strong xuǎn jiāng dì yī strong
選將第一
chuán yuē: yǒu bì shèng zhī jiāng, wú bì shèng zhī mín. yòu yuē: jūn bù zé jiāng, yǐ qí guó yǔ dí yě. yóu shì yán zhī, kě bù jǐn zhū? gǔ zhě guó jiā suī ān, bì cháng zé jiāng. zé jiāng zhī dào, wéi shěn qí cái zhī kě yòng yě, bù yǐ yuǎn ér yí, bù yǐ jiàn ér qì, bù yǐ zhà ér shū, bù yǐ zuì ér fèi. gù guǎn zhòng shè gōu, qí wēi gōng rèn zhī yǐ bà mèng míng sān bài, qín móu gōng shè zhī yǐ shèng ráng jū bá yú hán wēi, wú qǐ yòng yú jī lǚ zhāng yí zhī yóu dàng, lè yì zhī shū jiàn, sūn wǔ zhī wǎ hé, bái qǐ zhī shì jiù, hán xìn zhī nuò qiè, qíng bù zhī tú lì wèi qīng rén nú, qù bìng jià zi zhū gé liàng bù qīn róng fú, dù yù bù biàn ān mǎ xiè ài yǐ cān jūn cuī shí lǔ, dèng yǔ yǐ wén xué fú hàn yè lǐ jìng yòng yú zuì lèi, lǐ shōu yú jiàng fù: shì qǐ yǐ xíng mào fá yuè jì qí jiān zāi? ér yōng rén lùn jiāng, cháng shì yú yǒng. fū yǒng zhě, cái zhī piān ěr, wèi bì wú hài. gài yǒng bì qīng dòu, wèi jiàn suǒ yǐ bì qǔ shèng zhī dào yě. dà fán jiāng yǐ wǔ cái wèi tǐ, wǔ jǐn wèi yòng. suǒ wèi wǔ cái zhě, yī yuē zhì, èr yuē xìn, sān yuē rén, sì yuē yǒng, wǔ yuē yán. fēi zhì bù kě yǐ liào dí yīng jī, fēi xìn bù kě yǐ xùn rén lǜ xià, fēi rén bù kě yǐ fù zhòng fǔ shì, fēi yǒng bù kě yǐ jué móu hé zhàn, fēi yán bù kě yǐ fú qiáng qí zhòng. suǒ wèi wǔ jǐn zhě, yī yuē lǐ, èr yuē bèi, sān yuē guǒ, sì yuē jiè, wǔ yuē yuē. lǐ zhě lǐ zhòng rú lǐ guǎ jīng qí yǒu fèn, jīn gǔ yǒu shí xī, gù yī rén xué zhàn, jiào chéng shí rén, bèi zhě chū mén rú jiàn dí xíng zé zhěng zhàn zhèn, zhù zé yán fáng shǒu, guǒ zhě jiàn dí bù huái shēng chuán yuē: shā dí wèi guǒ, zhì guǒ wèi yì, jiè zhě suī kè rú shǐ zhàn sòng yì wèi xiàng yǔ: zhàn shèng ér jiāng jiāo zú duò zhě bài, yuē zhě fǎ lìng shěng ér bù fán zhèng fán zé rén duò, shuǐ zhuó zé yú bìng. fǎ lìng zī zhāng, dào zéi duō yǒu. míng jūn zhī cǐ shí zhě, ér yóu jù qǔ rén zhī nán, zé bì shè jiǔ yàn zhī yán cí yǐ kǎo zhī, wèi jiǔ shù zhī kē lì yǐ fù zhī. suǒ wèi jiǔ yàn zhě, yuǎn shǐ zhī yǐ guān qí zhōng, jìn shǐ zhī yǐ guān qí gōng, fán shǐ zhī yǐ guān qí néng, zú rán wèn yān yǐ guān qí zhì, jí yǔ zhī qī yǐ guān qí xìn, wěi zhī yǐ huò cái yǐ guān qí rén, gào zhī yǐ wēi yǐ guān qí jié, zuì zhī yǐ jiǔ yǐ guān qí tài, zá zhī yǐ chù yǐ guān qí sè jūn zǐ yì guān, bù xiào nán míng. yóu cǐ yàn zhī, kě zhī yě. yòu yuē: èr rén jiāo zhēng, zé zhī qū zhí èr rén lùn yì, zé zhī dào dé èr rén jǔ zhòng, zé zhī yǒu lì èr rén fèn dòu, zé zhī yǒng qiè èr rén jù xíng, zé zhī xiān hòu èr rén zhì guān, zé zhī tān lián. suǒ wèi jiǔ shù zhě, yī yuē dào zhī yǐ dé, qí zhī yǐ lǐ, zhī qí jī hán, xī jiàn qí láo kǔ zhī wèi rén jiāng èr yuē shì wú gǒu miǎn, bù wèi lì náo, yǒu sǐ róng ér wú shēng rǔ zhī wèi yì jiāng sān yuē guì ér bù jiāo, shèng ér bù yì, xián ér néng xià, gāng ér néng rěn zhī wèi lǐ jiāng sì yuē qí biàn bù cháng, dòng jìng wú duān, zhuǎn huò wèi fú, yīn wēi lì shèng zhī wèi zhì jiāng wǔ yuē jìn zhī yǒu zhòng shǎng, tuì zhī yǒu yán xíng, shǎng bù yú shí, xíng bù zé guì zhī wèi xìn jiāng liù yuē zú qīng róng mǎ, lì yuè shí fū, shàn yòng duǎn bīng, zhǎng yú shè zhī wèi bù jiāng qī yuē lín gāo lì xiǎn, chí shè ruò fēi, jìn zé xiān xíng, tuì zé wèi diàn zhī wèi qí jiāng bā yuē qì líng sān jūn, zhì qīng qiáng lǔ, qiè yú xiǎo zhàn, yǒng yú dà dí zhī wèi měng jiāng jiǔ yuē jiàn xián sī qí, jiàn shàn ruò bù jí, cóng jiàn rú liú, kuān ér néng gāng, jiǎn ér shǎo ào zhī wèi dà jiāng yě. rán ér jì néng yǒu zhǎng duǎn, jú lì yǒu dà xiǎo, qì ér shǐ zhī. rú jūn shí zhī quán, bù kě yǐ chēng zī zhū dǒu shāo zhī liàng, bù kě yǐ dài yǔ hú.
傳曰:有必勝之將,無必勝之民。又曰:君不擇將,以其國與敵也。由是言之,可不謹諸?古者國家雖安,必常擇將。擇將之道,惟審其才之可用也,不以遠而遺,不以賤而棄,不以詐而疏,不以罪而廢。故管仲射鈎,齊威公任之以霸;孟明三敗,秦繆公赦之以勝;穰苴拔於寒微,吳起用於羈旅;張儀之遊蕩,樂毅之疏賤,孫武之瓦合,白起之世舊,韓信之懦怯,黥布之徒隸;衛青人奴,去病假子;諸葛亮不親戎服,杜預不便鞍馬;謝艾以參軍摧石虜,鄧禹以文學扶漢業;李靖用於罪累,李收於降附:是豈以形貌閥閱計其間哉?而庸人論將,常視於勇。夫勇者,才之偏爾,未必無害。蓋勇必輕斗,未見所以必取勝之道也。大凡將以五才為體,五謹為用。所謂五才者,一曰智,二曰信,三曰仁,四曰勇,五曰嚴。非智不可以料敵應機,非信不可以訓人率下,非仁不可以附眾撫士,非勇不可以決謀合戰,非嚴不可以服強齊眾。所謂五謹者,一曰理,二曰備,三曰果,四曰誡,五曰約。理者理眾如理寡(旌旗有分,金鼓有飠希,故一人學戰,教成十人),備者出門如見敵(行則整戰陣,住則嚴防守),果者見敵不懷生(傳曰:殺敵為果,致果為毅),誡者雖克如始戰(宋義謂項羽:戰勝而將驕卒惰者敗),約者法令省而不煩(政煩則人惰,水濁則魚病。法令滋彰,盜賊多有)。明君知此十者,而猶懼取人之難,則必設九驗之言詞以考之,為九術之科例以復之。所謂九驗者,遠使之以觀其忠,近使之以觀其恭,繁使之以觀其能,卒然問焉以觀其智,急與之期以觀其信,委之以貨財以觀其仁,告之以危以觀其節,醉之以酒以觀其態,雜之以處以觀其色(君子易觀,不肖難明。由此驗之,可知也)。又曰:二人交爭,則知曲直;二人論議,則知道德;二人舉重,則知有力;二人忿斗,則知勇怯;二人俱行,則知先後;二人治官,則知貪廉。所謂九術者,一曰道之以德,齊之以禮,知其饑寒,悉見其勞苦之謂仁將;二曰事無苟免,不為利撓,有死榮而無生辱之謂義將;三曰貴而不驕,勝而不逸,賢而能下,剛而能忍之謂禮將;四曰奇變不常,動靜無端,轉禍為福,因危立勝之謂智將;五曰進之有重賞,退之有嚴刑,賞不逾時,刑不擇貴之謂信將;六曰足輕戎馬,力越十夫,善用短兵,長於射之謂步將;七曰臨高歷險,馳射若飛,進則先行,退則為殿之謂騎將;八曰氣凌三軍,志輕強虜,怯於小戰,勇於大敵之謂猛將;九曰見賢思齊,見善若不及,從諫如流,寬而能剛,簡而少傲之謂大將也。然而伎能有長短,局力有大小,器而使之。如鈞石之權,不可以稱錙銖;斗筲之量,不可以代庾斛。
ruò bīng fǎ suǒ wèi lùn chú jǐn, dòng jìng shí, lì zú bàn, bīng jiǎ zhì, zhèng háng wǔ, lián qiān mò, míng gǔ qí, cǐ wèi zhī guān ěr wèi guān, sī mǎ qián hòu zhī xiǎn yì, jiàn dí zhī nán yì, fā chì bù wáng yí, cǐ hóu zhī guān ěr hóu, jūn zhī yú hóu suì lù sāi, xíng zī zhì, fù wù jūn, chù jūn jí, jǐng zào tōng, cǐ sī kōng zhī guān ěr jūn sī kōng, zhǔ shàn zhì shōu cáng yú hòu, qiān shě bù lí, wú fú yú, wú yí zī, cǐ yú zhī guān ěr yú, jūn zhī hòu diàn zhě. rán cǐ wǔ zhě zhī yú dà jiāng yě, ruò chē zhī yǒu zhòng cái, gè sī qí rèn, wèi zú yǐ zǎi zhì yī chē zhī yòng yě. gù yuē: xiān yǔ chá shì, quàn ér yǔ shí, shí zhǎng xī yán, fù wù píng jūn, cǐ shí rén zhī jiāng yě qiē qiē jié jié, chuí yì sù sù, bù yòng jiàn yán, shù xíng xíng lù, xíng bì jiàn xuè, bù bì qīn qī, cǐ bǎi rén zhī jiāng yě sòng biàn hǎo shèng, jí zéi qīn líng, chì rén yǐ xíng, yù zhěng yī zhòng, cǐ qiān rén zhī jiāng yě róng mào zuò zuò, yán yǔ shí chū, zhī rén jī bǎo, xí rén jù yì, cǐ wàn rén zhī jiāng yě zhàn zhàn lì lì, rì jiè yī rì, jìn xián jìn móu, shǐ rén zhī jié, yán yǔ bù màn, zhōng xīn chéng bì, cǐ shí wàn rén zhī jiāng yě fǎ yuē: fū jiāng suī yǐ xiáng zhòng wèi guì, bù kě yǒu bù jué. gǎn cǐ lùn jiāng zhī yí, suī yǐ bó fǎng wèi néng, ér bù yù yǒu duō duān zhī zhī shǎo yě wēn liáng shí zhǎng, yòng xīn wú liǎng, jiàn xián jìn zhī, xíng fǎ bù wǎng, cǐ bǎi wàn rén zhī jiāng yě. cǐ jì néng jú lì zhī suǒ yǐ yì yě.
