xiāng rén, gǔ zhī rén wú yǒu yě, xué zhě bù dào yě. gǔ zhě yǒu gū bù zǐ qīng, jīn zhī shì, liáng yǒu táng jǔ, xiāng rén zhī xíng zhuàng yán sè ér zhī qí jí xiōng yāo xiáng, shì sú chēng zhī. gǔ zhī rén wú yǒu yě, xué zhě bù dào yě. gù xiāng xíng bù rú lùn xīn, lùn xīn bù rú zé shù xíng bù shèng xīn, xīn bù shèng shù. shù zhèng ér xīn shùn zhī, zé xíng xiāng suī è ér xīn shù shàn, wú hài wèi jūn zǐ yě xíng xiāng suī shàn ér xīn shù è, wú hài wèi xiǎo rén yě. jūn zǐ zhī wèi jí, xiǎo rén zhī wèi xiōng. gù cháng duǎn xiǎo dà shàn è xíng xiāng, fēi jí xiōng yě. gǔ zhī rén wú yǒu yě, xué zhě bù dào yě.
相人,古之人无有也,学者不道也。古者有姑布子卿,今之世,梁有唐举,相人之形状颜色而知其吉凶妖祥,世俗称之。古之人无有也,学者不道也。故相形不如论心,论心不如择术;形不胜心,心不胜术。术正而心顺之,则形相虽恶而心术善,无害为君子也;形相虽善而心术恶,无害为小人也。君子之谓吉,小人之谓凶。故长短、小大、善恶形相,非吉凶也。古之人无有也,学者不道也。
gài dì yáo zhǎng, dì shùn duǎn, wén wáng cháng, zhōu gōng duǎn, zhòng ní zhǎng, zi gōng duǎn. xī zhě wèi líng gōng yǒu chén yuē gōng sūn lǚ, shēn cháng qī chǐ, miàn zhǎng sān chǐ, yān guǎng sān cùn, bí mù ěr jù, ér míng dòng tiān xià. chǔ zhī sūn shū áo, qī sī zhī bǐ rén yě, tū tū zhǎng zuǒ, xuān jiào zhī xià, ér yǐ chǔ bà. yè gōng zǐ gāo, wēi xiǎo duǎn jí, xíng ruò jiāng bù shèng qí yī. rán bái gōng zhī luàn yě, lìng yǐn zi xī sī mǎ zǐ qī jiē sǐ yān, yè gōng zǐ gāo rù jù chǔ, zhū bái gōng, dìng chǔ guó, rú fǎn shǒu ěr, rén yì gōng míng shàn yú hòu shì. gù shì bù chuǎi zhǎng, bù xiē dà, bù quán qīng zhòng, yì jiāng zhì hū ěr. cháng duǎn dà xiǎo, měi è xíng xiāng, qǐ lùn yě zāi! qiě xú yǎn wáng zhī zhuàng, mù kě zhān mǎ. zhòng ní zhī zhuàng, miàn rú méng qī. zhōu gōng zhī zhuàng, shēn rú duàn zāi. gāo yáo zhī zhuàng, sè rú xuē guā. hóng yāo zhī zhuàng, miàn wú jiàn fū. fù shuō zhī zhuàng, shēn rú zhí qí. yī yǐn zhī zhuàng, miàn wú xū mí. yǔ tiào, tāng piān, yáo shùn cān móu zi. cóng zhě jiāng lùn zhì yì, bǐ lèi wén xué xié? zhí jiāng chà cháng duǎn, biàn měi è, ér xiāng qī ào xié?
盖帝尧长,帝舜短,文王长,周公短,仲尼长,子弓短。昔者卫灵公有臣曰公孙吕,身长七尺,面长三尺,焉广三寸,鼻目耳具,而名动天下。楚之孙叔敖,期思之鄙人也,突秃长左,轩较之下,而以楚霸。叶公子高,微小短瘠,行若将不胜其衣。然白公之乱也,令尹子西、司马子期皆死焉,叶公子高入据楚,诛白公,定楚国,如反手尔,仁义功名善于后世。故事不揣长,不揳大,不权轻重,亦将志乎尔。长短、大小,美恶形相,岂论也哉!且徐偃王之状,目可瞻马。仲尼之状,面如蒙倛。周公之状,身如断菑。皋陶之状,色如削瓜。闳夭之状,面无见肤。傅说之状,身如植鳍。伊尹之状,面无须麋。禹跳,汤偏,尧、舜参牟子。从者将论志意,比类文学邪?直将差长短,辨美恶,而相欺傲邪?
