strong yòng chē strong
用车
chē zhàn, sān dài yòng zhī, qín hàn ér xià, qǐn yǐ qí bīng wèi biàn, gù chē zhì yān miè, shì mò de xiáng. zhì hàn wèi qīng jī hú, yǐ wǔ gāng chē zì huán wèi yíng, zòng qí bīng chū jī, chán yú yú shì dùn zǒu. lǐ líng shēn rù hú dì, cù yǔ lǔ yù, zhòng guǎ bù dí, líng yǐ dà jūn wèi yíng, yǐn shì yú wài, qiān nǔ jù fā, lǔ nǎi jiě qù. jìn mǎ lóng tǎo shù jī néng, zéi chéng xiǎn shè fú, è jué lóng qián hòu, lóng yī bā zhèn tú zuò piān xiāng chē, dì guǎng zé yǐ lù jiǎo chē yíng, lù xiá zé wèi mù wū shī yú chē shàng, qiě zhàn qiě qián, suì píng qiāng zhòng. táng mǎ suì yì zào zhàn chē, méng yǐ suān ní xiàng, liè jǐ yú hòu, xíng zé zài bīng jiǎ, zhǐ zé wèi yíng zhèn, huò sāi xiǎn yǐ è bēn chōng.
车战,三代用之,秦汉而下,寝以骑兵为便,故车制湮灭,世莫得详。至汉卫青击胡,以武刚车自环为营,纵骑兵出击,单于于是遁走。李陵深入胡地,猝与虏遇,众寡不敌,陵以大军为营,引士于外,千弩俱发,虏乃解去。晋马隆讨树机能,贼乘险设伏,遏绝隆前后,隆依八阵图作偏箱车,地广则以鹿角车营,路狭则为木屋施于车上,且战且前,遂平羌众。唐马燧亦造战车,蒙以狻猊象,列戟于后,行则载兵甲,止则为营阵,或塞险以遏奔冲。
sòng xián píng zhōng, wú shū shàng yì, fù wèi píng yuán guǎng yě, hú qí yàn zhì, gǒu fēi lián chē yǐ zhì zhī, zé hé yǐ yù qí bēn tū? gù yòng chē zhàn wèi biàn qí zhì: qǔ cháng yòng chē, jiē qí sī è, jià yǐ yī niú, bù wèi fāng zhèn, sì miàn jiē rán. dōng xī lín cì, qián hòu zhì bǐ, chē shàng zhì qiāng, yǐ rèn cán xiàng shàng, bì gé yǐ fáng huǒ gōng. liè shì zú yú wài, qián xíng chí qiāng dùn, hòu xíng chí gōng nǔ. zéi zhì, lìng bīng shì shàng chē, měi chē zài sì rén, jiē chí nǔ.
宋咸平中,吴淑上议,复谓平原广野,胡骑焱至,苟非连车以制之,则何以御其奔突?故用车战为便(其制:取常用车,接其斯扼,驾以一牛,布为方阵,四面皆然。东西鳞次,前后栉比,车上置枪,以刃残向上,蔽革以防火攻。列士卒于外,前行持枪盾,后行持弓弩。贼至,令兵士上车,每车载四人,皆持弩。
jūn zhèn zhī nèi shù shí bù jiān, lián liù chē huò sì niú, shàng wéi zhòng wū, shī qiáng nǔ. zéi zhì, jī gǔ wèi jié yǐ shè zhī, lǔ bù néng fàn, nǎi chū qí bīng yǐ jī zhī. cǐ shù zhě, jiē wèi yǐ chē wèi wèi, zé fēi sān dài chí chē jī zhàn zhī fǎ, rán zì zú yǐ yù dí zhì shèng yě. wéi táng fáng jī ān lù shān, yòng chūn qiū chē zhàn zhī fǎ, yǐ chē èr qiān shèng, jiā yǐ mǎ bù, zéi shùn fēng yáng chén gǔ zào, niú jiē zhèn hài, yīn fù chú zòng huǒ fén zhī, rén chù náo bài, suì dùn zǒu. cǐ yì gǔ jīn shū shí, ér yòng yǒu lì hài yě. zé zhī chē zhàn zhī fǎ, suǒ yǐ lìn shuò qiáng zhèn, zhǐ yù bēn chōng, xíng zé fù zài liáng xiè, zhǐ zé huán zuò yíng wèi, qí yòng yī yě, qí zhì zé bù bì jǐn tóng. qǔ dì zhī suǒ lì, yǔ dí rén zhī suǒ hài, huò yīn huò gǎi, biàn yú shī yòng ér yǐ. qí yòng chē zhī yào, gǔ bīng fǎ jiē jù zhī, jīn liè yú zuǒ.
军阵之内数十步间,连六车或四牛,上为重屋,施强弩。贼至,击鼓为节以射之,虏不能犯,乃出骑兵以击之)。此数者,皆谓以车为卫,则非三代驰车击战之法,然自足以御敌制胜也。惟唐房击安禄山,用春秋车战之法,以车二千乘,夹以马步,贼顺风扬尘鼓噪,牛皆震骇,因缚刍纵火焚之,人畜挠败,遂遁走。此亦古今殊时,而用有利害也。则知车战之法,所以躏烁强阵,止御奔冲,行则负载粮械,止则环作营卫,其用一也,其制则不必尽同。取地之所利,与敌人之所害,或因或改,便于施用而已。其用车之要,古兵法皆具之,今列于左。
bīng fǎ yuē: yòng chē zhī fǎ, wǔ chē yǒu yī cháng, shí chē yǒu yī lì, wǔ shí chē yǒu yī zú, bǎi chē yǒu yī jiāng.
兵法曰:用车之法,五车有一长,十车有一吏,五十车有一卒,百车有一将。
yì zhàn zhī fǎ, wǔ chē wèi liè, qián hòu xiāng qù sì shí bù, zuǒ yòu shí bù, duì jiān liù shí bù. xiǎn zhàn zhī fǎ, chē bì xún dào, shí chē wèi yī jù, èr shí chē wèi yī tún, qián hòu xiāng qù èr shí bù, zuǒ yòu liù bù, duì jiān sān shí liù bù, wǔ chē yī cháng, zòng héng xiāng qù yī lǐ. yì zhàn zhī fǎ, yī chē dāng bù zú bā shí rén, bā shí rén dāng yī chē yī chē dāng shí qí, shí qí dāng yī chē. chē qí zhě, jūn zhī wǔ bīng yě, gù shí chéng bài qiān rén, bǎi chéng luàn wàn rén.
易战之法,五车为列,前后相去四十步,左右十步,队间六十步。险战之法,车必循道,十车为一聚,二十车为一屯,前后相去二十步,左右六步,队间三十六步,五车一长,纵横相去一里。易战之法,一车当步卒八十人,八十人当一车;一车当十骑,十骑当一车。车骑者,军之武兵也,故十乘败千人,百乘乱万人。
yòng chē zhī dào, yīn shī zé tíng, yáng zào zé qǐ guì gāo jiàn xià, chí qí yào hài, zhú qí liáng cǎo ruò jìn ruò zhǐ, bì cóng qí dào. dí rén ruò qǐ, bì suì qí jī. qí shì xū xuǎn shào zhuàng qiáo jiàn, zǒu zhuī bēn mǎ, jí chí ér chéng zhī, zé qián hòu zuǒ yòu shàng xià zhōu xuán, néng shù fù chē qí, lì kě yǐn qí bā shí, néng shè qián hòu zuǒ yòu biàn xí zhě, míng wǔ chē zhī shì, juàn zhī bù kě yǐ bù hòu yě. rán yòng chē zhī dào, sǐ dì yǒu shí, shèng shì yǒu bā, bù kě bù shěn chá yě.
