strong xuǎn jiāng dì yī strong
选将第一
chuán yuē: yǒu bì shèng zhī jiāng, wú bì shèng zhī mín. yòu yuē: jūn bù zé jiāng, yǐ qí guó yǔ dí yě. yóu shì yán zhī, kě bù jǐn zhū? gǔ zhě guó jiā suī ān, bì cháng zé jiāng. zé jiāng zhī dào, wéi shěn qí cái zhī kě yòng yě, bù yǐ yuǎn ér yí, bù yǐ jiàn ér qì, bù yǐ zhà ér shū, bù yǐ zuì ér fèi. gù guǎn zhòng shè gōu, qí wēi gōng rèn zhī yǐ bà mèng míng sān bài, qín móu gōng shè zhī yǐ shèng ráng jū bá yú hán wēi, wú qǐ yòng yú jī lǚ zhāng yí zhī yóu dàng, lè yì zhī shū jiàn, sūn wǔ zhī wǎ hé, bái qǐ zhī shì jiù, hán xìn zhī nuò qiè, qíng bù zhī tú lì wèi qīng rén nú, qù bìng jià zi zhū gě liàng bù qīn róng fú, dù yù bù biàn ān mǎ xiè ài yǐ cān jūn cuī shí lǔ, dèng yǔ yǐ wén xué fú hàn yè lǐ jìng yòng yú zuì lèi, lǐ shōu yú jiàng fù: shì qǐ yǐ xíng mào fá yuè jì qí jiān zāi? ér yōng rén lùn jiāng, cháng shì yú yǒng. fū yǒng zhě, cái zhī piān ěr, wèi bì wú hài. gài yǒng bì qīng dòu, wèi jiàn suǒ yǐ bì qǔ shèng zhī dào yě. dà fán jiāng yǐ wǔ cái wèi tǐ, wǔ jǐn wèi yòng. suǒ wèi wǔ cái zhě, yī yuē zhì, èr yuē xìn, sān yuē rén, sì yuē yǒng, wǔ yuē yán. fēi zhì bù kě yǐ liào dí yīng jī, fēi xìn bù kě yǐ xùn rén lǜ xià, fēi rén bù kě yǐ fù zhòng fǔ shì, fēi yǒng bù kě yǐ jué móu hé zhàn, fēi yán bù kě yǐ fú qiáng qí zhòng. suǒ wèi wǔ jǐn zhě, yī yuē lǐ, èr yuē bèi, sān yuē guǒ, sì yuē jiè, wǔ yuē yuē. lǐ zhě lǐ zhòng rú lǐ guǎ jīng qí yǒu fèn, jīn gǔ yǒu shí xī, gù yī rén xué zhàn, jiào chéng shí rén, bèi zhě chū mén rú jiàn dí xíng zé zhěng zhàn zhèn, zhù zé yán fáng shǒu, guǒ zhě jiàn dí bù huái shēng chuán yuē: shā dí wèi guǒ, zhì guǒ wèi yì, jiè zhě suī kè rú shǐ zhàn sòng yì wèi xiàng yǔ: zhàn shèng ér jiāng jiāo zú duò zhě bài, yuē zhě fǎ lìng shěng ér bù fán zhèng fán zé rén duò, shuǐ zhuó zé yú bìng. fǎ lìng zī zhāng, dào zéi duō yǒu. míng jūn zhī cǐ shí zhě, ér yóu jù qǔ rén zhī nán, zé bì shè jiǔ yàn zhī yán cí yǐ kǎo zhī, wèi jiǔ shù zhī kē lì yǐ fù zhī. suǒ wèi jiǔ yàn zhě, yuǎn shǐ zhī yǐ guān qí zhōng, jìn shǐ zhī yǐ guān qí gōng, fán shǐ zhī yǐ guān qí néng, zú rán wèn yān yǐ guān qí zhì, jí yǔ zhī qī yǐ guān qí xìn, wěi zhī yǐ huò cái yǐ guān qí rén, gào zhī yǐ wēi yǐ guān qí jié, zuì zhī yǐ jiǔ yǐ guān qí tài, zá zhī yǐ chù yǐ guān qí sè jūn zǐ yì guān, bù xiào nán míng. yóu cǐ yàn zhī, kě zhī yě. yòu yuē: èr rén jiāo zhēng, zé zhī qū zhí èr rén lùn yì, zé zhī dào dé èr rén jǔ zhòng, zé zhī yǒu lì èr rén fèn dòu, zé zhī yǒng qiè èr rén jù xíng, zé zhī xiān hòu èr rén zhì guān, zé zhī tān lián. suǒ wèi jiǔ shù zhě, yī yuē dào zhī yǐ dé, qí zhī yǐ lǐ, zhī qí jī hán, xī jiàn qí láo kǔ zhī wèi rén jiāng èr yuē shì wú gǒu miǎn, bù wéi lì náo, yǒu sǐ róng ér wú shēng rǔ zhī wèi yì jiāng sān yuē guì ér bù jiāo, shèng ér bù yì, xián ér néng xià, gāng ér néng rěn zhī wèi lǐ jiāng sì yuē qí biàn bù cháng, dòng jìng wú duān, zhuǎn huò wéi fú, yīn wēi lì shèng zhī wèi zhì jiāng wǔ yuē jìn zhī yǒu zhòng shǎng, tuì zhī yǒu yán xíng, shǎng bù yú shí, xíng bù zé guì zhī wèi xìn jiāng liù yuē zú qīng róng mǎ, lì yuè shí fū, shàn yòng duǎn bīng, cháng yú shè zhī wèi bù jiāng qī yuē lín gāo lì xiǎn, chí shè ruò fēi, jìn zé xiān xíng, tuì zé wèi diàn zhī wèi qí jiāng bā yuē qì líng sān jūn, zhì qīng qiáng lǔ, qiè yú xiǎo zhàn, yǒng yú dà dí zhī wèi měng jiàng jiǔ yuē jiàn xián sī qí, jiàn shàn ruò bù jí, cóng jiàn rú liú, kuān ér néng gāng, jiǎn ér shǎo ào zhī wèi dà jiàng yě. rán ér jì néng yǒu cháng duǎn, jú lì yǒu dà xiǎo, qì ér shǐ zhī. rú jūn shí zhī quán, bù kě yǐ chēng zī zhū dǒu shāo zhī liàng, bù kě yǐ dài yǔ hú.
传曰:有必胜之将,无必胜之民。又曰:君不择将,以其国与敌也。由是言之,可不谨诸?古者国家虽安,必常择将。择将之道,惟审其才之可用也,不以远而遗,不以贱而弃,不以诈而疏,不以罪而废。故管仲射钩,齐威公任之以霸;孟明三败,秦缪公赦之以胜;穰苴拔于寒微,吴起用于羁旅;张仪之游荡,乐毅之疏贱,孙武之瓦合,白起之世旧,韩信之懦怯,黥布之徒隶;卫青人奴,去病假子;诸葛亮不亲戎服,杜预不便鞍马;谢艾以参军摧石虏,邓禹以文学扶汉业;李靖用于罪累,李收于降附:是岂以形貌阀阅计其间哉?而庸人论将,常视于勇。夫勇者,才之偏尔,未必无害。盖勇必轻斗,未见所以必取胜之道也。大凡将以五才为体,五谨为用。所谓五才者,一曰智,二曰信,三曰仁,四曰勇,五曰严。非智不可以料敌应机,非信不可以训人率下,非仁不可以附众抚士,非勇不可以决谋合战,非严不可以服强齐众。所谓五谨者,一曰理,二曰备,三曰果,四曰诫,五曰约。理者理众如理寡(旌旗有分,金鼓有饣希,故一人学战,教成十人),备者出门如见敌(行则整战阵,住则严防守),果者见敌不怀生(传曰:杀敌为果,致果为毅),诫者虽克如始战(宋义谓项羽:战胜而将骄卒惰者败),约者法令省而不烦(政烦则人惰,水浊则鱼病。法令滋彰,盗贼多有)。明君知此十者,而犹惧取人之难,则必设九验之言词以考之,为九术之科例以复之。所谓九验者,远使之以观其忠,近使之以观其恭,繁使之以观其能,卒然问焉以观其智,急与之期以观其信,委之以货财以观其仁,告之以危以观其节,醉之以酒以观其态,杂之以处以观其色(君子易观,不肖难明。由此验之,可知也)。又曰:二人交争,则知曲直;二人论议,则知道德;二人举重,则知有力;二人忿斗,则知勇怯;二人俱行,则知先后;二人治官,则知贪廉。所谓九术者,一曰道之以德,齐之以礼,知其饥寒,悉见其劳苦之谓仁将;二曰事无苟免,不为利挠,有死荣而无生辱之谓义将;三曰贵而不骄,胜而不逸,贤而能下,刚而能忍之谓礼将;四曰奇变不常,动静无端,转祸为福,因危立胜之谓智将;五曰进之有重赏,退之有严刑,赏不逾时,刑不择贵之谓信将;六曰足轻戎马,力越十夫,善用短兵,长于射之谓步将;七曰临高历险,驰射若飞,进则先行,退则为殿之谓骑将;八曰气凌三军,志轻强虏,怯于小战,勇于大敌之谓猛将;九曰见贤思齐,见善若不及,从谏如流,宽而能刚,简而少傲之谓大将也。然而伎能有长短,局力有大小,器而使之。如钧石之权,不可以称锱铢;斗筲之量,不可以代庾斛。
ruò bīng fǎ suǒ wèi lùn chú jǐn, dòng jìng shí, lì zú bàn, bīng jiǎ zhì, zhèng háng wǔ, lián qiān mò, míng gǔ qí, cǐ wèi zhī guān ěr wèi guān, sī mǎ qián hòu zhī xiǎn yì, jiàn dí zhī nán yì, fā chì bù wáng yí, cǐ hóu zhī guān ěr hóu, jūn zhī yú hóu suì lù sāi, xíng zī zhì, fù wù jūn, chù jūn jí, jǐng zào tōng, cǐ sī kōng zhī guān ěr jūn sī kōng, zhǔ shàn zhì shōu cáng yú hòu, qiān shě bù lí, wú fú yú, wú yí zī, cǐ yú zhī guān ěr yú, jūn zhī hòu diàn zhě. rán cǐ wǔ zhě zhī yú dà jiàng yě, ruò chē zhī yǒu zhòng cái, gè sī qí rèn, wèi zú yǐ zǎi zhì yī chē zhī yòng yě. gù yuē: xiān yǔ chá shì, quàn ér yǔ shí, shí zhǎng xī yán, fù wù píng jūn, cǐ shí rén zhī jiāng yě qiē qiē jié jié, chuí yì sù sù, bù yòng jiàn yán, shù xíng xíng lù, xíng bì jiàn xuè, bù bì qīn qī, cǐ bǎi rén zhī jiāng yě sòng biàn hào shèng, jí zéi qīn líng, chì rén yǐ xíng, yù zhěng yī zhòng, cǐ qiān rén zhī jiāng yě róng mào zuò zuò, yán yǔ shí chū, zhī rén jī bǎo, xí rén jù yì, cǐ wàn rén zhī jiāng yě zhàn zhàn lì lì, rì jiè yī rì, jìn xián jìn móu, shǐ rén zhī jié, yán yǔ bù màn, zhōng xīn chéng bì, cǐ shí wàn rén zhī jiāng yě fǎ yuē: fū jiāng suī yǐ xiáng zhòng wèi guì, bù kě yǒu bù jué. gǎn cǐ lùn jiāng zhī yí, suī yǐ bó fǎng wèi néng, ér bù yù yǒu duō duān zhī zhī shǎo yě wēn liáng shí zhǎng, yòng xīn wú liǎng, jiàn xián jìn zhī, xíng fǎ bù wǎng, cǐ bǎi wàn rén zhī jiāng yě. cǐ jì néng jú lì zhī suǒ yǐ yì yě.