gǔ zhě jié zhòu zhǎng jù jiāo měi, tiān xià zhī jié yě jīn lì yuè jìn, bǎi rén zhī dí yě, rán ér shēn sǐ guó wáng, wèi tiān xià dà lù, hòu shì yán è zé bì jī yān. shì fēi róng mào zhī huàn yě, wén jiàn zhī bù zhòng, yì lùn zhī bēi ěr. jīn shì sú zhī luàn jūn, xiāng qū zhī xuān zi, mò bù měi lì yáo yě, qí yī fù shì, xuè qì tài dù nǐ yú nǚ zǐ fù rén mò bù yuàn dé yǐ wéi fū, chǔ nǚ mò bù yuàn dé yǐ wéi shì, qì qí qìng jia ér yù bēn zhī zhě, bǐ jiān bìng qǐ. rán ér zhōng jūn xiū yǐ wéi chén, zhōng fù xiū yǐ wéi zi, zhōng xiōng xiū yǐ wéi dì, zhōng rén xiū yǐ wéi yǒu, é zé shù hū yǒu sī ér lù hū dà shì, mò bù hū tiān tí kū, kǔ shāng qí jīn ér hòu huǐ qí shǐ. shì fēi róng mào zhī huàn yě, wén jiàn zhī bù zhòng, yì lùn zhī bēi ěr. rán zé, cóng zhě jiāng shú kě yě?
古者桀、纣长巨姣美,天下之杰也;筋力越劲,百人之敌也,然而身死国亡,为天下大僇,后世言恶则必稽焉。是非容貌之患也,闻见之不众,议论之卑尔。今世俗之乱君,乡曲之儇子,莫不美丽姚冶,奇衣妇饰,血气态度拟于女子;妇人莫不愿得以为夫,处女莫不愿得以为士,弃其亲家而欲奔之者,比肩并起。然而中君羞以为臣,中父羞以为子,中兄羞以为弟,中人羞以为友,俄则束乎有司而戮乎大市,莫不呼天啼哭,苦伤其今而后悔其始。是非容貌之患也,闻见之不众,议论之卑尔。然则,从者将孰可也?
rén yǒu sān bù xiáng: yòu ér bù kěn shì zhǎng, jiàn ér bù kěn shì guì, bù xiào ér bù kěn shì xián, shì rén zhī sān bù xiáng yě. rén yǒu sān bì qióng: wèi shàng zé bù néng ài xià, wéi xià zé hǎo fēi qí shàng, shì rén zhī yī bì qióng yě xiāng zé bù ruò, bèi zé mán zhī, shì rén zhī èr bì qióng yě zhī xíng qiǎn bó, qū zhí yǒu yǐ xiāng xiàn yǐ, rán ér rén rén bù néng tuī, zhī shì bù néng míng, shì rén zhī sān bì qióng yě. rén yǒu cǐ sān shù xíng zhě, yǐ wéi shàng zé bì wēi, wéi xià zé bì miè. shī yuē:" yǔ xuě biāo biāo, yàn rán yù xiāo. mò kěn xià suì, shì jū lǚ jiāo." cǐ zhī wèi yě.
人有三不祥:幼而不肯事长,贱而不肯事贵,不肖而不肯事贤,是人之三不祥也。人有三必穷:为上则不能爱下,为下则好非其上,是人之一必穷也;乡则不若,偝则谩之,是人之二必穷也;知行浅薄,曲直有以相县矣,然而仁人不能推,知士不能明,是人之三必穷也。人有此三数行者,以为上则必危,为下则必灭。《诗》曰:“雨雪瀌瀌,宴然聿消。莫肯下隧,式居屡骄。”此之谓也。
rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě, hé yǐ yě? yuē: yǐ qí yǒu biàn yě. jī ér yù shí, hán ér yù nuǎn, láo ér yù xī, hǎo lì ér è hài, shì rén zhī suǒ shēng ér yǒu yě, shì wú dài ér rán zhě yě, shì yǔ jié zhī suǒ tóng yě. rán zé rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě, fēi tè yǐ èr zú ér wú máo yě, yǐ qí yǒu biàn yě. jīn fū shēng shēng xíng xiào, yì èr zú ér wú máo yě, rán ér jūn zǐ chuài qí gēng, shí qí zì. gù rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě, fēi tè yǐ qí èr zú ér wú máo yě, yǐ qí yǒu biàn yě. fū qín shòu yǒu fù zǐ ér wú fù zǐ zhī qīn, yǒu pìn mǔ ér wú nán nǚ zhī bié. gù rén dào mò bù yǒu biàn.
