strong jūn xíng cì dì strong
軍行次第
fán jūn jiāng fā, xiān shǐ fù xīn jí xiāng dǎo qián chān, zhú yíng gè yǐ tiào dàng qí bīng mǎ jūn xiān chū, qù yíng yī lǐ wài, dāng qián miàn bù liè. zhàn fēng duì zhù duì gè chí fú, yī yíng sì miàn bù liè duì wǔ, yī rú zhuāng shù zī zhòng qì, yī cì dì qǐ fā.
凡軍將發,先使腹心及鄉導前覘,逐營各以跳蕩、奇兵、馬軍先出,去營一里外,當前面布列。戰鋒隊、駐隊各持伏,依營四面布列隊伍,一如裝束輜重訖,依次第起發。
fán wén dì yī jiǎo shēng jué, yòu yú hòu zhuō mǎ luó. dì èr jiǎo shēng jué, jí bǐ jià. yòu yī jūn zhuō mǎ luó. dì sān jiǎo shēng jué, yòu yú hòu jí fā, yòu yī jūn bèi jià, yòu èr jūn zhuō mǎ luó. dì sì jiǎo shēng jué, yòu yī jūn jí fā, yòu èr jūn bèi jià yǐ shàng bīng děng táng zhì, jīn guān zhī hào jiàn hé zhèn fǎ. yǐ hòu zhū jūn, měi tīng jiǎo shēng, zhuāng shù bèi jià zhǔn cǐ huò yòng dí shēng dài jiǎo, yì biàn. měi yíng gè chū yī zhàn duì, lìng qǔ yú hòu jìn zhǐ, fáng yǒu zéi zhì, biàn yòng téng jī. rú qí lù gèng xiá xiǎo, xū gèng jiā jiǎo shēng, réng lìng jiāng xiào pái cǐ cuī dū jí guò, wù lìng tíng yōng. qí bù bīng duì zī zhòng duì èr qiān bù wài yǐn, mǎ jūn qù bù jūn èr lǐ wài yǐn lǐ jìng péi xù yì tóng. jīn yǐ jūn xíng cì dì tú liè zhī yú zuǒ.
凡聞第一角聲絕,右虞候捉馬騾。第二角聲絕,即彼駕。右一軍捉馬騾。第三角聲絕,右虞候即發,右一軍被駕,右二軍捉馬騾。第四角聲絕,右一軍即發,右二軍被駕(已上兵等唐制,今官之號見合陣法)。以後諸軍,每聽角聲,裝束、被駕准此(或用笛聲代角,亦便)。每營各出一戰隊,令取虞候進止,防有賊至,便用騰擊。如其路更狹小,須更加角聲,仍令將校排此催督急過,勿令停擁。其步兵隊、輜重隊二千步外引,馬軍去步軍二里外引(李靖、裴緒亦同)。今以軍行次第圖列之於左。
yòu xíng jūn zhī fǎ, dà shuài rú cǐ, qí zī zhòng zài nèi, jì bīng sān wàn rén, fán sì bǎi duì. chú mǎ jūn bā shí duì zī zhòng liù qiān rén wài, qí bīng děng duì xī zài nèi yě. fán jūn mǎ xíng dòng, cháng xiān yòu yú hòu mǎ jūn wèi shǒu, cì yòu yú hòu bù jūn, cì yòu jūn mǎ jūn, cì yòu jūn bù jūn, cì qián jūn mǎ jūn, cì qián jūn bù jūn, cì zhōng jūn mǎ jūn, cì zhōng jūn bù jūn, cì hòu jūn mǎ jūn, cì hòu jūn bù jūn, cì zuǒ jūn mǎ bù, cì zuǒ jūn bù jūn, cì zuǒ yú hòu mǎ jūn, cì zuǒ yú hòu bù jūn. mǒu xíng měi jīng gāo chù, jí lìng sān wǔ qí mǎ tà gāo sì gù, yǐ hòu bù yú. yú jūn zhǔn cǐ hòu wàng. yòu yú hòu jì xiān fā, bàn ān yíng, tà háng dào lù, jiǎn xíng shuǐ cǎo zuǒ yú hòu xiān pái zhǎi, tà qiáo jīn, hàn hòu, shōu shí lán dào, pái běi duì zhàng, zhěng qí jūn cì, shǐ bù jiāo zá. ruò huí rù, xiān zuǒ yú hòu mǎ jūn, cì zuǒ yú hòu bù jūn, cì zuǒ jūn mǎ jūn, cì zuǒ jūn bù jūn. yú cì dì zhǔn qián què zhuǎn. qí yú hòu jūn zhí zhǎng, zhǔn chū fā jiāo huàn.
右行軍之法,大率如此,其輜重在內,計兵三萬人,凡四百隊。除馬軍八十隊、輜重六千人外,奇兵等隊悉在內也。凡軍馬行動,常先右虞候馬軍為首,次右虞候步軍,次右軍馬軍,次右軍步軍,次前軍馬軍,次前軍步軍,次中軍馬軍,次中軍步軍,次後軍馬軍,次後軍步軍,次左軍馬步,次左軍步軍,次左虞候馬軍,次左虞候步軍。某行每經高處,即令三五騎馬踏高四顧,以候不虞。余軍准此候望。右虞候既先發,半安營,踏行道路,檢行水草;左虞候先排窄,踏橋津,捍後,收拾闌道,排北隊仗,整齊軍次,使不交雜。若回入,先左虞候馬軍,次左虞候步軍,次左軍馬軍,次左軍步軍。余次第准前卻轉。其虞候軍職掌,准初發交換。
fán dào xiá bù kě bìng xíng zhě, jí dì yī zhàn fēng duì wèi shǒu, yòu zhàn duì cì zhī, zuǒ zhàn duì yòu cì zhī, yòu zhù duì yòu cì zhī, zuǒ zhù duì yòu cì zhī. ruò dào píng chuān kuò, kě dé bìng xíng zhī, yí zuò tǒng xíng fǎ. qí tǒng xíng fǎ, měi tǒng zhàn fēng duì jū qián, liǎng zhàn duì bìng xíng cì zhī, yòu liǎng zhù duì bìng xíng cì zhī, yú tǒng zhǔn cǐ. ruò gèng kān qí tóu xíng zhě, měi tǒng wǔ duì, héng yǐn qí xíng, hòu tǒng cì zhī. rú měi tǒng sān bǎi rén, jiǎn qǔ èr bǎi wǔ shí rén, fēn wèi wǔ duì. dì yī duì wèi zhàn fēng duì, dì èr duì wèi zhàn duì, dì sān duì wèi qí fú duì, dì sì duì wǔ duì wèi zhù duì. duì tóu yī rén, fù duì yī rén. qí xià děng wǔ shí rén wèi zī zhòng duì, bié zhe duì tóu yī rén, fù duì tóu yī rén, nǐ zhàn rì yā zī zhòng, yáo wèi shēng yuán. ruò bīng shù gèng duō, jiē fàng cǐ lèi.
凡道狹不可並行者,即第一戰鋒隊為首,右戰隊次之,左戰隊又次之,右駐隊又次之,左駐隊又次之。若道平川闊,可得並行之,宜作統行法。其統行法,每統戰鋒隊居前,兩戰隊並行次之,又兩駐隊並行次之,余統准此。若更堪齊頭行者,每統五隊,橫引齊行,後統次之。如每統三百人,簡取二百五十人,分為五隊。第一隊為戰鋒隊,第二隊為戰隊,第三隊為奇伏隊,第四隊、五隊為駐隊。隊頭一人,副隊一人。其下等五十人為輜重隊,別著隊頭一人,副隊頭一人,擬戰日押輜重,遙為聲援。若兵數更多,皆放此類。
fán bīng, měi duì gěi yī qí, xíng zé yǐn duì, zhù zé lì yú duì qián huò zuò dào. dà zǒng guǎn jí fù zǒng guǎn zé lì shí qí yǐ shàng, xiǎo zǒng guǎn zé lì sì qí yǐ shàng, xíng zé qián yǐn, zhù zé lì yú zhàng qián huò zuò cè. tǒng tóu yì bié gěi yì sè qí, nǐ lín zhèn zhī shí biàn qí jìn tuì. qí duì děng qí, bié yàng zhì zào, lìng yǐn zī zhòng. gè lǐng běn jūn yíng duì, shí rèn cǐ qí.
