strong jūn xíng cì dì strong
军行次第
fán jūn jiāng fā, xiān shǐ fù xīn jí xiāng dǎo qián chān, zhú yíng gè yǐ tiào dàng qí bīng mǎ jūn xiān chū, qù yíng yī lǐ wài, dāng qián miàn bù liè. zhàn fēng duì zhù duì gè chí fú, yī yíng sì miàn bù liè duì wǔ, yī rú zhuāng shù zī zhòng qì, yī cì dì qǐ fā.
凡军将发,先使腹心及乡导前觇,逐营各以跳荡、奇兵、马军先出,去营一里外,当前面布列。战锋队、驻队各持伏,依营四面布列队伍,一如装束辎重讫,依次第起发。
fán wén dì yī jiǎo shēng jué, yòu yú hòu zhuō mǎ luó. dì èr jiǎo shēng jué, jí bǐ jià. yòu yī jūn zhuō mǎ luó. dì sān jiǎo shēng jué, yòu yú hòu jí fā, yòu yī jūn bèi jià, yòu èr jūn zhuō mǎ luó. dì sì jiǎo shēng jué, yòu yī jūn jí fā, yòu èr jūn bèi jià yǐ shàng bīng děng táng zhì, jīn guān zhī hào jiàn hé zhèn fǎ. yǐ hòu zhū jūn, měi tīng jiǎo shēng, zhuāng shù bèi jià zhǔn cǐ huò yòng dí shēng dài jiǎo, yì biàn. měi yíng gè chū yī zhàn duì, lìng qǔ yú hòu jìn zhǐ, fáng yǒu zéi zhì, biàn yòng téng jī. rú qí lù gèng xiá xiǎo, xū gèng jiā jiǎo shēng, réng lìng jiàng xiào pái cǐ cuī dū jí guò, wù lìng tíng yōng. qí bù bīng duì zī zhòng duì èr qiān bù wài yǐn, mǎ jūn qù bù jūn èr lǐ wài yǐn lǐ jìng péi xù yì tóng. jīn yǐ jūn xíng cì dì tú liè zhī yú zuǒ.
凡闻第一角声绝,右虞候捉马骡。第二角声绝,即彼驾。右一军捉马骡。第三角声绝,右虞候即发,右一军被驾,右二军捉马骡。第四角声绝,右一军即发,右二军被驾(已上兵等唐制,今官之号见合阵法)。以后诸军,每听角声,装束、被驾准此(或用笛声代角,亦便)。每营各出一战队,令取虞候进止,防有贼至,便用腾击。如其路更狭小,须更加角声,仍令将校排此催督急过,勿令停拥。其步兵队、辎重队二千步外引,马军去步军二里外引(李靖、裴绪亦同)。今以军行次第图列之于左。
yòu xíng jūn zhī fǎ, dà shuài rú cǐ, qí zī zhòng zài nèi, jì bīng sān wàn rén, fán sì bǎi duì. chú mǎ jūn bā shí duì zī zhòng liù qiān rén wài, qí bīng děng duì xī zài nèi yě. fán jūn mǎ xíng dòng, cháng xiān yòu yú hòu mǎ jūn wéi shǒu, cì yòu yú hòu bù jūn, cì yòu jūn mǎ jūn, cì yòu jūn bù jūn, cì qián jūn mǎ jūn, cì qián jūn bù jūn, cì zhōng jūn mǎ jūn, cì zhōng jūn bù jūn, cì hòu jūn mǎ jūn, cì hòu jūn bù jūn, cì zuǒ jūn mǎ bù, cì zuǒ jūn bù jūn, cì zuǒ yú hòu mǎ jūn, cì zuǒ yú hòu bù jūn. mǒu xíng měi jīng gāo chù, jí lìng sān wǔ qí mǎ tà gāo sì gù, yǐ hòu bù yú. yú jūn zhǔn cǐ hòu wàng. yòu yú hòu jì xiān fā, bàn ān yíng, tà háng dào lù, jiǎn xíng shuǐ cǎo zuǒ yú hòu xiān pái zhǎi, tà qiáo jīn, hàn hòu, shōu shí lán dào, pái běi duì zhàng, zhěng qí jūn cì, shǐ bù jiāo zá. ruò huí rù, xiān zuǒ yú hòu mǎ jūn, cì zuǒ yú hòu bù jūn, cì zuǒ jūn mǎ jūn, cì zuǒ jūn bù jūn. yú cì dì zhǔn qián què zhuǎn. qí yú hòu jūn zhí zhǎng, zhǔn chū fā jiāo huàn.
右行军之法,大率如此,其辎重在内,计兵三万人,凡四百队。除马军八十队、辎重六千人外,奇兵等队悉在内也。凡军马行动,常先右虞候马军为首,次右虞候步军,次右军马军,次右军步军,次前军马军,次前军步军,次中军马军,次中军步军,次后军马军,次后军步军,次左军马步,次左军步军,次左虞候马军,次左虞候步军。某行每经高处,即令三五骑马踏高四顾,以候不虞。余军准此候望。右虞候既先发,半安营,踏行道路,检行水草;左虞候先排窄,踏桥津,捍后,收拾阑道,排北队仗,整齐军次,使不交杂。若回入,先左虞候马军,次左虞候步军,次左军马军,次左军步军。余次第准前却转。其虞候军职掌,准初发交换。
fán dào xiá bù kě bìng xíng zhě, jí dì yī zhàn fēng duì wéi shǒu, yòu zhàn duì cì zhī, zuǒ zhàn duì yòu cì zhī, yòu zhù duì yòu cì zhī, zuǒ zhù duì yòu cì zhī. ruò dào píng chuān kuò, kě dé bìng xíng zhī, yí zuò tǒng xíng fǎ. qí tǒng xíng fǎ, měi tǒng zhàn fēng duì jū qián, liǎng zhàn duì bìng xíng cì zhī, yòu liǎng zhù duì bìng xíng cì zhī, yú tǒng zhǔn cǐ. ruò gèng kān qí tóu xíng zhě, měi tǒng wǔ duì, héng yǐn qí xíng, hòu tǒng cì zhī. rú měi tǒng sān bǎi rén, jiǎn qǔ èr bǎi wǔ shí rén, fēn wéi wǔ duì. dì yī duì wèi zhàn fēng duì, dì èr duì wèi zhàn duì, dì sān duì wèi qí fú duì, dì sì duì wǔ duì wèi zhù duì. duì tóu yī rén, fù duì yī rén. qí xià děng wǔ shí rén wéi zī zhòng duì, bié zhe duì tóu yī rén, fù duì tóu yī rén, nǐ zhàn rì yā zī zhòng, yáo wèi shēng yuán. ruò bīng shù gèng duō, jiē fàng cǐ lèi.
凡道狭不可并行者,即第一战锋队为首,右战队次之,左战队又次之,右驻队又次之,左驻队又次之。若道平川阔,可得并行之,宜作统行法。其统行法,每统战锋队居前,两战队并行次之,又两驻队并行次之,余统准此。若更堪齐头行者,每统五队,横引齐行,后统次之。如每统三百人,简取二百五十人,分为五队。第一队为战锋队,第二队为战队,第三队为奇伏队,第四队、五队为驻队。队头一人,副队一人。其下等五十人为辎重队,别著队头一人,副队头一人,拟战日押辎重,遥为声援。若兵数更多,皆放此类。
fán bīng, měi duì gěi yī qí, xíng zé yǐn duì, zhù zé lì yú duì qián huò zuò dào. dà zǒng guǎn jí fù zǒng guǎn zé lì shí qí yǐ shàng, xiǎo zǒng guǎn zé lì sì qí yǐ shàng, xíng zé qián yǐn, zhù zé lì yú zhàng qián huò zuò cè. tǒng tóu yì bié gěi yì sè qí, nǐ lín zhèn zhī shí biàn qí jìn tuì. qí duì děng qí, bié yàng zhì zào, lìng yǐn zī zhòng. gè lǐng běn jūn yíng duì, shí rèn cǐ qí.