若兵法所谓论除谨,动静时,吏卒办,兵甲治,正行伍,连阡陌,明鼓旗,此尉之官尔(尉官,司马);前后知险易,见敌知难易,发斥不亡遗,此侯之官尔(侯,军之虞侯);隧路塞,行辎治,赋物均,处军辑,井灶通,此司空之官尔(军司空,主善治);收藏于后,迁舍不离,无浮舆,无遗辎,此舆之官尔(舆,军之后殿者)。然此五者之于大将也,若车之有众材,各司其任,未足以宰制一车之用也。故曰:先语察事,劝而与食,实长希言,赋物平均,此十人之将也;切切截截,垂意肃肃,不用谏言,数行刑戮,刑必见血,不避亲戚,此百人之将也;讼辩好胜,嫉贼侵凌,斥人以刑,欲整一众,此千人之将也;容貌怍怍,言语时出,知人饥饱,习人剧易,此万人之将也;战战栗栗,日戒一日,近贤进谋,使人知节,言语不慢,忠心诚毕,此十万人之将也(法曰:夫将虽以详重为贵,不可有不决。感此论将之疑,虽以博访为能,而不欲有多端之之少也);温良实长,用心无两,见贤进之,行法不枉,此百万人之将也。此伎能局力之所以异也。
fán jiāng, yǒu wǔ wēi liù bài shí guò shí wǔ mào qíng zhī bù xiāng yìng zhě, yòu bù kě bù chá. suǒ wèi wǔ wēi zhě, bì sǐ kě shā, bì shēng kě lǔ, fèn sù kě wǔ, lián jié kě rǔ, ài mín kě fán, cǐ wǔ zhě yòng bīng zhī zāi yě. hé wèi liù bài? yī yuē bù liàng zhòng guǎ, èr yuē běn fá xíng dé, sān yuē shī yú xùn liàn, sì yuē fēi lǐ xìng nù, wǔ yuē fǎ lìng bù xíng, liù yuē bù zé xiāo guǒ. suǒ wèi shí guò zhě, yǒu yǒng ér qīng sǐ zhě, kě bào yě yǒu jí ér xīn sù zhě, kě jiǔ yě yǒu tān yī zuò pín ér hǎo lì zhě, kě yí yě yǒu rén ér bù rěn zhě, kě láo yě yǒu zhì ér xīn qiè zhě, kě jiǒng yě yǒu xìn ér xǐ xìn rén zhě, kě kuáng yě yǒu lián jié ér bù ài rén zhě, kě huǐ yě yǒu zhì ér xīn huǎn zhě, kě xí yě yǒu gāng yì ér zì yòng zhě, kě shì yě yǒu nuò ér xǐ yòng rén zhě, kě qī yě rú chuāi dí rén, zhī qí qíng. suǒ wèi shí wǔ mào bù yǔ zhōng qíng xiāng yìng zhě, yǒu yán ér bù xiào zhě, yǒu wēn liáng ér wèi dào zhě, yǒu mào gōng sù zhōng xīn qī màn zhě, yǒu wài lián jǐn ér nèi wú zhì chéng zhě, yǒu jīng jīng ér wú qíng zhě, yǒu zhàn zhàn ér wú chéng zhě, yǒu hǎo móu ér bù jué zhě, yǒu rú guǒ gǎn ér bù néng zhě, yǒu xin kōng々 ér bù xìn zhě, yǒu huǎng huǎng hū hū ér fǎn zhōng shí zhě, yǒu guǐ jī ér yǒu gōng xiào zhě, yǒu wài yǒng ér nèi qiè zhě, yǒu sù sù ér fǎn yì rén zhě, yǒu gāo々 ér fǎn jìng què zhě, yǒu shì xū xíng liè ér wài chū wú suǒ bù zhì wú suǒ bù suí zhě. shì yǐ zé jiāng zhī zhǔ, chéng qí xīn rú shuǐ jiàn, píng qí chéng rú quán héng, shǐ zhēn wěi bù néng cuàn yú chá shì, dà xiǎo bù néng yí qí chēng kě. rán hòu kě yǐ dé rén ér bù huò, dé zhī bù huò rán hòu kě yǐ rèn zhī bù yí. guǎn zǐ yuē: wáng zhě bù néng zhī rén, hài bà yě zhī rén ér bù néng yòng, hài bà yě yòng ér bù néng rèn, hài bà yě rèn ér bù néng xìn, hài bà yě jì xìn ér yòu shǐ xiǎo rén shēn zhī, hài bà yě. shì zhī néng xìn zài yú néng rèn, néng rèn zài yú néng yòng, néng yòng zài yú néng zhī, zé zhī rén zhī dào kě bù zhòng yú?
凡将,有五危、六败、十过、十五貌情之不相应者,又不可不察。所谓五危者,必死可杀,必生可虏,忿速可侮,廉洁可辱,爱民可烦,此五者用兵之灾也。何谓六败?一曰不量众寡,二曰本乏刑德,三曰失于训练,四曰非理兴怒,五曰法令不行,六曰不择骁果。所谓十过者,有勇而轻死者,可暴也;有急而心速者,可久也;有贪(一作贫)而好利者,可遗也;有仁而不忍者,可劳也;有智而心怯者,可窘也;有信而喜信人者,可诳也;有廉洁而不爱人者,可悔也;有智而心缓者,可袭也;有刚毅而自用者,可事也;有懦而喜用人者,可欺也(如揣敌人,知其情)。所谓十五貌不与中情相应者,有严而不肖者,有温良而为盗者,有貌恭肃中心欺慢者,有外廉谨而内无至诚者,有精精而无情者,有湛湛而无成者,有好谋而不决者,有如果敢而不能者,有忄空々而不信者,有恍恍惚惚而反忠实者,有诡激而有功效者,有外勇而内怯者,有肃肃而反易人者,有高々而反静悫者,有势虚形劣而外出无所不至、无所不遂者。是以择将之主,澄其心如水鉴,平其诚如权衡,使贞伪不能窜于察视,大小不能移其称可。然后可以得人而不惑,得之不惑然后可以任之不疑。《管子》曰:王者不能知人,害霸也;知人而不能用,害霸也;用而不能任,害霸也;任而不能信,害霸也;既信而又使小人参之,害霸也。是知能信在于能任,能任在于能用,能用在于能知,则知人之道可不重欤?