凡兵,每隊給一旗,行則引隊,住則立於隊前(或作倒)。大總管及副總管則立十旗以上,小總管則立四旗以上,行則前引,住則立於帳前(或作側)。統頭亦別給異色旗,擬臨陣之時辨其進退。騎隊等旗,別樣製造,令引輜重。各領本軍營隊,識認此旗。
fán dà jiāng jiàn wǔ fāng qí, yī sè pèi fāng miàn qīng luàn hēi, yǐ bì dài zhī. wù yì biàn yě. zhōng yāng shàng wèi bù dòng, gù dà jiāng jūn yǐ huáng qí wèi sì qí zhī zhǔ, cháng shǐ zhū jūn zhǔn wàng zhī dà jiāng jūn suǒ zài. ruò nán fāng yǒu zéi, dà jiāng jūn chì qí yǐ yīng zhī dōng fāng yǒu zéi, zé jǔ qīng qí yǐ yīng zhī xī fāng yǒu zéi, zé jǔ bái qí yǐ yīng zhī běi fāng yǒu zéi, zé jǔ hēi qí yǐ yīng zhī wú zhàn cháng yǎn zhī. jǔ qí zhě, lìng zhū jūn zhī zéi suǒ cóng lái yě. qí zhū jūn jiàn běn fāng qí jǔ, dāng fāng miàn bīng jí zhuāng shù qí ruò yà, zé qián jìn fèn jī qí zhèng lì, jí zhǐ qí què yǎn, jí huí.
凡大將建五方旗,依色配方面(青亂黑,以碧代之。務易辨也)。中央上位不動,故大將軍以黃旗為四旗之主,常使諸軍准望知大將軍所在。若南方有賊,大將軍赤旗以應之;東方有賊,則舉青旗以應之;西方有賊,則舉白旗以應之;北方有賊,則舉黑旗以應之;無戰常偃之。舉旗者,令諸軍知賊所從來也。其諸軍見本方旗舉,當方面兵急裝束;旗若亞,則前進奮擊;旗正立,即止;旗卻偃,即回。
fán dà jiāng, zhì gǔ sì shí miàn, xiǎo zǒng guǎn gěi shí miàn, yíng liè gěi gǔ yī miàn, xíng jí fù suí dào xià, nǐ zhòu yè jí zài dào yǒu jǐng jí jī zhī, lìng chuán xiǎng xiāng wén. rú jūn xíng shí, qián jūn zú féng zéi, jí jí jī gǔ, zhōng yāo wén zhī, chōu bīng jí jiù zhōng yāo yǒu jǐng, qián jūn biàn wǎng hòu jūn yǒu jǐng, zhōng yāo yì rú zhī fán yǒu jǐng zhě jī gǔ. bìng liàng chōu jūn bīng xiāng jiù. rú fā yǐn shāo zhǎng, gèng xū zhì gǔ chuán xiǎng, shǐ qián hòu dé wén.
凡大將,置鼓四十面,小總管給十面,營列給鼓一面,行即負隨纛下,擬晝夜及在道有警急擊之,令傳響相聞。如軍行時,前軍卒逢賊\,即急擊鼓,中腰聞之,抽兵急救;中腰有警,前軍便往;後軍有警,中腰亦如之(凡有警者擊鼓)。並量抽軍兵相救。如發引稍長,更須置鼓傳響,使前後得聞。
fán jūn xíng, xū lìng hòu qí qián chí wǔ sè qí, jiàn gōu kēng jiē huáng, hé qiáo jiē bái, shuǐ quán jiē hēi, lín mù jiē qīng, yě huǒ jiē chì, yǐ gào dà jiāng. fán jūn xíng, ruò yù dào tú ní nìng, shān hé xiǎn ài, bìng yòu yú hòu yú zhū jūn chōu qǔ yì bīng xiān xíng, yǐ chōng xiū lǐ qiáo dào kāi tà zhǎi ài zhī yòng.
凡軍行,須令候騎前持五色旗,見溝坑揭黃,河橋揭白,水泉揭黑,林木揭青,野火揭赤,以告大將。凡軍行,若遇道途泥濘,山河險隘,並右虞候於諸軍抽取役兵先行,以充修理橋道、開拓窄隘之用。
fán fēn bīng shù dào, yú zéi jiè xiāng féng yuǎn wàng, wèi shěn shàn è, lín fā shí xū tóng jì huì. rú yuǎn tàn xiāng jiàn zhī shí, biàn lìng dìng lì, hé lìng yī duì xiàng qián. yī bǎi bù wài, fēn wèi liǎng duì. zuǒ duì zuǒ huò fēi yòu zhuǎn, yòu duì yòu huò zuò zuǒ zhuǎn xíng, qián duì yì pán xuán xiāng yīng. qì, jí bìng duì, zuǒ zhuǎn sān zā, qián jūn yòu zhuǎn sān zā, gè jì qù shí qí hào lín shí gǎi hào yì dé. rán hòu gè lìng yī rén xiāng yíng, wěi fēi zéi mǎ, jí dé qián jìn, réng xū yán bèi yǐ dài zhī.
凡分兵數道,於賊界相逢遠望,未審善惡,臨發時須同計會。如遠探相見之時,便令定立,合令一隊向前。一百步外,分為兩隊。左隊左(或非右)轉,右隊右(或作左)轉行,前隊亦盤旋相應。訖,即並隊,左轉三匝,前軍右轉三匝,各計去時旗號(臨時改號亦得)。然後各令一人相迎,委非賊馬,即得前進,仍須嚴備以待之。
fán jūn xíng zài dào, shí lǐ qí zhěng xiū xī, sān shí lǐ huì gān liáng, liù shí lǐ shí sù gǔ fǎ: sān shí lǐ wèi yī shè. bèi dào jiān xíng, yī rì zài shě. jīn liù shí lǐ wèi shí sù, yì liàng jūn shì jí huǎn wèi jié.
凡軍行在道,十里齊整休息,三十里會乾糧,六十里食宿(古法:三十里為一舍。倍道兼行,一日再舍。今六十里為食宿,亦量軍士急緩為節)。
fán jūn xíng, qí zī zhòng wěi yú wěi fǎn jī zi cì fǎn bìng zài yíng zhèn zhōng ān zhì, yǐ fáng fén lüè. fán xià yíng pái bīng bù duì, rén jiē qǔ duì hòu guò fā bīng shōu jūn, rén jiē qǔ duì qián guò. rú rù chéng guō jiē xiàng zhǎi xiá liǎng miàn, xià yíng rén jí duì qián guò. fán jūn suǒ guò, xiān bào suǒ zài sì miàn gè sān lǐ, jìn jué xíng rén liù chù shuǐ lù chuán chéng, jiē lìng xī zhì. yú hòu jǐng yóu biàn jiāng yǔ dì jiè suǒ yóu xiān èr shí lǐ, yuē cǐ qīng lù.
凡軍行,其輜重委(於偽反)積(子賜反)並在營陣中安置,以防焚掠。凡下營排兵布隊,人皆取隊後過;發兵收軍,人皆取隊前過。如入城郭街巷、窄狹兩面,下營人即隊前過。凡軍所過,先報所在四面各三里,禁絕行人、六畜、水陸船乘,皆令息治。虞候井游變將與地界所由先二十里,約此清路。
xíng wèi fāng zhèn fǎ fán jūn xíng jiàn ěr zéi zhèn, huò xíng yú zéi jìng, wǒ jūn yǒu shù yíng, fā yǐn féng zéi, shǒu wěi nán jiù, xū xíng yǐn shí, xiān zhǔn wèi fāng zhèn háng liè, yǐ bīng fēn wèi sì fēn, zī zhòng wèi liǎng dào yǐn, zhàn fēng děng duì yì wèi liǎng dào yǐn. qí dì yī fēn chū fā, zī zhòng jí zhàn fēng fēn wèi sì dào héng, liǎng xíng zī zhòng zài zhōng xīn shuāng yǐn, zhàn fēng duì bìng gè zài zī zhòng wài, zuǒ yòu jiā shuāng yǐn. qí dì èr fēn, zhàn fēng duì yǔ qián miàn zuǒ yòu xíng zhàn fēng duì xiāng dāng, zī zhòng duì yǔ qián xíng zī zhòng duì xiāng dāng. qí dì sān dì sì fēn, bìng zhǔn shàng. jīn yuē háng liè tú zhī yú yòu.
