wú qǐ rú fú, yǐ bīng jī jiàn wèi wén hóu.
吴起儒服,以兵机见魏文侯。
wén hóu yuē:" guǎ rén bù hǎo jūn lǚ zhī shì."
文侯曰:“寡人不好军旅之事。”
qǐ yuē:" chén yǐ jiàn zhàn yǐn, yǐ wǎng chá lái, zhǔ jūn hé yán yǔ xīn wéi. jīn jūn sì shí shǐ zhǎn lí pí gé, yǎn yǐ zhū qī, huà yǐ dān qīng, shuò yǐ xī xiàng. dōng rì yī zhī zé bù wēn, xià rì yī zhī zé bù liáng. yǐ cháng jǐ èr zhàng sì chǐ, duǎn jǐ yī zhàng èr chǐ. gé chē yǎn hù, màn lún lóng gǔ, guān zhī yú mù zé bù lì, chéng zhī yǐ tián zé bù qīng, bù shí zhǔ jūn ān yòng cǐ yě? ruò yǐ bèi jìn zhàn tuì shǒu, ér bù qiú yòng zhě, pì yóu fú jī zhī bó lí, rǔ quǎn zhī fàn hǔ, suī yǒu dòu xīn, suí zhī sǐ yǐ. xī chéng sāng shì zhī jūn, xiū dé fèi wǔ, yǐ miè qí guó yǒu hù shì zhī jūn, shì zhòng hǎo yǒng, yǐ sàng qí shè jì. míng zhǔ jiàn zī, bì nèi xiū wén dé, wài zhì wǔ bèi. gù dāng dí ér bù jìn, wú dǎi yú yì yě jiāng shī ér āi zhī, wú dǎi yú rén yě."
起曰:“臣以见占隐,以往察来,主君何言与心违。今君四时使斩离皮革,掩以朱漆,画以丹青,烁以犀象。冬日衣之则不温,夏日衣之则不凉。以长戟二丈四尺,短戟一丈二尺。革车奄户,缦轮笼毂,观之于目则不丽,乘之以田则不轻,不识主君安用此也?若以备进战退守,而不求用者,譬犹伏鸡之搏狸,乳犬之犯虎,虽有斗心,随之死矣。昔承桑氏之君,修德废武,以灭其国;有扈氏之君,恃众好勇,以丧其社稷。明主鉴兹,必内修文德,外治武备。故当敌而不进,无逮于义也;僵尸而哀之,无逮于仁也。”
yú shì wén hóu shēn zì bù xí, fū rén pěng shāng, jiào wú qǐ yú miào, lì wèi dà jiàng, shǒu xī hé. yǔ zhū hóu dà zhàn qī shí liù, quán shèng liù shí sì, yú zé jūn jiě. pì tǔ sì miàn, tà dì qiān lǐ, jiē qǐ zhī gōng yě.
于是文侯身自布席,夫人捧觞,醮吴起于庙,立为大将,守西河。与诸侯大战七十六,全胜六十四,余则钧解。辟土四面,拓地千里,皆起之功也。
wú zǐ yuē:" xī zhī tú guó jiā zhě, bì xiān jiào bǎi xìng ér qīn wàn mín. yǒu sì bù hé: bù hé yú guó, bù kě yǐ chū jūn bù hé yú jūn, bù kě yǐ chū chén bù hé yú chén, bù kě yǐ jìn zhàn bù hé yú zhàn, bù kě yǐ jué shèng. shì yǐ yǒu dào zhī zhǔ, jiāng yòng qí mín, xiān hé ér zào dà shì. bù gǎn xìn qí sī móu, bì gào yú zǔ miào, qǐ yú yuán guī, cān zhī tiān shí, jí nǎi hòu jǔ. mín zhī jūn zhī ài qí mìng, xī qí sǐ, ruò cǐ zhī zhì, ér yǔ zhī lín nàn, zé shì yǐ jǐn jìn sǐ wèi róng, tuì shēng wèi rǔ yǐ."