若兵法所謂論除謹,動靜時,吏卒辦,兵甲治,正行伍,連阡陌,明鼓旗,此尉之官爾(尉官,司馬);前後知險易,見敵知難易,發斥不亡遺,此侯之官爾(侯,軍之虞侯);隧路塞,行輜治,賦物均,處軍輯,井灶通,此司空之官爾(軍司空,主善治);收藏於後,遷舍不離,無浮輿,無遺輜,此輿之官爾(輿,軍之後殿者)。然此五者之於大將也,若車之有眾材,各司其任,未足以宰制一車之用也。故曰:先語察事,勸而與食,實長希言,賦物平均,此十人之將也;切切截截,垂意肅肅,不用諫言,數行刑戮,刑必見血,不避親戚,此百人之將也;訟辯好勝,嫉賊侵凌,斥人以刑,欲整一眾,此千人之將也;容貌怍怍,言語時出,知人饑飽,習人劇易,此萬人之將也;戰戰慄栗,日戒一日,近賢進謀,使人知節,言語不慢,忠心誠畢,此十萬人之將也(法曰:夫將雖以詳重為貴,不可有不決。感此論將之疑,雖以博訪為能,而不欲有多端之之少也);溫良實長,用心無兩,見賢進之,行法不枉,此百萬人之將也。此伎能局力之所以異也。
fán jiāng, yǒu wǔ wēi liù bài shí guò shí wǔ mào qíng zhī bù xiāng yīng zhě, yòu bù kě bù chá. suǒ wèi wǔ wēi zhě, bì sǐ kě shā, bì shēng kě lǔ, fèn sù kě wǔ, lián jié kě rǔ, ài mín kě fán, cǐ wǔ zhě yòng bīng zhī zāi yě. hé wèi liù bài? yī yuē bù liàng zhòng guǎ, èr yuē běn fá xíng dé, sān yuē shī yú xùn liàn, sì yuē fēi lǐ xìng nù, wǔ yuē fǎ lìng bù xíng, liù yuē bù zé xiāo guǒ. suǒ wèi shí guò zhě, yǒu yǒng ér qīng sǐ zhě, kě bào yě yǒu jí ér xīn sù zhě, kě jiǔ yě yǒu tān yī zuò pín ér hǎo lì zhě, kě yí yě yǒu rén ér bù rěn zhě, kě láo yě yǒu zhì ér xīn qiè zhě, kě jiǒng yě yǒu xìn ér xǐ xìn rén zhě, kě kuáng yě yǒu lián jié ér bù ài rén zhě, kě huǐ yě yǒu zhì ér xīn huǎn zhě, kě xí yě yǒu gāng yì ér zì yòng zhě, kě shì yě yǒu nuò ér xǐ yòng rén zhě, kě qī yě rú chuāi dí rén, zhī qí qíng. suǒ wèi shí wǔ mào bù yǔ zhōng qíng xiāng yīng zhě, yǒu yán ér bù xiào zhě, yǒu wēn liáng ér wèi dào zhě, yǒu mào gōng sù zhōng xīn qī màn zhě, yǒu wài lián jǐn ér nèi wú zhì chéng zhě, yǒu jīng jīng ér wú qíng zhě, yǒu zhàn zhàn ér wú chéng zhě, yǒu hǎo móu ér bù jué zhě, yǒu rú guǒ gǎn ér bù néng zhě, yǒu xin kōng々 ér bù xìn zhě, yǒu huǎng huǎng hū hū ér fǎn zhōng shí zhě, yǒu guǐ jī ér yǒu gōng xiào zhě, yǒu wài yǒng ér nèi qiè zhě, yǒu sù sù ér fǎn yì rén zhě, yǒu gāo々 ér fǎn jìng què zhě, yǒu shì xū xíng liè ér wài chū wú suǒ bù zhì wú suǒ bù suí zhě. shì yǐ zé jiāng zhī zhǔ, chéng qí xīn rú shuǐ jiàn, píng qí chéng rú quán héng, shǐ zhēn wěi bù néng cuàn yú chá shì, dà xiǎo bù néng yí qí chēng kě. rán hòu kě yǐ dé rén ér bù huò, dé zhī bù huò rán hòu kě yǐ rèn zhī bù yí. guǎn zǐ yuē: wáng zhě bù néng zhī rén, hài bà yě zhī rén ér bù néng yòng, hài bà yě yòng ér bù néng rèn, hài bà yě rèn ér bù néng xìn, hài bà yě jì xìn ér yòu shǐ xiǎo rén cān zhī, hài bà yě. shì zhī néng xìn zài yú néng rèn, néng rèn zài yú néng yòng, néng yòng zài yú néng zhī, zé zhī rén zhī dào kě bù zhòng yú?
凡將,有五危、六敗、十過、十五貌情之不相應者,又不可不察。所謂五危者,必死可殺,必生可虜,忿速可侮,廉潔可辱,愛民可煩,此五者用兵之災也。何謂六敗?一曰不量眾寡,二曰本乏刑德,三曰失於訓練,四曰非理興怒,五曰法令不行,六曰不擇驍果。所謂十過者,有勇而輕死者,可暴也;有急而心速者,可久也;有貪(一作貧)而好利者,可遺也;有仁而不忍者,可勞也;有智而心怯者,可窘也;有信而喜信人者,可誑也;有廉潔而不愛人者,可悔也;有智而心緩者,可襲也;有剛毅而自用者,可事也;有懦而喜用人者,可欺也(如揣敵人,知其情)。所謂十五貌不與中情相應者,有嚴而不肖者,有溫良而為盜者,有貌恭肅中心欺慢者,有外廉謹而內無至誠者,有精精而無情者,有湛湛而無成者,有好謀而不決者,有如果敢而不能者,有忄空々而不信者,有恍恍惚惚而反忠實者,有詭激而有功效者,有外勇而內怯者,有肅肅而反易人者,有高々而反靜愨者,有勢虛形劣而外出無所不至、無所不遂者。是以擇將之主,澄其心如水鑒,平其誠如權衡,使貞偽不能竄於察視,大小不能移其稱可。然後可以得人而不惑,得之不惑然後可以任之不疑。《管子》曰:王者不能知人,害霸也;知人而不能用,害霸也;用而不能任,害霸也;任而不能信,害霸也;既信而又使小人參之,害霸也。是知能信在於能任,能任在於能用,能用在於能知,則知人之道可不重歟?