行為方陣法凡軍行漸邇賊陣,或行於賊境,我軍有數營,發引逢賊,首尾難救,須行引時,先准為方陣行列,以兵分為四分,輜重為兩道引,戰鋒等隊亦為兩道引。其第一分初發,輜重及戰鋒分為四道行,兩行輜重在中心雙引,戰鋒隊並各在輜重外,左右夾雙引。其第二分,戰鋒隊與前面左右行戰鋒隊相當,輜重隊與前行輜重隊相當。其第三、第四分,並准上。今約行列圖之於右。
fán jūn xíng, jí féng zéi, jí chōu dì yī fēn zhōng liǎng xíng zī zhòng héng liè zài nèi, wèi liǎng zhòng qí liǎng xíng zhàn fēng duì héng liè zài wài, liǎng zhòng, wèi zhèn. qián miàn dì èr fēn zhōng liǎng xíng zī zhòng jí qián jìn, jū zhèn nèi, yòu piān zhí liè wèi liǎng zhòng qí liǎng xíng zhàn fēng duì qián jìn, jū zhèn nèi, wèi liǎng zhòng, jū yòu piān zī zhòng wài, wèi zhèn yòu miàn. qí dì sān fēn zhàn fēng zī zhòng, yī dì èr fēn fǎ zhuǎn wèi zhèn zuǒ miàn. dì sì fēn zhàn fēng zī zhòng yī dì yī fēn fǎ, zhuǎn wèi zhèn hòu miàn. lìng sì jiǎo xiāng hòu, jié chéng sān zhèn, huǎn jí yù zéi jí zhàn, zéi yuǎn zé chéng zhèn ér xíng. cháng lìng zī zhòng bìng jìn qián tóu zhàn fēng duì, xiāng qù shí bù xià yī duì, zé zhàn fēng cháng guǒ zī zhòng. ruò féng chuān lù píng tǎn, yòng zhī yóu biàn. yào zài qián xíng duì zòng héng xiāng dāng, bù liè shǐ yún yě. qí zhì jù tú yú zuǒ.
凡軍行,即逢賊,即抽第一分中兩行輜重橫列在內,為兩重;其兩行戰鋒隊橫列在外,兩重,為陣。前面第二分中兩行輜重即前進,居陣內,又偏直列為兩重;其兩行戰鋒隊前進,居陣內,為兩重,居右偏輜重外,為陣右面。其第三分戰鋒輜重,依第二分法轉為陣左面。第四分戰鋒輜重依第一分法,轉為陣後面。令四角相後,結成三陣,緩急遇賊即戰,賊遠則成陣而行。常令輜重並近前頭戰鋒隊,相去十步下一隊,則戰鋒常裹輜重。若逢川陸平坦,用之尤便。要在前行隊縱橫相當,布列使勻也。其制具圖於左。
fán shān lù ài xiá, bù zhèn bù dé, xū shǐ bù duì mì xiāng lián jiē, qiāng qí liǎng biān, nǔ gōng jū wài, huǎn xíng jí guò yú qiě chū ài mén. fán shèng xià xíng shī, dào zhōng shēn cǎo mào mù, sì wàng bù jué zhě, yì yuē fāng zhèn ér xíng.
凡山路隘狹,布陣不得,須使部隊密相連接,槍旗兩邊,弩弓居外,緩行即過(餘且出隘門)。凡盛夏行師,道中深草茂木,四望不絕者,亦約方陣而行。
fán bīng yíng dí jìng, ruò guò zhōu xiàn chéng zhèn, jiē xiān shǐ rén shǒu mén, chéng zhōng rén wú dé zhé chū.
凡兵迎敵境,若過州縣城鎮,皆先使人守門,城中人無得輒出。
fán rù dí jìng, ruò chuán dù qiáo liáng, xiān guò zhòng wù shì zhī, rán hòu dù jūn.
凡入敵境,若船渡橋樑,先過重物試之,然後渡軍。
fán jūn rù zéi jìng, suǒ jīng yào lù píng lù, xū qiǎn rén qián xíng, tàn dì shěn shì. lǜ dí rén xiān zuò fāng tián yīn kēng, zhǒng miáo yú shàng, yòu xiàn rén mǎ. fán bào kòu lái jié lüè niú mǎ huò cái, bù kě qīng dòng. qí chū zhì qì ruì, fàn zhī wèi bì shèng, hòu qí qù, zé yāo jī zhī.
凡軍入賊境,所經要路平陸,須遣人前行,探地審試。慮敵人先作方田陰坑,種苗於上,誘陷人馬。凡暴寇來劫掠牛馬貨財,不可輕動。其初至氣銳,犯之未必勝,候其去,則邀擊之。
fán qí jūn rù zéi jìng, wéi zhàn, qí wài yú wù bù dé fù jīn liǎng zhī zhòng. bù jūn zhàn jù wài, dài wù bù dé guò shí jīn.
凡騎軍入賊境,惟戰,其外余物不得負斤兩之重。步軍戰具外,帶物不得過十斤。
jìn xuān fán bīng tǐ shàng jìng è xuān, jìng zé yǒu xù, xuān zé bì luàn. qí jūn xíng zài lù, ruò yào huàn rén, jí jìn tuì zhǐ xī, lìng měi duì qǔ xiǎo shì zhě liǎng rén, yī rén zhí xiǎo fēi qí zi, yú běn duì wài, bàng xíng, qù duì shí bù yǐ wèi wàng yī rén zhuān tīng dài huàn. rú qù zéi jìn, jí dì xiāng àn bào. yù lìng zhǐ xī, jí wò qí zi, dāng duì xià jí zhù. hòu jiàn qí lì, jí sù xíng. huò yào chōu tuì, lìng qí zi bú zhù qián zhāo, dāng duì huí shēn sù xíng. qí dà jūn shǒu wěi yì gè chà xiǎo xiào lǐng zhǔ jiāng chù fēn, tā rén bù dé zhé chuán shēng.
禁喧凡兵體尚靜惡喧,靜則有序,喧則必亂。其軍行在路,若要喚人,及進退止息,令每隊取曉事者兩人,一人執小緋旗子,於本隊外,傍行,去隊十步以為望;一人專聽待喚。如去賊近,即遞相暗報。欲令止息,即臥旗子,當隊下即住。候見旗立,即速行。或要抽退,令旗子不住前招,當隊回身速行。其大軍首尾亦各差小校領主將處分,他人不得輒傳聲。
dù xiǎn fán jūn xíng, rù shān lín yì huì zhī dì, fáng yǒu fú bīng, xiān xū xuǎn jiàn sān èr bǎi rén, yú xiǎn zǔ bù fáng zhī dì tōu lù guò, bǎ qí chū dào. yòu xuǎn xiāo yǒng dāng dào suǒ sōu, huò zì gāo shān shù miǎo shǐ rén yuǎn shì. shěn wú cáng fú, fēn bīng qián hòu yǐ wèi zhèn zhè, rán hòu qiǎn zī zhòng lǎo xiǎo xiān dù, yǐ bù bīng jì jìn, qí jì shuǐ yì rú zhī. fán yù kēng xué kuò sān wǔ zhàng, rén mǎ bù kě tōng, jí lìng jūn zhōng měi rén bǎ yī mù jué zǐ, jí yī shù xīn chú zhī lèi, jù chuán tián zhī, fāng kě dù.
度險凡軍行,入山林翳會之地,防有伏兵,先須選し健三二百人,於險阻不防之地偷路過,把其出道。又選驍勇當道索搜,或自高山樹杪使人遠視。審無藏伏,分兵前後以為鎮柘,然後遣輜重老小先渡,以步兵繼進,其濟水亦如之。凡遇坑穴闊三五丈,人馬不可通,即令軍中每人把一木橛子,及一束薪芻之類,遽傳填之,方可渡。
fán yù qiào yá jùn bì zhī zǔ, zé yǐ jiē tī yǐ qí bì, xuǎn jiàn zhě, shǒu zhí gōu gān, shēn xì èr shéng suǒ, yuán tī bìng gōu mù shí ér shàng. zhì bù wěn chù, jí xì shéng yú mù, chuí liǎng tóu zhì dì, xì héng guān wèi ruǎn tī, yǔ zhòng jūn pān yuán, bìng xù jiā shéng suǒ jí zhuì rén dēng zhī.