strong jiāng zhí strong
将职
jiāng zhě, mín zhī sī mìng, guó jiā ān wēi zhī zhǔ, sān jūn zhī shì zhuān dá yān. bīng fǎ yuē: fǔ zhōu zé guó qiáng, fǔ xì zé guó ruò. gài yán qí cái bù kě bù zhōu yòng, shì bù kě bù zhōu zhī yě. gù jiāng zài jūn, bì xiān zhī wǔ shì liù shù wǔ quán zhī yòng, yǔ fū jiǔ biàn sì jī zhī shuō, rán hòu kě yǐ nèi yù shì zhòng, wài liào zhàn xíng gǒu mèi yú zī, suī yī rì bù kě jū sān jūn zhī shàng yǐ. suǒ wèi wǔ shì zhě, yī yuē dào, èr yuē tiān, sān yuē dì, sì yuē jiāng, wǔ yuē fǎ. dào zhě, lìng mín yǔ shàng xià tóng yì yě, gù kě yǐ yǔ zhī shēng, ér mín bù wèi wēi dào zhě, rén yì yě. lǐ sī wèn bīng yú xún qīng, dá yuē: bǐ rén yì zhě, suǒ yǐ xiū zhèng zhě yě. zhèng xiū, zé mín qīn qí shàng, lè qí jūn, qīng wèi zhī sǐ. fù duì zhào xiào chéng wáng lùn bīng yuē: bǎi jiāng yī xīn, sān jūn tóng lì. chén zhī yú jūn yě, xià zhī yú shàng yě, ruò zi zhī shì fù, dì zhī shì xiōng, shǒu bì zhī hàn tóu mù ér fù xiōng fù yě. rú cǐ, shǐ kě lìng yǔ shàng xià tóng yì, sǐ shēng tóng zhì, bù wèi jù, bù wēi yí. tiān zhě, yīn yáng hán shǔ shí zhì yě. dì zhě, yuǎn jìn xiǎn yì guǎng xiá sǐ shēng yě. jiāng zhě, zhì xìn rén yǒng yán yě zhì zhě, néng jī quán shí tōng biàn yě xìn zhě, shǐ rén bù huò yú xíng shǎng yě rén zhě, ài rén mǐn wù zhī qín láo yě yǒng zhě, jué zhàn chéng shì bù qūn xún yě yán zhě, yǐ wēi xíng sù sān jūn yě. fǎ zhě, qū zhì guān dào zhǔ yòng yě qū zhě, bù qǔ duì wǔ yǒu fèn huà yě zhì zhě, jīn gǔ jīng qí yǒu jié zhì yě guān zhě, piān bì xiào liè gè yǒu guān sī yě dào zhě, yíng zhèn kāi hé gè yǒu dào jìng yě zhǔ zhě, guǎn kù sī yǎng, zhí shǒu zhǔ zhāng qí shì yě yòng zhě, jūn mǎ qì xiè, sān jūn xū yòng zhī wù yě. suǒ wèi liù shù zhě, zhì hào zhèng lìng, yù yán yǐ wēi qìng shǎng xíng fá, yù bì yǐ xìn chù shě shōu cáng, yù zhōu yǐ gù chù shě, yíng lěi yě. shōu cáng, cái wù yě. zhōu mì láo gù, zé dí bù néng líng rǔ tú jǔ jìn tuì, yù ān yǐ zhòng, yù jí yǐ sù jìng zé ān zhòng, ér bù wéi qīng jǔ, zhòng zé jí sù, ér bù shī jī quán kuī dí guān biàn, yù qián yǐ shēn, yù wǔ yǐ cān wèi shǐ jiān móu guān dí, yù qián yǐn shēn rù yě. wǔ cān yóu cuò zá yě, shǐ jiàn dié huò cān zhī, huò wǔ zhī yú dí zhī jiān, ér jǐn zhī qí shì yù dí jué zhàn, bì dào wú suǒ míng, wú dào wú suǒ yí dào yán xíng yě. suǒ wèi wǔ quán zhě, wú yù jiāng ér è fèi, wú dài shèng ér wàng bài, wú wēi nèi ér qīng wài, wú jiàn qí lì ér bù gù qí hài qiáng shǐ rén chū zhàn ér qīng dí, fán lǜ shì yù shú ér yòng cái yù tài shú wèi jīng shěn, tài wèi bù lìn shǎng yě. suǒ wèi jiǔ biàn zhě, yí dì wú shě wú shě, wú yī yě. shuǐ huǐ yuē yí yě, qú dì hé jiāo jié zhū hóu yě, jué dì wú liú wú jiǔ zhǐ yě, wéi dì zé móu fā kě móu yě, sǐ dì zé zhàn lì sǐ zhàn yě, tú yǒu suǒ bù yóu ài nán zhī dì, suǒ bù dàng cóng. bù dé yǐ cóng zhī, zé shè qí biàn yǐ fáng dí zhī yǎn xí, jūn yǒu suǒ bù jī jūn suī kě jī, yǐ dì xiǎn nán yǐ liú zhī. ruì zú wù gōng, guī shī wù è, qióng kòu wù bī, sǐ dì bù kě gōng. huò wǒ qiáng dí ruò, qián jūn xiān zhì, yì bù kě jī, kǒng jīng zhī tuì zǒu yě.
将者,民之司命,国家安危之主,三军之事专达焉。兵法曰:辅周则国强,辅隙则国弱。盖言其才不可不周用,事不可不周知也。故将在军,必先知五事、六术、五权之用,与夫九变四机之说,然后可以内御士众,外料战形;苟昧于兹,虽一日不可居三军之上矣。所谓五事者,一曰道,二曰天,三曰地,四曰将,五曰法。道者,令民与上下同意也,故可以与之生,而民不畏危(道者,仁义也。李斯问兵于荀卿,答曰:彼仁义者,所以修政者也。政修,则民亲其上,乐其君,轻为之死。复对赵孝成王论兵曰:百将一心,三军同力。臣之于君也,下之于上也,若子之事父,弟之事兄,手臂之捍头目而覆胸腹也。如此,始可令与上下同意,死生同致,不畏惧,不危疑)。天者,阴阳、寒暑、时制也。地者,远近、险易、广狭、死生也。将者,智、信、仁、勇、严也(智者,能机权识通变也;信者,使人不惑于刑赏也;仁者,爱人悯物知勤劳也;勇者,决战乘势不逡巡也;严者,以威刑肃三军也)。法者,曲、制、官、道、主、用也(曲者,部曲队伍有分划也;制者,金鼓旌旗有节制也;官者,偏裨校列各有官司也;道者,营阵开阖各有道径也;主者,管库厮养,职守主张其事也;用者,军马器械,三军须用之物也)。所谓六术者,制号政令,欲严以威;庆赏刑罚,欲必以信;处舍收藏,欲周以固(处舍,营垒也。收藏,财物也。周密牢固,则敌不能凌辱);徒举进退,欲安以重,欲疾以速(静则安重,而不为轻举,重则疾速,而不失机权);窥敌观变,欲潜以深,欲伍以参(谓使间谋观敌,欲潜隐深入也。伍参犹错杂也,使间谍或参之,或伍之于敌之间,而尽知其事);遇敌决战,必道吾所明,无道吾所疑(道言行也)。所谓五权者,无欲将而恶废,无怠胜而忘败,无威内而轻外,无见其利而不顾其害(强使人出战而轻敌),凡虑事欲熟而用财欲泰(熟谓精审,泰谓不吝赏也)。所谓九变者,圯地无舍(无舍,无依也。水毁曰圯也),衢地合交(结诸侯也),绝地无留(无久止也),围地则谋(发可谋也),死地则战(利死战也),涂有所不由(隘难之地,所不当从。不得已从之,则设奇变以防敌之掩袭),军有所不击(军虽可击,以地险难以留之。锐卒勿攻,归师勿遏,穷寇勿逼,死地不可攻。或我强敌弱,前军先至,亦不可击,恐惊之退走也。
yán yǒu rú cǐ zhī jūn, jiē bù kě jī zhī yě, chéng yǒu suǒ bù gōng gài yán dí yú yào hài zhī dì, shēn jùn chéng huáng, duō jī liáng shí, yù liú wǒ shī. ruò gōng bá zhī, wèi zú wèi lì bù bá, zé cuò wǒ bīng shì, gù bù kě gōng zhī yě, dì yǒu suǒ bù zhēng xiǎo lì zhī dì, dé ér shī rén, zé bù zhēng. yán dé zhī nán shǒu, shī zhī zé wú hài yě, jūn mìng yǒu suǒ bù shòu gǒu biàn yú shì, bù jū yú jūn mìng yě. suǒ wèi sì jī zhě, zhāng shè qīng zhòng, zài yú yī rén, wèi zhī qì jī dào xiá lù xiǎn, míng shān dà sāi, shí fū suǒ shǒu, qiān fū bù guò, wèi zhī dì jī shàn háng jiān dié, fēn sǎn qí zhòng, shǐ qí jūn chén xiāng yuàn, shàng xià xiāng jiù, wèi zhī shì jī chē jiān zhōu lì, shì mǎ xián xí, wèi zhī lì jī. cǐ wǔ shì liù shù wǔ quán jiǔ biàn sì jī zhě, jiē liáng jiàng zhī suǒ yào wén, ér bīng jiā zhī suǒ xiān wù yě.