strong jiāng zhí strong
將職
jiāng zhě, mín zhī sī mìng, guó jiā ān wēi zhī zhǔ, sān jūn zhī shì zhuān dá yān. bīng fǎ yuē: fǔ zhōu zé guó qiáng, fǔ xì zé guó ruò. gài yán qí cái bù kě bù zhōu yòng, shì bù kě bù zhōu zhī yě. gù jiāng zài jūn, bì xiān zhī wǔ shì liù shù wǔ quán zhī yòng, yǔ fū jiǔ biàn sì jī zhī shuō, rán hòu kě yǐ nèi yù shì zhòng, wài liào zhàn xíng gǒu mèi yú zī, suī yī rì bù kě jū sān jūn zhī shàng yǐ. suǒ wèi wǔ shì zhě, yī yuē dào, èr yuē tiān, sān yuē dì, sì yuē jiāng, wǔ yuē fǎ. dào zhě, lìng mín yǔ shàng xià tóng yì yě, gù kě yǐ yǔ zhī shēng, ér mín bù wèi wēi dào zhě, rén yì yě. lǐ sī wèn bīng yú xún qīng, dá yuē: bǐ rén yì zhě, suǒ yǐ xiū zhèng zhě yě. zhèng xiū, zé mín qīn qí shàng, lè qí jūn, qīng wèi zhī sǐ. fù duì zhào xiào chéng wáng lùn bīng yuē: bǎi jiāng yī xīn, sān jūn tóng lì. chén zhī yú jūn yě, xià zhī yú shàng yě, ruò zi zhī shì fù, dì zhī shì xiōng, shǒu bì zhī hàn tóu mù ér fù xiōng fù yě. rú cǐ, shǐ kě lìng yǔ shàng xià tóng yì, sǐ shēng tóng zhì, bù wèi jù, bù wēi yí. tiān zhě, yīn yáng hán shǔ shí zhì yě. dì zhě, yuǎn jìn xiǎn yì guǎng xiá sǐ shēng yě. jiāng zhě, zhì xìn rén yǒng yán yě zhì zhě, néng jī quán shí tōng biàn yě xìn zhě, shǐ rén bù huò yú xíng shǎng yě rén zhě, ài rén mǐn wù zhī qín láo yě yǒng zhě, jué zhàn chéng shì bù qūn xún yě yán zhě, yǐ wēi xíng sù sān jūn yě. fǎ zhě, qū zhì guān dào zhǔ yòng yě qū zhě, bù qǔ duì wǔ yǒu fèn huà yě zhì zhě, jīn gǔ jīng qí yǒu jié zhì yě guān zhě, piān bì xiào liè gè yǒu guān sī yě dào zhě, yíng zhèn kāi hé gè yǒu dào jìng yě zhǔ zhě, guǎn kù sī yǎng, zhí shǒu zhǔ zhāng qí shì yě yòng zhě, jūn mǎ qì xiè, sān jūn xū yòng zhī wù yě. suǒ wèi liù shù zhě, zhì hào zhèng lìng, yù yán yǐ wēi qìng shǎng xíng fá, yù bì yǐ xìn chù shě shōu cáng, yù zhōu yǐ gù chù shě, yíng lěi yě. shōu cáng, cái wù yě. zhōu mì láo gù, zé dí bù néng líng rǔ tú jǔ jìn tuì, yù ān yǐ zhòng, yù jí yǐ sù jìng zé ān zhòng, ér bù wèi qīng jǔ, zhòng zé jí sù, ér bù shī jī quán kuī dí guān biàn, yù qián yǐ shēn, yù wǔ yǐ cān wèi shǐ jiān móu guān dí, yù qián yǐn shēn rù yě. wǔ cān yóu cuò zá yě, shǐ jiān dié huò cān zhī, huò wǔ zhī yú dí zhī jiān, ér jǐn zhī qí shì yù dí jué zhàn, bì dào wú suǒ míng, wú dào wú suǒ yí dào yán xíng yě. suǒ wèi wǔ quán zhě, wú yù jiāng ér è fèi, wú dài shèng ér wàng bài, wú wēi nèi ér qīng wài, wú jiàn qí lì ér bù gù qí hài qiáng shǐ rén chū zhàn ér qīng dí, fán lǜ shì yù shú ér yòng cái yù tài shú wèi jīng shěn, tài wèi bù lìn shǎng yě. suǒ wèi jiǔ biàn zhě, yí dì wú shě wú shě, wú yī yě. shuǐ huǐ yuē yí yě, qú dì hé jiāo jié zhū hóu yě, jué dì wú liú wú jiǔ zhǐ yě, wéi dì zé móu fā kě móu yě, sǐ dì zé zhàn lì sǐ zhàn yě, tú yǒu suǒ bù yóu ài nán zhī dì, suǒ bù dāng cóng. bù dé yǐ cóng zhī, zé shè qí biàn yǐ fáng dí zhī yǎn xí, jūn yǒu suǒ bù jī jūn suī kě jī, yǐ dì xiǎn nán yǐ liú zhī. ruì zú wù gōng, guī shī wù è, qióng kòu wù bī, sǐ dì bù kě gōng. huò wǒ qiáng dí ruò, qián jūn xiān zhì, yì bù kě jī, kǒng jīng zhī tuì zǒu yě.
將者,民之司命,國家安危之主,三軍之事專達焉。兵法曰:輔周則國強,輔隙則國弱。蓋言其才不可不周用,事不可不周知也。故將在軍,必先知五事、六術、五權之用,與夫九變四機之說,然後可以內御士眾,外料戰形;苟昧於茲,雖一日不可居三軍之上矣。所謂五事者,一曰道,二曰天,三曰地,四曰將,五曰法。道者,令民與上下同意也,故可以與之生,而民不畏危(道者,仁義也。李斯問兵於荀卿,答曰:彼仁義者,所以修政者也。政修,則民親其上,樂其君,輕為之死。復對趙孝成王論兵曰:百將一心,三軍同力。臣之於君也,下之於上也,若子之事父,弟之事兄,手臂之捍頭目而覆胸腹也。如此,始可令與上下同意,死生同致,不畏懼,不危疑)。天者,陰陽、寒暑、時制也。地者,遠近、險易、廣狹、死生也。將者,智、信、仁、勇、嚴也(智者,能機權識通變也;信者,使人不惑於刑賞也;仁者,愛人憫物知勤勞也;勇者,決戰乘勢不逡巡也;嚴者,以威刑肅三軍也)。法者,曲、制、官、道、主、用也(曲者,部曲隊伍有分劃也;制者,金鼓旌旗有節制也;官者,偏裨校列各有官司也;道者,營陣開闔各有道徑也;主者,管庫廝養,職守主張其事也;用者,軍馬器械,三軍須用之物也)。所謂六術者,制號政令,欲嚴以威;慶賞刑罰,欲必以信;處舍收藏,欲周以固(處舍,營壘也。收藏,財物也。周密牢固,則敵不能凌辱);徒舉進退,欲安以重,欲疾以速(靜則安重,而不為輕舉,重則疾速,而不失機權);窺敵觀變,欲潛以深,欲伍以參(謂使間謀觀敵,欲潛隱深入也。伍參猶錯雜也,使間諜或參之,或伍之於敵之間,而盡知其事);遇敵決戰,必道吾所明,無道吾所疑(道言行也)。所謂五權者,無欲將而惡廢,無怠勝而忘敗,無威內而輕外,無見其利而不顧其害(強使人出戰而輕敵),凡慮事欲熟而用財欲泰(熟謂精審,泰謂不吝賞也)。所謂九變者,圯地無舍(無舍,無依也。水毀曰圯也),衢地合交(結諸侯也),絕地無留(無久止也),圍地則謀(發可謀也),死地則戰(利死戰也),塗有所不由(隘難之地,所不當從。不得已從之,則設奇變以防敵之掩襲),軍有所不擊(軍雖可擊,以地險難以留之。銳卒勿攻,歸師勿遏,窮寇勿逼,死地不可攻。或我強敵弱,前軍先至,亦不可擊,恐驚之退走也。
yán yǒu rú cǐ zhī jūn, jiē bù kě jī zhī yě, chéng yǒu suǒ bù gōng gài yán dí yú yào hài zhī dì, shēn jùn chéng huáng, duō jī liáng shí, yù liú wǒ shī. ruò gōng bá zhī, wèi zú wèi lì bù bá, zé cuò wǒ bīng shì, gù bù kě gōng zhī yě, dì yǒu suǒ bù zhēng xiǎo lì zhī dì, dé ér shī rén, zé bù zhēng. yán dé zhī nán shǒu, shī zhī zé wú hài yě, jūn mìng yǒu suǒ bù shòu gǒu biàn yú shì, bù jū yú jūn mìng yě. suǒ wèi sì jī zhě, zhāng shè qīng zhòng, zài yú yī rén, wèi zhī qì jī dào xiá lù xiǎn, míng shān dà sāi, shí fū suǒ shǒu, qiān fū bù guò, wèi zhī dì jī shàn xíng jiān dié, fēn sǎn qí zhòng, shǐ qí jūn chén xiāng yuàn, shàng xià xiāng jiù, wèi zhī shì jī chē jiān zhōu lì, shì mǎ xián xí, wèi zhī lì jī. cǐ wǔ shì liù shù wǔ quán jiǔ biàn sì jī zhě, jiē liáng jiāng zhī suǒ yào wén, ér bīng jiā zhī suǒ xiān wù yě.