凡遇峭崖峻壁之阻,則以接梯倚其壁,選し健者,手執鈎竿,身系二繩索,緣梯並勾木石而上。至不穩處,即繫繩於木,垂兩頭至地,系橫關為軟梯,與眾軍攀緣,並續加繩索及縋人登之。
chū ài fán jūn xíng zéi jìng, ruò féng shān shuǐ zhǎi ài, qiáo liáng jì dù, xū fáng yōng è, zì xiāng zào jiàn, jí wèi dí rén yāo jié, xiān lìng zuǒ yòu xiāng yú hòu gè lǐng dì yī duì guò, biàn yú liǎng biān zhuō duì pái zhèn, yǐ wèi fáng zhāo. cì dì èr duì guò, yǐ cì pái lì. dì sān duì yì rú zhī. yú jūn yì zhǔn cǐ. dài mò duì guò jǐn, jí zuǒ yòu liǎng xiāng duì xíng yǐn fā. rú fēi zéi jìng, jí jūn wǔ xiāng lián huǎn xíng. guò dù, yī cháng yǐn fā, réng zhì chì hòu yuǎn wàng rú qián fǎ.
出隘凡軍行賊境,若逢山水窄隘,橋樑濟渡,須防壅遏,自相躁踐,及為敵人邀截,先令左右廂虞候各領第一隊過,便於兩邊卓隊排陣,以為防招。次第二隊過,以次排立。第三隊亦如之。余軍亦准此。待末隊過盡,即左右兩廂對行引發。如非賊境,即軍伍相連緩行。過渡,依常引發,仍置斥候遠望如前法。
jī liáng fū qiān lǐ kuì liáng, shì yǒu jī sè qiáo sū hòu cuàn, shī bù sù bǎo. kuàng shēn rù dí jìng, fēi wǎn bù tōng, xí shī jí kòu, yì zī nǐ bèi. suī yún yīn liáng yú dí, yì yú qīng yě yǐ dài. jiù fǎ: rén chí gān liáng sān dòu, kě yòng shù xún. ruò bān shī zài dào, qù jìng yóu yuǎn, chǔ zhù fá jué, jí xū jiǎn zé léi shòu niú mǎ yīng zú, yǐ chōng jūn shí, shù quán rén lì, bù zhì wèi zéi kùn bī. jiù fǎ: mǐ yī shí, qǔ wú gǔ zhě jìng táo chuī shú, xià jiāng shuǐ zhōng rén shuǐ pù gàn, táo qù chén, yòu zhēng pù zhī.
齎糧夫千里饋糧,士有飢色;樵蘇後爨,師不宿飽。況深入敵境,飛挽不通,襲師及寇,益資擬備。雖雲因糧於敵,亦虞清野以待。舊法:人持乾糧三斗,可用數旬。若班師在道,去境猶遠,儲貯乏絕,即須揀擇羸瘦牛馬應卒,以充軍食,庶全人力,不至為賊困逼。舊法:米一石,取無谷者淨淘炊熟,下漿水中壬水曝干,淘去塵,又蒸曝之。
jīng shí biàn, kě dé èr dòu. měi shí qǔ yī dà hé, xiān yǐ shú shuǐ jìn zhī, dài shī chè, rán hòu zhǔ shí zhī. yī rén kě wǔ shí rì. yán sān shēng, yǐ shuǐ hé rù guō zhōng, tàn huǒ shāo zhī, jí jiān xiǎo bù xiāo. yī rén shí kě wǔ shí rì, yòu yí xià yuè jiāng xíng. cū bù yī chǐ, yǐ yī shēng yàn cù jìn, pù gàn, yǐ cù jǐn wèi dù. měi shí yǐ fāng cùn zhǔ zhī, kě shí wǔ shí rì. qǔ xiǎo mài miàn, zuò zhēng bǐng yī méi, jìn cù yī shēng huò zuò fēng, pù gàn, yǐ cù jǐn wèi dù. měi shí shí, wú tóng zǐ dà zhǔ zhī, rén kě shí wǔ shí rì.
經十遍,可得二斗。每食取一大合,先以熟水浸之,待濕徹,然後煮食之。一人可五十日。鹽三升,以水和入鍋中,炭火燒之,即堅小不消。一人食可五十日,又宜夏月將行。粗布一尺,以一升釅醋浸,曝干,以醋盡為度。每食以方寸煮之,可食五十日。取小麥面,作蒸餅一枚,浸醋一升(或作豐),曝干,以醋盡為度。每食時,梧桐子大煮之,人可食五十日。
shì sān shēng, dǎo rú gāo, jiā yán wǔ shēng, niǎn zuò bǐng zi, pù gàn. měi shí rú zǎo hé dà, yǐ dài jiàng cài. rén kě shí wǔ shí rì. mǐ yī shēng, rén shí kě yī rì. niú yī tóu, shí zhī wǔ shí rén rì. mǎ yī pǐ, shí zhī wǔ shí rén, kě yī rì. lǘ yī tóu, shí zhī sān shí rén, kě yī rì.
豉三升,搗如膏,加鹽五升,捻作餅子,曝干。每食如棗核大,以代醬菜。人可食五十日。米一升,人食可一日。牛一頭,食之五十人日。馬一匹,食之五十人,可一日。驢一頭,食之三十人,可一日。
rú gèng jí nán, zhū róng zhuāng yòng pí zhě, yì kě zhǔ shí jiù jī.
如更急難,諸戎裝用皮者,亦可煮食救飢。
shān xíng, jí cǎi sōng pí, měi shí jīn yǔ mǐ wǔ hé zhǔ zhī, lìng làn shú. bàn jīn yī rén kě shí yī rì.
山行,即采松皮,每十斤與米五合煮之,令爛熟。半斤一人可食一日。
měi rén jiāng yóu má bàn shēng, rú kě, qǔ sān shí lì hán zhī, lì zhǐ.
每人將油麻半升,如渴,取三十粒含之,立止。
yì kě jiāng wū méi gān lào xíng.
亦可將烏梅、乾酪行。
měi rén jiāng hú lú zi huò zhú tǒng pí huò shòu èr shēng zhě, liào qián chéng zhī shuǐ, jí shèng xíng.
每人將葫蘆子、或竹筒皮、或受二升者,料前程之水,即盛行。
mǎ jūn, měi rén jiāng gān lào yǔ mǎ, kǒng mǎ kě fá.
馬軍,每人將乾酪與馬,恐馬渴乏。
jìn dài biān bīng yuǎn xíng, zé yǒu mí bǐng zhòu fàn dài zá bǐng zhī lèi. mí bǐng, yòng mí mò zuò bǐng, tóu fèi tāng hé wèi bǐng, hòu yī fēn. hòu lěng, qiè zuò qí zǐ, pù gàn, shōu zhù. rú zài yíng zhài nèi, yǐ tāng wò ér shí zhī rú lù xíng jí zhàn zhèn zhōng, gān shí zhī, wèi měi bù kě. yú yú zá bǐng zhòu fàn bìng zhì rú cháng fǎ, wéi pù jí gàn, lìng kě qí chí jí jiǔ.