凡兵,每队给一旗,行则引队,住则立于队前(或作倒)。大总管及副总管则立十旗以上,小总管则立四旗以上,行则前引,住则立于帐前(或作侧)。统头亦别给异色旗,拟临阵之时辨其进退。骑队等旗,别样制造,令引辎重。各领本军营队,识认此旗。
fán dà jiàng jiàn wǔ fāng qí, yī sè pèi fāng miàn qīng luàn hēi, yǐ bì dài zhī. wù yì biàn yě. zhōng yāng shàng wèi bù dòng, gù dà jiàng jūn yǐ huáng qí wèi sì qí zhī zhǔ, cháng shǐ zhū jūn zhǔn wàng zhī dà jiàng jūn suǒ zài. ruò nán fāng yǒu zéi, dà jiàng jūn chì qí yǐ yīng zhī dōng fāng yǒu zéi, zé jǔ qīng qí yǐ yīng zhī xī fāng yǒu zéi, zé jǔ bái qí yǐ yīng zhī běi fāng yǒu zéi, zé jǔ hēi qí yǐ yīng zhī wú zhàn cháng yǎn zhī. jǔ qí zhě, lìng zhū jūn zhī zéi suǒ cóng lái yě. qí zhū jūn jiàn běn fāng qí jǔ, dāng fāng miàn bīng jí zhuāng shù qí ruò yà, zé qián jìn fèn jī qí zhèng lì, jí zhǐ qí què yǎn, jí huí.
凡大将建五方旗,依色配方面(青乱黑,以碧代之。务易辨也)。中央上位不动,故大将军以黄旗为四旗之主,常使诸军准望知大将军所在。若南方有贼,大将军赤旗以应之;东方有贼,则举青旗以应之;西方有贼,则举白旗以应之;北方有贼,则举黑旗以应之;无战常偃之。举旗者,令诸军知贼所从来也。其诸军见本方旗举,当方面兵急装束;旗若亚,则前进奋击;旗正立,即止;旗却偃,即回。
fán dà jiāng, zhì gǔ sì shí miàn, xiǎo zǒng guǎn gěi shí miàn, yíng liè gěi gǔ yī miàn, xíng jí fù suí dào xià, nǐ zhòu yè jí zài dào yǒu jǐng jí jī zhī, lìng chuán xiǎng xiāng wén. rú jūn xíng shí, qián jūn zú féng zéi, jí jí jī gǔ, zhōng yāo wén zhī, chōu bīng jí jiù zhōng yāo yǒu jǐng, qián jūn biàn wǎng hòu jūn yǒu jǐng, zhōng yāo yì rú zhī fán yǒu jǐng zhě jī gǔ. bìng liàng chōu jūn bīng xiāng jiù. rú fā yǐn shāo zhǎng, gèng xū zhì gǔ chuán xiǎng, shǐ qián hòu dé wén.
凡大將,置鼓四十面,小總管給十面,營列給鼓一面,行即負隨纛下,擬晝夜及在道有警急擊之,令傳響相聞。如軍行時,前軍卒逢賊\,即急擊鼓,中腰聞之,抽兵急救;中腰有警,前軍便往;後軍有警,中腰亦如之(凡有警者擊鼓)。並量抽軍兵相救。如發引稍長,更須置鼓傳響,使前後得聞。
fán jūn xíng, xū lìng hòu qí qián chí wǔ sè qí, jiàn gōu kēng jiē huáng, hé qiáo jiē bái, shuǐ quán jiē hēi, lín mù jiē qīng, yě huǒ jiē chì, yǐ gào dà jiàng. fán jūn xíng, ruò yù dào tú ní nìng, shān hé xiǎn ài, bìng yòu yú hòu yú zhū jūn chōu qǔ yì bīng xiān xíng, yǐ chōng xiū lǐ qiáo dào kāi tuò zhǎi ài zhī yòng.
凡军行,须令候骑前持五色旗,见沟坑揭黄,河桥揭白,水泉揭黑,林木揭青,野火揭赤,以告大将。凡军行,若遇道途泥泞,山河险隘,并右虞候于诸军抽取役兵先行,以充修理桥道、开拓窄隘之用。
fán fēn bīng shù dào, yú zéi jiè xiāng féng yuǎn wàng, wèi shěn shàn è, lín fā shí xū tóng jì huì. rú yuǎn tàn xiāng jiàn zhī shí, biàn lìng dìng lì, hé lìng yī duì xiàng qián. yī bǎi bù wài, fēn wéi liǎng duì. zuǒ duì zuǒ huò fēi yòu zhuǎn, yòu duì yòu huò zuò zuǒ zhuǎn háng, qián duì yì pán xuán xiāng yìng. qì, jí bìng duì, zuǒ zhuǎn sān zā, qián jūn yòu zhuǎn sān zā, gè jì qù shí qí hào lín shí gǎi hào yì dé. rán hòu gè lìng yī rén xiāng yíng, wěi fēi zéi mǎ, jí dé qián jìn, réng xū yán bèi yǐ dài zhī.
凡分兵数道,于贼界相逢远望,未审善恶,临发时须同计会。如远探相见之时,便令定立,合令一队向前。一百步外,分为两队。左队左(或非右)转,右队右(或作左)转行,前队亦盘旋相应。讫,即并队,左转三匝,前军右转三匝,各计去时旗号(临时改号亦得)。然后各令一人相迎,委非贼马,即得前进,仍须严备以待之。
fán jūn xíng zài dào, shí lǐ qí zhěng xiū xī, sān shí lǐ huì gān liáng, liù shí lǐ shí sù gǔ fǎ: sān shí lǐ wèi yī shè. bèi dào jiān xíng, yī rì zài shě. jīn liù shí lǐ wèi shí sù, yì liàng jūn shì jí huǎn wèi jié.
凡军行在道,十里齐整休息,三十里会乾粮,六十里食宿(古法:三十里为一舍。倍道兼行,一日再舍。今六十里为食宿,亦量军士急缓为节)。
fán jūn xíng, qí zī zhòng wěi yú wěi fǎn jī zi cì fǎn bìng zài yíng zhèn zhōng ān zhì, yǐ fáng fén lüè. fán xià yíng pái bīng bù duì, rén jiē qǔ duì hòu guò fā bīng shōu jūn, rén jiē qǔ duì qián guò. rú rù chéng guō jiē xiàng zhǎi xiá liǎng miàn, xià yíng rén jí duì qián guò. fán jūn suǒ guò, xiān bào suǒ zài sì miàn gè sān lǐ, jìn jué xíng rén liù chù shuǐ lù chuán chéng, jiē lìng xī zhì. yú hòu jǐng yóu biàn jiāng yǔ dì jiè suǒ yóu xiān èr shí lǐ, yuē cǐ qīng lù.
凡军行,其辎重委(于伪反)积(子赐反)并在营阵中安置,以防焚掠。凡下营排兵布队,人皆取队后过;发兵收军,人皆取队前过。如入城郭街巷、窄狭两面,下营人即队前过。凡军所过,先报所在四面各三里,禁绝行人、六畜、水陆船乘,皆令息治。虞候井游变将与地界所由先二十里,约此清路。
xíng wéi fāng zhèn fǎ fán jūn xíng jiàn ěr zéi zhèn, huò xíng yú zéi jìng, wǒ jūn yǒu shù yíng, fā yǐn féng zéi, shǒu wěi nán jiù, xū xíng yǐn shí, xiān zhǔn wèi fāng zhèn háng liè, yǐ bīng fēn wéi sì fēn, zī zhòng wèi liǎng dào yǐn, zhàn fēng děng duì yì wèi liǎng dào yǐn. qí dì yī fēn chū fā, zī zhòng jí zhàn fēng fēn wéi sì dào héng, liǎng xíng zī zhòng zài zhōng xīn shuāng yǐn, zhàn fēng duì bìng gè zài zī zhòng wài, zuǒ yòu jiā shuāng yǐn. qí dì èr fēn, zhàn fēng duì yǔ qián miàn zuǒ yòu xíng zhàn fēng duì xiāng dāng, zī zhòng duì yǔ qián xíng zī zhòng duì xiāng dāng. qí dì sān dì sì fēn, bìng zhǔn shàng. jīn yuē háng liè tú zhī yú yòu.