言有如此之軍,皆不可擊之也),城有所不攻(蓋言敵於要害之地,深峻城隍,多積糧食,欲留我師。若攻拔之,未足為利;不拔,則挫我兵勢,故不可攻之也),地有所不爭(小利之地,得而失人,則不爭。言得之難守,失之則無害也),君命有所不受(苟便於事,不拘於君命也)。所謂四機者,張設輕重,在於一人,謂之氣機;道狹路險,名山大塞,十夫所守,千夫不過,謂之地機;善行間諜,分散其眾,使其君臣相怨,上下相咎,謂之事機;車堅舟利,士馬閒習,謂之力機。此五事、六術、五權、九變、四機者,皆良將之所要聞,而兵家之所先務也。
gǔ zhī yán jiāng zhě yuē: jìng yǐ yōu, zhèng yǐ zhì qīng jìng jiǎn yì, yōu shēn nán cè, píng zhèng wú piān, gù néng zhì zhì yě néng qīng néng jìng, néng píng néng zhěng bù nèi gù, bù qiān nù lè ér bù yōu, shēn ér bù yí. fán jiāng zhī zì zhì rú cǐ, rán ér shì yǒu cháng huàn, wèi jiāng zhī zāi. fū jiàn xiōng mén ér chū, lín sǐ ér bù wèi shēng, jiāng zhī yǒng yǐ, rán ér shàng sǐ zhě bù shèng jiāng wú cè lüè, gǒu yǐ sǐ xiān shàng, shì jí sǐ zhī, dāng dí zé shè, gù bù shèng yě, bì sǐ zhě kě shā. zhàn jǐn jìn zhǐ, lín shēng ér bù wèi sǐ, jiāng zhī shěn yǐ, rán ér shàng shēng zhě duō yí jiāng wú yì xīn, yǒu qiú quán bì nán, zé shì duō yí, bì shēng zhě kě lǔ. cè bù zài jì, yǒng bù liú jué, zhàn rú fēng fā rèn shàng, guǒ yǐ mǐn gōng zhàn bì lì jué duàn, sù jí zé bù shī shí yě, jiāng zhī jué yǐ, rán ér fèn sù zhě kě huǐ. huò cái sàn zhī, qīng bù kě wū, jiāng zhī lián yǐ, rán ér lián jié zhě kě rǔ. shù jǐ yǐ zhì rén, tuī huì ér shī ēn, jiāng zhī rén yǐ, rán ér ài rén zhě kě fán. yǎng shì bù yǐ yì cái, yǔ zhī ān, yǔ zhī wēi, jiāng zhī gōng yǐ, rán ér shàng tóng zhě wú huò jiāng míng, jiāng zhì, yǔ zhòng tóng děng, bù néng zì yòng, yòu bù néng yòng rén, suí zhòng qǔ tóng, gù wú gōng. zì yǔ ér bù xún cháng zì fù, bù xún lǐ yě, jiāng zhī zhuān yǐ, rán ér shàng zhuān zhě duō sǐ, ér xià guī jiù jiāng wú míng zhì, chǐ qiú xián wèn néng, ér zì zhuān yú shì, gù zhàn zhě duō sǐ shāng. wéi shàn zì zhì zhě, shǐ róu yǒu suǒ shè, gāng yǒu suǒ shī, ruò yǒu suǒ yòng, qiáng yǒu suǒ jiā, lǜ bì zá yú lì hài ér hòu néng yuǎn zī huàn yě. bīng fǎ yuē: shì zú rú yīng ér, gù kě yǔ zhī fù shēn xī shì zú rú ài zi, gù kě yǔ zhī jù sǐ. hòu ér bù néng shǐ, ài ér bù néng lìng, luàn ér bù néng zhì, pì ruò jiāo zi bù kě yǐ yòng, cǐ ài zhī bù kě dú rèn míng yě. bīng fǎ yuē: shí zú ér shā qí sān zhě, wēi zhèn yú dí guó shí shā qí yī zhě, lìng xíng yú sān jūn. rán ér zú wèi qīn fù ér fá zhī, zé bù fú, bù fú zhě nán yòng, cǐ wēi zhī bù kě dú rèn yòu míng yě. wéi shàn yù zhòng zhě, fù zhī yǐ wén, qí zhī yǐ wǔ wén, rén yě. wǔ, fǎ yě, ér hòu suǒ huī wú bù cóng yí, suǒ cuò wú bù cóng sǐ fā hào shī lìng, rén nǎi lè wén xìng shī dòng zhòng, rén nǎi ān dòu. huáng shí yuē: shì zú kě xià, ér bù kě shǐ yǒu jiāo. qiān yǐ jiē shì, gù yuē kě xià zhì zhī yǐ fǎ, gù yuē bù kě jiāo. qí cǐ zhī wèi hū? fū shàn yòng bīng zhě, néng yú shì zhī ěr mù, ér shǐ zhī wú zhī yán shǐ jūn shì fēi jiāng jūn zhī lìng, qí tā jiē bù zhī, rú lóng yú yě yì qí shì, gé qí móu, shǐ rén wú shí suǒ wèi zhī shì, suǒ yǒu zhī móu, bù shǐ zhī qí zào yì zhī duān, shí qí suǒ yuán zhī běn yì qí jū, yū qí tú, shǐ rén bù dé lǜ yì qí jū, qù ān lǚ wēi yū qí tú, shě jìn qǔ yuǎn, gù shì zú huái bì sǐ zhī xīn yě.
古之言將者曰:靜以幽,正以治(清靜簡易,幽深難測,平正無偏,故能致治也);能清能靜,能平能整;不內顧,不遷怒;樂而不憂,深而不疑。凡將之自治如此,然而事有常患,為將之災。夫鑒凶門而出,臨死而不為生,將之勇矣,然而尚死者不勝(將無策略,苟以死先上,士即死之,當敵則懾,故不勝也),必死者可殺。戰謹進止,臨生而不為死,將之審矣,然而上生者多疑(將無義心,有求全避難,則事多疑),必生者可虜。策不再計,勇不留決,戰如風發刃上,果以敏(攻戰必利決斷,速疾則不失時也),將之決矣,然而忿速者可悔。獲財散之,清不可污,將之廉矣,然而廉潔者可辱。恕己以治人,推惠而施恩,將之仁矣,然而愛人者可煩。養士不以異材,與之安,與之危,將之公矣,然而上同者無獲(將明,將智,與眾同等,不能自用,又不能用人,隨眾取同,故無功)。自予而不循(常自負,不循理也),將之專矣,然而上專者多死,而下歸咎(將無明智,恥求賢問能,而自專於事,故戰者多死傷)。惟善自治者,使柔有所設,剛有所施,弱有所用,強有所加,慮必雜於利害而後能遠茲患也。兵法曰:視卒如嬰兒,故可與之赴深溪;視卒如愛子,故可與之俱死。厚而不能使,愛而不能令,亂而不能治,譬若驕子不可以用,此愛之不可獨任明也。兵法曰:十卒而殺其三者,威振於敵國;十殺其一者,令行於三軍。然而卒未親附而罰之,則不服,不服者難用,此威之不可獨任又明也。惟善御眾者,附之以文,齊之以武(文,仁也。武,法也),而後所揮無不從移,所措無不從死;發號施令,人乃樂聞;興師動眾,人乃安斗。黃石曰:士卒可下,而不可使有驕。謙以接士,故曰可下;制之以法,故曰不可驕。其此之謂乎?夫善用兵者,能愚士之耳目,而使之無知(言使軍士非將軍之令,其他皆不知,如聾愚也);易其事,革其謀,使人無識(所為之事,所有之謀,不使知其造意之端,識其所緣之本);易其居,迂其途,使人不得慮(易其居,去安履危;迂其途,舍近取遠,故士卒懷必死之心也)。
shī yǔ zhī qī, rú dēng gāo ér qù qí tī shī yǔ zhī shēn, rù zhū hóu zhī dì ér fā qí jī shǐ wú tuì xīn, mèng míng fén zhōu shì yě. ruò qū qún yáng, qū ér wǎng, qū ér lái, mò zhī suǒ zhī yī qí xīn yě, sān jūn dàn zhī jìn tuì zhī lìng, bù zhī gōng qǔ zhī duān. jù sān jūn zhī zhòng tóu yú xiǎn xiǎn, nán yě, kě hé ér bù kě lí, kě yòng ér bù kě pí, gài kě shǐ yóu zhī, bù kě shǐ zhī zhī zhī dào yě. gǔ zhī liáng jiāng, bù yǐ jǐ guì ér jiàn rén, bù yǐ dú jiàn ér wéi zhòng. gù dōng bù bèi qiú, xià bù zhāng gài, suǒ yǐ tóng hán shǔ dù xiǎn bù chéng, shàng líng bì xià, suǒ yǐ tóng láo yì jūn shí shú rán hòu gǎn shí, jūn jǐng tōng rán hòu gǎn yǐn, suǒ yǐ tóng jī kě hé zhàn bì lì shǐ shí suǒ jí, suǒ yǐ tóng ān wēi. fū jiāng jù jiàn, zé yīng xióng sàn cè bù cóng, zé móu shì pàn jiāng zì zāng, zé xià shǎo gōng. rú cǐ ér wàng zhì zhě wèi zhī lǜ, yǒng zhě wèi zhī dòu, zé ān kě dé zāi? fū shàng zhī yòng xià yě, shǐ zhì shǐ yǒng shǐ tān shǐ guò zhì zhě lè lì gōng, yǒng zhě hǎo xíng zhì, tān zhě hǎo qū lì, guò zhě bù gù sǐ. xià zhī wèi shàng yě, sǐ ài sǐ nù sǐ wēi sǐ yì sǐ lì shì xià rú zi, zé rén sǐ ài xīn yì jī miǎn, zé rén sǐ nù shǐ rén yǐ xíng, zhēng zhī yǐ yì, zé rén sǐ wēi shǎng fá fēn míng, zé rén sǐ yì jué hòu shǎng zhòng, zé rén sǐ lì yě.