近代邊兵遠行,則有麋餅、皺飯、袋、雜餅之類。麋餅,用麋末作餅,投沸湯和為餅,厚一分。候冷,切作棋子,曝干,收貯。如在營寨內,以湯沃而食之;如路行及戰陣中,乾食之,味美不渴。余於雜餅、皺飯、並制如常法,惟曝極干,令可齊持及久。
chì hòu tīng wàng fán jūn qiǎn hòu lì, bì zé jīng míng yǒng gǎn qí móu yuǎn lǜ zhě. lìng bǐ xiāng guó zhī rén yǐn dǎo ér wǎng, huò kè shòu zú, jí zhōng lù wèi què xíng zhī zhuàng huò shàng guān wēi qín, ér yǐn fú cóng báo zhī jiān. gài yù mì shēng huì jī, tì rén zhī jué, rán hòu qīng ěr ér tīng, zhuān mù ér shì, dì cì tā wù, yǐ yíng zhī dí rén zhī qíng. gù jiàn shuǐ hén, zé zhī dí jì zhī zǎo wǎn guān shù dòng, zé yàn kòu lái zhī chí zhòu zhòng cǎo duō zhàng zhě, shǐ wǒ yí yě fēi niǎo bù pō zhě, xià yǒu fú bīng yě hài shòu bēn táo zhě, móu qián xí yě dí lái zhī fú, yú jiàn chá dí xíng mén. fán cǐ zhī lèi, jiē kě chá ér yù zhī zhī. bì dài féng dí zhī jūn, ér hòu yòng qí ěr mù, zé bù néng jí yǐ. ruò shī xíng, chì hòu duō zé gāo yào zhī chù chá wàng sì biān, qián tàn bù dé tuī hòu tàn yǐ wèi fēng, zuǒ máo bù dé wàng yòu máo yǐ wèi gù, shì yǐ jūn xíng jūn zhǐ, bì xiān jǐn tīng hòu zhī fǎ yě.
斥堠聽望凡軍遣候吏,必擇精明勇敢奇謀遠慮者。令彼鄉國之人引導而往,或刻獸足,即中路為卻行之狀;或上冠微禽,而隱伏叢薄之間。蓋欲密聲晦跡,惕人知覺,然後傾耳而聽,專目而視,諦伺它物,以迎知敵人之情。故見水痕,則知敵濟之早晚;觀樹動,則驗寇來之馳驟;眾草多障者,使我疑也;飛鳥不泊者,下有伏兵也;駭獸奔逃者,謀潛襲也(敵來之伏,余見察敵形門)。凡此之類,皆可察而預知之。必待逢敵之軍,而後用其耳目,則不能及矣。若師行,斥堠多擇高要之處察望四邊,前探不得推後探以為鋒,左矛不得望右矛以為固,是以軍行軍止,必先謹聽候之法也。
tàn qí jūn qián jí zuǒ yòu xià dào gè shí lǐ zhī nèi, wǔ rén wèi yī bù, rén chí yī bái fān, yī jiàng fān. jiàn qí zéi jǔ jiàng fān, jiàn bù zéi jǔ bái fān, zhuǎn yǔ hòu dì èr dì sān bù zhū zhǔ zhě bái zhī. zéi bǎi rén yǐ xià, dàn jǔ fān zhǐ bǎi rén yǐ shàng, jǔ fān dà hū, zhǔ zhě qiǎn jí mǎ wǎng shì.
探旗軍前及左右下道各十里之內,五人為一部,人持一白幡,一絳幡。見騎賊舉絳幡,見步賊舉白幡,轉語後第二、第三部諸主者白之。賊百人已下,但舉幡指;百人已上,舉幡大呼,主者遣疾馬往視。
tàn mǎ jūn xíng qián hòu jí zuǒ yòu lē shàng wǔ lǐ, zhe tàn mǎ liǎng qí, shí lǐ jiā liǎng qí, shí wǔ lǐ gèng jiā liǎng qí, zhì sān shí yòng shí èr qí, qián hòu wèi yī dào. qí zuì yuǎn jí yǐ cì yuǎn zhě, gè děng dì jiǎn zhuàng mǎ gěi yǔ zhī, mǎ ruò zé kǒng wèi zéi suǒ qín. ruò bīng duō, fā yǐn shāo zhǎng, jí lē shàng gèng liàng jiā yī liǎng dào. qí chéng mǎ rén, měi lìng yáo xiāng jiàn, cháng jiē gāo xíng. gè zhí yī fāng miàn qí, wú zéi zé juǎn, yǒu zéi zé shū, yǐ cì dì yīng zhì dà jūn. dà jūn jiàn qí zhǎn, zé zhī zéi zhì, shù xiān zéi lái, zú dé zé lì biàn shè jī yīng biàn, yíng qián chū zhàn yě.
探馬軍行前後及左右肋上五里,著探馬兩騎,十里加兩騎,十五里更加兩騎,至三十用十二騎,前後為一道。其最遠及以次遠者,各等第揀壯馬給與之,馬弱則恐為賊所擒。若兵多,發引稍長,即肋上更量加一兩道。其乘馬人,每令遙相見,常接高行。各執一方面旗,無賊則卷,有賊則舒,以次遞應至大軍。大軍見旗展,則知賊至,庶先賊來,足得擇利便設機應變,迎前出戰也。
dì pù fán jūn xíng, qù yíng zhèn èr bǎi lǐ yǐ lái, xū zhì dì pù yǐ tàn bào jǐng jí, wù zé yào jìng, shǐ wǎng lái jí sù. píng lù, bié zhì jiàn zú zhī rén. shuǐ lù, yì zuò fēi tǐng. huò wǔ lǐ, huò shí lǐ yī pù. cóng fēi kòu lái zhī fāng, yì xū zhì zhī.
遞鋪凡軍行,去營鎮二百里以來,須置遞鋪以探報警急,務擇要徑,使往來疾速。平陸,別置健卒之人。水路,亦作飛艇。或五里,或十里一鋪。從非寇來之方,亦須置之。
fēng huǒ fēng suì, jūn zhōng zhī ěr mù, yù bèi zhī dào, bù kě què yě. táng bīng bù yǒu fēng shì, yóu wèi xiáng jù. jīn zhī biān sāi suǒ zhì, zé pō wèi jiǎn lüè ér yì cóng. táng lǐ quán suǒ jì fǎ zhì, shì yǔ jīn tóng. jīn yǐ táng shì lù wèi qián, ér jīn fǎ cì zhī, shù cān kǎo yòng yān. táng fǎ: fán biān chéng hòu wàng, měi sān shí lǐ zhì yī fēng, xū zài shān lǐng gāo jùn chù. ruò yǒu shān gāng gé jué, dì xíng bù biàn, zé bù xiàn yī shù, yào zài fēng fēng xiāng wàng. ruò lín biān jiè, zé fēng huǒ wài zhōu zhú chéng zhàng.
烽火烽燧,軍中之耳目,豫備之道,不可闕也。唐兵部有烽式,尤為詳具。今之邊塞所置,則頗為簡略而易從。唐李筌所記法制,適與今同。今以唐式錄為前,而今法次之,庶參考用焉。唐法:凡邊城堠望,每三十里置一烽,須在山嶺高峻處。若有山岡隔絕,地形不便,則不限一數,要在烽烽相望。若臨邊界,則烽火外周築城障。
fán zhǎng fēng huǒ, zhì shuài yī rén, fù yī rén, měi fēng zhì fēng zi liù rén, bìng qǔ jǐn xìn yǒu jiā kǒu zhě chōng. fù shuài wǎng lái jiǎn xiào, fēng zi wǔ rén fēn gèng kè wàng shì, yī rén zhǎng sòng fú dié, bìng èr nián yī dài, dài qiě xū jiào xīn rén tōng jiě, shǐ dé dài qù. rú biān jìng yòng bīng shí, gèng jiā wèi bīng wǔ rén, jiān shōu fēng chéng. wú wèi bīng, zé xuǎn xiāng dīng wǔ jiàn zhě gěi zhàng chōng. zhì fēng zhī fǎ: měi fēng bié yǒu tǔ tǒng sì kǒu, tǒng jiān huǒ tái sì jù, tái shàng chā jué, nǐ ān huǒ jǔ, gè xiāng qù èr shí wǔ bù. rú shān xiǎn dì xiá, xià jí èr shí wǔ bù, dàn qǔ yīng huǒ fēn míng, bù xū xiàn yuǎn jìn. qí yān tǒng gè gāo yī zhàng wǔ chǐ, zì bàn yǐ xià, sì miàn gè kuò yī zhàng èr chǐ xiàng shàng, zé jiàn ruì xiá. zào tǒng, xiān ní lǐ, hòu ní biǎo, shǐ bù lòu yān. tǒng shàng zhe wú dǐ wǎ pén gài zhī, wù lìng yān chū xià yǒu niǎo lú zào kǒu, qù dì sān chǐ, zòng héng gè yī chǐ wǔ cùn, zhe mén kāi bì. qí niǎo lú zào mén yòng mù wèi gǔ, hòu ní zhī, wù lìng huǒ yàn shāo jí. qí fēng tǒng zhī wài, jiē zuò shēn qiàn huán rào. zài fēng zhù bèi zhī wù, yào chái gǎo mù cái. měi suì qiū qián, bié cǎi ài hāo jīng yè wěi tiáo cǎo jié, jiē yào xiāng zá, wèi méi yān zhī xīn. jí zhì má yùn huǒ zuān láng fèn zhī shǔ, suǒ wěi yú wěi fǎn jī zi cì fǎn chù, yì jué qiàn huán zhī, fáng yě shāo yán liáo jìn biān zhě, yì liàng gěi gōng nǔ.