用车之道,阴湿则停,阳燥则起;贵高贱下,驰其要害,逐其粮草;若进若止,必从其道。敌人若起,必遂其迹。其士须选少壮乔健,走追奔马,及驰而乘之,则前后左右上下周旋,能束缚车旗,力可引其八石,能射前后左右便习者,名武车之士,眷之不可以不厚也。然用车之道,死地有十,胜势有八,不可不审察也。
kě wǎng ér wú yǐ huán zhě, chē zhī sǐ dì yuè jué xiǎn zǔ, chéng dí yuǎn xíng zhě, chē zhī jié dì qián yì hòu xiǎn zhě, chē zhī yòng dì xiàn zhī xiǎn zǔ, chū ér wú yǐ fǎn zhě, chē zhī jué dì yí xià jiàn zé, hēi tǔ zhān zhí zhě, chē zhī láo dì zuǒ xiǎn yòu yì, shàng líng yǎng bǎn zhě, chē zhī nì dì yīn cǎo héng mǔ, fàn lì shēn zé zhě, chē zhī fú dì chē shǎo dì yì, yǔ bù bù dí zhě, chē zhī bài dì hòu yǒu gōu dú, zuǒ yǒu shēn shuǐ, yòu yǒu shēn qiàn zhě, chē zhī huài dì rì yè lín yǔ, xún rì bù zhǐ, dào kuì dì xiàn, qián bù néng jìn, hòu bù néng jiě, chē zhī xiàn dì. cǐ shí zhě, chē zhī sǐ dì yě. zhuō jiāng zhī suǒ yǐ jiàn qín, míng jiāng zhī suǒ yǐ jiàn bì. fán yǐ chē xiàn dí zhě, dí zhī qián hòu, xíng zhèn wèi dìng, jí xiàn zhī jīng qí rǎo luàn, rén mǎ shù dòng, jí xiàn zhī shì zú huò qián huò hòu, huò zuò huò qǐ, jí xiàn zhī zhèn jiān bù gù, shì zú qián hòu xiāng gù, jí xiàn zhī qián wǎng ér yí, hòu kǒng ér qiè, jí xiàn zhī sān jūn zú jīng, jiē báo ér qǐ, jí xiàn zhī zhàn yú yì dì, mù bù néng jiě, jí xiàn zhī yuǎn xíng ér mù shě, sān jūn kǒng jù, jí xiàn zhī. cǐ bā zhě, chē zhī shèng shì yě. jiāng míng yú shí hài bā shèng, dí mò zhī yù yě. zhì ruò hú qí piāo qīng, yǐ ān chē zhì zhī, shì dàng qí lǐ hé shuò tǎn píng, yǐ chē qí xíng zhī, zhèng dé qí biàn. qián xián zhe shuō, jiē kě tuī yòng. gù wèi yǐ chē yù wǔ, yǐ qí zhú lì, xíng yǒu suǒ shì, zhǐ yǒu suǒ xī, jū zé bù kě fàn, dòng zé bù kě shī jī, cǐ yòng chē zhī lì.
可往而无以还者,车之死地;越绝险阻,乘敌远行者,车之竭地;前易后险者,车之用地;陷之险阻,出而无以返者,车之绝地;圯下渐泽,黑土粘埴者,车之劳地;左险右易,上陵仰阪者,车之逆地;殷草横亩,犯历深泽者,车之拂地;车少地易,与步不敌者,车之败地;后有沟渎,左有深水,右有深堑者,车之坏地;日夜霖雨,旬日不止,道溃地陷,前不能进,后不能解,车之陷地。此十者,车之死地也。拙将之所以见擒,明将之所以见避。凡以车陷敌者,敌之前后,行阵未定,即陷之;旌旗扰乱,人马数动,即陷之;士卒或前或后,或坐或起,即陷之;阵坚不固,士卒前后相顾,即陷之;前往而疑,后恐而怯,即陷之;三军卒惊,皆薄而起,即陷之;战于易地,暮不能解,即陷之;远行而暮舍,三军恐惧,即陷之。此八者,车之胜势也。将明于十害八胜,敌莫之御也。至若胡骑剽轻,以安车制之,适当其理;河朔坦平,以车骑行之,正得其便。前贤著说,皆可推用。故谓以车御侮,以骑逐利,行有所恃,止有所息,居则不可犯,动则不可失机,此用车之利。
yòng qí bīng fǎ yuē: qí zhě, jūn zhī cì hou yě, suǒ yǐ jī biàn kòu jué liáng dào yě. zhì qí zhī fǎ, fán wǔ qí yī cháng, shí qí yī lì, bǎi qí yī lǜ, èr bǎi qí yī jiāng. wèi zhèn zhī fǎ, wǔ qí wèi liè, qián hòu xiāng qù èr shí bù, zuǒ yòu sì bǎi, duì jiān wǔ shí bù. xiǎn zhàn zhī fǎ, qián hòu xiāng qù shí bù, zuǒ yòu èr bù, duì jiān èr shí wǔ bù.