行为方阵法凡军行渐迩贼阵,或行于贼境,我军有数营,发引逢贼,首尾难救,须行引时,先准为方阵行列,以兵分为四分,辎重为两道引,战锋等队亦为两道引。其第一分初发,辎重及战锋分为四道行,两行辎重在中心双引,战锋队并各在辎重外,左右夹双引。其第二分,战锋队与前面左右行战锋队相当,辎重队与前行辎重队相当。其第三、第四分,并准上。今约行列图之于右。
fán jūn xíng, jí féng zéi, jí chōu dì yī fēn zhōng liǎng xíng zī zhòng héng liè zài nèi, wèi liǎng chóng qí liǎng xíng zhàn fēng duì héng liè zài wài, liǎng chóng, wèi zhèn. qián miàn dì èr fēn zhōng liǎng xíng zī zhòng jí qián jìn, jū zhèn nèi, yòu piān zhí liè wéi liǎng chóng qí liǎng xíng zhàn fēng duì qián jìn, jū zhèn nèi, wèi liǎng chóng, jū yòu piān zī zhòng wài, wèi zhèn yòu miàn. qí dì sān fēn zhàn fēng zī zhòng, yī dì èr fēn fǎ zhuǎn wéi zhèn zuǒ miàn. dì sì fēn zhàn fēng zī zhòng yī dì yī fēn fǎ, zhuǎn wéi zhèn hòu miàn. lìng sì jiǎo xiāng hòu, jié chéng sān zhèn, huǎn jí yù zéi jí zhàn, zéi yuǎn zé chéng zhèn ér xíng. cháng lìng zī zhòng bìng jìn qián tou zhàn fēng duì, xiāng qù shí bù xià yī duì, zé zhàn fēng cháng guǒ zī zhòng. ruò féng chuān lù píng tǎn, yòng zhī yóu biàn. yào zài qián xíng duì zòng héng xiāng dāng, bù liè shǐ yún yě. qí zhì jù tú yú zuǒ.
凡军行,即逢贼,即抽第一分中两行辎重横列在内,为两重;其两行战锋队横列在外,两重,为阵。前面第二分中两行辎重即前进,居阵内,又偏直列为两重;其两行战锋队前进,居阵内,为两重,居右偏辎重外,为阵右面。其第三分战锋辎重,依第二分法转为阵左面。第四分战锋辎重依第一分法,转为阵后面。令四角相后,结成三阵,缓急遇贼即战,贼远则成阵而行。常令辎重并近前头战锋队,相去十步下一队,则战锋常裹辎重。若逢川陆平坦,用之尤便。要在前行队纵横相当,布列使匀也。其制具图于左。
fán shān lù ài xiá, bù zhèn bù dé, xū shǐ bù duì mì xiāng lián jiē, qiāng qí liǎng biān, nǔ gōng jū wài, huǎn xíng jí guò yú qiě chū ài mén. fán shèng xià xíng shī, dào zhōng shēn cǎo mào mù, sì wàng bù jué zhě, yì yuē fāng zhèn ér xíng.
凡山路隘狭,布阵不得,须使部队密相连接,枪旗两边,弩弓居外,缓行即过(馀且出隘门)。凡盛夏行师,道中深草茂木,四望不绝者,亦约方阵而行。
fán bīng yíng dí jìng, ruò guò zhōu xiàn chéng zhèn, jiē xiān shǐ rén shǒu mén, chéng zhōng rén wú de zhé chū.
凡兵迎敌境,若过州县城镇,皆先使人守门,城中人无得辄出。
fán rù dí jìng, ruò chuán dù qiáo liáng, xiān guò zhòng wù shì zhī, rán hòu dù jūn.
凡入敌境,若船渡桥梁,先过重物试之,然后渡军。
fán jūn rù zéi jìng, suǒ jīng yào lù píng lù, xū qiǎn rén qián xíng, tàn dì shěn shì. lǜ dí rén xiān zuò fāng tián yīn kēng, zhǒng miáo yú shàng, yòu xiàn rén mǎ. fán bào kòu lái jié lüè niú mǎ huò cái, bù kě qīng dòng. qí chū zhì qì ruì, fàn zhī wèi bì shèng, hòu qí qù, zé yāo jī zhī.
凡军入贼境,所经要路平陆,须遣人前行,探地审试。虑敌人先作方田阴坑,种苗于上,诱陷人马。凡暴寇来劫掠牛马货财,不可轻动。其初至气锐,犯之未必胜,候其去,则邀击之。
fán qí jūn rù zéi jìng, wéi zhàn, qí wài yú wù bù dé fù jīn liǎng zhī zhòng. bù jūn zhàn jù wài, dài wù bù dé guò shí jīn.
凡骑军入贼境,惟战,其外余物不得负斤两之重。步军战具外,带物不得过十斤。
jìn xuān fán bīng tǐ shàng jìng è xuān, jìng zé yǒu xù, xuān zé bì luàn. qí jūn xíng zài lù, ruò yào huàn rén, jí jìn tuì zhǐ xī, lìng měi duì qǔ xiǎo shì zhě liǎng rén, yī rén zhí xiǎo fēi qí zi, yú běn duì wài, bàng xíng, qù duì shí bù yǐ wéi wàng yī rén zhuān tīng dài huàn. rú qù zéi jìn, jí dì xiāng àn bào. yù lìng zhǐ xī, jí wò qí zi, dāng duì xià jí zhù. hòu jiàn qí lì, jí sù xíng. huò yào chōu tuì, lìng qí zi bú zhù qián zhāo, dāng duì huí shēn sù xíng. qí dà jūn shǒu wěi yì gè chà xiǎo xiào lǐng zhǔ jiàng chǔ fèn, tā rén bù dé zhé chuán shēng.
禁喧凡兵体尚静恶喧,静则有序,喧则必乱。其军行在路,若要唤人,及进退止息,令每队取晓事者两人,一人执小绯旗子,于本队外,傍行,去队十步以为望;一人专听待唤。如去贼近,即递相暗报。欲令止息,即卧旗子,当队下即住。候见旗立,即速行。或要抽退,令旗子不住前招,当队回身速行。其大军首尾亦各差小校领主将处分,他人不得辄传声。
dù xiǎn fán jūn xíng, rù shān lín yì huì zhī dì, fáng yǒu fú bīng, xiān xū xuǎn jiàn sān èr bǎi rén, yú xiǎn zǔ bù fáng zhī dì tōu lù guò, bǎ qí chū dào. yòu xuǎn xiāo yǒng dāng dào suǒ sōu, huò zì gāo shān shù miǎo shǐ rén yuǎn shì. shěn wú cáng fú, fēn bīng qián hòu yǐ wéi zhèn zhè, rán hòu qiǎn zī zhòng lǎo xiǎo xiān dù, yǐ bù bīng jì jìn, qí jì shuǐ yì rú zhī. fán yù kēng xué kuò sān wǔ zhàng, rén mǎ bù kě tōng, jí lìng jūn zhōng měi rén bǎ yī mù jué zǐ, jí yī shù xīn chú zhī lèi, jù chuán tián zhī, fāng kě dù.
度险凡军行,入山林翳会之地,防有伏兵,先须选し健三二百人,于险阻不防之地偷路过,把其出道。又选骁勇当道索搜,或自高山树杪使人远视。审无藏伏,分兵前后以为镇柘,然后遣辎重老小先渡,以步兵继进,其济水亦如之。凡遇坑穴阔三五丈,人马不可通,即令军中每人把一木橛子,及一束薪刍之类,遽传填之,方可渡。
fán yù qiào yá jùn bì zhī zǔ, zé yǐ jiē tī yǐ qí bì, xuǎn jiàn zhě, shǒu zhí gōu gān, shēn xì èr shéng suǒ, yuán tī bìng gōu mù shí ér shàng. zhì bù wěn chù, jí jì shéng yú mù, chuí liǎng tóu zhì dì, xì héng guān wèi ruǎn tī, yǔ zhòng jūn pān yuán, bìng xù jiā shéng suǒ jí zhuì rén dēng zhī.