師與之期,如登高而去其梯;師與之深,入諸侯之地而發其機(使無退心,孟明焚舟是也)。若驅群羊,驅而往,驅而來,莫知所之(一其心也,三軍但知進退之令,不知攻取之端)。聚三軍之眾投於險(險,難也),可合而不可離,可用而不可疲,蓋可使由之,不可使知之之道也。古之良將,不以己貴而賤人,不以獨見而違眾。故冬不被裘,夏不張蓋,所以同寒暑;度險不乘,上陵必下,所以同勞佚;軍食熟然後敢食,軍井通然後敢飲,所以同饑渴;合戰必立矢石所及,所以同安危。夫將拒諫,則英雄散;策不從,則謀事叛;將自臧,則下少功。如此而望智者為之慮,勇者為之斗,則安可得哉?夫上之用下也,使智、使勇、使貪、使過(智者樂立功,勇者好行志,貪者好趨利,過者不顧死)。下之為上也,死愛、死怒、死威、死義、死利(視下如子,則人死愛;心意激勉,則人死怒;使人以刑,征之以義,則人死威;賞罰分明,則人死義;爵厚賞重,則人死利也)。
wēi zhě ān zhī, jù zhě huān zhī, pàn zhě hái zhī, yuān zhě yuán zhī, sù zhě chá zhī, bēi zhě guì zhī, qiáng zhě yì zhī, dí zhě cán zhī, tān zhě fēng zhī, yù zhě shǐ zhī, wèi zhě yǐn zhī, móu zhě jìn zhī, chán zhě fù zhī, huǐ zhě fù zhī bù qiáng bù néng, bù shǐ bù yù néng shòu jiàn, néng tīng zhèng, néng nà rén, néng cǎi yán. gù yuē: jiāng zhǔ zhī fǎ, wù zài lǎn yīng xióng zhī xīn, gài wèi cǐ yǐ. fū zhì mò dà yú qì yí, shì mò dà yú wú huǐ, jìn tuì wú yí, jiàn dí wú móu shēn zhì dí qíng, jì móu sù dìng, jìn gù wú yí, bù dài jiàn dí ér móu yě, lǜ bì xiān shì yě. ruò yī yán bù xìn, zé sān jūn zhī xīn huò yī shì bù dāng, zé sān jūn zhī tīng yí yī fǎ bù jǔ, zé sān jūn zhī zhì duò yī huì bù zhōu, zé sān jūn zhī qíng xiè. rú cǐ, shǎng fá qǐ míng ér wēi qǐ xíng zāi? gù xíng shàng jí, shǎng xià tōng, tīng zhū.
危者安之,懼者歡之,叛者還之,冤者原之,訴者察之,卑者貴之,強者抑之,敵者殘之,貪者豐之,欲者使之,畏者隱之,謀者近之,讒者覆之,毀者復之;不強不能,不使不欲;能受諫,能聽諍,能納人,能采言。故曰:將主之法,務在覽英雄之心,蓋謂此矣。夫智莫大於棄疑,事莫大於無悔,進退無疑,見敵無謀(深知敵情,計謀素定,進故無疑,不待見敵而謀也),慮必先事也。若一言不信,則三軍之心惑;一事不當,則三軍之聽疑;一法不舉,則三軍之志惰;一惠不周,則三軍之情懈。如此,賞罰豈明而威豈行哉?故刑上極,賞下通,聽誅。
wú kuáng qí míng, wú biàn qí qí jūn fǎ bù fǎn lìng yú fù, bù yí lìng yú zi. yǒu zuì, suī qīn bù wèn qí míng, bù yì qí qí, shì gōng ér bù gǎi fǎ yě. fū lìng sù xíng yú mín, zé mín fú lìng bù sù xíng, zé mín bù fú. gù lìng sù xìn zhě, yǔ zhòng xiāng de yě. fán bīng zhī bài dào yǒu liù, jiē jiāng zhī guò: wèi shì jūn yǐ yī jī shí yuē zǒu fū yǐ yī jī shí zhī dào, xiān xū chá dí rén yǔ wǒ jiāng zhī zhì móu bīng zhī yǒng qiè tiān shí dì lì jī bǎo láo yì, shí bèi xiāng liáo, rán hòu fèn yī yǐ jī shí. ruò shì jūn lì dí, bù néng zì liào, yǐ wǒ zhī yī, jī dí zhī shí, zé xū bēn zǒu, bù néng fǎn shě fù wèi zhù zhǐ yǐ zú qiáng lì ruò yuē chí yán zú wǔ háo qiáng, jiāng shuài nuò ruò, bù néng qū zú, gù chí zhé huài sàn lì qiáng zú ruò yuē xiàn yán qí jiāng yù wèi gōng qǔ, shì zú qiè ruò, bù liàng qí lì, qiáng jìn zhī, zé xiàn méi yú sǐ yě dà lì nù ér bù fú, yù dí duì ér zì zhàn, jiāng bù zhī qí néng yuē bēng dà lì, dà jiāng yě. dà jiāng nù zhī ér bù yàn fú, fèn ér fù dí, bù liàng qīng zhòng jiāng ruò bù yán, jiào dǎo bù míng, lì zú wú cháng, chén bīng zòng héng yuē luàn yán lì zú jiē bù wèi cháng dù, yǐn bīng chū zhèn, huò zòng huò héng, cǐ nǎi zì luàn yě jiāng bù néng liào dí, yǐ shǎo jī zhòng, yǐ ruò jī qiáng, bīng wú xuǎn fēng yuē běi cǐ bì zǒu zhī bīng yě. cǐ liù zhě, jiāng zhī bù kě bù chá yě. jūn zhī suǒ huàn zhě sān: bù zhī jūn zhī bù kě yǐ jìn ér jìn, bù zhī jūn zhī bù kě yǐ tuì ér tuì, shì wèi mí jūn wèi jiāng, bù zhī jìn tuì zhī lì hài, wéi yù cóng jǐ zhōu quán, lìng jūn shì bù néng shōu gōng ér mí xì zhī yǐ bù zhī sān jūn zhī shì ér tóng sān jūn zhī zhèng, zé jūn huò jūn guó yì róng, suǒ lǐ gè yì, yù yǐ zhì guó zhī fǎ yǐ zhì jūn, zé jūn shì huò luàn bù zhī sān jūn zhī quán ér sī sān jūn zhī rèn, zé jūn yí bù zhī yòng bīng jī móu zhī rén, yòng wèi jiāng, zé jūn bù zhì ér shì yí huò yě. sān jūn jì yí jì huò, shì wèi luàn jūn yǐn shèng shì yí huò ér wú wèi, zé luàn. cǐ sān zhě, yòu bù kě bù chá yě. bīng fǎ yuē: zhī kě yǔ zhàn bù kě yǔ zhàn zhě, shèng zhī wú zú zhī kě jī, ér bù zhī dí zhī bù kě yǐ jī zhě, shèng zhī bàn zhī dí zhī kě jī, ér bù zhī wú zú zhī bù kě yǐ jī zhě, shèng zhī bàn. zhī dí zhī kě jī, zhī wú zú zhī kě jī, ér bù zhī dì xíng zhī bù kě yǐ zhàn zhě, shèng zhī bàn zhī bǐ zhī jǐ, bǎi zhàn bù dài bù zhī bǐ ér zhī jǐ, yī shèng yī fù bù zhī jǐ, bù zhī bǐ, měi zhàn bì bài. bīng fǎ yuē: shàng xià tóng yù zhě shèng. gù shàn yòng bīng zhě, rú xié shǒu ér shǐ rén, rén rén bù dé yǐ yě.