用骑兵法曰:骑者,军之伺候也,所以击便寇、绝粮道也。置骑之法,凡五骑一长,十骑一吏,百骑一率,二百骑一将。为阵之法,五骑为列,前后相去二十步,左右四百,队间五十步。险战之法,前后相去十步,左右二步,队间二十五步。
sān shí qí wèi tún, liù shí qí wèi bèi, shí qí yī gēng, zòng héng xiāng qù bǎi bù, zhōu huán gè fù gù chù. yì zhàn zhī fǎ, yī qí dāng bù zú bā rén, bā rén dāng yī qí yī chē dāng liù qí, liù qí dāng yī chē. chē qí zhě, jūn zhī bīng wǔ yě, gù shí qí luàn bǎi rén, bǎi qí bài qiān rén. xuǎn shì zhī fǎ: qǔ nián sì shí yǐ xià, zhǎng qī bā chǐ, cái bì jiàn jí, lì mài lún děng, néng chí qí ér shàn shè, qián hòu zuǒ yòu, zhōu xuán jìn tuì, chāo yuè gōu qiàn, chí shàng líng, yú xiǎn zǔ, jué dà zé, shè míng shuǐ, gǎn fàn qiáng dí, luàn dà zhòng zhě, míng yuē wǔ qí zhī shì, yǎng zhī bù kě bù hòu yě. gù bù guì zhī biàn dòng, chē guì zhī dì xíng, qí guì zhī bié jìng qí dào, sān jūn tóng míng yì yòng. ruò nǎi nì dí shǐ zhì, chéng luàn jī xū, zhuī bài lí jié, yāo qián niè hòu, duàn dí liáng dào, lüè qí zī zhòng, gōng qí guān jīn, jué qí qiáo liáng, yǎn qí bù bèi, jī qí wèi zhěng, gōng qí xiè dài, chū qí bù yì, shāo qí jī jù, lüè qí shì lǐ, kōng qí tián yě, fú qí zǐ dì, cǐ shí liù zhě, qí zhī suǒ zhǎng yě. jiā yǐ néng hé néng lí, néng kòu néng zhuī bǎi lǐ zhī qī bù zhōng rì, qiān lǐ zhī fù bù gé xún shū ér jí, hū ér sàn lì zé jī, fǒu zé huí sān jūn jì hé, zhèn yǐ chéng liè, jī shǒu zé yīng wěi, bèi qián zé chōng hòu. gǔ zhī shàn qí zhě wú zhèn bù cuī, cǐ yòu qí zhī jié lì yě. gù yòng qí zhī dào, yǒu bā shèng jiǔ bài. dí rén shǐ zhì, xíng zhèn wèi dìng, qián hòu bù shǔ, chē xiàn qí suǒ, qí jī qí zuǒ yòu, dí rén bì zǒu. dí rén xíng zhèn zhěng qí jiān gù, shì zú yù dòu, wú qí yì ér wù qù, huò chí ér wǎng, huò chí ér lái, jí qū ér fēng, jí jī ér diàn, bái zhòu ér hūn, shù gèng qí gǔ, biàn yì yī fú, dí rén kě kè. dí rén xíng zhèn bù gù, shì zú bù dòu, báo qí qián hòu, liè qí zuǒ yòu, yì ér dí zhī, dí rén bì jù. dí rén rì mù, chōu jūn yì qí liǎng bàng, jí jī qí hòu, huò è qí lěi mén, wú lìng dé jiāo, dí rén bì bài. dí rén shè xiǎn ér lái, yǐ qí jué qí liáng dào, dí rén bì jī. dì ruò píng yì, sì miàn shòu dí, jūn qí hé ér fàn zhī, dí rén bì luàn. sān jūn jiē zǒu, huò yì qí liǎng bàng, huò jī jiǎo qí qián hòu, dí rén kě bài, qí jiāng kě qín. wú jūn mù guī, dí lái báo wǒ, qí xíng zhèn wù luàn, lìng wǒ qí shí ér wèi duì bǎi ér wèi tún, chē wǔ ér wèi jù shí ér wèi qún, míng jǔ qí gǔ, yòu zhī dà lái, kàng yǐ qiáng nǔ, huò xiàn qí liǎng bàng, huò jī qí qián hòu, dí jiàng bì lǔ. cǐ zhī wèi bā shèng yě. suǒ wèi jiǔ bài zhě, fán yǐ qí xiàn dí, ér bù néng pò zhèn, dí rén wěi tuì, yǐ chē qí fǎn jī wǒ hòu, cǐ qí zhī bài dì yě. zhuī běi yú xiǎn, cháng qū bù zhǐ, dí fú wǒ liǎng bàng, duàn jué wǒ hòu, cǐ qí zhī wéi dì yě. néng wǎng ér bù néng fǎn, huò xiàn yú tiān jǐng, dùn yú dì xué, cǐ qí zhī sǐ dì yě. suǒ cóng rù zhě ní nìng, suǒ cóng qù zhě yáo yuǎn, bǐ ruò kě yǐ jī wǒ qiáng, bǐ guǎ kě yǐ jī wǒ zhòng, cǐ qí zhī mò dì yě. dà jiàn shēn gǔ, cóng lín yǐn bì, cǐ qí zhī jié dì yě.
三十骑为屯,六十骑为辈,十骑一更,纵横相去百步,周环各复故处。易战之法,一骑当步卒八人,八人当一骑;一车当六骑,六骑当一车。车骑者,军之兵武也,故十骑乱百人,百骑败千人。选士之法:取年四十已下,长七八尺,材必健疾,力迈伦等,能驰骑而善射,前后左右,周旋进退,超越沟堑,驰上陵,逾险阻,绝大泽,涉名水,敢犯强敌,乱大众者,名曰武骑之士,养之不可不厚也。故步贵知变动,车贵知地形,骑贵知别径奇道,三军同名异用。若乃逆敌始至,乘乱击虚,追败离结,邀前蹑后,断敌粮道,掠其辎重,攻其关津,绝其桥梁,掩其不备,击其未整,攻其懈怠,出其不意,烧其积聚,掠其市里,空其田野,俘其子弟,此十六者,骑之所长也。加以能合能离,能寇能追;百里之期不终日,千里之赴不隔旬;倏而集,忽而散;利则击,否则回;三军既合,阵已成列,击首则应尾,备前则冲后。古之善骑者无阵不摧,此又骑之捷利也。故用骑之道,有八胜、九败。敌人始至,行阵未定,前后不属,车陷其所,骑击其左右,敌人必走。敌人行阵整齐坚固,士卒欲斗,吾骑翼而勿去,或驰而往,或驰而来,疾驱而风,疾击而电,白昼而昏,数更旗鼓,变易衣服,敌人可克。敌人行阵不固,士卒不斗,薄其前后,猎其左右,翼而敌之,敌人必惧。敌人日暮,抽军翼其两傍,疾击其后,或扼其垒门,无令得交,敌人必败。敌人涉险而来,以骑绝其粮道,敌人必饥。地若平易,四面受敌,军骑合而犯之,敌人必乱。三军皆走,或翼其两傍,或犄角其前后,敌人可败,其将可擒。吾军暮归,敌来薄我,其行阵勿乱,令我骑十而为队、百而为屯,车五而为聚、十而为群,明举旗鼓,诱之大来,抗以强弩,或陷其两傍,或击其前后,敌将必虏。此之谓八胜也。所谓九败者,凡以骑陷敌,而不能破阵,敌人伪退,以车骑反击我后,此骑之败地也。追北逾险,长驱不止,敌伏我两傍,断绝我后,此骑之围地也。能往而不能反,或陷于天井,顿于地穴,此骑之死地也。所从入者泥泞,所从去者遥远,彼弱可以击我强,彼寡可以击我众,此骑之没地也。大涧深谷,丛林隐蔽,此骑之竭地也。
zuǒ yòu yǒu shuǐ, qián yǒu gāo fù, hòu yǒu gāo shān, sān jūn zhàn liǎng shuǐ zhī bàng, dí jū biǎo lǐ, cǐ qí zhī jiān dì yě.
左右有水,前有高阜,后有高山,三军战两水之傍,敌居表里,此骑之艰地也。
dí jué wǒ liáng dào, wǎng ér wú yǐ fǎn, cǐ qí zhī kùn dì yě. wū zhū jiàn zé, jìn tuì bù biàn, cǐ qí zhī huàn dì yě.