凡遇峭崖峻壁之阻,则以接梯倚其壁,选し健者,手执钩竿,身系二绳索,缘梯并勾木石而上。至不稳处,即系绳于木,垂两头至地,系横关为软梯,与众军攀缘,并续加绳索及缒人登之。
chū ài fán jūn xíng zéi jìng, ruò féng shān shuǐ zhǎi ài, qiáo liáng jì dù, xū fáng yōng è, zì xiāng zào jiàn, jí wèi dí rén yāo jié, xiān lìng zuǒ yòu xiāng yú hòu gè lǐng dì yī duì guò, biàn yú liǎng biān zhuō duì pái zhèn, yǐ wéi fáng zhāo. cì dì èr duì guò, yǐ cì pái lì. dì sān duì yì rú zhī. yú jūn yì zhǔn cǐ. dài mò duì guò jǐn, jí zuǒ yòu liǎng xiāng duì xíng yǐn fā. rú fēi zéi jìng, jí jūn wǔ xiāng lián huǎn xíng. guò dù, yī cháng yǐn fā, réng zhì chì hòu yuǎn wàng rú qián fǎ.
出隘凡军行贼境,若逢山水窄隘,桥梁济渡,须防壅遏,自相躁践,及为敌人邀截,先令左右厢虞候各领第一队过,便于两边卓队排阵,以为防招。次第二队过,以次排立。第三队亦如之。余军亦准此。待末队过尽,即左右两厢对行引发。如非贼境,即军伍相连缓行。过渡,依常引发,仍置斥候远望如前法。
jī liáng fū qiān lǐ kuì liáng, shì yǒu jī sè qiáo sū hòu cuàn, shī bù sù bǎo. kuàng shēn rù dí jìng, fēi wǎn bù tōng, xí shī jí kòu, yì zī nǐ bèi. suī yún yīn liáng yú dí, yì yú qīng yě yǐ dài. jiù fǎ: rén chí gān liáng sān dòu, kě yòng shù xún. ruò bān shī zài dào, qù jìng yóu yuǎn, chǔ zhù fá jué, jí xū jiǎn zé léi shòu niú mǎ yīng zú, yǐ chōng jūn shí, shù quán rén lì, bù zhì wéi zéi kùn bī. jiù fǎ: mǐ yī shí, qǔ wú gǔ zhě jìng táo chuī shú, xià jiāng shuǐ zhōng rén shuǐ pù gàn, táo qù chén, yòu zhēng pù zhī.
赍粮夫千里馈粮,士有饥色;樵苏后爨,师不宿饱。况深入敌境,飞挽不通,袭师及寇,益资拟备。虽云因粮于敌,亦虞清野以待。旧法:人持乾粮三斗,可用数旬。若班师在道,去境犹远,储贮乏绝,即须拣择羸瘦牛马应卒,以充军食,庶全人力,不至为贼困逼。旧法:米一石,取无谷者净淘炊熟,下浆水中壬水曝干,淘去尘,又蒸曝之。
jīng shí biàn, kě dé èr dòu. měi shí qǔ yī dà hé, xiān yǐ shú shuǐ jìn zhī, dài shī chè, rán hòu zhǔ shí zhī. yī rén kě wǔ shí rì. yán sān shēng, yǐ shuǐ hé rù guō zhōng, tàn huǒ shāo zhī, jí jiān xiǎo bù xiāo. yī rén shí kě wǔ shí rì, yòu yí xià yuè jiāng xíng. cū bù yī chǐ, yǐ yī shēng yàn cù jìn, pù gàn, yǐ cù jǐn wèi dù. měi shí yǐ fāng cùn zhǔ zhī, kě shí wǔ shí rì. qǔ xiǎo mài miàn, zuò zhēng bǐng yī méi, jìn cù yī shēng huò zuò fēng, pù gàn, yǐ cù jǐn wèi dù. měi shí shí, wú tóng zǐ dà zhǔ zhī, rén kě shí wǔ shí rì.
经十遍,可得二斗。每食取一大合,先以熟水浸之,待湿彻,然后煮食之。一人可五十日。盐三升,以水和入锅中,炭火烧之,即坚小不消。一人食可五十日,又宜夏月将行。粗布一尺,以一升酽醋浸,曝干,以醋尽为度。每食以方寸煮之,可食五十日。取小麦面,作蒸饼一枚,浸醋一升(或作丰),曝干,以醋尽为度。每食时,梧桐子大煮之,人可食五十日。
shì sān shēng, dǎo rú gāo, jiā yán wǔ shēng, niǎn zuò bǐng zi, pù gàn. měi shí rú zǎo hé dà, yǐ dài jiàng cài. rén kě shí wǔ shí rì. mǐ yī shēng, rén shí kě yī rì. niú yī tóu, shí zhī wǔ shí rén rì. mǎ yī pǐ, shí zhī wǔ shí rén, kě yī rì. lǘ yī tóu, shí zhī sān shí rén, kě yī rì.
豉三升,捣如膏,加盐五升,捻作饼子,曝干。每食如枣核大,以代酱菜。人可食五十日。米一升,人食可一日。牛一头,食之五十人日。马一匹,食之五十人,可一日。驴一头,食之三十人,可一日。
rú gèng jí nàn, zhū róng zhuāng yòng pí zhě, yì kě zhǔ shí jiù jī.
如更急难,诸戎装用皮者,亦可煮食救饥。
shān xíng, jí cǎi sōng pí, měi shí jīn yǔ mǐ wǔ hé zhǔ zhī, lìng làn shú. bàn jīn yī rén kě shí yī rì.
山行,即采松皮,每十斤与米五合煮之,令烂熟。半斤一人可食一日。
měi rén jiāng yóu má bàn shēng, rú kě, qǔ sān shí lì hán zhī, lì zhǐ.
每人将油麻半升,如渴,取三十粒含之,立止。
yì kě jiāng wū méi gān lào xíng.
亦可将乌梅、干酪行。
měi rén jiāng hú lú zi huò zhú tǒng pí huò shòu èr shēng zhě, liào qián chéng zhī shuǐ, jí shèng xíng.
每人将葫芦子、或竹筒皮、或受二升者,料前程之水,即盛行。
mǎ jūn, měi rén jiāng gān lào yǔ mǎ, kǒng mǎ kě fá.
马军,每人将干酪与马,恐马渴乏。
jìn dài biān bīng yuǎn xíng, zé yǒu mí bǐng zhòu fàn dài zá bǐng zhī lèi. mí bǐng, yòng mí mò zuò bǐng, tóu fèi tāng hé wèi bǐng, hòu yī fēn. hòu lěng, qiè zuò qí zǐ, pù gàn, shōu zhù. rú zài yíng zhài nèi, yǐ tāng wò ér shí zhī rú lù xíng jí zhàn zhèn zhōng, gàn shí zhī, wèi měi bù kě. yú yú zá bǐng zhòu fàn bìng zhì rú cháng fǎ, wéi pù jí gàn, lìng kě qí chí jí jiǔ.