無誑其名,無變其旗(軍法不反令於父,不移令於子。有罪,雖親不問其名,不易其旗),示公而不改法也。夫令素行於民,則民服;令不素行,則民不服。故令素信者,與眾相得也。凡兵之敗道有六,皆將之過:謂勢均以一擊十曰走(夫以一擊十之道,先須察敵人與我將之智謀、兵之勇怯、天時地利、饑飽勞佚,十倍相遼,然後奮一以擊十。若勢均力敵,不能自料,以我之一,擊敵之十,則須奔走,不能返舍復為駐止矣);卒強吏弱曰弛(言卒伍豪強,將帥懦弱,不能驅卒,故弛折壞散);吏強卒弱曰陷(言其將欲為攻取,士卒怯弱,不量其力,強進之,則陷沒於死也);大吏怒而不服,遇敵懟而自戰,將不知其能曰崩(大吏,大將也。大將怒之而不厭服,忿而赴敵,不量輕重);將弱不嚴,教導不明,吏卒無常,陳兵縱橫曰亂(言吏卒皆不為常度,引兵出陣,或縱或橫,此乃自亂也);將不能料敵,以少擊眾,以弱擊強,兵無選鋒曰北(此必走之兵也)。此六者,將之不可不察也。軍之所患者三:不知軍之不可以進而進,不知軍之不可以退而退,是謂縻軍(為將,不知進退之利害,惟欲從己周權,令軍士不能收功而縻系之矣);不知三軍之事而同三軍之政,則軍惑(軍國異容,所理各異,欲以治國之法以治軍,則軍事惑亂);不知三軍之權而司三軍之任,則軍疑(不知用兵機謀之人,用為將,則軍不治而士疑惑也)。三軍既疑既惑,是謂亂軍引勝(士疑惑而無畏,則亂)。此三者,又不可不察也。兵法曰:知可與戰、不可與戰者,勝;知吾卒之可擊,而不知敵之不可以擊者,勝之半;知敵之可擊,而不知吾卒之不可以擊者,勝之半。知敵之可擊,知吾卒之可擊,而不知地形之不可以戰者,勝之半;知彼知己,百戰不殆;不知彼而知己,一勝一負;不知己,不知彼,每戰必敗。兵法曰:上下同欲者勝。故善用兵者,如攜手而使人,人人不得已也。
bīng fǎ yuē: yǐ yú dài bù yú zhě shèng. gù zhàn rú shǒu, xíng rú zhàn, yǒu gōng rú xìng. bīng fǎ yuē: jiāng néng ér jūn bù yù zhě shèng. gù bù shòu mìng yú zhǔ yǒu sān: kě shā, ér bù kě shǐ chù bù quán kě shā, ér bù shǐ jī bù shèng kě shā, ér bù kě shǐ qī bǎi xìng. cǐ sān zhě, jiāng zhī shèng bài zhī xiān de yě. fū shàng jiāng, liào dí zhī jí, jì xiǎn è yuǎn jìn kuì yùn zhī fèi rén mǎ zhī lì, gōng shǒu zhī biàn jiē zài xiǎn è yuǎn jìn. yán ruò néng liào cǐ yǐ zhì dí, nǎi wèi jiāng zhēn jí zhī dào yě. zhì yú tiān shí shěn dé, dì xíng shěn biàn, chē mǎ shěn qiáng, zhòng guǎ shěn xī, shì zú shěn jiàn, qì xiè shěn lì, jū chù shěn ān, hòu wàng shěn chá, jūn yòng shěn zú, jìn tuì shěn yí, dòng ér bù mí, jǔ ér bù qióng, liáng jiāng zhī bǎi jǔ bǎi shèng, dé cǐ dào yě. fū jiāng bù kě yùn ér zhì zhàn, hé yú lì ér dòng, bù hé yú lì ér zhǐ fēi lì bù fù, fēi děi bù yòng, fēi wēi bù zhàn, gù bù gǎn bù zhòng yě. bīng fǎ yuē: shàng fán qīng, shàng xiá zhòng. zǐ lù wèn yú kǒng zǐ yuē: zi xíng sān jūn, zé shuí yǔ? zǐ yuē: bì yě lín shì ér jù, hǎo móu ér chéng. xún qīng yuē: bǎi shì zhī chéng yě, zài gōng qí bài yě, zài màn. gù gōng shèng dài zé jí, dài shèng gōng zé miè jì shèng yù zé cóng, yù shèng jì zé xiōng. gōng móu wú kuàng, gōng shì wú kuàng, gōng lì wú kuàng, gōng zhòng wú kuàng, gōng dí wú kuàng, shì zhī wèi wǔ wú kuàng, rán hòu kě yǐ wèi tiān xià zhī jiāng ér tōng yú shén míng. shàn yòng bīng zhě, zào cì bì yú shì, diān pèi bì yú shì, qǐ yǒu bài zhě zāi? jūn zhì
兵法曰:以虞待不虞者勝。故戰如守,行如戰,有功如幸。兵法曰:將能而君不御者勝。故不受命於主有三:可殺,而不可使處不全;可殺,而不使擊不勝;可殺,而不可使欺百姓。此三者,將之勝敗之先得也。夫上將,料敵之極,計險厄遠近(饋運之費人馬之力,攻守之便皆在險厄遠近。言若能料此以制敵,乃為將臻極之道也)。至於天時審得,地形審便,車馬審強,眾寡審悉,士卒審諫,器械審利,居處審安,堠望審察,軍用審足,進退審宜,動而不迷,舉而不窮,良將之百舉百勝,得此道也。夫將不可慍而致戰,合於利而動,不合於利而止;非利不赴,非得不用,非危不戰,故不敢不重也。兵法曰:上煩輕,上暇重。子路問於孔子曰:「子行三軍,則誰與?」子曰:「必也臨事而懼,好謀而成。」荀卿曰:「百事之成也,在恭;其敗也,在慢。」故恭勝怠則吉,怠勝恭則滅;計勝欲則從,欲勝計則凶。恭謀無曠,恭事無曠,恭吏無曠,恭眾無曠,恭敵無曠,是之謂五無曠,然後可以為天下之將而通於神明。善用兵者,造次必於是,顛沛必於是,豈有敗者哉?軍制
gǔ zhě tiān zǐ liù jūn zhū hóu, dà guó sān jūn, cì guó èr jūn, xiǎo guó yī jūn. xià shāng ér shàng, zhì dù wú zài, bù kě dé ér jì yě. zhōu guān yǐ yī qīng wèi dà sī mǎ, zhǎng zhì jūn gào jìn. yòu yǒu xiǎo sī mǎ jūn sī mǎ guān, jiē yòng dài fū. yòu yǒu xìng sī mǎ xíng sī mǎ guān, jiē yòng shì. shì wèi jiàn qí zhèng, lì qí èr, shè qí kǎo, chén qí zhòng, yǐ xiāng dū shè, yǐ xiāng fǔ chéng, ér wǔ guān zhī lì bèi yǐ. fán zhì jūn, guó zhōng zì liù chǐ yǐ jí liù shí, yě zì liù chǐ jí liù shí yǒu wǔ, jiē zhēng zhī. yī xiāng wàn yǒu èr qiān wǔ bǎi jiā, jiā chū yī rén, gù wǔ rén wèi wǔ, ér shǔ zhī bǐ zhǎng wǔ wǔ wèi liǎng, ér shǔ zhī lǘ xū sì liǎng wèi zú, ér shǔ zhī zú shī wǔ zú wèi lǚ, ér shǔ zhī dǎng zhǎng wǔ lǚ wèi shī, ér shǔ zhī zhōu zhǎng wǔ shī wèi jūn, ér shǔ zhī mìng qīng, shì wèi wǔ yǒu zhǎng, liǎng yǒu sī mǎ, zú yǒu zhǎng, shī yǒu shuài, jūn yǒu jiāng yān jū shǒu zhēng xíng yǐ xiāng bù qǔ, ér shī yíng zhī fǎ bèi yǐ. qí wēi gōng yòng guǎn yí wú zhī shuō zhì guó, wǔ jiā wèi guǐ, zé wǔ rén wèi wǔ, yǒu guǐ zhǎng yǐ shuài zhī shí guǐ wèi lǐ, zé wǔ shí rén wèi xiǎo róng, lǐ yǒu sī yǐ shuài zhī sì lǐ wèi lián, zé èr bǎi rén wèi zú, yǒu lián zhǎng yǐ shuài zhī shí lián wèi xiāng, zé èr qiān rén wèi lǚ, yǒu xiāng zhǎng rén yǐ shuài zhī wǔ xiāng wèi yī shuài, zé wàn rén wèi jūn, yǒu wǔ xiāng zhī shuài yǐ shuài zhī. gù yǒu zhōng jūn zhī jūn, gāo zi zhī jūn, guó zi zhī jūn yān. lǚ zhì, lüè běn zhōu fǎ, yì dà guó sān jūn zhī zhì yě. zhàn guó yǐ qián, jūn shì zài yú lǘ lǐ, yǒu shì yān ér jiǎn jī, yǒu shí yān ér jiào xí, yú gōng xiá rì nóng zuò ér jū jiā, wèi yǒu liú tún zuò shí fān shàng zhǎng zhēng zhī fǎ. shì yǐ qí suǒ chù jūn zhì lì zhī míng, yī suí yú xiāng dǎng wéi chū shī xíng yíng, zé yǐ bù duì bì xiào zhī hào, yī qiè wèi shū. hàn yǐ hòu, dà gǎi sān dài zhī jūn, shǐ yǒu zhōu jùn jiào shì jīng dū xiào zú, ér zhǎng bīng xìng zhòng, bù rèn xiāng dǎng zhī lì yǐ. chū zhào jùn guó xuǎn yǒu cái lì zhī mín, jí wèi cái guān qí shì, shǐ shǒu wèi lìng chéng diǎn lǐng kè shì, yǐ bèi zhēng tǎo. jīng shī zé yǒu hǔ bì yǔ lín zhī shì, duō zhě qiān rén, jiù xuǎn cái gāo zhě qiān wèi jiāng jiān, ér shǔ zài guāng lù. yòu yǒu nán guān běi guān wèi shì, yǒu lìng chéng yī rén zhǎng zhī zuǒ yòu jiàn jǐ shì, yǒu dōu hóu chéng yī rén zhǎng zhī, ér shǔ zài wèi wèi. yòu yǒu yuè qí tún qí bù bīng zhǎng shuǐ shè shēng wǔ xiào shì gè qī bǎi rén, shè zhì yuán lì, shāo zūn yǒu sī mǎ, shāo zūn yǒu xiào wèi, ér shǔ zài běi jūn zhōng hòu.