敌绝我粮道,往而无以返,此骑之困地也。污潴渐泽,进退不便,此骑之患地也。
zuǒ yǒu shēn gōu, yòu yǒu kēng fù, gāo xià rú píng dì, wàng zhī guǎng yì, jìn tuì xiāng dí, cǐ qí zhī xiàn dì yě. cǐ jiǔ bài zhī dì yě, míng jiāng zhī suǒ yù jiàn, zhuō jiāng suǒ yǐ xiàn bài, kě bù jiè zhī zāi? sūn bìn yì yuē: qí zhàn zhī dào, yǐ xū shí wéi zhǔ, biàn huà wéi fǔ yě. xíng wèi zuǒ, yòu yǒu shí lì bā hài yān. yī chéng qí wèi dìng, èr yǎn qí bù gù, sān gōng qí bù shǔ shǔ, jiē yě, wèi bù zhèn bīng wèi xiāng jiē yě, sì yāo qí liáng dào, wǔ jué qí guān liáng, liù xí qí bù lǜ, qī luàn qí zhàn qì, bā líng qí kǒng qíng, jiǔ liāo qí wèi zhuāng, shí zhuī qí bēn sàn, cǐ shí lì yě. bā hài zhě: yī, dí chéng bèi xū, kòu niè qí hòu èr, yuè zǔ zhuī bèi, wèi dí suǒ fù sān, wǎng ér wú yǐ fǎn, rù ér wú yǐ chū sì, suǒ cóng rù zhě ài, suǒ huí qù zhě yuǎn wǔ, jiàn gǔ suǒ zài, dì duō lín mù liù, zuǒ yòu shuǐ huǒ, qián hòu shān fù, tǔ dì duō wū zé, nán yǐ jìn tuì bā, dì duō gōu kēng, zhòng cǎo jiē mào. cǐ bā hài zhě, jiē qí shì chéng bài zhī jī, jiāng bì xí, nǎi kě cóng shì yān.
左有深沟,右有坑阜,高下如平地,望之广易,进退相敌,此骑之陷地也。此九败之地也,明将之所预见,拙将所以陷败,可不戒之哉?孙膑亦曰:骑战之道,以虚实为主,变化为辅也。形为佐,又有十利八害焉。一乘其未定,二掩其不固,三攻其不属(属,接也,谓布阵兵未相接也),四邀其粮道,五绝其关梁,六袭其不虑,七乱其战器,八陵其恐情,九撩其未装,十追其奔散,此十利也。八害者:一,敌乘背虚,寇蹑其后;二,越阻追背,为敌所覆;三,往而无以反,入而无以出;四,所从入者隘,所回去者远;五,涧谷所在,地多林木;六,左右水火,前后山阜,土地多污泽,难以进退;八,地多沟坑,众草接茂。此八害者,皆骑士成败之机,将必习,乃可从事焉。
qí bīng fū qí bīng zhě, zhèng bīng zhī biàn yě fú bīng zhě, qí bīng zhī bié yě. qí fēi zhèng, zé wú suǒ shì zhèng fēi qí, zé bù néng qǔ shèng. gù bù yú yǐ jī, zé wèi zhī qí bīng nì xíng ér fā, zé wèi zhī fú bīng, qí shí zé yī yě.
奇兵夫奇兵者,正兵之变也;伏兵者,奇兵之别也。奇非正,则无所恃;正非奇,则不能取胜。故不虞以击,则谓之奇兵;匿形而发,则谓之伏兵,其实则一也。
lì guān qián zhì, lián bǎi wàn zhī shī, liǎng dí xiāng xiàng, liè zhèn yǐ zhàn, ér bù yòng qí zhě, wèi yǒu bù bài wáng yě, gù bīng bù qí zé bù shèng. fán zhèn zhě, suǒ yǐ wéi bīng chū rù zhī jì ér zhì shèng zhě, cháng zài qí yě. hán xìn pò zhào, qí ér yǒu zhèng yě fú jiān bài yú jìn, zhèng ér wú qí yě. xiàng jí shàn yòng bīng zhě yě, wū jiāng suǒ cún, wéi èr shí bā qí, yóu fēn qí zhèng, kuàng qí zhòng duō zhě hū? bīng fǎ yuē: fán bù dà zhèn, cháng yǐ shí fēn zhī sān wèi qí fú. shè yǒu wàn rén, zé yī qiān wǔ bǎi wèi liǎng qí, yī qiān wǔ bǎi wèi liǎng fú. qí bīng rú shǒu, fú bīng rú zú, zhèng zhèn rú shēn, sān zhě lìng wèi yī tǐ, dié xiāng jiù yuán, zhàn zé hù wèi jìn tuì, xún huán ér wú yǐ. gù bīng fǎ yuē: bīng yǐ zhèng hé, yǐ qí shèng. shàn chū qí zhě, wú qióng rú tiān dì, bù jié rú jiāng hé. qí zhèng xiāng shēng, rú xún huán zhī wú duān, cǐ yán qí yì wèi zhèng, zhèng yì wèi qí, chù zé hé ér wèi zhèng, chū zé sàn ér wèi qí, chéng dí zhī bù yì yǐ jī zhī zhī wèi yě.
历观前志,连百万之师,两敌相向,列阵以战,而不用奇者,未有不败亡也,故兵不奇则不胜。凡阵者,所以为兵出入之计而制胜者,常在奇也。韩信破赵,奇而有正也;符坚败于晋,正而无奇也。项籍善用兵者也,乌江所存,惟二十八骑,犹分奇正,况其众多者乎?兵法曰:凡布大阵,常以十分之三为奇、伏。设有万人,则一千五百为两奇,一千五百为两伏。奇兵如手,伏兵如足,正阵如身,三者令为一体,迭相救援,战则互为进退,循环而无已。故兵法曰:兵以正合,以奇胜。善出奇者,无穷如天地,不竭如江河。奇正相生,如循环之无端,此言奇亦为正,正亦为奇,处则合而为正,出则散而为奇,乘敌之不意以击之之谓也。
zhì qí chū rù guǐ dào, chí chěng zhà lì, zé shì yǒu wàn biàn. gù bīng fǎ yuē: néng ér shì zhī bù néng, yòng ér shì zhī bù yòng, jìn ér shì zhī yuǎn, yuǎn ér shì zhī jìn lì ér yòu zhī, luàn ér qǔ zhī, shí ér bèi zhī, qiáng ér bì zhī, nù ér náo zhī, bēi ér jiāo zhī, yì ér láo zhī, qīn ér lí zhī, bǎo ér jī zhī, ān ér dòng zhī, gōng qí suǒ bù bèi, chū qí suǒ bù yì. cǐ bīng fǎ zhī suǒ yǐ wéi shén yě. suǒ wèi néng ér shì zhī bù néng zhě, zéi bīng léi shī, yǐ yòu hàn zǔ wéi yú bái dēng shì yě. suǒ wèi yòng ér shì zhī bù yòng zhě, lǐ mù àn bīng yún zhōng, dà bài lín hú shì yě. suǒ wèi yuǎn ér shì zhī jìn zhě, hán xìn chén chuán lín jìn ér dù xià yáng shì yě. suǒ wèi jìn ér shì zhī yuǎn zhě, jìn hóu fá guó, jiǎ dào yú yú shì yě. suǒ wèi lì ér yòu zhī zhě, chì méi wěi zī zhòng ér ěr dèng hóng shì yě. suǒ wèi luàn