
gēng xū. dēng líng xiāo tái. tái sòng wǔ dì suǒ zuò, wèi dēng lín. wǎng jī gèng bīng jìn, chóng xiū cǎo cǎo, dào jìng yì wú mǎng bù zhì, tǎ sì yì xiāo suǒ.
庚戌。登凌歊台。台宋武帝所作,为登临。往迹更兵烬,重修草草,道径亦芜莽不治,塔寺亦萧索。
xīn hài. fā tài píng zhōu.
辛亥。发太平州。
rén zǐ. zhì jiàn kāng fǔ. pō shǎng xīn tíng xià.
壬子。至建康府。泊赏心亭下。
guǐ chǒu. jí yù lín táng.
癸丑。集玉麟堂。
jiǎ yín yǐ mǎo. pō jiàn kāng. cóng liú shǒu shū mì liú gōng xíng shì xīn xiū wài chéng. zì shǎng xīn tíng dù nán àn, yóu jiù èr shuǐ tíng jī dēng xiǎo yú, zhuǎn zhì fú guī lóu jī, pái huái sì wàng, jīn líng shān běn zhǐ sān miàn, zhì cǐ zé xíng shì huí hù, jiāng nán zhū shān yǔ huái shān tuán luán, yìng jiē wú fù kōng quē. táng rén shī suǒ wèi" shān wéi gù guó zhōu zāo zài" zhě, wéi cǐ chù suǒ jiàn wéi rán. fán yóu jīn líng zhě, ruò bù zhì fú guī, zé rú wèi shǐ yóu yān. yī chéng zhī shì, cǐ dì zuì gāo, rú guī áng shǒu zhuàng. lóu zhī wài, jí shì pō lǒng mián yán, wú háo qiàn, zì gǔ wèi shòu dí chù. xiāng chuán cáo bīn qǔ lǐ yù, zì cǐ rù yě.
甲寅、乙卯。泊建康。从留守枢密刘公行视新修外城。自赏心亭渡南岸,由旧二水亭基登小舆,转至伏龟楼基,徘徊四望,金陵山本止三面,至此则形势回互,江南诸山与淮山团圞,应接无复空阙。唐人诗所谓“山围故国周遭在”者,惟此处所见为然。凡游金陵者,若不至伏龟,则如未始游焉。一城之势,此地最高,如龟昂首状。楼之外,即是坡垄绵延,无濠堑,自古为受敌处。相传曹彬取李煜,自此入也。
xíng chéng shí zhī jiǔ, nǎi xià. dēng zhōu zhì qīng xī gé, nán cháo zhū rén wéi yóu xī chù, bǐ nián xiū zhì wèi gé. jí xiǎo pǔ bàng, yǒu kòng dì, kě zhòng zhí. lì cáo sī, bù kě dé. zì qīng xī fàn zhōu, hái jí yù lín.
行城十之九,乃下。登舟至清溪阁,南朝诸人为游息处,比年修治为阁。及小圃傍,有空地,可种植。隶漕司,不可得。自清溪泛舟,还集玉麟。
bǐng chén. fā jiàn kāng.
丙辰。发建康。
dīng sì. pō zhǎng lú. fú bèi sù sì zhōng. cǐ wèi pú tí dá mó yī wěi fú dù chù. sì zài shā zhōu zhī shàng, shén xióng jié. jiāng bō cóng niè, xíng qiě jí mén. sì qián jiù yǒu jū rén, jīn jiē dàng qù. àn xià bù kě pō zhōu, yí zài wǔ lǐ suǒ yī gǎng zhōng. sì yǒu yī wěi táng yǐ cí dá mó.
丁巳。泊长芦。幞被宿寺中。此为菩提达磨一苇浮渡处。寺在沙洲之上,甚雄杰。江波淙啮,行且及门。寺前旧有居人,今皆荡去。岸下不可泊舟,移在五里所一港中。寺有一苇堂以祠达磨。
wù wǔ. kāi qǐ fǎ huì qìng shèng jié dào chǎng. bì, dēng zhōu.
戊午。开启法会庆圣节道场。毕,登舟。
jǐ wèi. zhì zhèn jiāng fǔ. zhá yǐ bì, yùn hé qiǎn yū, mǎi xiǎo zhōu, pán bó, bù shèng fán láo.
己未。至镇江府。闸已闭,运河浅淤,买小舟,盘博,不胜烦劳。
gēng shēn xīn yǒu. pō zhèn jiāng.
庚申、辛酉。泊镇江。
rén xū. fā zhèn jiāng. jiǔ qù jiāng zhè, bēn zǒu chuān guǎng, zhà rù fǎng měng, xiāo rán yǒu yú diào jiù xiǎng, bù zhī qí shēn zhī zì tiān mò guī yě.
壬戌。发镇江。久去江、浙,奔走川、广,乍入舫艋,萧然有渔钓旧想,不知其身之自天末归也。
guǐ hài. zhòu yè xíng.
癸亥。昼夜行。
jiǎ zǐ. zhì cháng zhōu.
甲子。至常州。
yǐ chǒu. pō cháng zhōu.
乙丑。泊常州。
bǐng yín. fā cháng zhōu. píng jiāng qīn qī gù jiù lái xiāng yà zhě, lù xù yú dào, huǎng rán rú gé shì yān.
丙寅。发常州。平江亲戚故旧来相迓者,陆续于道,恍然如隔世焉。
dōng shí yuè dīng mǎo, shuò. yǔ zhōng, xíng bú zhù.
冬十月丁卯,朔。雨中,行不住。
wù chén. wèi zhì hǔ shù shí lǐ suǒ, pō.
戊辰。未至浒墅十里所,泊。
jǐ sì. wǎn, rù pán mén.
己巳。晚,入盘门。