言有如此之军,皆不可击之也),城有所不攻(盖言敌于要害之地,深峻城隍,多积粮食,欲留我师。若攻拔之,未足为利;不拔,则挫我兵势,故不可攻之也),地有所不争(小利之地,得而失人,则不争。言得之难守,失之则无害也),君命有所不受(苟便于事,不拘于君命也)。所谓四机者,张设轻重,在于一人,谓之气机;道狭路险,名山大塞,十夫所守,千夫不过,谓之地机;善行间谍,分散其众,使其君臣相怨,上下相咎,谓之事机;车坚舟利,士马闲习,谓之力机。此五事、六术、五权、九变、四机者,皆良将之所要闻,而兵家之所先务也。
gǔ zhī yán jiāng zhě yuē: jìng yǐ yōu, zhèng yǐ zhì qīng jìng jiǎn yì, yōu shēn nán cè, píng zhèng wú piān, gù néng zhì zhì yě néng qīng néng jìng, néng píng néng zhěng bù nèi gù, bù qiān nù lè ér bù yōu, shēn ér bù yí. fán jiāng zhī zì zhì rú cǐ, rán ér shì yǒu cháng huàn, wèi jiāng zhī zāi. fū jiàn xiōng mén ér chū, lín sǐ ér bù wéi shēng, jiāng zhī yǒng yǐ, rán ér shàng sǐ zhě bù shèng jiāng wú cè lüè, gǒu yǐ sǐ xiān shàng, shì jí sǐ zhī, dāng dí zé shè, gù bù shèng yě, bì sǐ zhě kě shā. zhàn jǐn jìn zhǐ, lín shēng ér bù wéi sǐ, jiāng zhī shěn yǐ, rán ér shàng shēng zhě duō yí jiāng wú yì xīn, yǒu qiú quán bì nàn, zé shì duō yí, bì shēng zhě kě lǔ. cè bù zài jì, yǒng bù liú jué, zhàn rú fēng fā rèn shàng, guǒ yǐ mǐn gōng zhàn bì lì jué duàn, sù jí zé bù shī shí yě, jiāng zhī jué yǐ, rán ér fèn sù zhě kě huǐ. huò cái sàn zhī, qīng bù kě wū, jiāng zhī lián yǐ, rán ér lián jié zhě kě rǔ. shù jǐ yǐ zhì rén, tuī huì ér shī ēn, jiāng zhī rén yǐ, rán ér ài rén zhě kě fán. yǎng shì bù yǐ yì cái, yǔ zhī ān, yǔ zhī wēi, jiāng zhī gōng yǐ, rán ér shàng tóng zhě wú huò jiāng míng, jiāng zhì, yǔ zhòng tóng děng, bù néng zì yòng, yòu bù néng yòng rén, suí zhòng qǔ tóng, gù wú gōng. zì yǔ ér bù xún cháng zì fù, bù xún lǐ yě, jiāng zhī zhuān yǐ, rán ér shàng zhuān zhě duō sǐ, ér xià guī jiù jiāng wú míng zhì, chǐ qiú xián wèn néng, ér zì zhuān yú shì, gù zhàn zhě duō sǐ shāng. wéi shàn zì zhì zhě, shǐ róu yǒu suǒ shè, gāng yǒu suǒ shī, ruò yǒu suǒ yòng, qiáng yǒu suǒ jiā, lǜ bì zá yú lì hài ér hòu néng yuǎn zī huàn yě. bīng fǎ yuē: shì zú rú yīng ér, gù kě yǔ zhī fù shēn xī shì zú rú ài zǐ, gù kě yǔ zhī jù sǐ. hòu ér bù néng shǐ, ài ér bù néng lìng, luàn ér bù néng zhì, pì ruò jiāo zǐ bù kě yǐ yòng, cǐ ài zhī bù kě dú rèn míng yě. bīng fǎ yuē: shí zú ér shā qí sān zhě, wēi zhèn yú dí guó shí shā qí yī zhě, lìng xíng yú sān jūn. rán ér zú wèi qīn fù ér fá zhī, zé bù fú, bù fú zhě nán yòng, cǐ wēi zhī bù kě dú rèn yòu míng yě. wéi shàn yù zhòng zhě, fù zhī yǐ wén, qí zhī yǐ wǔ wén, rén yě. wǔ, fǎ yě, ér hòu suǒ huī wú bù cóng yí, suǒ cuò wú bù cóng sǐ fā hào shī lìng, rén nǎi lè wén xīng shī dòng zhòng, rén nǎi ān dòu. huáng shí yuē: shì zú kě xià, ér bù kě shǐ yǒu jiāo. qiān yǐ jiē shì, gù yuē kě xià zhì zhī yǐ fǎ, gù yuē bù kě jiāo. qí cǐ zhī wèi hū? fū shàn yòng bīng zhě, néng yú shì zhī ěr mù, ér shǐ zhī wú zhī yán shǐ jūn shì fēi jiāng jūn zhī lìng, qí tā jiē bù zhī, rú lóng yú yě yì qí shì, gé qí móu, shǐ rén wú shí suǒ wéi zhī shì, suǒ yǒu zhī móu, bù shǐ zhī qí zào yì zhī duān, shí qí suǒ yuán zhī běn yì qí jū, yū qí tú, shǐ rén bù dé lǜ yì qí jū, qù ān lǚ wēi yū qí tú, shě jìn qǔ yuǎn, gù shì zú huái bì sǐ zhī xīn yě.
古之言将者曰:静以幽,正以治(清静简易,幽深难测,平正无偏,故能致治也);能清能静,能平能整;不内顾,不迁怒;乐而不忧,深而不疑。凡将之自治如此,然而事有常患,为将之灾。夫鉴凶门而出,临死而不为生,将之勇矣,然而尚死者不胜(将无策略,苟以死先上,士即死之,当敌则慑,故不胜也),必死者可杀。战谨进止,临生而不为死,将之审矣,然而上生者多疑(将无义心,有求全避难,则事多疑),必生者可虏。策不再计,勇不留决,战如风发刃上,果以敏(攻战必利决断,速疾则不失时也),将之决矣,然而忿速者可悔。获财散之,清不可污,将之廉矣,然而廉洁者可辱。恕己以治人,推惠而施恩,将之仁矣,然而爱人者可烦。养士不以异材,与之安,与之危,将之公矣,然而上同者无获(将明,将智,与众同等,不能自用,又不能用人,随众取同,故无功)。自予而不循(常自负,不循理也),将之专矣,然而上专者多死,而下归咎(将无明智,耻求贤问能,而自专于事,故战者多死伤)。惟善自治者,使柔有所设,刚有所施,弱有所用,强有所加,虑必杂于利害而后能远兹患也。兵法曰:视卒如婴儿,故可与之赴深溪;视卒如爱子,故可与之俱死。厚而不能使,爱而不能令,乱而不能治,譬若骄子不可以用,此爱之不可独任明也。兵法曰:十卒而杀其三者,威振于敌国;十杀其一者,令行于三军。然而卒未亲附而罚之,则不服,不服者难用,此威之不可独任又明也。惟善御众者,附之以文,齐之以武(文,仁也。武,法也),而后所挥无不从移,所措无不从死;发号施令,人乃乐闻;兴师动众,人乃安斗。黄石曰:士卒可下,而不可使有骄。谦以接士,故曰可下;制之以法,故曰不可骄。其此之谓乎?夫善用兵者,能愚士之耳目,而使之无知(言使军士非将军之令,其他皆不知,如聋愚也);易其事,革其谋,使人无识(所为之事,所有之谋,不使知其造意之端,识其所缘之本);易其居,迂其途,使人不得虑(易其居,去安履危;迂其途,舍近取远,故士卒怀必死之心也)。
shī yǔ zhī qī, rú dēng gāo ér qù qí tī shī yǔ zhī shēn, rù zhū hóu zhī dì ér fā qí jī shǐ wú tuì xīn, mèng míng fén zhōu shì yě. ruò qū qún yáng, qū ér wǎng, qū ér lái, mò zhī suǒ zhī yī qí xīn yě, sān jūn dàn zhī jìn tuì zhī lìng, bù zhī gōng qǔ zhī duān. jù sān jūn zhī zhòng tóu yú xiǎn xiǎn, nán yě, kě hé ér bù kě lí, kě yòng ér bù kě pí, gài kě shǐ yóu zhī, bù kě shǐ zhī zhī zhī dào yě. gǔ zhī liáng jiàng, bù yǐ jǐ guì ér jiàn rén, bù yǐ dú jiàn ér wéi zhòng. gù dōng bù bèi qiú, xià bù zhāng gài, suǒ yǐ tóng hán shǔ dù xiǎn bù chéng, shàng líng bì xià, suǒ yǐ tóng láo yì jūn shí shú rán hòu gǎn shí, jūn jǐng tōng rán hòu gǎn yǐn, suǒ yǐ tóng jī kě hé zhàn bì lì shǐ shí suǒ jí, suǒ yǐ tóng ān wēi. fū jiāng jù jiàn, zé yīng xióng sàn cè bù cóng, zé móu shì pàn jiāng zì zāng, zé xià shǎo gōng. rú cǐ ér wàng zhì zhě wèi zhī lǜ, yǒng zhě wèi zhī dòu, zé ān kě dé zāi? fū shàng zhī yòng xià yě, shǐ zhì shǐ yǒng shǐ tān shǐ guò zhì zhě lè lì gōng, yǒng zhě hǎo xíng zhì, tān zhě hǎo qū lì, guò zhě bù gù sǐ. xià zhī wèi shàng yě, sǐ ài sǐ nù sǐ wēi sǐ yì sǐ lì shì xià rú zi, zé rén sǐ ài xīn yì jī miǎn, zé rén sǐ nù shǐ rén yǐ xíng, zhēng zhī yǐ yì, zé rén sǐ wēi shǎng fá fēn míng, zé rén sǐ yì jué hòu shǎng zhòng, zé rén sǐ lì yě.