凡掌烽火,置帥一人,副一人,每烽置烽子六人,並取謹信有家口者充。副帥往來檢校,烽子五人分更刻望視,一人掌送符牒,並二年一代,代且須教新人通解,始得代去。如邊境用兵時,更加衛兵五人,兼收烽城。無衛兵,則選鄉丁武健者給仗充。置烽之法:每烽別有土筒四口,筒間火台四具,台上插橛,擬安火矩,各相去二十五步。如山險地狹,下及二十五步,但取應火分明,不須限遠近。其煙筒各高一丈五尺,自半已下,四面各闊一丈二尺;向上,則漸銳狹。造筒,先泥里,後泥表,使不漏煙。筒上著無底瓦盆蓋之,勿令煙出;下有鳥爐灶口,去地三尺,縱橫各一尺五寸,着門開閉。其鳥爐灶門用木為骨,厚泥之,勿令火焰燒及。其烽筒之外,皆作深塹環繞。在鋒貯備之物,要柴藁木材。每歲秋前,別采艾蒿莖葉葦條草節,皆要相雜,為枚煙之薪。及置麻蘊火鑽狼糞之屬,所委(於偽反)積(子賜反)處,亦掘塹環之,防野燒延燎近邊者,亦量給弓弩。
yòng fēng huǒ zhī fǎ: yīng huǒ jù zhǎng bā chǐ, jué shàng huǒ jù zhǎng wǔ chǐ, bìng èr chǐ wéi. gàn wěi zuò xīn, wěi shàng yòng gān cǎo jié fù, fù chù zhōu huí chā féi mù. qí cì jù jué děng, zài fēng měi dào dāng xù yī qiān huò zuò shí jù yǐ shàng, yú shè xià zuò jià jī zhù, bù dé yǔ shī. qí tǔ tǒng lǐ, cháng xū yù zhe yáng fèn yù xīn huǒ shǐ nuǎn. fán yīng huǒ tǔ tǒng, ruò xiàng dōng yīng, tǒng kǒu xī kāi ruò xiàng xī yīng, tǒng kǒu dōng kāi nán běi zhǔn cǐ. zhū fēng yān xiāng yīng shí, yú tǔ tǒng páng jí shàng lì kāi pén fàng yān, hé pén miè yān. qí yān kàn fàng shí, ruò wú shì, jǐn yī shí yǒu shì, jǐn yī rì. ruò zhòu fàng yān, zhì yè jí fàng huǒ, wú shì jǐn yī yè. ruò yè fàng huǒ, zhì tiān xiǎo hái xù fàng yān, hòu fēng fàng qì, qián fēng bù yīng, yān jǐn yī shí, huǒ jǐn yī jù, jí chà jiǎo lì rén zǒu wèn tàn zhī. shī hòu huò bèi zéi yǎn zhuō, qí jiǎo lì rén wèn zhě jí yì xū fáng lǜ, qiě zhì fēng cè yáo tīng, rú wú xiāo xī, huàn fēng shī xìng míng, ruò wú rén yīng jiē, xiān jìng guò xiàng qián fēng, yī shì fàng huǒ. réng lù bèi zhuō shī hòu zhī zhuàng, gào suǒ zài zhōu xiàn kān dāng.
用烽火之法:應火炬長八尺,橛上火炬長五尺,並二尺圍。干葦作薪,葦上用乾草節縛,縛處周回插肥木。其次炬橛等,在烽每道當蓄一千(或作十)具以上,於舍下作架積貯,不得雨濕。其土筒里,常須預着羊糞郁心火使暖。凡應火土筒,若向東應,筒口西開;若向西應,筒口東開;南北准此。諸烽煙相應時,於土筒旁級上立開盆放煙,合盆滅煙。其煙看放時,若無事,盡一時;有事,盡一日。若晝放煙,至夜即放火,無事盡一夜。若夜放火,至天曉還續放煙,後烽放訖,前烽不應,煙盡一時,火盡一炬,即差腳力人走問探知。失堠或被賊掩捉,其腳力人問者即亦須防慮,且至烽側遙聽,如無消息,喚烽師姓名,若無人應接,先徑過向前烽,依式放火。仍錄被捉失堠之狀,告所在州縣勘當。
fán bái rì fàng yān, yè fàng huǒ, xiān xū kàn tǒng lǐ zhì shí bù cuò, rán hòu xiāng yīng shí. jiāng huǒ jù jiù niǎo lú zào kǒu lǐ fén shú chéng yàn, jí chū wèi yīng. yī jù huǒ, yī rén yīng èr jù huǒ, èr rén yīng sān jù huǒ, sān rén yīng sì jù huǒ, sì rén yīng. ruò yīng miè shí, jiāng yīng huǒ jù chā niǎo lú zào kǒu lǐ, bù dé huǒ yàn chū wài. yīng miè qì, bié zhuō wǔ chǐ huǒ jù, ān zhe tǔ tái jué shàng. yān xiāng yīng shí, yī lú tǒng yān, yī rén kāi bì èr tǒng yān, èr rén kāi bì sān tǒng yān, sān rén kāi bì sì tǒng yān, sì rén kāi bì. ruò zhòu rì yīn huì wù qǐ, wàng yān bù jiàn, yuán fàng zhī suǒ jí chà jiǎo lì rén sù gào qián fēng wù kāi zhī chù, yī shì fàng yān. rú yǒu yī fēng chéng liǎng dào yǐ shàng fēng zhě, yòng qí yī rén, nǐ gào zhōu xiàn fā yì, bào fēng lái zhī chù. ruò fēng yǔ yì xiāng lián zhě, zhǐ chà yì mǎ.
凡白日放煙,夜放火,先須看筒里至實不錯,然後相應時。將火炬就鳥爐灶口裡焚熟成焰,即出為應。一炬火,一人應;二炬火,二人應;三炬火,三人應;四炬火,四人應。若應滅時,將應火炬插鳥爐灶口裡,不得火焰出外。應滅訖,別捉五尺火炬,安着土台橛上。煙相應時,一爐筒煙,一人開閉;二筒煙,二人開閉;三筒煙,三人開閉;四筒煙,四人開閉。若晝日陰晦霧起,望煙不見,原放之所即差腳力人速告前鋒;霧開之處,依式放煙。如有一烽承兩道已上烽者,用騎一人,擬告州縣發驛,報烽來之處。若烽與驛相連者,只差驛馬。
fán kòu zéi rù jìng, mǎ bù bīng wǔ shí rén yǐ shàng, bù mǎn wǔ bǎi rén, fàng fēng yī jù dé fān jiè shì yí, jí yǒu yān chén, zhī yù nán rù, fàng fēng liǎng jù ruò yú kòu zéi wǔ bǎi rén yǐ shàng, bù mǎn sān qiān rén, yì fàng liǎng jù fān zéi wǔ bǎi qí yǐ shàng, bù mǎn qiān qí, shěn zhī nán rù, fàng fēng sān jù ruò yú zéi kòu sān qiān qí yǐ shàng, yì wàng sān jù ruò yú fān zéi qiān rén yǐ shàng, bù zhī tóu shù, fàng fēng sì jù ruò yú kòu zéi yī wàn rén yǐ shàng, yì fàng sì jù. qí fàng fēng yī jù zhě, zhì suǒ guǎn zhōu xiàn zhèn zhǐ nán jù yǐ shàng zhě, bìng zhì jīng. xiān fàng yān huǒ chù zhōu xiàn zhèn jí lù zhuàng chí yì zòu wén. ruò yī shì fàng fēng zhì jīng qì, zéi huí zhě, fàng fēng yī jù bào píng ān. fán fàng fēng gào zéi zhě, sān yīng sān miè bào píng ān zhě, liǎng yīng liǎng miè.