近代边兵远行,则有麋饼、皱饭、袋、杂饼之类。麋饼,用麋末作饼,投沸汤和为饼,厚一分。候冷,切作棋子,曝干,收贮。如在营寨内,以汤沃而食之;如路行及战阵中,干食之,味美不渴。余于杂饼、皱饭、并制如常法,惟曝极干,令可齐持及久。
chì hòu tīng wàng fán jūn qiǎn hòu lì, bì zé jīng míng yǒng gǎn qí móu yuǎn lǜ zhě. lìng bǐ xiāng guó zhī rén yǐn dǎo ér wǎng, huò kè shòu zú, jí zhōng lù wèi què xíng zhī zhuàng huò shàng guān wēi qín, ér yǐn fú cóng báo zhī jiān. gài yù mì shēng huì jī, tì rén zhī jué, rán hòu qīng ěr ér tīng, zhuān mù ér shì, dì cì tā wù, yǐ yíng zhī dí rén zhī qíng. gù jiàn shuǐ hén, zé zhī dí jì zhī zǎo wǎn guān shù dòng, zé yàn kòu lái zhī chí zhòu zhòng cǎo duō zhàng zhě, shǐ wǒ yí yě fēi niǎo bù pō zhě, xià yǒu fú bīng yě hài shòu bēn táo zhě, móu qián xí yě dí lái zhī fú, yú jiàn chá dí xíng mén. fán cǐ zhī lèi, jiē kě chá ér yù zhī zhī. bì dài féng dí zhī jūn, ér hòu yòng qí ěr mù, zé bù néng jí yǐ. ruò shī xíng, chì hòu duō zé gāo yào zhī chù chá wàng sì biān, qián tàn bù dé tuī hòu tàn yǐ wéi fēng, zuǒ máo bù dé wàng yòu máo yǐ wéi gù, shì yǐ jūn xíng jūn zhǐ, bì xiān jǐn tīng hòu zhī fǎ yě.
斥堠听望凡军遣候吏,必择精明勇敢奇谋远虑者。令彼乡国之人引导而往,或刻兽足,即中路为却行之状;或上冠微禽,而隐伏丛薄之间。盖欲密声晦迹,惕人知觉,然后倾耳而听,专目而视,谛伺它物,以迎知敌人之情。故见水痕,则知敌济之早晚;观树动,则验寇来之驰骤;众草多障者,使我疑也;飞鸟不泊者,下有伏兵也;骇兽奔逃者,谋潜袭也(敌来之伏,余见察敌形门)。凡此之类,皆可察而预知之。必待逢敌之军,而后用其耳目,则不能及矣。若师行,斥堠多择高要之处察望四边,前探不得推后探以为锋,左矛不得望右矛以为固,是以军行军止,必先谨听候之法也。
tàn qí jūn qián jí zuǒ yòu xià dào gè shí lǐ zhī nèi, wǔ rén wéi yī bù, rén chí yī bái fān, yī jiàng fān. jiàn qí zéi jǔ jiàng fān, jiàn bù zéi jǔ bái fān, zhuǎn yǔ hòu dì èr dì sān bù zhū zhǔ zhě bái zhī. zéi bǎi rén yǐ xià, dàn jǔ fān zhǐ bǎi rén yǐ shàng, jǔ fān dà hū, zhǔ zhě qiǎn jí mǎ wǎng shì.
探旗军前及左右下道各十里之内,五人为一部,人持一白幡,一绛幡。见骑贼举绛幡,见步贼举白幡,转语后第二、第三部诸主者白之。贼百人已下,但举幡指;百人已上,举幡大呼,主者遣疾马往视。
tàn mǎ jūn xíng qián hòu jí zuǒ yòu lē shàng wǔ lǐ, zhe tàn mǎ liǎng qí, shí lǐ jiā liǎng qí, shí wǔ lǐ gèng jiā liǎng qí, zhì sān shí yòng shí èr qí, qián hòu wèi yī dào. qí zuì yuǎn jí yǐ cì yuǎn zhě, gè děng dì jiǎn zhuàng mǎ gěi yǔ zhī, mǎ ruò zé kǒng wèi zéi suǒ qín. ruò bīng duō, fā yǐn shāo zhǎng, jí lē shàng gèng liàng jiā yī liǎng dào. qí chéng mǎ rén, měi lìng yáo xiāng jiàn, cháng jiē gāo xíng. gè zhí yī fāng miàn qí, wú zéi zé juǎn, yǒu zéi zé shū, yǐ cì dì yīng zhì dà jūn. dà jūn jiàn qí zhǎn, zé zhī zéi zhì, shù xiān zéi lái, zú dé zé lì biàn shè jī yìng biàn, yíng qián chū zhàn yě.
探马军行前后及左右肋上五里,著探马两骑,十里加两骑,十五里更加两骑,至三十用十二骑,前后为一道。其最远及以次远者,各等第拣壮马给与之,马弱则恐为贼所擒。若兵多,发引稍长,即肋上更量加一两道。其乘马人,每令遥相见,常接高行。各执一方面旗,无贼则卷,有贼则舒,以次递应至大军。大军见旗展,则知贼至,庶先贼来,足得择利便设机应变,迎前出战也。
dì pù fán jūn xíng, qù yíng zhèn èr bǎi lǐ yǐ lái, xū zhì dì pù yǐ tàn bào jǐng jí, wù zé yào jìng, shǐ wǎng lái jí sù. píng lù, bié zhì jiàn zú zhī rén. shuǐ lù, yì zuò fēi tǐng. huò wǔ lǐ, huò shí lǐ yī pù. cóng fēi kòu lái zhī fāng, yì xū zhì zhī.
递铺凡军行,去营镇二百里以来,须置递铺以探报警急,务择要径,使往来疾速。平陆,别置健卒之人。水路,亦作飞艇。或五里,或十里一铺。从非寇来之方,亦须置之。
fēng huǒ fēng suì, jūn zhōng zhī ěr mù, yù bèi zhī dào, bù kě quē yě. táng bīng bù yǒu fēng shì, yóu wéi xiáng jù. jīn zhī biān sài suǒ zhì, zé pō wéi jiǎn lüè ér yì cóng. táng lǐ quán suǒ jì fǎ zhì, shì yǔ jīn tóng. jīn yǐ táng shì lù wèi qián, ér jīn fǎ cì zhī, shù cān kǎo yòng yān. táng fǎ: fán biān chéng hòu wàng, měi sān shí lǐ zhì yī fēng, xū zài shān lǐng gāo jùn chù. ruò yǒu shān gāng gé jué, dì xíng bù biàn, zé bù xiàn yī shù, yào zài fēng fēng xiāng wàng. ruò lín biān jiè, zé fēng huǒ wài zhōu zhù chéng zhàng.
烽火烽燧,军中之耳目,豫备之道,不可阙也。唐兵部有烽式,尤为详具。今之边塞所置,则颇为简略而易从。唐李筌所记法制,适与今同。今以唐式录为前,而今法次之,庶参考用焉。唐法:凡边城堠望,每三十里置一烽,须在山岭高峻处。若有山冈隔绝,地形不便,则不限一数,要在烽烽相望。若临边界,则烽火外周筑城障。
fán zhǎng fēng huǒ, zhì shuài yī rén, fù yī rén, měi fēng zhì fēng zi liù rén, bìng qǔ jǐn xìn yǒu jiā kǒu zhě chōng. fù shuài wǎng lái jiǎn jiào, fēng zi wǔ rén fēn gèng kè wàng shì, yī rén zhǎng sòng fú dié, bìng èr nián yī dài, dài qiě xū jiào xīn rén tōng jiě, shǐ dé dài qù. rú biān jìng yòng bīng shí, gèng jiā wèi bīng wǔ rén, jiān shōu fēng chéng. wú wèi bīng, zé xuǎn xiāng dīng wǔ jiàn zhě gěi zhàng chōng. zhì fēng zhī fǎ: měi fēng bié yǒu tǔ tǒng sì kǒu, tǒng jiān huǒ tái sì jù, tái shàng chā jué, nǐ ān huǒ jǔ, gè xiāng qù èr shí wǔ bù. rú shān xiǎn dì xiá, xià jí èr shí wǔ bù, dàn qǔ yīng huǒ fēn míng, bù xū xiàn yuǎn jìn. qí yān tǒng gè gāo yī zhàng wǔ chǐ, zì bàn yǐ xià, sì miàn gè kuò yī zhàng èr chǐ xiàng shàng, zé jiàn ruì xiá. zào tǒng, xiān ní lǐ, hòu ní biǎo, shǐ bù lòu yān. tǒng shàng zhe wú dǐ wǎ pén gài zhī, wù lìng yān chū xià yǒu niǎo lú zào kǒu, qù dì sān chǐ, zòng héng gè yī chǐ wǔ cùn, zhe mén kāi bì. qí niǎo lú zào mén yòng mù wèi gǔ, hòu ní zhī, wù lìng huǒ yàn shāo jí. qí fēng tǒng zhī wài, jiē zuò shēn qiàn huán rào. zài fēng zhù bèi zhī wù, yào chái gǎo mù cái. měi suì qiū qián, bié cǎi ài hāo jīng yè wěi tiáo cǎo jié, jiē yào xiāng zá, wèi méi yān zhī xīn. jí zhì má yùn huǒ zuān láng fèn zhī shǔ, suǒ wěi yú wěi fǎn jī zi cì fǎn chù, yì jué qiàn huán zhī, fáng yě shāo yán liáo jìn biān zhě, yì liàng gěi gōng nǔ.