人之所以为人者,何已也?曰:以其有辨也。饥而欲食,寒而欲暖,劳而欲息,好利而恶害,是人之所生而有也,是无待而然者也,是禹、桀之所同也。然则人之所以为人者,非特以二足而无毛也,以其有辨也。今夫狌狌形笑,亦二足而无毛也,然而君子啜其羹,食其胾。故人之所以为人者,非特以其二足而无毛也,以其有辨也。夫禽兽有父子而无父子之亲,有牝牡而无男女之别。故人道莫不有辨。
biàn mò dà yú fēn, fēn mò dà yú lǐ, lǐ mò dà yú shèng wáng. shèng wáng yǒu bǎi, wú shú fǎ yān? gù yuē: wén jiǔ ér xī, jié zú jiǔ ér jué, shǒu fǎ shù zhī yǒu sī jí lǐ ér chǐ. gù yuē: yù guān shèng wáng zhī jī, zé yú qí càn rán zhě yǐ, hòu wáng shì yě. bǐ hòu wáng zhě, tiān xià zhī jūn yě. shě hòu wáng ér dào shàng gǔ, pì zhī shì yóu shě jǐ zhī jūn ér shì rén zhī jūn yě. gù yuē: yù guān qiān suì zé shù jīn rì, yù zhī yì wàn zé shěn yī èr, yù zhī shàng shì zé shěn zhōu dào, yù shěn zhōu dào zé shěn qí rén suǒ guì jūn zǐ. gù yuē: yǐ jìn zhī yuǎn, yǐ yī zhī wàn, yǐ wēi zhī míng. cǐ zhī wèi yě.
辨莫大于分,分莫大于礼,礼莫大于圣王。圣王有百,吾孰法焉?故曰:文久而息,节族久而绝,守法数之有司极礼而褫。故曰:欲观圣王之迹,则于其粲然者矣,后王是也。彼后王者,天下之君也。舍后王而道上古,譬之是犹舍己之君而事人之君也。故曰:欲观千岁则数今日,欲知亿万则审一二,欲知上世则审周道,欲审周道则审其人所贵君子。故曰:以近知远,以一知万,以微知明。此之谓也。
fū wàng rén yuē:" gǔ jīn yì qíng, qí suǒ yǐ zhì luàn zhě yì dào." ér zhòng rén huò yān. bǐ zhòng rén zhě, yú ér wú shuō, lòu ér wú dù zhě yě. qí suǒ jiàn yān, yóu kě qī yě, ér kuàng yú qiān shì zhī chuán yě! wàng rén zhě, mén tíng zhī jiān, yóu kě wū qī yě, ér kuàng yú qiān shì zhī shàng hū! shèng rén hé yǐ bù kě qī? yuē: shèng rén zhě, yǐ jǐ dù zhě yě. gù yǐ rén dù rén, yǐ qíng dù qíng, yǐ lèi dù lèi, yǐ shuō dù gōng, yǐ dào guàn jǐn, gǔ jīn yī yě. lèi bù bèi, suī jiǔ tóng lǐ, gù xiāng hū xié qū ér bù mí, guān hū zá wù ér bù huò, yǐ cǐ dù zhī. wǔ dì zhī wài wú chuán rén, fēi wú xián rén yě, jiǔ gù yě. wǔ dì zhī zhōng wú chuán zhèng, fēi wú shàn zhèng yě, jiǔ gù yě. yǔ tāng yǒu chuán zhèng ér bù ruò zhōu zhī chá yě, fēi wú shàn zhèng yě, jiǔ gù yě. chuán zhě jiǔ zé lùn lüè, jìn zé lùn xiáng, lüè zé jǔ dà, xiáng zé jǔ xiǎo. yú zhě wén qí lüè ér bù zhī qí xiáng, wén qí xiáng ér bù zhī qí dà yě. shì yǐ wén jiǔ ér miè, jié zú jiǔ ér jué.