吴子曰:“昔之图国家者,必先教百姓而亲万民。有四不和:不和于国,不可以出军;不和于军,不可以出陈;不和于陈,不可以进战;不和于战,不可以决胜。是以有道之主,将用其民,先和而造大事。不敢信其私谋,必告于祖庙,启于元龟,参之天时,吉乃后举。民知君之爱其命,惜其死,若此之至,而与之临难,则士以(尽)[进]死为荣,退生为辱矣。”
wú zǐ yuē:" fū dào zhě, suǒ yǐ fǎn běn fù shǐ yì zhě, suǒ yǐ xíng shì lì gōng móu zhě, suǒ yǐ wéi hài jiù lì yào zhě, suǒ yǐ bǎo yè shǒu chéng. ruò xíng bù hé dào, jǔ bù hé yì, ér chù dà jū guì, huàn bì jí zhī. shì yǐ shèng rén suí zhī yǐ dào, lǐ zhī yǐ yì, dòng zhī yǐ lǐ, fǔ zhī yǐ rén. cǐ sì dé zhě, xiū zhī zé xìng, fèi zhī zé shuāi, gù chéng tāng tǎo jié ér xià mín xǐ yuè, zhōu wǔ fá zhòu ér yīn rén bù fēi. jǔ shùn tiān rén, gù néng rán yǐ."
吴子曰:“夫道者,所以反本复始;义者,所以行事立功;谋者,所以违害就利;要者,所以保业守成。若行不合道,举不合义,而处大居贵,患必及之。是以圣人绥之以道,理之以义,动之以礼,抚之以仁。此四德者,修之则兴,废之则衰,故成汤讨桀而夏民喜悦,周武伐纣而殷人不非。举顺天人,故能然矣。”
wú zǐ yuē:" fán zhì guó zhì jūn, bì jiào zhī yǐ lǐ, lì zhī yǐ yì, shǐ yǒu chǐ yě. fū rén yǒu chǐ, zài dà zú yǐ zhàn, zài xiǎo zú yǐ shǒu yǐ. rán zhàn shèng yì, shǒu shèng nán. gù yuē: tiān xià zhàn guó, wǔ shèng zhě huò, sì shèng zhě bì, sān shèng zhě bà, èr shèng zhě wáng, yī shèng zhě dì. shì yǐ shù shèng dé tiān xià zhě xī, yǐ wáng zhě zhòng."
吴子曰:“凡治国治军,必教之以礼,励之以义,使有耻也。夫人有耻,在大足以战,在小足以守矣。然战胜易,守胜难。故曰:天下战国,五胜者祸,四胜者弊,三胜者霸,二胜者王,一胜者帝。是以数胜得天下者稀,以亡者众。”
wú zǐ yuē:" fán bīng zhě zhī suǒ yǐ qǐ zhě yǒu wǔ: yī yuē zhēng míng, èr yuē zhēng lì, sān yuē jī dé è, sì yuē nèi luàn, wǔ yuē yīn jī. qí míng yǒu wǔ: yī yuē yì bīng, èr yuē qiáng bīng, sān yuē gāng bīng, sì yuē bào bīng, wǔ yuē nì bīng. jìn bào jiù luàn yuē yì, shì zhòng yǐ fá yuē qiáng, yīn nù xīng shī yuē gāng, qì lǐ tān lì yuē bào, guó luàn rén pí, jǔ shì dòng zhòng yuē nì. wǔ zhě zhī shù fú, gè yǒu qí dào, yì bì yǐ lǐ fú, qiáng bì yǐ qiān fú, gāng bì yǐ cí fú, bào bì yǐ zhà fú, nì bì yǐ quán fú."
吴子曰:“凡兵者之所以起者有五:一曰争名,二曰争利,三曰积(德)恶,四曰内乱,五曰因饥。其名有五:一曰义兵,二曰强兵,三曰刚兵,四曰暴兵,五曰逆兵。禁暴救乱曰义,恃众以伐曰强,因怒兴师曰刚,弃礼贪利曰暴,国乱人疲,举事动众曰逆。五者之(数)[服],各有其道,义必以礼服,强必以谦服,刚必以辞服,暴必以诈服,逆必以权服。”
wǔ hòu wèn yuē:" yuàn wén zhì bīng liào rén gù guó zhī dào."