师与之期,如登高而去其梯;师与之深,入诸侯之地而发其机(使无退心,孟明焚舟是也)。若驱群羊,驱而往,驱而来,莫知所之(一其心也,三军但知进退之令,不知攻取之端)。聚三军之众投于险(险,难也),可合而不可离,可用而不可疲,盖可使由之,不可使知之之道也。古之良将,不以己贵而贱人,不以独见而违众。故冬不被裘,夏不张盖,所以同寒暑;度险不乘,上陵必下,所以同劳佚;军食熟然后敢食,军井通然后敢饮,所以同饥渴;合战必立矢石所及,所以同安危。夫将拒谏,则英雄散;策不从,则谋事叛;将自臧,则下少功。如此而望智者为之虑,勇者为之斗,则安可得哉?夫上之用下也,使智、使勇、使贪、使过(智者乐立功,勇者好行志,贪者好趋利,过者不顾死)。下之为上也,死爱、死怒、死威、死义、死利(视下如子,则人死爱;心意激勉,则人死怒;使人以刑,征之以义,则人死威;赏罚分明,则人死义;爵厚赏重,则人死利也)。
wēi zhě ān zhī, jù zhě huān zhī, pàn zhě hái zhī, yuān zhě yuán zhī, sù zhě chá zhī, bēi zhě guì zhī, qiáng zhě yì zhī, dí zhě cán zhī, tān zhě fēng zhī, yù zhě shǐ zhī, wèi zhě yǐn zhī, móu zhě jìn zhī, chán zhě fù zhī, huǐ zhě fù zhī bù qiáng bù néng, bù shǐ bù yù néng shòu jiàn, néng tīng zhēng, néng nà rén, néng cǎi yán. gù yuē: jiāng zhǔ zhī fǎ, wù zài lǎn yīng xióng zhī xīn, gài wèi cǐ yǐ. fū zhì mò dà yú qì yí, shì mò dà yú wú huǐ, jìn tuì wú yí, jiàn dí wú móu shēn zhì dí qíng, jì móu sù dìng, jìn gù wú yí, bù dài jiàn dí ér móu yě, lǜ bì xiān shì yě. ruò yī yán bù xìn, zé sān jūn zhī xīn huò yī shì bù dàng, zé sān jūn zhī tīng yí yī fǎ bù jǔ, zé sān jūn zhī zhì duò yī huì bù zhōu, zé sān jūn zhī qíng xiè. rú cǐ, shǎng fá qǐ míng ér wēi qǐ xíng zāi? gù xíng shàng jí, shǎng xià tōng, tīng zhū.
危者安之,惧者欢之,叛者还之,冤者原之,诉者察之,卑者贵之,强者抑之,敌者残之,贪者丰之,欲者使之,畏者隐之,谋者近之,谗者覆之,毁者复之;不强不能,不使不欲;能受谏,能听诤,能纳人,能采言。故曰:将主之法,务在览英雄之心,盖谓此矣。夫智莫大于弃疑,事莫大于无悔,进退无疑,见敌无谋(深知敌情,计谋素定,进故无疑,不待见敌而谋也),虑必先事也。若一言不信,则三军之心惑;一事不当,则三军之听疑;一法不举,则三军之志惰;一惠不周,则三军之情懈。如此,赏罚岂明而威岂行哉?故刑上极,赏下通,听诛。
wú kuáng qí míng, wú biàn qí qí jūn fǎ bù fǎn lìng yú fù, bù yí lìng yú zi. yǒu zuì, suī qīn bù wèn qí míng, bù yì qí qí, shì gōng ér bù gǎi fǎ yě. fū lìng sù xíng yú mín, zé mín fú lìng bù sù xíng, zé mín bù fú. gù lìng sù xìn zhě, yǔ zhòng xiāng de yě. fán bīng zhī bài dào yǒu liù, jiē jiāng zhī guò: wèi shì jūn yǐ yī jī shí yuē zǒu fū yǐ yī jī shí zhī dào, xiān xū chá dí rén yǔ wǒ jiāng zhī zhì móu bīng zhī yǒng qiè tiān shí dì lì jī bǎo láo yì, shí bèi xiāng liáo, rán hòu fèn yī yǐ jī shí. ruò shì jūn lì dí, bù néng zì liào, yǐ wǒ zhī yī, jī dí zhī shí, zé xū bēn zǒu, bù néng fǎn shě fù wèi zhù zhǐ yǐ zú qiáng lì ruò yuē chí yán zú wǔ háo qiáng, jiàng shuài nuò ruò, bù néng qū zú, gù chí zhé huài sàn lì qiáng zú ruò yuē xiàn yán qí jiāng yù wèi gōng qǔ, shì zú qiè ruò, bù liàng qí lì, qiáng jìn zhī, zé xiàn méi yú sǐ yě dà lì nù ér bù fú, yù dí duì ér zì zhàn, jiāng bù zhī qí néng yuē bēng dà lì, dà jiàng yě. dà jiàng nù zhī ér bù yàn fú, fèn ér fù dí, bù liàng qīng zhòng jiāng ruò bù yán, jiào dǎo bù míng, lì zú wú cháng, chén bīng zòng héng yuē luàn yán lì zú jiē bù wéi cháng dù, yǐn bīng chū zhèn, huò zòng huò héng, cǐ nǎi zì luàn yě jiāng bù néng liào dí, yǐ shǎo jī zhòng, yǐ ruò jī qiáng, bīng wú xuǎn fēng yuē běi cǐ bì zǒu zhī bīng yě. cǐ liù zhě, jiāng zhī bù kě bù chá yě. jūn zhī suǒ huàn zhě sān: bù zhī jūn zhī bù kě yǐ jìn ér jìn, bù zhī jūn zhī bù kě yǐ tuì ér tuì, shì wèi mí jūn wèi jiāng, bù zhī jìn tuì zhī lì hài, wéi yù cóng jǐ zhōu quán, lìng jūn shì bù néng shōu gōng ér mí xì zhī yǐ bù zhī sān jūn zhī shì ér tóng sān jūn zhī zhèng, zé jūn huò jūn guó yì róng, suǒ lǐ gè yì, yù yǐ zhì guó zhī fǎ yǐ zhì jūn, zé jūn shì huò luàn bù zhī sān jūn zhī quán ér sī sān jūn zhī rèn, zé jūn yí bù zhī yòng bīng jī móu zhī rén, yòng wèi jiāng, zé jūn bù zhì ér shì yí huò yě. sān jūn jì yí jì huò, shì wèi luàn jūn yǐn shèng shì yí huò ér wú wèi, zé luàn. cǐ sān zhě, yòu bù kě bù chá yě. bīng fǎ yuē: zhī kě yǔ zhàn bù kě yǔ zhàn zhě, shèng zhī wú zú zhī kě jī, ér bù zhī dí zhī bù kě yǐ jī zhě, shèng zhī bàn zhī dí zhī kě jī, ér bù zhī wú zú zhī bù kě yǐ jī zhě, shèng zhī bàn. zhī dí zhī kě jī, zhī wú zú zhī kě jī, ér bù zhī dì xíng zhī bù kě yǐ zhàn zhě, shèng zhī bàn zhī bǐ zhī jǐ, bǎi zhàn bù dài bù zhī bǐ ér zhī jǐ, yī shèng yī fù bù zhī jǐ, bù zhī bǐ, měi zhàn bì bài. bīng fǎ yuē: shàng xià tóng yù zhě shèng. gù shàn yòng bīng zhě, rú xié shǒu ér shǐ rén, rén rén bù dé yǐ yě.