ér qǔ zhī zhě, lǐ jìng chéng qīng zhōu ér pò xiāo xǐ shì yě. suǒ wèi shí ér bèi zhī zhě, guān yǔ tǎo fán duō, liú bīng bèi gōng ān nán jùn shì yě. suǒ wèi qiáng ér bì zhī zhě, suí jì liáng wú yǔ chǔ jūn yù shì yě. suǒ wèi nù ér náo zhī zhě, hàn bīng jī cáo wú jiù yú sì shuǐ shì yě. suǒ wèi bēi ér jiāo zhī zhě, shí lè fèng dài wáng jùn shì yě. suǒ wèi yì ér láo zhī zhě, wú zǐ jí yì yǐ pí chǔ jūn shì yě. suǒ wèi qīn ér lí zhī zhě, hàn wáng màn chǔ shǐ ér yí fàn zēng shì yě. suǒ wèi bǎo ér jī zhī zhě, jìn wén kùn zhū gě dàn ér bá shòu chūn shì yě. suǒ wèi ān ér dòng zhī zhě, qí jūn zǒu dà liáng ér tuì wèi shī shì yě. suǒ wèi gōng qí wú bèi zhě, zhì rén yǐ bù yú ér bài nán yàn shì yě. suǒ wèi chū qí bù yì zhě, dèng ài yóu xié jìng ér qū jiàn gé shì yě. cǐ shí yǒu liù zhě, jiē qián shì yǐ rán zhī xiào yě. yì yǒu yīn dì xíng yǐ wéi biàn zhě. fǎ yuē: shī xíng yǐ jìn dí jìng zhě, dà jiàng bì jǐn shì shān chuān yuán xí zhī xíng, xīn yù jì zhī, wèi fú bīng zhī dì. dà shuài xī gǔ xiǎn zǔ zhě, suǒ yǐ zhǐ yù chē qí yě ài sāi shēn lín zhě, suǒ yǐ yòng shǎo jī zhòng yě ào zé yǎo míng zhě, suǒ yǐ nì qí xíng yě bào jí rú liú shǐ, jī zhī ruò fā jī zhě, suǒ yǐ pò jīng wēi yě guǐ fú yuǎn yǐn zhě, suǒ yǐ qín dí jiàng yě sì fēn wǔ liè zhě, suǒ yǐ jī yuán pò fāng yě yīn qí jīng hài zhě, suǒ yǐ yòng yī jī bèi yě yīn qí kǒng jù pí juàn zhě, suǒ yǐ yòng shí jī bǎi yě ài tú shēn cǎo zhě, suǒ yǐ fú cáng yě jiǎ qí jì zhě, suǒ yǐ jì jiāng hé dà shuǐ yě dà fēng shén yǔ zhě, suǒ yǐ bó qián jī hòu yě wěi chēng dí shǐ zhě, suǒ yǐ jué liáng shí, miù hào lìng yě shān lín yì huì zhě, suǒ yǐ mò xíng wǎng lái yě. fū bīng yǐ zhà lì, yǐ lì dòng, shǐ dí rén qián hòu bù xiāng jí, shàng xià bù xiāng shōu, jiāng zú bù xiāng jiù, zhòng guǎ bù xiāng shì, pì rú fēng chài chū yú huái xiù, liè huǒ fā yú lú shè, suī zhuàng fū měng shì, wú bù jīng náo, wǒ dé chéng ér zhì zhī zhī wèi yě.
至其出入诡道,驰骋诈力,则势有万变。故兵法曰:能而示之不能,用而示之不用,近而示之远,远而示之近;利而诱之,乱而取之,实而备之,强而避之,怒而挠之,卑而骄之,佚而劳之,亲而离之,饱而饥之,安而动之,攻其所不备,出其所不意。此兵法之所以为神也。所谓能而示之不能者,贼兵羸师,以诱汉祖围于白登是也。所谓用而示之不用者,李牧按兵云中,大败林胡是也。所谓远而示之近者,韩信陈船临晋而度夏阳是也。所谓近而示之远者,晋侯伐虢,假道于虞是也。所谓利而诱之者,赤眉委辎重而饵邓洪是也。所谓乱而取之者,李靖乘轻舟而破萧铣是也。所谓实而备之者,关羽讨樊多,留兵备公安南郡是也。所谓强而避之者,隋季良无与楚君遇是也。所谓怒而挠之者,汉兵击曹无咎于汜水是也。所谓卑而骄之者,石勒奉戴王浚是也。所谓佚而劳之者,吴子亟肄以疲楚军是也。所谓亲而离之者,汉王慢楚使而疑范增是也。所谓饱而饥之者,晋文困诸葛诞而拔寿春是也。所谓安而动之者,齐军走大梁而退魏师是也。所谓攻其无备者,制人以不虞而败南燕是也。所谓出其不意者,邓艾由邪径而趋剑阁是也。此十有六者,皆前世已然之效也。亦有因地形以为变者。法曰:师行以近敌境者,大将必谨视山川原隰之形,心预计之,为伏兵之地。大率溪谷险阻者,所以止御车骑也;隘塞深林者,所以用少击众也;坳泽窈冥者,所以匿其形也;暴疾如流矢,击之若发机者,所以破精微也;诡伏远引者,所以擒敌将也;四分五裂者,所以击圆破方也;因其惊骇者,所以用一击倍也;因其恐惧疲倦者,所以用十击百也;隘途深草者,所以伏藏也;假奇伎者,所以济江河大水也;大风甚雨者,所以搏前击后也;伪称敌使者,所以绝粮食,谬号令也;山林翳会者,所以默行往来也。夫兵以诈立,以利动,使敌人前后不相及,上下不相收,将卒不相救,众寡不相恃,譬如蜂虿出于怀袖,烈火发于庐舍,虽壮夫猛士,无不惊挠,我得乘而制之之谓也。
sòng yōng xī zhōng, qì dān fàn sāi, tān xin lín bù zhěng, wú zī liáng zī zhòng zhī gěi, lì fū lǔ huò, zhòng yì qīng yě jiān bì yǐ cuò zhī, rán jì yú tíng zhàng, sàn chí yuán yě, fēn lüè tián lǐ. tài zōng tè chū shèng móu, xuǎn qí shì zhī xiāo guǒ jí mù jìn wèi zhū hóu zhī dǎn yǒng zhě, shǐ yā zhàn duì, fēn wéi shù shí, huò zhì bǎi duì, fú yuán biān yào hài dì. qí qí qīn yì, yǔ dà jūn biǎo lǐ fèn jī, zhòu zé xū zhāng qí zhì, yī bì lín mù, shǐ qí kě yí yè zé qián fú jiāo yě, duō yòng dà gǔ, shǐ qí kě jù. bǐ fù bèi shòu dí, wú suǒ fú lüè wǒ zé shǒu wěi xiāng wèi yuán yě. shí shī chén mǎ zhī jié shàng cè, yì yuē:" běi miàn biān xí zhī dì, héng gèn suī zhǎng, rán jù yào hài, lái lù wéi shùn ān dǐ xī shān ěr.
宋雍熙中,契丹犯塞,贪忄林不整,无资粮辎重之给,利夫虏获,众议清野坚壁以挫之,然既逾亭障,散驰原野,分掠田里。太宗特出圣谋,选骑士之骁果及募禁卫诸侯之胆勇者,使押战队,分为数十,或至百队,伏缘边要害地。俟其侵轶,与大军表里奋击,昼则虚张旗帜,依蔽林木,使其可疑;夜则潜伏郊野,多用大鼓,使其可惧。彼腹背受敌,无所俘掠;我则首尾相为援也。时师臣马知节上策,亦曰:“北面边檄之地,横亘虽长,然据要害,来路惟顺安抵西山耳。
ruò liè zhèn yú cǐ, gè shè qí bīng wèi yīng, shǐ qí jiǔ mò néng jìn, zhòng jiāng pí bì shí, yǐ piān shī qīng qí bī ér náo zhī.