武侯问曰:“愿闻治兵、料人、固国之道。”
qǐ duì yuē:" gǔ zhī míng wáng, bì jǐn jūn chén zhī lǐ, shì shàng xià zhī yí, ān jí lì mín, shùn sú ér jiào, jiǎn guǎ liáng cái, yǐ bèi bù yú. xī qí huán mù shì wǔ wàn, yǐ bà zhū hóu jìn wén zhào wèi qián xíng sì wàn, yǐ huò qí zhì qín móu zhì xiàn chén sān wàn, yǐ fú lín dí. gù qiáng guó zhī jūn, bì liào qí mín. mín yǒu dǎn yǒng qì lì zhě, jù wèi yī zú. lè yǐ jìn zhàn xiào lì, yǐ xiǎn qí zhōng yǒng zhě, jù wèi yī zú. néng yú gāo chāo yuǎn, qīng zú shàn zǒu zhě, jù wèi yī zú. wáng chén shī wèi ér yù jiàn gōng yú shàng zhě, jù wèi yī zú. qì chéng qù shǒu, yù chú qí chǒu zhě, jù wèi yī zú. cǐ wǔ zhě, jūn zhī liàn ruì yě. yǒu cǐ sān qiān rén, nèi chū kě yǐ jué wéi, wài rù kě yǐ tú chéng yǐ."
起对曰:“古之明王,必谨君臣之礼,饰上下之仪,安集吏民,顺俗而教,简寡良才,以备不虞。昔齐桓募士五万,以霸诸侯;晋文召为前行四万,以获其志;秦缪置陷陈三万,以服邻敌。故强国之君,必料其民。民有胆勇气力者,聚为一卒。乐以进战效力,以显其忠勇者,聚为一卒。能逾高超远,轻足善走者,聚为一卒。王臣失位而欲见功于上者,聚为一卒。弃城去守,欲除其丑者,聚为一卒。此五者,军之练锐也。有此三千人,内出可以决围,外入可以屠城矣。”
wǔ hòu wèn yuē:" yuàn wén chén bì dìng shǒu bì gù zhàn bì shèng zhī dào."
武侯问曰:“愿闻陈必定、守必固、战必胜之道。”
qǐ duì yuē:" lì jiàn qiě kě, qǐ zhí wén hū! jūn néng shǐ xián zhě jū shàng, bù xiào zhě chù xià, zé chén yǐ dìng yǐ mín ān qí tián zhái, qīn qí yǒu sī, zé shǒu yǐ gù yǐ. bǎi xìng jiē shì wú jūn ér fēi lín guó, zé zhàn yǐ shèng yǐ."
起对曰:“立见且可,岂直闻乎!君能使贤者居上,不肖者处下,则陈已定矣;民安其田宅,亲其有司,则守已固矣。百姓皆是吾君而非邻国,则战已胜矣。”
wǔ hòu cháng móu shì, qún chén mò néng jí, bà cháo ér yǒu xǐ sè. qǐ jìn yuē:" xī chǔ zhuāng wáng cháng móu shì, qún chén mò néng jí, tuì cháo ér yǒu yōu sè. shēn gōng wèn yuē:' jūn yǒu yōu sè, hé yě?' yuē:' guǎ rén wén zhī, shì bù jué shèng, guó bù fá xián, néng dé qí shī zhě wáng, dé qí yǒu zhě bà. jīn guǎ rén bù cái, ér qún chén mò jí zhě, chǔ guó qí dài yǐ!' cǐ chǔ zhuāng wáng zhī suǒ yōu, ér jūn shuō zhī, chén qiè jù yǐ." yú shì wǔ hòu yǒu cán sè.
武侯尝谋事,群臣莫能及,罢朝而有喜色。起进曰:“昔楚庄王尝谋事,群臣莫能及,退朝而有忧色。申公问曰:‘君有忧色,何也?’曰:‘寡人闻之,世不绝圣,国不乏贤,能得其师者王,得其友者霸。今寡人不才,而群臣莫及者,楚国其殆矣!’此楚庄王之所忧,而君说之,臣窃惧矣。”于是武侯有惭色。