凡掌烽火,置帅一人,副一人,每烽置烽子六人,并取谨信有家口者充。副帅往来检校,烽子五人分更刻望视,一人掌送符牒,并二年一代,代且须教新人通解,始得代去。如边境用兵时,更加卫兵五人,兼收烽城。无卫兵,则选乡丁武健者给仗充。置烽之法:每烽别有土筒四口,筒间火台四具,台上插橛,拟安火矩,各相去二十五步。如山险地狭,下及二十五步,但取应火分明,不须限远近。其烟筒各高一丈五尺,自半已下,四面各阔一丈二尺;向上,则渐锐狭。造筒,先泥里,后泥表,使不漏烟。筒上著无底瓦盆盖之,勿令烟出;下有鸟炉灶口,去地三尺,纵横各一尺五寸,着门开闭。其鸟炉灶门用木为骨,厚泥之,勿令火焰烧及。其烽筒之外,皆作深堑环绕。在锋贮备之物,要柴藁木材。每岁秋前,别采艾蒿茎叶苇条草节,皆要相杂,为枚烟之薪。及置麻蕴火钻狼粪之属,所委(于伪反)积(子赐反)处,亦掘堑环之,防野烧延燎近边者,亦量给弓弩。
yòng fēng huǒ zhī fǎ: yīng huǒ jù zhǎng bā chǐ, jué shàng huǒ jù zhǎng wǔ chǐ, bìng èr chǐ wéi. gàn wěi zuò xīn, wěi shàng yòng gān cǎo jié fù, fù chù zhōu huí chā féi mù. qí cì jù jué děng, zài fēng měi dào dāng xù yī qiān huò zuò shí jù yǐ shàng, yú shè xià zuò jià jī zhù, bù dé yǔ shī. qí tǔ tǒng lǐ, cháng xū yù zhe yáng fèn yù xīn huǒ shǐ nuǎn. fán yīng huǒ tǔ tǒng, ruò xiàng dōng yīng, tǒng kǒu xī kāi ruò xiàng xī yīng, tǒng kǒu dōng kāi nán běi zhǔn cǐ. zhū fēng yān xiāng yìng shí, yú tǔ tǒng páng jí shàng lì kāi pén fàng yān, hé pén miè yān. qí yān kàn fàng shí, ruò wú shì, jǐn yī shí yǒu shì, jǐn yī rì. ruò zhòu fàng yān, zhì yè jí fàng huǒ, wú shì jǐn yī yè. ruò yè fàng huǒ, zhì tiān xiǎo hái xù fàng yān, hòu fēng fàng qì, qián fēng bù yīng, yān jǐn yī shí, huǒ jǐn yī jù, jí chà jiǎo lì rén zǒu wèn tàn zhī. shī hòu huò bèi zéi yǎn zhuō, qí jiǎo lì rén wèn zhě jí yì xū fáng lǜ, qiě zhì fēng cè yáo tīng, rú wú xiāo xī, huàn fēng shī xìng míng, ruò wú rén yìng jiē, xiān jìng guò xiàng qián fēng, yī shì fàng huǒ. réng lù bèi zhuō shī hòu zhī zhuàng, gào suǒ zài zhōu xiàn kān dāng.
用烽火之法:应火炬长八尺,橛上火炬长五尺,并二尺围。干苇作薪,苇上用干草节缚,缚处周回插肥木。其次炬橛等,在烽每道当蓄一千(或作十)具以上,于舍下作架积贮,不得雨湿。其土筒里,常须预着羊粪郁心火使暖。凡应火土筒,若向东应,筒口西开;若向西应,筒口东开;南北准此。诸烽烟相应时,于土筒旁级上立开盆放烟,合盆灭烟。其烟看放时,若无事,尽一时;有事,尽一日。若昼放烟,至夜即放火,无事尽一夜。若夜放火,至天晓还续放烟,后烽放讫,前烽不应,烟尽一时,火尽一炬,即差脚力人走问探知。失堠或被贼掩捉,其脚力人问者即亦须防虑,且至烽侧遥听,如无消息,唤烽师姓名,若无人应接,先径过向前烽,依式放火。仍录被捉失堠之状,告所在州县勘当。
fán bái rì fàng yān, yè fàng huǒ, xiān xū kàn tǒng lǐ zhì shí bù cuò, rán hòu xiāng yìng shí. jiāng huǒ jù jiù niǎo lú zào kǒu lǐ fén shú chéng yàn, jí chū wèi yīng. yī jù huǒ, yī rén yīng èr jù huǒ, èr rén yīng sān jù huǒ, sān rén yīng sì jù huǒ, sì rén yīng. ruò yīng miè shí, jiāng yīng huǒ jù chā niǎo lú zào kǒu lǐ, bù dé huǒ yàn chū wài. yīng miè qì, bié zhuō wǔ chǐ huǒ jù, ān zhe tǔ tái jué shàng. yān xiāng yìng shí, yī lú tǒng yān, yī rén kāi bì èr tǒng yān, èr rén kāi bì sān tǒng yān, sān rén kāi bì sì tǒng yān, sì rén kāi bì. ruò zhòu rì yīn huì wù qǐ, wàng yān bú jiàn, yuán fàng zhī suǒ jí chà jiǎo lì rén sù gào qián fēng wù kāi zhī chù, yī shì fàng yān. rú yǒu yī fēng chéng liǎng dào yǐ shàng fēng zhě, yòng qí yī rén, nǐ gào zhōu xiàn fā yì, bào fēng lái zhī chù. ruò fēng yǔ yì xiāng lián zhě, zhǐ chà yì mǎ.
凡白日放烟,夜放火,先须看筒里至实不错,然后相应时。将火炬就鸟炉灶口里焚熟成焰,即出为应。一炬火,一人应;二炬火,二人应;三炬火,三人应;四炬火,四人应。若应灭时,将应火炬插鸟炉灶口里,不得火焰出外。应灭讫,别捉五尺火炬,安着土台橛上。烟相应时,一炉筒烟,一人开闭;二筒烟,二人开闭;三筒烟,三人开闭;四筒烟,四人开闭。若昼日阴晦雾起,望烟不见,原放之所即差脚力人速告前锋;雾开之处,依式放烟。如有一烽承两道已上烽者,用骑一人,拟告州县发驿,报烽来之处。若烽与驿相连者,只差驿马。
fán kòu zéi rù jìng, mǎ bù bīng wǔ shí rén yǐ shàng, bù mǎn wǔ bǎi rén, fàng fēng yī jù dé fān jiè shì yí, jí yǒu yān chén, zhī yù nán rù, fàng fēng liǎng jù ruò yú kòu zéi wǔ bǎi rén yǐ shàng, bù mǎn sān qiān rén, yì fàng liǎng jù fān zéi wǔ bǎi qí yǐ shàng, bù mǎn qiān qí, shěn zhī nán rù, fàng fēng sān jù ruò yú zéi kòu sān qiān qí yǐ shàng, yì wàng sān jù ruò yú fān zéi qiān rén yǐ shàng, bù zhī tóu shù, fàng fēng sì jù ruò yú kòu zéi yī wàn rén yǐ shàng, yì fàng sì jù. qí fàng fēng yī jù zhě, zhì suǒ guǎn zhōu xiàn zhèn zhǐ nán jù yǐ shàng zhě, bìng zhì jīng. xiān fàng yān huǒ chù zhōu xiàn zhèn jí lù zhuàng chí yì zòu wén. ruò yī shì fàng fēng zhì jīng qì, zéi huí zhě, fàng fēng yī jù bào píng ān. fán fàng fēng gào zéi zhě, sān yīng sān miè bào píng ān zhě, liǎng yīng liǎng miè.