若列阵于此,各设奇兵为应,使其久莫能进,众将疲弊时,以偏师轻骑逼而挠之。
rú gǎn lái fàn, shēn rù lì zhàn, bǐ jiāng diān fù bù xiá yě." xián píng zhōng, lǔ fàn biān, zhēn zōng mìng zhū jiàng zé ruì zú, sàn wèi yóu bīng, cì róng shǒu nán qīn, wǒ qǔ jìng dào qū yōu yàn, qǔ qí chē zhàng, réng bǐ biān jùn yìng yuán zhī. jǐng dé chū, yì mìng wǒ jūn dà zhèn wéi zhù zhōng shān, bié zé sì jiàn jiàng, fēn wò jīng qí, cì lǔ zhì, zé jiān dào shēn rù běi jìng, náo lǔ fù xīn, yǐ qiān zhì zhī. suǒ bù jiē tīng pián yí, bù qǔ shàng jiàng jié zhì. cǐ sì zhě, yì yīn dì yòng qí zhī shù yě.
如敢来犯,深入力战,彼将颠覆不暇也。”咸平中,虏犯边,真宗命诸将择锐卒,散为游兵,伺戎首南侵,我取径道趋幽燕,取其车帐,仍俾边郡应援之。景德初,亦命我军大阵帷驻中山,别择四健将,分握精骑,伺虏至,则间道深入北境,挠虏腹心,以牵制之。所部皆听便宜,不取上将节制。此四者,亦因地用奇之术也。
liào dí jiàng fū dí guó zhì róng, jiāo hé ér shě, bù yǐ míng míng jué shì, bì xiān tàn qí jiāng néng fǒu ér hòu zhàn. yīn xíng yòng quán, zé bù láo ér gōng jǔ. zuǒ yòu jì zhèn, zé dí suī zhòng, bì qín qí jiāng. gù qí jiāng yú ér xìn rén zhě, kě yòu ér zhà tān ér hū míng zhě, kě huò ér lù qīng biàn wú zhòng zhě, kě láo ér yīn shàng fù ér jiāo xià pín ér yuàn zhě, kě lí ér jiān kě yòng jiàn yě. fán liǎng jūn xiāng wàng, ér huàn bù zhī qí kě jiāng zhě, dāng lìng jiàn ér yǒng zhě, jiāng wú qīng ruì zhī zhòng, fàn ér tiāo zhī, guān dí zhī lái: yī zuò yì qǐ, qí zhèng yǐ lǐ qí zhuī běi yáng wèi bù jí, jiàn lì yáng wèi bù zhī, cǐ zhì jiāng yě, wù jù yǔ zhàn ruò qí zhòng xuān huá, qí fān fēn luàn, qí zú zì xíng zì zhǐ, qí bīng huò zòng huò héng, qí zhuī běi kǒng bù jí, jiàn lì kǒng bù dé, cǐ yú jiāng yě, suī zhòng kě bài. yòu ruò liǎng jūn xiāng chí, wèi zhàn wèi tiāo, yù zhī dí jiàng zhī móu yě, hé yǐ néng zhī? yuē: bǐ shì mǎ xiāo xióng, fǎn shì wǒ yǐ léi ruò zhèn wǔ qí zhěng, fǎn shì wǒ yǐ bù zhàn jiàn xiǎo lì yáng wèi bù gǎn zhēng, bì qí bīng yòu yǐ bēn běi nèi shí yán bèi, ér wài wèi chí màn, pín shǐ dié lái, tuō yǐ zhōng gào huò zhí shǐ yǐ xiāng fèn, huò hòu lù yǐ xiāng yuè yí jūn zé jiǎn zào, hé yíng zé yǎn qí fēi děi dì ér bù shě, fēi quán jūn ér bù qīn yǐ duō jǔ shǎo, bì hòu chén cháo, yǐ guǎ jī zhòng, bì hòu rì mù. rú cǐ, zé bīng duō guǐ fú, jiāng yǒu shēn tú, lǐ xū qū wèi fáng bèi yě. bīng fǎ yuē: zhī bǐ zhī jǐ, bǎi zhàn bù dài bù zhī bǐ ér zhī jǐ, yī shèng yī fù bù zhī bǐ bù zhī jǐ, měi zhàn bì dài shì yě.
料敌将夫敌国治戎,交和而舍,不以冥冥决事,必先探其将能否而后战。因形用权,则不劳而功举。左右既震,则敌虽众,必擒其将。故其将愚而信人者,可诱而诈;贪而忽名者,可货而赂;轻变无重者,可劳而因;上富而骄、下贫而怨者,可离而间(可用间也)。凡两军相望,而患不知其可将者,当令贱而勇者,将吾轻锐之众,犯而挑之,观敌之来:一坐一起,其政以理;其追北佯为不及,见利佯为不知,此智将也,勿遽与战;若其众喧哗,旗幡纷乱,其卒自行自止,其兵或纵或横,其追北恐不及,见利恐不得,此愚将也,虽众可败。又若两军相持,未战未挑,欲知敌将之谋也,何以能之?曰:彼士马骁雄,反示我以羸弱;阵伍齐整,反示我以不战;见小利佯为不敢争,必奇兵诱以奔北;内实严备,而外为弛慢,频使谍来,托以忠告;或执使以相忿,或厚赂以相悦;移军则减灶,合营则偃旗;非得地而不舍,非全军而不侵;以多举少,必候晨朝,以寡击众,必候日暮。如此,则兵多诡伏,将有深图,理须曲为防备也。兵法曰:知彼知己,百战不殆;不知彼而知己,一胜一负;不知彼不知己,每战必殆是也。
chá dí xíng bīng fǎ yuē: dí jìn ér jìng zhě, shì qí xiǎn yě dí yuǎn ér tiāo zhě, yù rén zhī jìn yě qí suǒ jū yì zhě, lì yě yán yuǎn qiú tiāo zhě, shì qí suǒ chǔ píng yì, lì yú zuò zhàn, gù yù wǒ jìn qián zhòng mù dòng zhě, lái yě fá mù chú dào yù lái zhòng cǎo duō zhàng zhě, yí yě zé zhōng jié cǎo zhàng bì dào fēn, yǐ zhì yí wǒ, kǒng jiàn zhuī shè yě niǎo qǐ zhě, fú yě xià yǒu fú bīng shòu hài zhě, fù yě dí zhèn zhāng yì, lái fù wǒ jūn chén gāo ér ruì zhě, chē lái yě chē mǎ xíng jí, chén tǔ chōng qǐ chén bēi ér guǎng zhě, tú lái yě sàn ér tiáo dá zhě, qiáo cǎi yě shǎo ér wǎng lái zhě, yíng jūn yě cí bēi ér yì bèi zhě, jìn yě cí qiáng ér qū zhě, jìn yě jūn zài guǐ zhà. liǎng dí shǐ zài qí jiān, guān qí yán zhī fā, kě liào qí qíng qīng qí xiān chū, jū qí cè zhě, zhàng yě zhàng bīng yù zhàn wú yuē ér qǐng hé zhě, móu yě bēn zǒu ér chén bīng zhě, qī yě huò yǒu wài bīng xiāng yìng zhī qī, zhuān hòu jí shí bàn jìn bàn tuì zhě, yòu yě zhàng ér lì zhě, jī yě jí ér xiān yǐn zhě, kě yě xiàng rén jiàn lì bù jìn zhě, láo yě niǎo jí zhě, xū yě yè hū zhě, kǒng yě jūn rǎo zhě, jiāng bù zhòng yě jīng qí dòng zhě, luàn yě lì nù zhě, juàn yě shā mǎ shí ròu, jūn wú liáng yě shā mǎ shí ròu, shì wú chǔ xù yě xuán fǒu bù fǎn qí shě zhě, qióng kòu yě jūn wú xuán fǒu zhě, xī pò zhī, shì bù fù chuī yě zhūn zhūn xī