凡寇賊入境,馬步兵五十人以上,不滿五百人,放烽一炬;得蕃界事宜,及有煙塵,知欲南入,放烽兩炬;若餘寇賊五百人以上,不滿三千人,亦放兩炬;蕃賊五百騎以上,不滿千騎,審知南入,放烽三炬;若余賊寇三千騎以上,亦望三炬;若余蕃賊千人以上,不知頭數,放烽四炬;若余寇賊一萬人以上,亦放四炬。其放烽一炬者,至所管州縣鎮止;南炬以上者,並至京。先放煙火處州縣鎮即錄狀馳驛奏聞。若依式放烽至京訖,賊回者,放烽一炬報平安。凡放烽告賊者,三應三滅;報平安者,兩應兩滅。
fán gào zéi fēng qǐ chù, jí xū chuán gào suí jìn zhōu zhèn xiàn chéng bǎo cūn fāng děng rén, lìng dāng chù jǐng gù, bù dé làng xíng dì dié.
凡告賊鋒起處,即須傳告隨近州鎮縣、城堡、村坊等人,令當處警固,不得浪行遞牒。
fán fēng hào yǐn mì, bù lìng rén jiě zhě, wéi fēng shuài fēng fù zì zhí, fēng zi yì bù dé zhī wěi.
凡烽號隱密,不令人解者,惟烽帥、烽副自執,鋒子亦不得知委。
fán fēng shuài fēng fù dāng fān zhě, cháng xū zài fēng tái jiǎn shì. ruò jiāng jiā kǒu, tīng yú qiàn nèi ān pō. fēng zi zé zhòu fēn wèi wǔ fān, yè fēn chí wǔ gēng zhòu hòu yān, yè wàng huǒ. fán yān huǒ, yī zhòu yè xū xíng èr qiān lǐ. jīn fǎ yǔ lǐ quán fǎ tóng, míng fēng tái yú gāo shān sì wàng xiǎn jué chù zhì. wú shān, yì yú píng dì zhì, xià zhú yáng mǎ chéng, gāo xià rèn biàn. cháng yǐ sān wǔ wèi zhǔn: tái gāo wǔ chǐ, xià kuò sān chǐ, shàng kuò yī chǐ. xíng tú: shàng jiàn yuán wū fù zhī wū dǐ jìng kuò yī zhàng liù chǐ, yī miàn tiào chū sān chǐ, yǐ bǎn wèi shàng fù xià zhàn. wū shàng zhì tū zào sān suǒ, tái xià yì zhì sān suǒ, bìng yǐ shí huī ní shì qí biǎo lǐ. fù zhì chái lóng sān suǒ, liú huǒ shéng sān tiáo, zài tái cè jìn. shàng xià yòng qū xī tī, shàng qì, fù shōu zhī. sì bì kāi wàng zéi kǒng, jí ān huǒ tǒng, zhì shuǐ yīng gān liáng má yùn huǒ zhèn hāo ài láng fèn niú yáng fèn. měi dàn yè píng ān, jǔ yī huǒ wén jǐng gǔ, jǔ èr huǒ jiàn yān chén, jǔ sān huǒ jiàn zéi, shāo lóng chái. rú měi zǎo yè píng ān huǒ bù lái, zé fēng zi wèi zéi suǒ zhuō. yī fēng liù rén, wǔ rén fēng zi, dì zhī gēng lòu, guān wàng dòng jìng yī rén fēng shuài, zhī wén shū fú dié zhuǎn dì zhī shì.
凡烽帥、烽副當番者,常須在烽台檢視。若將家口,聽於塹內安泊。烽子則晝分為五番,夜分持五更;晝候煙,夜望火。凡煙火,一晝夜須行二千里。今法(與李筌法同),明鋒台於高山四望險絕處置。無山,亦於平地置,下築羊馬城,高下任便。常以三五為準:台高五尺,下闊三尺,上闊一尺。形圖:上建圓屋覆之;屋底徑闊一丈六尺,一面跳出三尺,以版為上覆下棧。屋上置突灶三所,台下亦置三所,並以石灰泥飾其表里。復置柴籠三所,流火繩三條,在台側近。上下用屈膝梯,上訖,復收之。四壁開望賊孔,及安火筒,置水罌、乾糧、麻蘊、火鎮、蒿艾、狼糞、牛羊糞。每旦夜平安,舉一火;聞警鼓,舉二火;見煙塵,舉三火;見賊,燒籠柴。如每早夜平安火不來,則鋒子為賊所捉。一烽六人,五人烽子,遞知更漏,觀望動靜;一人烽帥,知文書符牒轉遞之事。
xíng fēng fán jūn mǎ chū xíng, nǐ tíng sān wǔ rì, jí xū qù jūn yī èr lǐ yǐ lái quán zhì fēng. rú yǒu dòng jìng, jǔ fēng xiāng bào. qí fēng bìng yú zéi lái yào lù, měi èr shí lǐ yī fēng, lián jiē zhì jūn suǒ. qí yóu yì mǎ qí, zhòu rì yóu yì hòu shì, zhì mù, jí yí shí lǐ wài zhǐ sù, fáng zéi tú mù jiān jiàn yān huǒ, yǎn xí fēng rén. qí zéi lù zuǒ yòu, réng fú rén sù zhǐ, yǐ tīng zéi tú. rú jué zéi lái, jí jǔ fēng dì bào jūn sī. zéi shí qí yǐ xià, jí jǔ xiǎo jù huǒ, qián fēng yīng qì, jí miè huǒ. ruò bù jí bǎi qí zhì èr bǎi qí, jí yú yī jù. ruò sān bǎi qí zhì sì bǎi qí, jí fàng èr jù. ruò wǔ bǎi qí zhì wǔ qiān qí, jí fàng sān jù. zhǔn qián yīng miè. qián fēng yīng qì, jí fù jūn. ruò lǜ zǒu bú dào jūn, jí qiě dǐ shān gǔ cáng fú. jì zhì fēng, jūn nèi jí xū zhì yī dōu fēng, yīng jiē sì shān zhū fēng. qí dōu fēng rú jiàn yān huǒ hū jǔ, jí bào dà zǒng guǎn mǒu dào yān huǒ qǐ, dà zǒng guǎn dāng xū jiè yán, shōu yǐn chù chǎn, qiǎn rén chì tàn.