无诳其名,无变其旗(军法不反令于父,不移令于子。有罪,虽亲不问其名,不易其旗),示公而不改法也。夫令素行于民,则民服;令不素行,则民不服。故令素信者,与众相得也。凡兵之败道有六,皆将之过:谓势均以一击十曰走(夫以一击十之道,先须察敌人与我将之智谋、兵之勇怯、天时地利、饥饱劳佚,十倍相辽,然后奋一以击十。若势均力敌,不能自料,以我之一,击敌之十,则须奔走,不能返舍复为驻止矣);卒强吏弱曰弛(言卒伍豪强,将帅懦弱,不能驱卒,故弛折坏散);吏强卒弱曰陷(言其将欲为攻取,士卒怯弱,不量其力,强进之,则陷没于死也);大吏怒而不服,遇敌怼而自战,将不知其能曰崩(大吏,大将也。大将怒之而不厌服,忿而赴敌,不量轻重);将弱不严,教导不明,吏卒无常,陈兵纵横曰乱(言吏卒皆不为常度,引兵出阵,或纵或横,此乃自乱也);将不能料敌,以少击众,以弱击强,兵无选锋曰北(此必走之兵也)。此六者,将之不可不察也。军之所患者三:不知军之不可以进而进,不知军之不可以退而退,是谓縻军(为将,不知进退之利害,惟欲从己周权,令军士不能收功而縻系之矣);不知三军之事而同三军之政,则军惑(军国异容,所理各异,欲以治国之法以治军,则军事惑乱);不知三军之权而司三军之任,则军疑(不知用兵机谋之人,用为将,则军不治而士疑惑也)。三军既疑既惑,是谓乱军引胜(士疑惑而无畏,则乱)。此三者,又不可不察也。兵法曰:知可与战、不可与战者,胜;知吾卒之可击,而不知敌之不可以击者,胜之半;知敌之可击,而不知吾卒之不可以击者,胜之半。知敌之可击,知吾卒之可击,而不知地形之不可以战者,胜之半;知彼知己,百战不殆;不知彼而知己,一胜一负;不知己,不知彼,每战必败。兵法曰:上下同欲者胜。故善用兵者,如携手而使人,人人不得已也。
bīng fǎ yuē: yǐ yú dài bù yú zhě shèng. gù zhàn rú shǒu, xíng rú zhàn, yǒu gōng rú xìng. bīng fǎ yuē: jiāng néng ér jūn bù yù zhě shèng. gù bù shòu mìng yú zhǔ yǒu sān: kě shā, ér bù kě shǐ chù bù quán kě shā, ér bù shǐ jī bù shèng kě shā, ér bù kě shǐ qī bǎi xìng. cǐ sān zhě, jiāng zhī shèng bài zhī xiān de yě. fū shàng jiàng, liào dí zhī jí, jì xiǎn è yuǎn jìn kuì yùn zhī fèi rén mǎ zhī lì, gōng shǒu zhī biàn jiē zài xiǎn è yuǎn jìn. yán ruò néng liào cǐ yǐ zhì dí, nǎi wèi jiāng zhēn jí zhī dào yě. zhì yú tiān shí shěn dé, dì xíng shěn biàn, chē mǎ shěn qiáng, zhòng guǎ shěn xī, shì zú shěn jiàn, qì xiè shěn lì, jū chǔ shěn ān, hòu wàng shěn chá, jūn yòng shěn zú, jìn tuì shěn yí, dòng ér bù mí, jǔ ér bù qióng, liáng jiàng zhī bǎi jǔ bǎi shèng, dé cǐ dào yě. fū jiāng bù kě yùn ér zhì zhàn, hé yú lì ér dòng, bù hé yú lì ér zhǐ fēi lì bù fù, fēi děi bù yòng, fēi wēi bù zhàn, gù bù gǎn bù zhòng yě. bīng fǎ yuē: shàng fán qīng, shàng xiá zhòng. zǐ lù wèn yú kǒng zǐ yuē:" zi xíng sān jūn, zé shuí yǔ?" zǐ yuē:" bì yě lín shì ér jù, hǎo móu ér chéng." xún qīng yuē:" bǎi shì zhī chéng yě, zài gōng qí bài yě, zài màn." gù gōng shèng dài zé jí, dài shèng gōng zé miè jì shèng yù zé cóng, yù shèng jì zé xiōng. gōng móu wú kuàng, gōng shì wú kuàng, gōng lì wú kuàng, gōng zhòng wú kuàng, gōng dí wú kuàng, shì zhī wèi wǔ wú kuàng, rán hòu kě yǐ wéi tiān xià zhī jiāng ér tōng yú shén míng. shàn yòng bīng zhě, zào cì bì yú shì, diān pèi bì yú shì, qǐ yǒu bài zhě zāi? jūn zhì
兵法曰:以虞待不虞者胜。故战如守,行如战,有功如幸。兵法曰:将能而君不御者胜。故不受命于主有三:可杀,而不可使处不全;可杀,而不使击不胜;可杀,而不可使欺百姓。此三者,将之胜败之先得也。夫上将,料敌之极,计险厄远近(馈运之费人马之力,攻守之便皆在险厄远近。言若能料此以制敌,乃为将臻极之道也)。至于天时审得,地形审便,车马审强,众寡审悉,士卒审谏,器械审利,居处审安,堠望审察,军用审足,进退审宜,动而不迷,举而不穷,良将之百举百胜,得此道也。夫将不可愠而致战,合于利而动,不合于利而止;非利不赴,非得不用,非危不战,故不敢不重也。兵法曰:上烦轻,上暇重。子路问于孔子曰:“子行三军,则谁与?”子曰:“必也临事而惧,好谋而成。”荀卿曰:“百事之成也,在恭;其败也,在慢。”故恭胜怠则吉,怠胜恭则灭;计胜欲则从,欲胜计则凶。恭谋无旷,恭事无旷,恭吏无旷,恭众无旷,恭敌无旷,是之谓五无旷,然后可以为天下之将而通于神明。善用兵者,造次必于是,颠沛必于是,岂有败者哉?军制
gǔ zhě tiān zǐ liù jūn zhū hóu, dà guó sān jūn, cì guó èr jūn, xiǎo guó yī jūn. xià shāng ér shàng, zhì dù wú zài, bù kě dé ér jì yě. zhōu guān yǐ yī qīng wèi dà sī mǎ, zhǎng zhì jūn gào jìn. yòu yǒu xiǎo sī mǎ jūn sī mǎ guān, jiē yòng dài fū. yòu yǒu xìng sī mǎ xíng sī mǎ guān, jiē yòng shì. shì wèi jiàn qí zhèng, lì qí èr, shè qí kǎo, chén qí zhòng, yǐ xiāng dū shè, yǐ xiāng fǔ chéng, ér wǔ guān zhī lì bèi yǐ. fán zhì jūn, guó zhōng zì liù chǐ yǐ jí liù shí, yě zì liù chǐ jí liù shí yǒu wǔ, jiē zhēng zhī. yī xiāng wàn yǒu èr qiān wǔ bǎi jiā, jiā chū yī rén, gù wǔ rén wéi wǔ, ér shǔ zhī bǐ zhǎng wǔ wǔ wèi liǎng, ér shǔ zhī lǘ xū sì liǎng wèi zú, ér shǔ zhī zú shī wǔ zú wèi lǚ, ér shǔ zhī dǎng zhǎng wǔ lǚ wèi shī, ér shǔ zhī zhōu zhǎng wǔ shī wèi jūn, ér shǔ zhī mìng qīng, shì wèi wǔ yǒu zhǎng, liǎng yǒu sī mǎ, zú yǒu zhǎng, shī yǒu shuài, jūn yǒu jiāng yān jū shǒu zhēng xíng yǐ xiāng bù qǔ, ér shī yíng zhī fǎ bèi yǐ. qí wēi gōng yòng guǎn yí wú zhī shuō zhì guó, wǔ jiā wèi guǐ, zé wǔ rén wéi wǔ, yǒu guǐ zhǎng yǐ shuài zhī shí guǐ wèi lǐ, zé wǔ shí rén wéi xiǎo róng, lǐ yǒu sī yǐ shuài zhī sì lǐ wèi lián, zé èr bǎi rén wéi zú, yǒu lián cháng yǐ shuài zhī shí lián wèi xiāng, zé èr qiān rén wéi lǚ, yǒu xiāng cháng rén yǐ shuài zhī wǔ xiāng wèi yī shuài, zé wàn rén wéi jūn, yǒu wǔ xiāng zhī shuài yǐ shuài zhī. gù yǒu zhōng jūn zhī jūn, gāo zi zhī jūn, guó zǐ zhī jūn yān. lǚ zhì, lüè běn zhōu fǎ, yì dà guó sān jūn zhī zhì yě. zhàn guó yǐ qián, jūn shì zài yú lǘ lǐ, yǒu shì yān ér jiǎn jī, yǒu shí yān ér jiào xí, yú gōng xiá rì nóng zuò ér jū jiā, wèi yǒu liú tún zuò shí fān shàng cháng zhēng zhī fǎ. shì yǐ qí suǒ chǔ jūn zhì lì zhī míng, yī suí yú xiāng dǎng wéi chū shī xíng yíng, zé yǐ bù duì bì xiào zhī hào, yī qiè wèi shū. hàn yǐ hòu, dà gǎi sān dài zhī jūn, shǐ yǒu zhōu jùn jiào shì jīng dū xiào zú, ér zhǎng bīng xìng zhòng, bù rèn xiāng dǎng zhī lì yǐ. chū zhào jùn guó xuǎn yǒu cái lì zhī mín, jí wèi cái guān qí shì, shǐ shǒu wèi lìng chéng diǎn lǐng kè shì, yǐ bèi zhēng tǎo. jīng shī zé yǒu hǔ bēn yǔ lín zhī shì, duō zhě qiān rén, jiù xuǎn cái gāo zhě qiān wèi jiāng jiān, ér shǔ zài guāng lù. yòu yǒu nán guān běi guān wèi shì, yǒu lìng chéng yī rén zhǎng zhī zuǒ yòu jiàn jǐ shì, yǒu dōu hóu chéng yī rén zhǎng zhī, ér shǔ zài wèi wèi. yòu yǒu yuè qí tún qí bù bīng cháng shuǐ shè shēng wǔ xiào shì gè qī bǎi rén, shè zhì yuán lì, shāo zūn yǒu sī mǎ, shāo zūn yǒu xiào wèi, ér shǔ zài běi jūn zhōng hòu.