xī xú yú rén yán zhě, shī zhòng yě zhūn xī, liǎng rén qiè yǔ mào. shì zú nù jiāng, zé sī yǔ zuò fěi shù shǎng zhě, jiǒng yě jūn jiāo, bù yǒu zhàn, shù shǎng yǐ quàn zhī, cǐ jiǒng pò yě lǚ fá zhě, kùn yě xiān guǒ ér hòu wèi qí zhòng zhě, bù jīng zhī zhì yě xiān xíng kè bào yǐ shì qiáng, yù shì zú wèi fú. bù yǐ xíng fǎ, dé zhèng bù jīng zhī lái wěi xiè zhě, yù xiū xī yě xú jìn xú tuì wèi zhī xiè. rú cǐ, juàn zhàn yě bīng nù ér xiāng yíng, jiǔ ér bù hé, yòu bù xiāng qù zhě, yǒu qí móu yě shǐ zhě mù dòng ér yán sì, jù wǒ yě bì zhòng ér yán gān, yòu wǒ yě. bīng fēi yì duō, zú yǐ bìng lì liào dí qǔ zú ér yǐ. ruò bù lǜ ér yì yú dí zhě, bì qín yú rén yě. tài gōng yì wèi yòng bīng zhī fǎ, dà yào zài shěn chá dí rén. qí xíng zhī biàn, shí yǒu wǔ biàn. jiàn huì jī zhī, xīn jí kě jī dí chū zhì, xíng zhèn wèi zhěng, wèi shí kě jī dí jūn huò zhèn, rì gāo wèi kuì shí, bēn zǒu kě jī xíng zhèn shī cì, yòng lì bù qí, bù zhèn bù jūn, bù jiè kě jī wǒ shì ruò yòu dí, dí bù shè bèi, bù shùn kě jī nì fēng xiàng shuǐ xiàng shān zhī wèi yě, dòng láo kě jī bèi dào wú xíng, rén mǎ wèi xiē, wèi shēn yuē shù, yè xíng yú lù, zhèn suī chéng liè, qián hòu bù zhěng, jiāng lí kě jī dà jiàng yǐ lí shì zú, dú zài xiǎo jiàng. xiǎo jiàng wú wēi, bù néng lǜ rén, rén jiē bù fú, cháng lù kě jī yuǎn xíng zhēng lù, zhòu yè bù mǎ, rǎo luàn kě jī dí wèi chéng liè, zòng bù xiāng shǔ, héng xíng xiāng zhàn huò shēng huò lì, bù xiá kě jī tān lì qiú shí, bù xiá chéng zhèn, hòu jì kě jī dù hé bàn jì, xiǎn lù kě jī shān lù xiǎn xiá, jǔ zé ní xiàn, chē mǎ dān xíng, zuǒ yòu nán jiù, jǐng bù kě jī è lù xiāng féng, dōu wú bèi nǐ, gǔ zào yǎn jī, sān jūn bù jù, bù dìng kě jī zhèn shù yí yì, rén mǎ hòu wàng. jiē wèi chéng qí bù bèi, chū qí bù yì, shǐ qí bù néng wéi jì yě. wú qǐ yuē: qí jìn tuì duō yí, qí zhòng wú yī, kě zhèn ér zǒu shì qīng qí jiāng, ér yǒu guī xīn, sāi yì kāi xiǎn, kě yào ér qǔ yí wèi bù jué yě. wú yī wú lì dù zhě, qiè yě. shì qīng qí jiāng, wèi wú wēi yě. shěn yì kāi xiǎn, de dì xíng yě. kě yào ér qǔ, yán qí yì yě jìn dào yì, tuì dào nán, kě lái ér qián kě yòu dí shǐ qián jìn dào xiǎn, tuì dào yì, kě báo ér jī jū jūn xià shī, shuǐ wú suǒ tōng, lín yǔ shù zhì, kě guàn ér chén jū jūn huāng zé, cǎo chǔ yōu huì, kě fén ér miè tíng jiǔ bù yí, jiāng dài shì xiè, kě qián ér xí rì mù dào yuǎn, shì zhòng láo juàn, jī wèi jí shí, jiě jiǎ ér xī, kě chéng ér lǔ. cǐ bā zhě, bù kě bù chá yě. fán dí, yòu yǒu bù bo ér yǔ zhàn, bù zhàn ér bì zhī zhě bā. fū jí fēng dà hán, pōu bīng jì shuǐ, bù dàn jiān nán, yī yě. shèng xià yán shǔ, zǎo xíng yàn zhǐ, shì zú jī kě, wù yú qǔ yuǎn, èr yě. shī jì yān jiǔ, liáng shí wú bèi, bǎi xìng yuàn jiē, yāo xiáng shù qǐ, shàng bù néng zhǐ, xià wú qí zhǔn, qián gōng shī xù, yán shēng gāo jù, sān yě. jūn zī jì jié, xīn chú yòu guǎ, tiān duō yīn yǔ, yù lüè wú suǒ, sì yě. bīng tú bù duō, dì yòu bù lì, rén mǎ jí mò, sì lín mò zhì, wǔ yě. jiāng báo lì qīng, shì zú bù gù, sān jūn shù jīng, shī tú wú zhù, liù yě. zhàn shèng ér jiāo, shì zú xiàn gōng, háng wǔ shī xù, jūn zhōng huā luàn, qī yě yī běn zuò: dào suì rì mù, shì shù láo jù, juàn ér wèi shí, jiě jiǎ ér xī, wáng yě. zhèn ér wèi dìng, shě ér wèi bì, xíng bǎn shè xiǎn, bàn yǐn bàn chū, bā yě. zhū rú cǐ zhě, jī zhī wù yí. ruò qí tǔ dì guǎng dà, cái fù rén zhòng, huì shī liú chuán, shǎng xìn xíng chá, fā bì děi jiāng, chén gōng jū liè, rèn xián shǐ néng, shī tú zhī zhòng, bīng jiǎ zhī jīng, sì lín zhī zhù, dà guó zhī yuán, fán cǐ bù rú dí rén zhě, bì zhī wù yí. suǒ wèi jiàn kě ér jìn, zhī nán ér tuì, bīng fǎ yòu dāng shì dí gǔ jiǎo rén mǎ duì wǔ xuān jìng yǐ bì zhī. fán jīn duó zhī shēng xià yǐ zhuó, gǔ pí zhī yīn xí rú mù, qí zhì jiē zhòng ér zì chuí yè rú zhān wù, cǐ shuāi bài zhī zhào yě. róng mǎ jīng bēn, shì zú kǒng jù, yāo yán xiāng huò, huò yǐ ěr xiāng shǔ, cǐ kuì sàn zhī xiàng yě. duì wǔ rǎo luàn, xíng zhèn bù dìng, huò zuò huò qǐ, yán yǔ xuān zào, cǐ jūn luàn zhī xiàng yě. jiē kě chéng ér yǎn qǔ yě. suī rán, jiàn dí zhī yì kě jī rú cǐ, yòu dāng fǎn lǜ dí rén jiǎo jì yòu wǒ.