夫妄人曰:“古今异情,其所以治乱者异道。”而众人惑焉。彼众人者,愚而无说,陋而无度者也。其所见焉,犹可欺也,而况于千世之传也!妄人者,门庭之间,犹可诬欺也,而况于千世之上乎!圣人何以不可欺?曰:圣人者,以己度者也。故以人度人,以情度情,以类度类,以说度功,以道观尽,古今一也。类不悖,虽久同理,故乡乎邪曲而不迷,观乎杂物而不惑,以此度之。五帝之外无传人,非无贤人也,久故也。五帝之中无传政,非无善政也,久故也。禹、汤有传政而不若周之察也,非无善政也,久故也。传者久则论略,近则论详,略则举大,详则举小。愚者闻其略而不知其详,闻其详而不知其大也。是以文久而灭,节族久而绝。
fán yán bù hé xiān wáng, bù shùn lǐ yì, wèi zhī jiān yán, suī biàn, jūn zǐ bù tīng. fǎ xiān wáng, shùn lǐ yì, dǎng xué zhě, rán ér bù hǎo yán, bù lè yán, zé bì fēi chéng shì yě. gù jūn zǐ zhī yú yán yě, zhì hǎo zhī, xíng ān zhī, lè yán zhī, gù jūn zǐ bì biàn. fán rén mò bù hǎo yán qí suǒ shàn, ér jūn zǐ wéi shèn. gù zèng rén yǐ yán, zhòng yú jīn shí zhū yù guān rén yǐ yán, měi yú fǔ fú wén zhāng tīng rén yǐ yán, lè yú zhōng gǔ qín sè. gù jūn zǐ zhī yú yán wú yàn. bǐ fū fǎn shì: hǎo qí shí, bù xù qí wén, shì yǐ zhōng shēn bù miǎn pí wū yōng sú. gù yì yuē:" kuò náng, wú jiù wú yù." fǔ rú zhī wèi yě.
凡言不合先王,不顺礼义,谓之奸言,虽辩,君子不听。法先王,顺礼义,党学者,然而不好言,不乐言,则必非诚士也。故君子之于言也,志好之,行安之,乐言之,故君子必辩。凡人莫不好言其所善,而君子为甚。故赠人以言,重于金石珠玉;观人以言,美于黼黻、文章;听人以言,乐于钟鼓琴瑟。故君子之于言无厌。鄙夫反是:好其实,不恤其文,是以终身不免埤污佣俗。故《易》曰:“括囊,无咎无誉。”腐儒之谓也。
fán shuō zhī nán, yǐ zhì gāo yù zhì bēi, yǐ zhì zhì jiē zhì luàn. wèi kě zhí zhì yě, yuǎn jǔ zé bìng móu, jìn shì zé bìng yōng. shàn zhě yú shì jiān yě, yì bì yuǎn jǔ ér bù móu, jìn shì ér bù yōng, yǔ shí qiān xǐ, yǔ shì yǎn yǎng, huǎn jí yíng chù, fǔ rán ruò qú yǎn guā zhī yú jǐ yě. qū dé suǒ wèi yān, rán ér bù zhé shāng. gù jūn zǐ zhī dù jǐ zé yǐ shéng, jiē rén zé yòng yè. duó jǐ yǐ shéng, gù zú yǐ wéi tiān xià fǎ zé yǐ jiē rén yòng yè, gù néng kuān róng, yīn zhòng yǐ chéng tiān xià zhī dà shì yǐ. gù jūn zǐ xián ér néng róng bà, zhī ér néng róng yú, bó ér néng róng qiǎn, cuì ér néng róng zá, fū shì zhī wèi jiān shù. shī yuē:" xú fāng jì tóng, tiān zǐ zhī gōng." cǐ zhī wèi yě.