古者天子六军;诸侯,大国三军,次国二军,小国一军。夏商而上,制度无载,不可得而记也。《周官》以一卿为大司马,掌制军诰禁。又有小司马、军司马官,皆用大夫。又有兴司马、行司马官,皆用士。是谓建其正,立其二,设其考,陈其众,以相督摄,以相辅承,而武官之例备矣。凡制军,国中自六尺以及六十,野自六尺及六十有五,皆征之。一乡万有二千五百家,家出一人,故五人为伍,而属之比长;五伍为两,而属之闾胥;四两为卒,而属之族师;五卒为旅,而属之党长;五旅为师,而属之州长;五师为军,而属之命卿,是谓五有长,两有司马,卒有长,师有帅,军有将焉;居守征行以相部曲,而师营之法备矣。齐威公用管夷吾之说制国,五家为轨,则五人为伍,有轨长以帅之;十轨为里,则五十人为小戎,里有司以帅之;四里为连,则二百人为卒,有连长以帅之;十连为乡,则二千人为旅,有乡长人以帅之;五乡为一帅,则万人为军,有五乡之帅以帅之。故有中军之军,高子之军,国子之军焉。旅治,略本周法,亦大国三军之制也。战国以前,军士在于闾里,有事焉而简稽,有时焉而教习,于功暇日农作而居家,未有留屯坐食番上长征之法。是以其所处军置吏之名,一随于乡党;惟出师行营,则以部队裨校之号,一切为殊。汉以后,大改三代之军,始有州郡教士、京都校卒,而掌兵兴众,不任乡党之吏矣。初诏郡国选有材力之民,籍为材官骑士,使守尉令丞典领课试,以备征讨。京师则有虎贲羽林之士,多者千人,就选材高者迁为将监,而属在光禄。又有南官北官卫士,有令丞一人掌之;左右剑戟士,有都侯丞一人掌之,而属在卫尉。又有越骑、屯骑、步兵、长水、射声五校士各七百人,设置员吏,稍尊有司马,稍尊有校尉,而属在北军中候。
jiē xián shí sù wèi, yǒu zhēng zé xíng. zì gāo dì zhì jiàn ān, suī shì yuán guān hào gēng yì fèi zhì bù cháng, ér hàn zhī yíng fǎ jù cǐ yě. wèi jìn yǐ jiàng, jūn hào yóu fán, chǔ zhì tǒng lì dà yuē rú hàn. dǎi yú xī wèi, shǐ lì zhū fǔ. fǔ bù mǎn bǎi rén, yǒu láng jiāng zhǔ zhī, lì zài èr shí sì jūn. jūn yī kāi fǔ jiāng zhī, měi èr kāi fǔ shǔ yī dà jiàng jūn. fán shí èr dà jiàng jūn, fēn shǔ liù zhù guó. suí zé měi fǔ yǒu duì fù lǚ shuài xiào wèi yīng yáng láng jiāng fù láng jiāng, bù zú yǒu bù bīng xiào wèi, qí shì yǒu yuè qí xiào wèi, zá diǎn bīng mǎ, ér zhēng fáng shàng miǎn, nèi tīng mìng yú shí èr wèi.
皆闲时宿卫,有征则行。自高帝至建安,虽士员官号更易废置不常,而汉之营法具此也。魏晋已降,军号尤繁,处置统隶大约如汉。逮于西魏,始立诸府。府不满百人,有郎将主之,隶在二十四军。军一开府将之,每二开府属一大将军。凡十二大将军,分属六柱国。隋则每府有队副、旅帅、校尉、鹰扬郎将、副郎将,步卒有步兵校尉,骑士有越骑校尉,杂典兵马,而征防上免,内听命于十二卫。
wèi èr jiāng jūn, yī dà jiàng jūn pàn zhī. táng zhēn guān yǐ hòu, shàng fǔ zhì qiān èr bǎi rén, zhōng fǔ zhì qiān rén, xià fǔ bā bǎi rén. shí rén wéi huǒ, huǒ yǒu zhǎng, bèi liù tuó mǎ wǔ shí rén wéi yī duì, lì duì zhèng sān bǎi rén wéi yī tuán, zhì tuán xiào wèi. ér fǔ yǒu zhé chōng zuǒ yòu guǒ yì, zhī fǔ bìng pàn fǔ shì. nèi shǔ zhū wèi, zé rú suí zhì. fán wǔ shì, chéng dīng rù jūn, liù shí ér miǎn. yīng sù wèi zhě, lí wèi sān fān qí zhēng rén fáng rén, yì yǒu dié cì. qǐ xī wèi dà tǒng, zhì táng tiān bǎo, fán míng jūn fáng xiāng tuán wèi shì wǔ shì, jiē wèi cǐ yě.
卫二将军,一大将军判之。唐贞观以后,上府至千二百人,中府至千人,下府八百人。十人为火,火有长,备六驮马;五十人为一队,立队正;三百人为一团,置团校尉。而府有折冲、左右果毅,知府并判府事。内属诸卫,则如隋制。凡武士,成丁入军,六十而免。应宿卫者,离为三番;其征人防人,亦有迭次。起西魏大统,至唐天宝,凡名军防、乡团、卫士、武士,皆谓此也。
sòng yán táng mò wǔ dài zhī zhì, bìng hào jìn jūn, qíng miàn yíng chù, yī shí gōng shàng, cǎo jiào rì yuè, wú de fān xiū.
宋沿唐末五代之制,并号禁军,黥面营处,衣食公上,草教日阅,无得番休。
dà fán bǎi rén wéi dōu, wǔ dōu wèi yíng, wǔ yíng wèi jūn, shí jūn wèi xiāng, huò lì diàn qián, huò lì liǎng shì wèi sī. zì xiāng dōu zhǐ huī shǐ ér xià, jiē jié jí yǒu yuán pǐn, měi dōu lì jūn shǐ dū tóu bīng mǎ shǐ, zé gǔ zhī duì zhèng zhī rèn yě měi yíng lì zhǐ huī shǐ, zé gǔ zhī lǚ shī zhī rèn yě měi jūn lì dōu zhǐ huī shǐ dōu yú hóu, zé gǔ zhī shī shuài zhī rèn yě měi jūn měi xiāng měi dì lì dōu zhǐ huī shǐ, zé gǔ zhī jūn jiāng zhī rèn yě. gè yǒu fù, yǐ èr qí zhèng. qí liǎng hé guān xī zhū zhōu, zé bié mù fān hàn dīng zhuàng, chà zhì jiāng zhí, yǐ xiào nèi jūn. zhì qí shù shǒu zhēng fá, zé gǔ yǒu dà jiàng yuán shuài dà zǒng guǎn, jīn wèi zhāo tǎo shǐ dōu bù shǔ shì yě. gǔ yǒu fù jiāng fù yuán shuài fù zǒng guǎn, jīn wèi zhāo tǎo fù shǐ fù bù shǔ qián xiá shì yě. gǔ yǒu tiào dàng zuǒ yòu yú hóu, jīn wèi zhī xiān fēng cè xiān fēng diàn hòu cè diàn hòu shì yě. gǔ yǒu xiào wèi yǐ xià bīng zhí, jīn wèi dōu jiàn duì jiāng zhī lèi shì yě. lì jūn zhì lì, gǔ jīn lǜ tóng, qí míng suī shū, qí rèn zé yī. fán shui wèi shī zhě, yì dāng cān kǎo qián zhì, yǐ wéi jīn shì zhī shì fǎ yān.
大凡百人为都,五都为营,五营为军,十军为厢,或隶殿前,或隶两侍卫司。自厢都指挥使而下,皆节级有员品,每都立军使都头兵马使,则古之队正之任也;每营立指挥使,则古之旅师之任也;每军立都指挥使都虞侯,则古之师帅之任也;每军、每厢、每第立都指挥使,则古之军将之任也。各有副,以贰其政。其两河、关西诸州,则别募藩汉丁壮,差置将职,以效内军。至其戍守征伐,则古有大将、元帅、大总管,今谓招讨使、都部署是也。古有副将、副元帅、副总管,今谓招讨副使、副部署钤辖是也。古有跳荡、左右虞侯,今谓之先锋、策先锋、殿后、策殿后是也。古有校尉已下兵职,今谓都鉴队将之类是也。立军制吏,古今率同,其名虽殊,其任则一。凡氵位师者,亦当参考前制,以为今事之式法焉。
strong liào bīng strong
料兵
fū dà jiàng shòu rèn, bì xiān liào rén, zhī qí cái lì zhī yǒng qiè, yì néng zhī jīng tǒng, suǒ shǐ rén gè dāng qí fēn, cǐ jūn zhī shàn zhèng yě. gǔ fǎ: mǎ bù sān jūn, měi jūn yī wàn èr qiān wǔ bǎi rén, zǒng sān wàn qī qiān wǔ bǎi rén. jìn dài yíng zhèn fǎ, huò yǐ èr wàn rén wéi lǜ. jīn àn gǔ fǎ, mǎ jūn měi jiāng sān bǎi rén, qí chà cì zé xiān yǐ shàn qí zhě, cì yǐ qiáo jiàn zhě, mò yǐ shàn yòng duǎn bīng zhě, zǒng liù qiān rén bù jūn měi jiāng wǔ bǎi rén, qí chà cì xiān yǐ qiáng lì jí zú fù zhòng néng zǒu zhě sān qiān rén, cì néng shè yuǎn qū èr bǎi lǐ zhě sān qiān rén, cì néng shè qīn zhě sì qiān rén, cì dàn néng shè yuǎn zhě sì qiān rén, cì zhuàng shuò qīng yǒng néng gé dòu zhě yī wàn rén, zǒng èr wàn sì qiān rén jiàng xiào bìng jū nèi, wèi mǎ bù zhàn bīng zhī shù yě. qí suǒ yóu cáo sī chē yù huǒ zhǎng shōu rén gōng jiàng, bié jì qī qiān wǔ bǎi rén.