察敌形兵法曰:敌近而静者,恃其险也;敌远而挑者,欲人之进也;其所居易者,利也(言远求挑者,恃其所处平易,利于作战,故欲我进前);众木动者,来也(伐木除道欲来);众草多障者,疑也(泽中结草障蔽道分,以致疑我,恐见追摄也);鸟起者,伏也(下有伏兵);兽骇者,覆也(敌阵张翼,来复我军);尘高而锐者,车来也(车马行疾,尘土冲起);尘卑而广者,徒来也;散而条达者,樵采也;少而往来者,营军也;辞卑而益备者,进也;辞强而驱者,进也(军在诡诈。两敌使在其间,观其言之发,可料其情);轻骑先出,居其侧者,障也(障兵欲战);无约而请和者,谋也;奔走而陈兵者,期也(或有外兵相应之期,专候吉时);半进半退者,诱也;杖而立者,饥也;汲而先饮者,渴也;向人见利不进者,劳也;鸟集者,虚也;夜呼者,恐也;军扰者,将不重也;旌旗动者,乱也;吏怒者,倦也;杀马食肉,军无粮也(杀马食肉,是无储蓄也);悬缶不返其舍者,穷寇也(军无悬缶者,悉破之,示不复炊也);谆谆翕翕徐与人言者,失众也(谆翕,两人切语貌。士卒怒将,则私语作诽);数赏者,窘也(军骄,不有战,数赏以劝之,此窘迫也);屡罚者,困也;先果而后畏其众者,不精之至也(先行刻暴以示强,欲士卒畏服。不以刑法,德政不精之);来委谢者,欲休息也(徐进徐退谓之谢。如此,倦战也);兵怒而相迎,久而不合,又不相去者,有奇谋也;使者目动而言肆,惧我也;币重而言甘,诱我也。兵非益多,足以并力料敌取足而已。若不虑而易于敌者,必擒于人也。太公亦谓用兵之法,大要在审察敌人。其形之变,十有五变。见贿击之,新集可击(敌初至,行阵未整),未食可击(敌军或阵,日高未馈食),奔走可击(行阵失次,用力不齐,布阵不均),不戒可击(我示弱诱敌,敌不设备),不顺可击(逆风向水向山之谓也),动劳可击(倍道无行,人马未歇,未申约束,夜行于路,阵虽成列,前后不整),将离可击(大将已离士卒,独在小将。小将无威,不能率人,人皆不服),长路可击(远行争路,昼夜不马),扰乱可击(敌未成列,纵不相属,横行相战或生或立),不暇可击(贪利求食,不暇成阵),候济可击(渡河半济),险路可击(山路险狭,沮泽泥陷,车马单行,左右难救),警怖可击(厄路相逢,都无备拟,鼓噪掩击,三军怖惧),不定可击(阵数移易,人马候望)。皆谓乘其不备,出其不意,使其不能为计也。吴起曰:其进退多疑,其众无依,可震而走;士轻其将,而有归心,塞易开险,可要而取(疑为不决也。无依无利度者,怯也。士轻其将,为无威也。审易开险,得地形也。可要而取,言其易也);进道易,退道难,可来而前(可诱敌使前);进道险,退道易,可薄而击;居军下湿,水无所通,霖雨数至,可灌而沉;居军荒泽,草楚幽秽,可焚而灭;停久不移,将怠士懈,可潜而袭;日暮道远,士众劳倦,饥未及食,解甲而息,可乘而虏。此八者,不可不察也。凡敌,又有不卜而与战,不占而避之者八。夫疾风大寒,剖冰济水,不惮艰难,一也。盛夏炎暑,早行晏止,士卒饥渴,务于取远,二也。师既淹久,粮食无备,百姓怨嗟,妖祥数起,上不能止,下无其准,前攻失序,言声高遽,三也。军资既竭,薪刍又寡,天多阴雨,欲掠无所,四也。兵徒不多,地又不利,人马疾瘼,四邻莫至,五也。将薄吏轻,士卒不固,三军数惊,师徒无助,六也。战胜而骄,士卒献功,行伍失序,军中哗乱,七也(一本作:道遂日暮,士庶劳惧,倦而未食,解甲而息,亡也)。阵而未定,舍而未毕,行坂涉险,半隐半出,八也。诸如此者,击之勿疑。若其土地广大,财富人众,惠施流传,赏信行察,发必得将,陈功居列,任贤使能,师徒之众,兵甲之精,四邻之助,大国之援,凡此不如敌人者,避之勿疑。所谓见可而进,知难而退,兵法又当视敌鼓角、人马队伍喧静以避之。凡金铎之声下以浊,鼓鼙之音隰如沐,旗帜皆重而自垂曳如沾雾,此衰败之兆也。戎马惊奔,士卒恐惧,妖言相惑,或以耳相属,此溃散之象也。队伍扰乱,行阵不定,或坐或起,言语喧噪,此军乱之象也。皆可乘而掩取也。虽然,见敌之意可击如此,又当反虑敌人矫计诱我。
suǒ wèi bīng nù ér xiāng yíng, jiǔ ér bù hé, yòu bù xiāng qù, bàn jìn bàn tuì zhī lèi, yí mì chá zhī, cǐ bì yǒu qí fú zhī biàn. suī yún niǎo qǐ zhě xià yǒu fú bīng, qí huò zì fú bīng zhī shàng, jué wèi qī niǎo, ān gāo bù dòng huò sǒng rén lì yú cǎo mù zhī zhōng, wǎn gōng bié dàn yǐ qū fēi niǎo, lìng rén yí zhī zhī lèi, zé chá zhě yòu xū yǐ tā shì cān yàn ér hòu dòng. gù yuē: chá zhī ér zhī dé shī zhī jì, hòu zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ yǐ zhòng gōng zhòng, zhòng cún bù gōng yǐ shí gōng shí, shí cún bù gōng yǐ bèi gōng bèi, bèi cún bù gōng. shì shí ér gōng xū, shì jiān ér gōng cuì, shì nán ér gōng yì, cǐ bǎi shèng zhī shù yě.
所谓兵怒而相迎,久而不合,又不相去,半进半退之类,宜密察之,此必有奇伏之变。虽云鸟起者下有伏兵,其或自伏兵之上,谲为妻鸟,安高不动;或竦人立于草木之中,挽弓别弹以祛飞鸟,令人疑之之类,则察者又须以他事参验而后动。故曰:察之而知得失之计,候之而知动静之理;以众攻众,众存不攻;以食攻食,食存不攻;以备攻备,备存不攻。释实而攻虚,释坚而攻脆,释难而攻易,此百胜之术也。