古者天子六軍;諸侯,大國三軍,次國二軍,小國一軍。夏商而上,制度無載,不可得而記也。《周官》以一卿為大司馬,掌制軍誥禁。又有小司馬、軍司馬官,皆用大夫。又有興司馬、行司馬官,皆用士。是謂建其正,立其二,設其考,陳其眾,以相督攝,以相輔承,而武官之例備矣。凡制軍,國中自六尺以及六十,野自六尺及六十有五,皆征之。一鄉萬有二千五百家,家出一人,故五人為伍,而屬之比長;五伍為兩,而屬之閭胥;四兩為卒,而屬之族師;五卒為旅,而屬之黨長;五旅為師,而屬之州長;五師為軍,而屬之命卿,是謂五有長,兩有司馬,卒有長,師有帥,軍有將焉;居守征行以相部曲,而師營之法備矣。齊威公用管夷吾之說制國,五家為軌,則五人為伍,有軌長以帥之;十軌為里,則五十人為小戎,里有司以帥之;四里為連,則二百人為卒,有連長以帥之;十連為鄉,則二千人為旅,有鄉長人以帥之;五鄉為一帥,則萬人為軍,有五鄉之帥以帥之。故有中軍之軍,高子之軍,國子之軍焉。旅治,略本周法,亦大國三軍之制也。戰國以前,軍士在於閭里,有事焉而簡稽,有時焉而教習,於功暇日農作而居家,未有留屯坐食番上長征之法。是以其所處軍置吏之名,一隨於鄉黨;惟出師行營,則以部隊裨校之號,一切為殊。漢以後,大改三代之軍,始有州郡教士、京都校卒,而掌兵興眾,不任鄉黨之吏矣。初詔郡國選有材力之民,籍為材官騎士,使守尉令丞典領課試,以備征討。京師則有虎賁羽林之士,多者千人,就選材高者遷為將監,而屬在光祿。又有南官北官衛士,有令丞一人掌之;左右劍戟士,有都侯丞一人掌之,而屬在衛尉。又有越騎、屯騎、步兵、長水、射聲五校士各七百人,設置員吏,稍尊有司馬,稍尊有校尉,而屬在北軍中候。
jiē xián shí sù wèi, yǒu zhēng zé xíng. zì gāo dì zhì jiàn ān, suī shì yuán guān hào gēng yì fèi zhì bù cháng, ér hàn zhī yíng fǎ jù cǐ yě. wèi jìn yǐ jiàng, jūn hào yóu fán, chù zhì tǒng lì dà yuē rú hàn. dǎi yú xī wèi, shǐ lì zhū fǔ. fǔ bù mǎn bǎi rén, yǒu láng jiāng zhǔ zhī, lì zài èr shí sì jūn. jūn yī kāi fǔ jiāng zhī, měi èr kāi fǔ shǔ yī dà jiāng jūn. fán shí èr dà jiāng jūn, fēn shǔ liù zhù guó. suí zé měi fǔ yǒu duì fù lǚ shuài xiào wèi yīng yáng láng jiāng fù láng jiāng, bù zú yǒu bù bīng xiào wèi, qí shì yǒu yuè qí xiào wèi, zá diǎn bīng mǎ, ér zhēng fáng shàng miǎn, nèi tīng mìng yú shí èr wèi.
皆閒時宿衛,有徵則行。自高帝至建安,雖士員官號更易廢置不常,而漢之營法具此也。魏晉已降,軍號尤繁,處置統隸大約如漢。逮於西魏,始立諸府。府不滿百人,有郎將主之,隸在二十四軍。軍一開府將之,每二開府屬一大將軍。凡十二大將軍,分屬六柱國。隋則每府有隊副、旅帥、校尉、鷹揚郎將、副郎將,步卒有步兵校尉,騎士有越騎校尉,雜典兵馬,而征防上免,內聽命於十二衛。
wèi èr jiāng jūn, yī dà jiāng jūn pàn zhī. táng zhēn guān yǐ hòu, shàng fǔ zhì qiān èr bǎi rén, zhōng fǔ zhì qiān rén, xià fǔ bā bǎi rén. shí rén wèi huǒ, huǒ yǒu zhǎng, bèi liù tuó mǎ wǔ shí rén wèi yī duì, lì duì zhèng sān bǎi rén wèi yī tuán, zhì tuán xiào wèi. ér fǔ yǒu zhé chōng zuǒ yòu guǒ yì, zhī fǔ bìng pàn fǔ shì. nèi shǔ zhū wèi, zé rú suí zhì. fán wǔ shì, chéng dīng rù jūn, liù shí ér miǎn. yīng sù wèi zhě, lí wèi sān fān qí zhēng rén fáng rén, yì yǒu dié cì. qǐ xī wèi dà tǒng, zhì táng tiān bǎo, fán míng jūn fáng xiāng tuán wèi shì wǔ shì, jiē wèi cǐ yě.
衛二將軍,一大將軍判之。唐貞觀以後,上府至千二百人,中府至千人,下府八百人。十人為火,火有長,備六馱馬;五十人為一隊,立隊正;三百人為一團,置團校尉。而府有折衝、左右果毅,知府並判府事。內屬諸衛,則如隋制。凡武士,成丁入軍,六十而免。應宿衛者,離為三番;其征人防人,亦有迭次。起西魏大統,至唐天寶,凡名軍防、鄉團、衛士、武士,皆謂此也。
sòng yán táng mò wǔ dài zhī zhì, bìng hào jìn jūn, qíng miàn yíng chù, yī shí gōng shàng, cǎo jiào rì yuè, wú dé fān xiū.
宋沿唐末五代之制,並號禁軍,黥面營處,衣食公上,草教日閱,無得番休。
dà fán bǎi rén wèi dōu, wǔ dōu wèi yíng, wǔ yíng wèi jūn, shí jūn wèi xiāng, huò lì diàn qián, huò lì liǎng shì wèi sī. zì xiāng dōu zhǐ huī shǐ ér xià, jiē jié jí yǒu yuán pǐn, měi dōu lì jūn shǐ dōu tóu bīng mǎ shǐ, zé gǔ zhī duì zhèng zhī rèn yě měi yíng lì zhǐ huī shǐ, zé gǔ zhī lǚ shī zhī rèn yě měi jūn lì dōu zhǐ huī shǐ dōu yú hóu, zé gǔ zhī shī shuài zhī rèn yě měi jūn měi xiāng měi dì lì dōu zhǐ huī shǐ, zé gǔ zhī jūn jiāng zhī rèn yě. gè yǒu fù, yǐ èr qí zhèng. qí liǎng hé guān xī zhū zhōu, zé bié mù fān hàn dīng zhuàng, chà zhì jiāng zhí, yǐ xiào nèi jūn. zhì qí shù shǒu zhēng fá, zé gǔ yǒu dà jiāng yuán shuài dà zǒng guǎn, jīn wèi zhāo tǎo shǐ dōu bù shǔ shì yě. gǔ yǒu fù jiāng fù yuán shuài fù zǒng guǎn, jīn wèi zhāo tǎo fù shǐ fù bù shǔ qián xiá shì yě. gǔ yǒu tiào dàng zuǒ yòu yú hóu, jīn wèi zhī xiān fēng cè xiān fēng diàn hòu cè diàn hòu shì yě. gǔ yǒu xiào wèi yǐ xià bīng zhí, jīn wèi dōu jiàn duì jiāng zhī lèi shì yě. lì jūn zhì lì, gǔ jīn lǜ tóng, qí míng suī shū, qí rèn zé yī. fán shui wèi shī zhě, yì dāng cān kǎo qián zhì, yǐ wèi jīn shì zhī shì fǎ yān.
大凡百人為都,五都為營,五營為軍,十軍為廂,或隸殿前,或隸兩侍衛司。自廂都指揮使而下,皆節級有員品,每都立軍使都頭兵馬使,則古之隊正之任也;每營立指揮使,則古之旅師之任也;每軍立都指揮使都虞侯,則古之師帥之任也;每軍、每廂、每第立都指揮使,則古之軍將之任也。各有副,以貳其政。其兩河、關西諸州,則別募藩漢丁壯,差置將職,以效內軍。至其戍守征伐,則古有大將、元帥、大總管,今謂招討使、都部署是也。古有副將、副元帥、副總管,今謂招討副使、副部署鈐轄是也。古有跳蕩、左右虞侯,今謂之先鋒、策先鋒、殿後、策殿後是也。古有校尉已下兵職,今謂都鑒隊將之類是也。立軍制吏,古今率同,其名雖殊,其任則一。凡氵位師者,亦當參考前制,以為今事之式法焉。
strong liào bīng strong
料兵
fū dà jiāng shòu rèn, bì xiān liào rén, zhī qí cái lì zhī yǒng qiè, yì néng zhī jīng tǒng, suǒ shǐ rén gè dāng qí fēn, cǐ jūn zhī shàn zhèng yě. gǔ fǎ: mǎ bù sān jūn, měi jūn yī wàn èr qiān wǔ bǎi rén, zǒng sān wàn qī qiān wǔ bǎi rén. jìn dài yíng zhèn fǎ, huò yǐ èr wàn rén wèi lǜ. jīn àn gǔ fǎ, mǎ jūn měi jiāng sān bǎi rén, qí chà cì zé xiān yǐ shàn qí zhě, cì yǐ qiáo jiàn zhě, mò yǐ shàn yòng duǎn bīng zhě, zǒng liù qiān rén bù jūn měi jiāng wǔ bǎi rén, qí chà cì xiān yǐ qiáng lì jí zú fù zhòng néng zǒu zhě sān qiān rén, cì néng shè yuǎn qū èr bǎi lǐ zhě sān qiān rén, cì néng shè qīn zhě sì qiān rén, cì dàn néng shè yuǎn zhě sì qiān rén, cì zhuàng shuò qīng yǒng néng gé dòu zhě yī wàn rén, zǒng èr wàn sì qiān rén jiāng xiào bìng jū nèi, wèi mǎ bù zhàn bīng zhī shù yě. qí suǒ yóu cáo sī chē yù huǒ zhǎng shōu rén gōng jiàng, bié jì qī qiān wǔ bǎi rén.