夫大将受任,必先料人,知其材力之勇怯,艺能之精捅,所使人各当其分,此军之善政也。古法:马步三军,每军一万二千五百人,总三万七千五百人。近代营阵法,或以二万人为率。今按古法,马军每将三百人,其差次则先以善骑者,次以乔健者,末以善用短兵者,总六千人;步军每将五百人,其差次先以强力疾足、负重能走者三千人,次能射远趋二百里者三千人,次能射亲者四千人,次但能射远者四千人,次壮硕轻勇能格斗者一万人,总二万四千人;将校并居内,为马步战兵之数也。其所由曹司、车御、火长、收人、工匠,别计七千五百人。
cǐ hé bīng zhī dà shuài yě. guò yǔ bù jí cǐ shù zhě, yuē ér sǔn yì zhī. huò yǒu fān jiàn, zé yǐ fān jiāng tǒng yā, měi jiāng yī bǎi wǔ shí rén. fān róng dòu zhàn shàn jù sàn, bì yǐ duì shǎo wèi lì yě.
此合兵之大率也。过与不及此数者,约而损益之。或有蕃健,则以蕃将统押,每将一百五十人。蕃戎斗战善聚散,必以队少为利也。
strong xuǎn fēng strong
选锋
fū shì zú pí yǒng, bù kě hùn tóng wèi yī, yī zé yǒng shì bù quàn, pí bīng yīn qí suǒ róng, chū ér bù zhàn zì bài yě. gù bīng fǎ yuē: bīng wú xuǎn fēng yuē běi. xī qí yǐ jì jī qiáng, wèi yǐ wǔ zú fèn, qín yǐ ruì shì shèng, hàn yǒu sān hé xiá shì jiàn kè qí cái, wú wèi zhī jiě fán, qí wèi zhī jué mìng, táng zé wèi zhī tiào dàng, shì jiē xuǎn fēng zhī bié míng yě, bīng zhī shèng shù wú xiān yú cǐ. fán jūn zhòng jì jù, zé dà jiàng lēi zhū yíng, gè xuǎn jīng ruì zhī shì, xū qiáo jiàn chū zhòng wǔ yì yì gé zhě, bù wèi bié duì, dà yuē shí rén xuǎn yī, wàn rén xuǎn qiān. suǒ xuǎn wù guǎ, yào zài bì dāng, zé fù xīn jiàn jiàng tǒng yā. zì dà jiàng qīn bīng qián fēng qí fú zhī lèi, jiē pǐn liàng pèi chōng. cǐ sè zhī wài, yòu yǒu dà yǒng gǎn sǐ lè shāng zhě, jù wèi yī zú, míng yuē mào rèn zhī shì yǒu ruì qì zhuàng yǒng qiáng bào zhě, jù wèi yī zú, míng yuē xiàn chén zhī shì yǒu qí biǎo cháng jiàn jiē wǔ qí liè zhě, jù wèi yī zú, míng yuē yǒng ruì zhī shì yǒu zhī jù shén gōu qiáng liáng duō lì kuì pò jīn gǔ jué miè jīng qí zhě, jù wèi yī zú, míng yuē yǒng lì zhī shì yǒu yú gāo jué yuǎn qīng zú shàn zǒu zhě, jù wèi yī zú, míng yuē kòu bīng zhī shì yǒu wáng chén shī shì yù fù jiàn gōng zhě, jù wèi yī zú, míng yuē sǐ dòu zhī shì yǒu sǐ jiāng zhī rén zǐ dì yù wèi qí jiāng bào chóu zhě, jù wèi yī zú, míng yuē sǐ fèn zhī shì yǒu pín qióng fèn nù yù kuài qí zhì zhě, jù wèi yī zú, míng yuē bì sǐ zhī shì yǒu zhuì xù rù lǔ yù yǎn jī yáng míng zhě, jù wèi yī zú, míng yuē lì dùn zhī shì yǒu xū mí miǎn zuì zhī rén yù táo qí chǐ zhě, jù wèi yī zú, míng yuē rén xìng yòng zhī shì yǒu cái jì jiān rén néng fù zhòng zhì yuǎn zhě, jù wèi yī zú, míng yuē dài mìng zhī shì. yóu shì jí ér bié zhī, lǐ ér hòu zhī, shǔ zhī yú dà jiàng, yǒu jí zé suí shì hū yòng, shǐ gè shǐ suǒ néng, wú bù jìn lì zhì xiào yě.
夫士卒疲勇,不可混同为一,一则勇士不劝,疲兵因其所容,出而不战自败也。故兵法曰:兵无选锋曰北。昔齐以伎击强,魏以武卒奋,秦以锐士胜,汉有三河侠士剑客奇才,吴谓之解烦,齐谓之决命,唐则谓之跳荡,是皆选锋之别名也,兵之胜术无先于此。凡军众既具,则大将勒诸营,各选精锐之士,须乔健出众、武艺轶格者,部为别队,大约十人选一,万人选千。所选务寡,要在必当,择腹心健将统押。自大将亲兵、前锋奇伏之类,皆品量配充。此色之外,又有大勇敢死乐伤者,聚为一卒,名曰冒刃之士;有锐气壮勇强暴者,聚为一卒,名曰陷陈之士;有奇表长剑接武齐列者,聚为一卒,名曰勇锐之士;有枝距神钩、强梁多力、溃破金鼓、绝灭旌旗者,聚为一卒,名曰勇力之士;有逾高绝远、轻足善走者,聚为一卒,名曰寇兵之士;有王臣失势、欲复见功者,聚为一卒,名曰死斗之士;有死将之人子弟、欲为其将报仇者,聚为一卒,名曰死愤之士;有贫穷忿怒、欲快其志者,聚为一卒,名曰必死之士;有赘婿入虏、欲掩迹扬名者,聚为一卒,名曰励钝之士;有胥靡免罪之人欲逃其耻者,聚为一卒,名曰亻幸用之士;有材技兼人能负重致远者,聚为一卒,名曰待命之士。由是集而别之,礼而厚之,属之于大将,有急则随事呼用,使各使所能,无不尽力致效也。
strong xuǎn néng strong
选能
fū zǒng bīng zhī rèn, wù sōu bá zhòng cái, yǐ zhù guān tīng, yǐ zī chóu lüè. chūn qiū zhàn guó zhī jì, suī jiǔ jiǔ zhī jì, jī míng gǒu dào zhī shì, wú bù tíng jiàn shōu yǎng, yǐ wéi jǐ yòng, qí cáng qì cǎo lái fèn jī huī xià zhě, gài bù fá yǐ. gù dà jiàng yǒu shòu rèn, zé yǔ fù zuǒ jiǎng qiú rén cái. yǒu yì néng zhě, wú wèn shì zhī dà xiǎo guì jiàn, jiē zhì zài mù fǔ, yǐ bèi yì yòng. qí huò zhàng cè xié shù zì gàn yú jūn mén, yì xún shì qí yán sè, chá yàn qí suǒ lái suǒ fù kě, zé míng shì ér lù zhī. fán chén móu mì lüè chū yú rén shàng zhě, kě shǐ zuǒ móu qiǎo cí shàn shuō néng yí rén yì zhě, kě shǐ yóu shuì, lì pìn sì fāng zhī fēng sú rén qíng zhī yǐn zhě, kě shǐ zuǒ shù dé dí rén mén lú qǐng yè zhī qíng zhě, kě shǐ wèi jiān zhī shān chuān xiǎn yì xíng shì lì hài jǐng quán chú mù dào tú yū zhí zhě, kě shǐ dǎo jūn qiǎo sī chū rù, néng shuò jīn shàn mù wèi qì xiè zhě, kě shǐ zuǒ gōng cái lì qiáo jiàn, néng yuán téng gǔ jī yú gōu yuè lěi lái wǎng wú jī zhě, kě shǐ mì chān néng zhàn fēng hòu qì shì yuè guān xīng dié zhù zhuǎn shì dá yú xiū jiù zhě, kě shǐ zuǒ jué. fán cǐ sè lèi, fēi kě xī shǔ, dàn fù yī néng, jūn zhōng jiē yǒu yǐ yòng zhī, bù kě qì yě, yóu zhì jiāng zhī suǒ zāi liàng ěr. qí dài yù zī gěi, zé suí sè wèi chà cì.
夫总兵之任,务搜拔众材,以助观听,以咨筹略。春秋战国之际,虽九九之伎,鸡鸣狗盗之士,无不廷见收养,以为己用,其藏器草莱奋迹麾下者,盖不乏矣。故大将有受任,则与副佐讲求人材。有异能者,无问势之大小贵贱,皆置在幕府,以备役用。其或杖策挟术自干于军门,亦询视其颜色,察验其所来;所复可,则明试而录之。凡沉谋秘略出于人上者,可使佐谋;巧词善说能移人意者,可使游说,历聘四方;知风俗人情之隐者,可使佐术;得敌人门庐请谒之情者,可使为间;知山川险易、形势利害、井泉刍牧、道途迂直者,可使导军;巧思出入,能烁金剡木为器械者,可使佐攻;材力乔健,能猿腾鹘击、逾沟越垒、来往无迹者,可使密觇;能占风候气、视月观星、揲箸转式、达于休咎者,可使佐谲。凡此色类,非可悉数,但负一能,军中皆有以用之,不可弃也,由智将之所栽量尔。其待遇资给,则随色为差次。