凡寇贼入境,马步兵五十人以上,不满五百人,放烽一炬;得蕃界事宜,及有烟尘,知欲南入,放烽两炬;若馀寇贼五百人以上,不满三千人,亦放两炬;蕃贼五百骑以上,不满千骑,审知南入,放烽三炬;若余贼寇三千骑以上,亦望三炬;若余蕃贼千人以上,不知头数,放烽四炬;若余寇贼一万人以上,亦放四炬。其放烽一炬者,至所管州县镇止;南炬以上者,并至京。先放烟火处州县镇即录状驰驿奏闻。若依式放烽至京讫,贼回者,放烽一炬报平安。凡放烽告贼者,三应三灭;报平安者,两应两灭。
fán gào zéi fēng qǐ chù, jí xū chuán gào suí jìn zhōu zhèn xiàn chéng bǎo cūn fāng děng rén, lìng dāng chù jǐng gù, bù dé làng xíng dì dié.
凡告贼锋起处,即须传告随近州镇县、城堡、村坊等人,令当处警固,不得浪行递牒。
fán fēng hào yǐn mì, bù lìng rén jiě zhě, wéi fēng shuài fēng fù zì zhí, fēng zi yì bù dé zhī wěi.
凡烽号隐密,不令人解者,惟烽帅、烽副自执,锋子亦不得知委。
fán fēng shuài fēng fù dāng fān zhě, cháng xū zài fēng tái jiǎn shì. ruò jiāng jiā kǒu, tīng yú qiàn nèi ān pō. fēng zi zé zhòu fēn wéi wǔ fān, yè fēn chí wǔ gēng zhòu hòu yān, yè wàng huǒ. fán yān huǒ, yī zhòu yè xū xíng èr qiān lǐ. jīn fǎ yǔ lǐ quán fǎ tóng, míng fēng tái yú gāo shān sì wàng xiǎn jué chǔ zhì. wú shān, yì yú píng dì zhì, xià zhù yáng mǎ chéng, gāo xià rèn biàn. cháng yǐ sān wǔ wéi zhǔn: tái gāo wǔ chǐ, xià kuò sān chǐ, shàng kuò yī chǐ. xíng tú: shàng jiàn yuán wū fù zhī wū dǐ jìng kuò yī zhàng liù chǐ, yī miàn tiào chū sān chǐ, yǐ bǎn wèi shàng fù xià zhàn. wū shàng zhì tū zào sān suǒ, tái xià yì zhì sān suǒ, bìng yǐ shí huī ní shì qí biǎo lǐ. fù zhì chái lóng sān suǒ, liú huǒ shéng sān tiáo, zài tái cè jìn. shàng xià yòng qū xī tī, shàng qì, fù shōu zhī. sì bì kāi wàng zéi kǒng, jí ān huǒ tǒng, zhì shuǐ yīng gān liáng má yùn huǒ zhèn hāo ài láng fèn niú yáng fèn. měi dàn yè píng ān, jǔ yī huǒ wén jǐng gǔ, jǔ èr huǒ jiàn yān chén, jǔ sān huǒ jiàn zéi, shāo lóng chái. rú měi zǎo yè píng ān huǒ bù lái, zé fēng zi wèi zéi suǒ zhuō. yī fēng liù rén, wǔ rén fēng zi, dì zhī gēng lòu, guān wàng dòng jìng yī rén fēng shuài, zhī wén shū fú dié zhuǎn dì zhī shì.
凡烽帅、烽副当番者,常须在烽台检视。若将家口,听于堑内安泊。烽子则昼分为五番,夜分持五更;昼候烟,夜望火。凡烟火,一昼夜须行二千里。今法(与李筌法同),明锋台于高山四望险绝处置。无山,亦于平地置,下筑羊马城,高下任便。常以三五为准:台高五尺,下阔三尺,上阔一尺。形图:上建圆屋覆之;屋底径阔一丈六尺,一面跳出三尺,以版为上覆下栈。屋上置突灶三所,台下亦置三所,并以石灰泥饰其表里。复置柴笼三所,流火绳三条,在台侧近。上下用屈膝梯,上讫,复收之。四壁开望贼孔,及安火筒,置水罂、干粮、麻蕴、火镇、蒿艾、狼粪、牛羊粪。每旦夜平安,举一火;闻警鼓,举二火;见烟尘,举三火;见贼,烧笼柴。如每早夜平安火不来,则锋子为贼所捉。一烽六人,五人烽子,递知更漏,观望动静;一人烽帅,知文书符牒转递之事。
xíng fēng fán jūn mǎ chū xíng, nǐ tíng sān wǔ rì, jí xū qù jūn yī èr lǐ yǐ lái quán zhì fēng. rú yǒu dòng jìng, jǔ fēng xiāng bào. qí fēng bìng yú zéi lái yào lù, měi èr shí lǐ yī fēng, lián jiē zhì jūn suǒ. qí yóu yì mǎ qí, zhòu rì yóu yì hòu shì, zhì mù, jí yí shí lǐ wài zhǐ sù, fáng zéi tú mù jiān jiàn yān huǒ, yǎn xí fēng rén. qí zéi lù zuǒ yòu, réng fú rén sù zhǐ, yǐ tīng zéi tú. rú jué zéi lái, jí jǔ fēng dì bào jūn sī. zéi shí qí yǐ xià, jí jǔ xiǎo jù huǒ, qián fēng yīng qì, jí miè huǒ. ruò bù jí bǎi qí zhì èr bǎi qí, jí yú yī jù. ruò sān bǎi qí zhì sì bǎi qí, jí fàng èr jù. ruò wǔ bǎi qí zhì wǔ qiān qí, jí fàng sān jù. zhǔn qián yīng miè. qián fēng yīng qì, jí fù jūn. ruò lǜ zǒu bú dào jūn, jí qiě dǐ shān gǔ cáng fú. jì zhì fēng, jūn nèi jí xū zhì yī dōu fēng, yìng jiē sì shān zhū fēng. qí dōu fēng rú jiàn yān huǒ hū jǔ, jí bào dà zǒng guǎn" mǒu dào yān huǒ qǐ", dà zǒng guǎn dāng xū jiè yán, shōu yǐn xù chǎn, qiǎn rén chì tàn.