夫大將受任,必先料人,知其材力之勇怯,藝能之精捅,所使人各當其分,此軍之善政也。古法:馬步三軍,每軍一萬二千五百人,總三萬七千五百人。近代營陣法,或以二萬人為率。今按古法,馬軍每將三百人,其差次則先以善騎者,次以喬健者,末以善用短兵者,總六千人;步軍每將五百人,其差次先以強力疾足、負重能走者三千人,次能射遠趨二百里者三千人,次能射親者四千人,次但能射遠者四千人,次壯碩輕勇能格鬥者一萬人,總二萬四千人;將校並居內,為馬步戰兵之數也。其所由曹司、車御、火長、收人、工匠,別計七千五百人。
cǐ hé bīng zhī dà shuài yě. guò yǔ bù jí cǐ shù zhě, yuē ér sǔn yì zhī. huò yǒu fān jiàn, zé yǐ fān jiāng tǒng yā, měi jiāng yī bǎi wǔ shí rén. fān róng dòu zhàn shàn jù sàn, bì yǐ duì shǎo wèi lì yě.
此合兵之大率也。過與不及此數者,約而損益之。或有蕃健,則以蕃將統押,每將一百五十人。蕃戎鬥戰善聚散,必以隊少為利也。
strong xuǎn fēng strong
選鋒
fū shì zú pí yǒng, bù kě hùn tóng wèi yī, yī zé yǒng shì bù quàn, pí bīng yīn qí suǒ róng, chū ér bù zhàn zì bài yě. gù bīng fǎ yuē: bīng wú xuǎn fēng yuē běi. xī qí yǐ jì jī qiáng, wèi yǐ wǔ zú fèn, qín yǐ ruì shì shèng, hàn yǒu sān hé xiá shì jiàn kè qí cái, wú wèi zhī jiě fán, qí wèi zhī jué mìng, táng zé wèi zhī tiào dàng, shì jiē xuǎn fēng zhī bié míng yě, bīng zhī shèng shù wú xiān yú cǐ. fán jūn zhòng jì jù, zé dà jiāng lēi zhū yíng, gè xuǎn jīng ruì zhī shì, xū qiáo jiàn chū zhòng wǔ yì yì gé zhě, bù wèi bié duì, dà yuē shí rén xuǎn yī, wàn rén xuǎn qiān. suǒ xuǎn wù guǎ, yào zài bì dāng, zé fù xīn jiàn jiāng tǒng yā. zì dà jiāng qīn bīng qián fēng qí fú zhī lèi, jiē pǐn liàng pèi chōng. cǐ sè zhī wài, yòu yǒu dà yǒng gǎn sǐ lè shāng zhě, jù wèi yī zú, míng yuē mào rèn zhī shì yǒu ruì qì zhuàng yǒng qiáng bào zhě, jù wèi yī zú, míng yuē xiàn chén zhī shì yǒu qí biǎo zhǎng jiàn jiē wǔ qí liè zhě, jù wèi yī zú, míng yuē yǒng ruì zhī shì yǒu zhī jù shén gōu qiáng liáng duō lì kuì pò jīn gǔ jué miè jīng qí zhě, jù wèi yī zú, míng yuē yǒng lì zhī shì yǒu yú gāo jué yuǎn qīng zú shàn zǒu zhě, jù wèi yī zú, míng yuē kòu bīng zhī shì yǒu wáng chén shī shì yù fù jiàn gōng zhě, jù wèi yī zú, míng yuē sǐ dòu zhī shì yǒu sǐ jiāng zhī rén zǐ dì yù wèi qí jiāng bào chóu zhě, jù wèi yī zú, míng yuē sǐ fèn zhī shì yǒu pín qióng fèn nù yù kuài qí zhì zhě, jù wèi yī zú, míng yuē bì sǐ zhī shì yǒu zhuì xù rù lǔ yù yǎn jī yáng míng zhě, jù wèi yī zú, míng yuē lì dùn zhī shì yǒu xū mí miǎn zuì zhī rén yù táo qí chǐ zhě, jù wèi yī zú, míng yuē rén xìng yòng zhī shì yǒu cái jì jiān rén néng fù zhòng zhì yuǎn zhě, jù wèi yī zú, míng yuē dài mìng zhī shì. yóu shì jí ér bié zhī, lǐ ér hòu zhī, shǔ zhī yú dà jiāng, yǒu jí zé suí shì hū yòng, shǐ gè shǐ suǒ néng, wú bù jǐn lì zhì xiào yě.
夫士卒疲勇,不可混同為一,一則勇士不勸,疲兵因其所容,出而不戰自敗也。故兵法曰:兵無選鋒曰北。昔齊以伎擊強,魏以武卒奮,秦以銳士勝,漢有三河俠士劍客奇才,吳謂之解煩,齊謂之決命,唐則謂之跳蕩,是皆選鋒之別名也,兵之勝術無先於此。凡軍眾既具,則大將勒諸營,各選精銳之士,須喬健出眾、武藝軼格者,部為別隊,大約十人選一,萬人選千。所選務寡,要在必當,擇腹心健將統押。自大將親兵、前鋒奇伏之類,皆品量配充。此色之外,又有大勇敢死樂傷者,聚為一卒,名曰冒刃之士;有銳氣壯勇強暴者,聚為一卒,名曰陷陳之士;有奇表長劍接武齊列者,聚為一卒,名曰勇銳之士;有枝距神鈎、強梁多力、潰破金鼓、絕滅旌旗者,聚為一卒,名曰勇力之士;有逾高絕遠、輕足善走者,聚為一卒,名曰寇兵之士;有王臣失勢、欲復見功者,聚為一卒,名曰死斗之士;有死將之人子弟、欲為其將報仇者,聚為一卒,名曰死憤之士;有貧窮忿怒、欲快其志者,聚為一卒,名曰必死之士;有贅婿入虜、欲掩跡揚名者,聚為一卒,名曰勵鈍之士;有胥靡免罪之人慾逃其恥者,聚為一卒,名曰亻幸用之士;有材技兼人能負重致遠者,聚為一卒,名曰待命之士。由是集而別之,禮而厚之,屬之於大將,有急則隨事呼用,使各使所能,無不盡力致效也。
strong xuǎn néng strong
選能
fū zǒng bīng zhī rèn, wù sōu bá zhòng cái, yǐ zhù guān tīng, yǐ zī chóu lüè. chūn qiū zhàn guó zhī jì, suī jiǔ jiǔ zhī jì, jī míng gǒu dào zhī shì, wú bù tíng jiàn shōu yǎng, yǐ wèi jǐ yòng, qí cáng qì cǎo lái fèn jī huī xià zhě, gài bù fá yǐ. gù dà jiāng yǒu shòu rèn, zé yǔ fù zuǒ jiǎng qiú rén cái. yǒu yì néng zhě, wú wèn shì zhī dà xiǎo guì jiàn, jiē zhì zài mù fǔ, yǐ bèi yì yòng. qí huò zhàng cè xié shù zì gàn yú jūn mén, yì xún shì qí yán sè, chá yàn qí suǒ lái suǒ fù kě, zé míng shì ér lù zhī. fán chén móu mì lüè chū yú rén shàng zhě, kě shǐ zuǒ móu qiǎo cí shàn shuō néng yí rén yì zhě, kě shǐ yóu shuō, lì pìn sì fāng zhī fēng sú rén qíng zhī yǐn zhě, kě shǐ zuǒ shù dé dí rén mén lú qǐng yè zhī qíng zhě, kě shǐ wèi jiān zhī shān chuān xiǎn yì xíng shì lì hài jǐng quán chú mù dào tú yū zhí zhě, kě shǐ dǎo jūn qiǎo sī chū rù, néng shuò jīn shàn mù wèi qì xiè zhě, kě shǐ zuǒ gōng cái lì qiáo jiàn, néng yuán téng gú jī yú gōu yuè lěi lái wǎng wú jī zhě, kě shǐ mì chān néng zhàn fēng hòu qì shì yuè guān xīng dié zhù zhuǎn shì dá yú xiū jiù zhě, kě shǐ zuǒ jué. fán cǐ sè lèi, fēi kě xī shù, dàn fù yī néng, jūn zhōng jiē yǒu yǐ yòng zhī, bù kě qì yě, yóu zhì jiāng zhī suǒ zāi liàng ěr. qí dài yù zī gěi, zé suí sè wèi chà cì.
夫總兵之任,務搜拔眾材,以助觀聽,以咨籌略。春秋戰國之際,雖九九之伎,雞鳴狗盜之士,無不廷見收養,以為己用,其藏器草萊奮跡麾下者,蓋不乏矣。故大將有受任,則與副佐講求人材。有異能者,無問勢之大小貴賤,皆置在幕府,以備役用。其或杖策挾術自干於軍門,亦詢視其顏色,察驗其所來;所復可,則明試而錄之。凡沉謀秘略出於人上者,可使佐謀;巧詞善說能移人意者,可使遊說,歷聘四方;知風俗人情之隱者,可使佐術;得敵人門廬請謁之情者,可使為間;知山川險易、形勢利害、井泉芻牧、道途迂直者,可使導軍;巧思出入,能爍金剡木為器械者,可使佐攻;材力喬健,能猿騰鶻擊、逾溝越壘、來往無跡者,可使密覘;能占風候氣、視月觀星、揲箸轉式、達於休咎者,可使佐譎。凡此色類,非可悉數,但負一能,軍中皆有以用之,不可棄也,由智將之所栽量爾。其待遇資給,則隨色為差次。