凡说之难,以至高遇至卑,以至治接至乱。未可直至也,远举则病缪,近世则病佣。善者于是间也,亦必远举而不缪,近世而不佣,与时迁徙,与世偃仰,缓急嬴绌,府然若渠匽栝之于己也。曲得所谓焉,然而不折伤。故君子之度己则以绳,接人则用抴。度己以绳,故足以为天下法则矣;接人用抴,故能宽容,因众以成天下之大事矣。故君子贤而能容罢,知而能容愚,博而能容浅,粹而能容杂,夫是之谓兼术。《诗》曰:“徐方既同,天子之功。”此之谓也。
tán shuō zhī shù: jīn zhuāng yǐ lì zhī, duān chéng yǐ chù zhī, jiān qiáng yǐ chí zhī, fēn bié yǐ míng zhī, pì chēng yǐ yù zhī, xīn huān fēn xiāng yǐ sòng zhī, bǎo zhī zhēn zhī, guì zhī shén zhī, rú shì zé shuō cháng wú bù shòu. suī bù shuō rén, rén mò bù guì. fū shì zhī wèi wèi néng guì qí suǒ guì. chuán yuē:" wéi jūn zǐ wèi néng guì qí suǒ guì." cǐ zhī wèi yě. jūn zǐ bì biàn. fán rén mò bù hǎo yán qí suǒ shàn, ér jūn zǐ wéi shèn yān. shì yǐ xiǎo rén biàn yán xiǎn ér jūn zǐ biàn yán rén yě. yán ér fēi rén zhī zhōng yě, zé qí yán bù ruò qí mò yě, qí biàn bù ruò qí nà yě yán ér rén zhī zhōng yě, zé hǎo yán zhě shàng yǐ, bù hǎo yán zhě xià yě. gù rén yán dà yǐ. qǐ yú shàng suǒ yǐ dào yú xià, zhèng lìng shì yě qǐ yú xià suǒ yǐ zhōng yú shàng, móu jiù shì yě. gù jūn zǐ zhī xíng rén yě wú yàn. zhì hǎo zhī, xíng ān zhī, lè yán zhī, gù yán jūn zǐ bì biàn. xiǎo biàn bù rú jiàn duān, jiàn duān bù rú jiàn běn fèn. xiǎo biàn ér chá, jiàn duān ér míng, běn fèn ér lǐ, shèng rén shì jūn zǐ zhī fēn jù yǐ.
谈说之术:矜庄以莅之,端诚以处之,坚强以持之,分别以明之,譬称以喻之,欣驩芬芗以送之,宝之珍之,贵之神之,如是则说常无不受。虽不说人,人莫不贵。夫是之谓为能贵其所贵。传曰:“唯君子为能贵其所贵。”此之谓也。君子必辩。凡人莫不好言其所善,而君子为甚焉。是以小人辩言险而君子辩言仁也。言而非仁之中也,则其言不若其默也,其辩不若其吶也;言而仁之中也,则好言者上矣,不好言者下也。故仁言大矣。起于上所以道于下,正令是也;起于下所以忠于上,谋救是也。故君子之行仁也无厌。志好之,行安之,乐言之,故言君子必辩。小辩不如见端,见端不如见本分。小辩而察,见端而明,本分而理,圣人士君子之分具矣。
yǒu xiǎo rén zhī biàn zhě, yǒu shì jūn zǐ zhī biàn zhě, yǒu shèng rén zhī biàn zhě: bù xiān lǜ, bù zǎo móu, fā zhī ér dāng, chéng wén ér lèi, jū cuò qiān xǐ, yìng biàn bù qióng, shì shèng rén zhī biàn zhě yě. xiān lǜ zhī, zǎo móu zhī, sī xū zhī yán ér zú tīng, wén ér zhì shí, bó ér dǎng zhèng, shì shì jūn zǐ zhī biàn zhě yě. tīng qí yán zé cí biàn ér wú tǒng, yòng qí shēn zé duō zhà ér wú gōng, shàng bù zú yǐ shùn míng wáng, xià bù zú yǐ hé qí bǎi xìng, rán ér kǒu shé zhī jūn, zhān wéi zé jié, zú yǐ wéi qí wěi yǎn què zhī shǔ, fū shì zhī wèi jiān rén zhī xióng. shèng wáng qǐ, suǒ yǐ xiān zhū yě, rán hòu dào zéi cì zhī. dào zéi dé biàn, cǐ bù dé biàn yě.
有小人之辩者,有士君子之辩者,有圣人之辩者:不先虑,不早谋,发之而当,成文而类,居错迁徙,应变不穷,是圣人之辩者也。先虑之,早谋之,斯须之言而足听,文而致实,博而党正,是士君子之辩者也。听其言则辞辩而无统,用其身则多诈而无功,上不足以顺明王,下不足以和齐百姓,然而口舌之均,噡唯则节,足以为奇伟偃却之属,夫是之谓奸人之雄。圣王起,所以先诛也,然后盗贼次之。盗贼得变,此不得变也。