行烽凡軍馬出行,擬停三五日,即須去軍一二里以來權置烽。如有動靜,舉烽相報。其烽並於賊來要路,每二十里一烽,連接至軍所。其游奕馬騎,晝日游奕候視,至暮,即移十里外止宿,防賊徒暮間見煙火,掩襲烽人。其賊路左右,仍伏人宿止,以聽賊徒。如覺賊來,即舉烽遞報軍司。賊十騎已下,即舉小炬火,前烽應訖,即滅火。若不及百騎至二百騎,即於一炬。若三百騎至四百騎,即放二炬。若五百騎至五千騎,即放三炬。准前應滅。前烽應訖,即赴軍。若慮走不到軍,即且抵山谷藏伏。既置烽,軍內即須置一都烽,應接四山諸烽。其都烽如見煙火忽舉,即報大總管「某道煙火起」,大總管當須戒嚴,收飲畜產,遣人斥探。
jūn jì sòng xián píng sì nián, zhào lǐ guān xiáng dìng yú suǒ zhēng dì zhī lǐ, fù běi miàn zǒng guǎn. qí lǐ: chú dì wèi dān, yǐ sì huáng dì xuān yuán shì, yòng yáng shǐ dài tài láo. dōu zǒng guǎn wèi chū xiàn, yú yòng jiù yí. qí yá shén dào shén yī shǎo láo. qí bì: yá yǐ bái, dào yǐ zào. yòng gāng rì, yǐ qī qì cháng zhuàn cí zhī yú dān, tǒng yǐ qīng shéng, fù yǐ wò mù. zhì jūn yá dà dào wèi, fāng qī cùn, hòu sān fēn. yì sān xiàn. xìn gǔ yǐ yī shǐ. cí guān jiē róng fú, qīng zhāi yī xiǔ. jiù fǎ jiān zhé fēng shī jì yǔ shī jì mǎ shī, qí jiàn xiàn yì yòng shēng láo jiǔ pú xiāng bì rú shàng yí, wéi fēng shī zhé quǎn yǐ wèi shēng. zhù wén yuē: wéi mǒu nián mǒu yuè mǒu rì jiāng shuài jù guān chēng xìng míng mǒu. yǐ mǒu wù zhī diàn, zhì jì yú mǒu shén. xiōng dǎng shǒu nán, gàn jì luàn cháng, dú liú shēng rén, è zài bù shè. shòu mìng cú zhēng, gōng xíng tiān tǎo, tiǎn kòu kè dí, shén shì zhù. shàng xiǎng yī shuō jì pí shā mén tiān wáng, yǒu cí mào zé jiù qí cí, wú cí zé wàng běi wèi wèi, shè xiāng dēng zì quán màn yáng zhī rǔ zhōu sū mì bǐng shí zhī shǔ. sān jūn shǒu lù zhī rì, zé jì dào lù shén yǐ chē fàn jiào jì lǐ: yú chéng wài zhī shǒu lù, fēng tǔ wèi shān xíng, pú chú jí bǎi wèi shén zhǔ, jì yí shēng bì jiē zhǔn shàng. jì jūn, yǐ chē lì zhī ér guò wèi zhī fàn jiào. jūn zài dào lù, fán yù míng shān dà chuān bǎi shén cí miào, jiē dào guān yǐ jiǔ pú jì gào.
軍祭宋咸平四年,詔禮官詳定於所征地之禮,付北面總管。其禮:除地為單,以祀黃帝軒轅氏,用羊豕代太牢。都總管為初獻,余用舊儀。其牙神、纛神一少牢。其幣:牙以白,纛以皂。用剛日,以漆器常饌祠之於單,統以青繩,覆以幄幕。(置軍牙大纛位,方七寸,厚三分)。亦三獻。釁鼓以一豕。祠官皆戎服,清齋一宿。舊法兼磔風師、祭雨師、祭馬師,其薦獻亦用牲牢、酒脯、香幣如上儀,惟風師磔犬以為牲。祝文曰:維某年某月某日將帥具官稱姓名某。以某物之奠,致祭於某神。凶黨首難,干紀亂常,毒流生人,惡在不赦。受命徂征,恭行天討,殄寇克敵,ム神是助。尚饗(一說祭毗沙門天王,有祠貌則就其祠,無祠則望北為位,設香燈、漬泉漫楊枝、乳粥、酥蜜餅食之屬)。三軍首路之日,則祭道路神以車犯較(祭禮:於城外之首路,封土為山形,蒲芻棘柏為神主,祭儀牲幣皆準上)。祭軍,以車轢之而過謂之犯較。軍在道路,凡遇名山大川、百神祠廟,皆道官以酒脯祭告。
jūn shì bīng fǎ yuē: xià hòu shì shì zhòng yú jūn zhōng, yù rén xiān chéng qí lǜ yě. shāng rén shì zhòng yú jūn mén zhī wài, yù rén xiān yì yǐ dài shì yě. zhōu rén jiāng jiāo rèn ér shì zhī, yǐ zhì rén yì yě. gù shū zhī suǒ jì, sān dài lìng wáng chū bīng fá zuì, bì lì shì mìng zhī jiāo, suǒ yǐ shēn chì yǒu zhòng, jiān zhěng shì xīn, wèi zhàn zhèn zhī shǒu yě. jīn zhī chū shī, fán jiāng fā jí zhàn, zhǔ shuài dāng qīn lín shì zhòng, míng bù shì yán, shǐ zài xià wú bù wén zhě, gǎn jī zhòng zhì, rán hòu xíng yě. dà jiāng mǒu guān, gào ěr sān jūn jiāng xiào shì zú: zhěng ěr zhòng, wú jǐn qí duān, tīng yǔ mìng lìng! jīn róng bīng bù bīn, qīn bài wáng lüè, náo wǒ biān chuí, hài wǒ sè shì, dú liú yú shù mín. huáng dì shòu wǒ fǔ yuè, sù jiāng tiān zhū. ěr shàng yī nǎi xīn lì, ruì nǎi gē máo, shēng jiān dà duì. yǒu jìn sǐ ér róng, wú tuì shēng ér rǔ. yòng mìng yǒu hòu shǎng, bù yòng mìng yǒu xiǎn lù. miǎn zāi, ěr zhòng! fú qín wáng shì, wú gàn yǔ xíng cǐ shì zhī dà yì yě, zhǔ bīng zhě lín shí wèi yuē yǐ shì jūn!
軍誓兵法曰:夏后氏誓眾於軍中,欲人先成其慮也。商人誓眾於軍門之外,欲人先意以待事也。周人將交刃而誓之,以致人意也。故書之所記,三代令王出兵伐罪,必立誓命之交,所以申飭有眾,堅整士心,為戰陣之首也。今之出師,凡將發及戰,主帥當親臨士眾,明布誓言,使在下無不聞者,感激眾志,然後行也。大將某官,告爾三軍將校士卒:整爾眾,無謹其端,聽予命令!今戎兵不賓,侵敗王略,撓我邊陲,害我穡事,毒流於庶民。皇帝受我斧鉞,肅將天誅。爾尚一乃心力,銳乃戈矛,生殲大憝。有進死而榮,無退生而辱。用命有厚賞,不用命有顯戮。勉哉,爾眾!服勤王事,毋干與刑(此誓之大意也,主兵者臨時為約以誓軍)!
dìng huò fū wàn zhòng zhī jù, shì biàn bù yī, qǐ wèi huā luàn, bù kě bù lǜ. huò shì zú wèi xìn, xià qīng qí shàng huò yāo yì shù qǐ, zhòng qíng shēng wèi. zhǔ jiāng dāng xiū dé gǎi lìng, shàn lì fēng jiǎ, qín chéng shì zhòng, yǐ zhī tiān jiè. fù zé jí shí, jù shēng láo shèng zhuàn, zhèn gǔ duó zhī yīn, yǐ jì yá qí, jīng yì qián qǐng, yǐ guān xiáng yīng. ruò rén mǎ xǐ yuè, jīng qí jiē qián zhǐ gāo líng, jīn duó zhī yīn yáng yǐ qīng, gǔ zhī yīn wǎn yǐ míng, cǐ de shén líng zhī zhù, dāng shì zhòng yǐ ān qí xīn fǒu zé jiǎo shuō shàn xiáng ér bù zhī yú xià, nǎi kě dìng yě. suī yún rèn xián shǐ néng, zé bù zhàn ér shì lì lìng míng fǎ shěn, zé bù shì ér jì chéng, rán ér zhì zhě yǐ quán zuǒ zhèng, gǔ chēng yǒu wǔ zhù yān: yī yuē zhù móu, èr yuē zhù shì, sān yuē zhù qiè, sì yuē zhù yí, wǔ yuē zhù dì. bīng jiā zhī jī, bù kě bù chá yě yú jiàn gù shì jià shuō ān zhòng mén.
定惑夫萬眾之聚,事變不一,起為嘩亂,不可不慮。或士卒未信,下輕其上;或妖異數起,眾情生畏。主將當修德改令,繕礪鋒甲,勤誠誓眾,以祗天誡。復擇吉時,具牲牢盛饌,震鼓鐸之音,以祭牙旗,精意虔請,以觀祥應。若人馬喜躍,旌旗皆前指高陵,金鐸之音揚以清,な鼓之音宛以鳴,此得神靈之助,當示眾以安其心;否則矯說善祥而布之於下,乃可定也。雖雲任賢使能,則不占而事利;令明法審,則不筮而計成,然而智者以權佐政,古稱有五助焉:一曰助謀,二曰助勢,三曰助怯,四曰助疑,五曰助地。兵家之機,不可不察也(餘見故事假說安眾門)。