行烽凡军马出行,拟停三五日,即须去军一二里以来权置烽。如有动静,举烽相报。其烽并于贼来要路,每二十里一烽,连接至军所。其游奕马骑,昼日游奕候视,至暮,即移十里外止宿,防贼徒暮间见烟火,掩袭烽人。其贼路左右,仍伏人宿止,以听贼徒。如觉贼来,即举烽递报军司。贼十骑已下,即举小炬火,前烽应讫,即灭火。若不及百骑至二百骑,即于一炬。若三百骑至四百骑,即放二炬。若五百骑至五千骑,即放三炬。准前应灭。前烽应讫,即赴军。若虑走不到军,即且抵山谷藏伏。既置烽,军内即须置一都烽,应接四山诸烽。其都烽如见烟火忽举,即报大总管“某道烟火起”,大总管当须戒严,收饮畜产,遣人斥探。
jūn jì sòng xián píng sì nián, zhào lǐ guān xiáng dìng yú suǒ zhēng dì zhī lǐ, fù běi miàn zǒng guǎn. qí lǐ: chú dì wèi dān, yǐ sì huáng dì xuān yuán shì, yòng yáng shǐ dài tài láo. dōu zǒng guǎn wèi chū xiàn, yú yòng jiù yí. qí yá shén dào shén yī shǎo láo. qí bì: yá yǐ bái, dào yǐ zào. yòng gāng rì, yǐ qī qì cháng zhuàn cí zhī yú dān, tǒng yǐ qīng shéng, fù yǐ wò mù. zhì jūn yá dà dào wèi, fāng qī cùn, hòu sān fēn. yì sān xiàn. xìn gǔ yǐ yī shǐ. cí guān jiē róng fú, qīng zhāi yī xiǔ. jiù fǎ jiān zhé fēng shī jì yǔ shī jì mǎ shī, qí jiàn xiàn yì yòng shēng láo jiǔ pú xiāng bì rú shàng yí, wéi fēng shī zhé quǎn yǐ wéi shēng. zhù wén yuē: wéi mǒu nián mǒu yuè mǒu rì jiàng shuài jù guān chēng xìng míng mǒu. yǐ mǒu wù zhī diàn, zhì jì yú mǒu shén. xiōng dǎng shǒu nán, gàn jì luàn cháng, dú liú shēng rén, è zài bù shè. shòu mìng cú zhēng, gōng xíng tiān tǎo, tiǎn kòu kè dí, shén shì zhù. shàng xiǎng yī shuō jì pí shā mén tiān wáng, yǒu cí mào zé jiù qí cí, wú cí zé wàng běi wèi wèi, shè xiāng dēng zì quán màn yáng zhī rǔ zhōu sū mì bǐng shí zhī shǔ. sān jūn shǒu lù zhī rì, zé jì dào lù shén yǐ chē fàn jiào jì lǐ: yú chéng wài zhī shǒu lù, fēng tǔ wèi shān xíng, pú chú jí bǎi wèi shén zhǔ, jì yí shēng bì jiē zhǔn shàng. jì jūn, yǐ chē lì zhī ér guò wèi zhī fàn jiào. jūn zài dào lù, fán yù míng shān dà chuān bǎi shén cí miào, jiē dào guān yǐ jiǔ pú jì gào.
军祭宋咸平四年,诏礼官详定于所征地之礼,付北面总管。其礼:除地为单,以祀黄帝轩辕氏,用羊豕代太牢。都总管为初献,余用旧仪。其牙神、纛神一少牢。其币:牙以白,纛以皂。用刚日,以漆器常馔祠之于单,统以青绳,覆以幄幕。(置军牙大纛位,方七寸,厚三分)。亦三献。衅鼓以一豕。祠官皆戎服,清斋一宿。旧法兼磔风师、祭雨师、祭马师,其荐献亦用牲牢、酒脯、香币如上仪,惟风师磔犬以为牲。祝文曰:维某年某月某日将帅具官称姓名某。以某物之奠,致祭于某神。凶党首难,干纪乱常,毒流生人,恶在不赦。受命徂征,恭行天讨,殄寇克敌,ム神是助。尚飨(一说祭毗沙门天王,有祠貌则就其祠,无祠则望北为位,设香灯、渍泉漫杨枝、乳粥、酥蜜饼食之属)。三军首路之日,则祭道路神以车犯较(祭礼:于城外之首路,封土为山形,蒲刍棘柏为神主,祭仪牲币皆准上)。祭军,以车轹之而过谓之犯较。军在道路,凡遇名山大川、百神祠庙,皆道官以酒脯祭告。
jūn shì bīng fǎ yuē: xià hòu shì shì zhòng yú jūn zhōng, yù rén xiān chéng qí lǜ yě. shāng rén shì zhòng yú jūn mén zhī wài, yù rén xiān yì yǐ dài shì yě. zhōu rén jiāng jiāo rèn ér shì zhī, yǐ zhì rén yì yě. gù shū zhī suǒ jì, sān dài lìng wáng chū bīng fá zuì, bì lì shì mìng zhī jiāo, suǒ yǐ shēn chì yǒu zhòng, jiān zhěng shì xīn, wèi zhàn zhèn zhī shǒu yě. jīn zhī chū shī, fán jiāng fā jí zhàn, zhǔ shuài dāng qīn lín shì zhòng, míng bù shì yán, shǐ zài xià wú bù wén zhě, gǎn jī zhòng zhì, rán hòu xíng yě. dà jiàng mǒu guān, gào ěr sān jūn jiàng xiào shì zú: zhěng ěr zhòng, wú jǐn qí duān, tīng yǔ mìng lìng! jīn róng bīng bù bīn, qīn bài wáng lüè, náo wǒ biān chuí, hài wǒ sè shì, dú liú yú shù mín. huáng dì shòu wǒ fǔ yuè, sù jiāng tiān zhū. ěr shàng yī nǎi xīn lì, ruì nǎi gē máo, shēng jiān dà duì. yǒu jìn sǐ ér róng, wú tuì shēng ér rǔ. yòng mìng yǒu hòu shǎng, bù yòng mìng yǒu xiǎn lù. miǎn zāi, ěr zhòng! fú qín wáng shì, wú gān yù xíng cǐ shì zhī dà yì yě, zhǔ bīng zhě lín shí wéi yuē yǐ shì jūn!
军誓兵法曰:夏后氏誓众于军中,欲人先成其虑也。商人誓众于军门之外,欲人先意以待事也。周人将交刃而誓之,以致人意也。故书之所记,三代令王出兵伐罪,必立誓命之交,所以申饬有众,坚整士心,为战阵之首也。今之出师,凡将发及战,主帅当亲临士众,明布誓言,使在下无不闻者,感激众志,然后行也。大将某官,告尔三军将校士卒:整尔众,无谨其端,听予命令!今戎兵不宾,侵败王略,挠我边陲,害我穑事,毒流于庶民。皇帝受我斧钺,肃将天诛。尔尚一乃心力,锐乃戈矛,生歼大憝。有进死而荣,无退生而辱。用命有厚赏,不用命有显戮。勉哉,尔众!服勤王事,毋干与刑(此誓之大意也,主兵者临时为约以誓军)!
dìng huò fū wàn zhòng zhī jù, shì biàn bù yī, qǐ wèi huā luàn, bù kě bù lǜ. huò shì zú wèi xìn, xià qīng qí shàng huò yāo yì shù qǐ, zhòng qíng shēng wèi. zhǔ jiàng dāng xiū dé gǎi lìng, shàn lì fēng jiǎ, qín chéng shì zhòng, yǐ zhī tiān jiè. fù zé jí shí, jù shēng láo shèng zhuàn, zhèn gǔ duó zhī yīn, yǐ jì yá qí, jīng yì qián qǐng, yǐ guān xiáng yīng. ruò rén mǎ xǐ yuè, jīng qí jiē qián zhǐ gāo líng, jīn duó zhī yīn yáng yǐ qīng, gǔ zhī yīn wǎn yǐ míng, cǐ de shén líng zhī zhù, dāng shì zhòng yǐ ān qí xīn fǒu zé jiǎo shuō shàn xiáng ér bù zhī yú xià, nǎi kě dìng yě. suī yún rèn xián shǐ néng, zé bù zhàn ér shì lì lìng míng fǎ shěn, zé bù shì ér jì chéng, rán ér zhì zhě yǐ quán zuǒ zhèng, gǔ chēng yǒu wǔ zhù yān: yī yuē zhù móu, èr yuē zhù shì, sān yuē zhù qiè, sì yuē zhù yí, wǔ yuē zhù dì. bīng jiā zhī jī, bù kě bù chá yě yú jiàn gù shì jià shuō ān zhòng mén.
定惑夫万众之聚,事变不一,起为哗乱,不可不虑。或士卒未信,下轻其上;或妖异数起,众情生畏。主将当修德改令,缮砺锋甲,勤诚誓众,以祗天诫。复择吉时,具牲牢盛馔,震鼓铎之音,以祭牙旗,精意虔请,以观祥应。若人马喜跃,旌旗皆前指高陵,金铎之音扬以清,な鼓之音宛以鸣,此得神灵之助,当示众以安其心;否则矫说善祥而布之于下,乃可定也。虽云任贤使能,则不占而事利;令明法审,则不筮而计成,然而智者以权佐政,古称有五助焉:一曰助谋,二曰助势,三曰助怯,四曰助疑,五曰助地。兵家之机,不可不察也(馀见故事假说安众门)。