xiāng rén, gǔ zhī rén wú yǒu yě, xué zhě bù dào yě. gǔ zhě yǒu gū bù zǐ qīng, jīn zhī shì, liáng yǒu táng jǔ, xiāng rén zhī xíng zhuàng yán sè ér zhī qí jí xiōng yāo xiáng, shì sú chēng zhī. gǔ zhī rén wú yǒu yě, xué zhě bù dào yě. gù xiāng xíng bù rú lùn xīn, lùn xīn bù rú zé shù xíng bù shèng xīn, xīn bù shèng shù. shù zhèng ér xīn shùn zhī, zé xíng xiāng suī è ér xīn shù shàn, wú hài wèi jūn zǐ yě xíng xiāng suī shàn ér xīn shù è, wú hài wèi xiǎo rén yě. jūn zǐ zhī wèi jí, xiǎo rén zhī wèi xiōng. gù zhǎng duǎn xiǎo dà shàn è xíng xiāng, fēi jí xiōng yě. gǔ zhī rén wú yǒu yě, xué zhě bù dào yě.
相人,古之人無有也,學者不道也。古者有姑布子卿,今之世,梁有唐舉,相人之形狀顏色而知其吉凶妖祥,世俗稱之。古之人無有也,學者不道也。故相形不如論心,論心不如擇術;形不勝心,心不勝術。術正而心順之,則形相雖惡而心術善,無害為君子也;形相雖善而心術惡,無害為小人也。君子之謂吉,小人之謂凶。故長短、小大、善惡形相,非吉凶也。古之人無有也,學者不道也。
gài dì yáo zhǎng, dì shùn duǎn, wén wáng zhǎng, zhōu gōng duǎn, zhòng ní zhǎng, zi gōng duǎn. xī zhě wèi líng gōng yǒu chén yuē gōng sūn lǚ, shēn zhǎng qī chǐ, miàn zhǎng sān chǐ, yān guǎng sān cùn, bí mù ěr jù, ér míng dòng tiān xià. chǔ zhī sūn shū áo, qī sī zhī bǐ rén yě, tū tū zhǎng zuǒ, xuān jiào zhī xià, ér yǐ chǔ bà. yè gōng zǐ gāo, wēi xiǎo duǎn jí, xíng ruò jiāng bù shèng qí yī. rán bái gōng zhī luàn yě, lìng yǐn zi xī sī mǎ zǐ qī jiē sǐ yān, yè gōng zǐ gāo rù jù chǔ, zhū bái gōng, dìng chǔ guó, rú fǎn shǒu ěr, rén yì gōng míng shàn yú hòu shì. gù shì bù chuǎi zhǎng, bù xiē dà, bù quán qīng zhòng, yì jiāng zhì hū ěr. zhǎng duǎn dà xiǎo, měi è xíng xiāng, qǐ lùn yě zāi! qiě xú yǎn wáng zhī zhuàng, mù kě zhān mǎ. zhòng ní zhī zhuàng, miàn rú méng qī. zhōu gōng zhī zhuàng, shēn rú duàn zāi. gāo yáo zhī zhuàng, sè rú xuē guā. hóng yāo zhī zhuàng, miàn wú jiàn fū. fù shuō zhī zhuàng, shēn rú zhí qí. yī yǐn zhī zhuàng, miàn wú xū mí. yǔ tiào, tāng piān, yáo shùn cān móu zi. cóng zhě jiāng lùn zhì yì, bǐ lèi wén xué xié? zhí jiāng chà zhǎng duǎn, biàn měi è, ér xiāng qī ào xié?
蓋帝堯長,帝舜短,文王長,周公短,仲尼長,子弓短。昔者衛靈公有臣曰公孫呂,身長七尺,面長三尺,焉廣三寸,鼻目耳具,而名動天下。楚之孫叔敖,期思之鄙人也,突禿長左,軒較之下,而以楚霸。葉公子高,微小短瘠,行若將不勝其衣。然白公之亂也,令尹子西、司馬子期皆死焉,葉公子高入據楚,誅白公,定楚國,如反手爾,仁義功名善於後世。故事不揣長,不揳大,不權輕重,亦將志乎爾。長短、大小,美惡形相,豈論也哉!且徐偃王之狀,目可瞻馬。仲尼之狀,面如蒙倛。周公之狀,身如斷菑。皋陶之狀,色如削瓜。閎夭之狀,面無見膚。傅說之狀,身如植鰭。伊尹之狀,面無須麋。禹跳,湯偏,堯、舜參牟子。從者將論志意,比類文學邪?直將差長短,辨美惡,而相欺傲邪?
gǔ zhě jié zhòu zhǎng jù jiāo měi, tiān xià zhī jié yě jīn lì yuè jìn, bǎi rén zhī dí yě, rán ér shēn sǐ guó wáng, wèi tiān xià dà lù, hòu shì yán è zé bì jī yān. shì fēi róng mào zhī huàn yě, wén jiàn zhī bù zhòng, yì lùn zhī bēi ěr. jīn shì sú zhī luàn jūn, xiāng qū zhī xuān zi, mò bù měi lì yáo yě, qí yī fù shì, xuè qì tài dù nǐ yú nǚ zǐ fù rén mò bù yuàn dé yǐ wèi fū, chù nǚ mò bù yuàn dé yǐ wèi shì, qì qí qīn jiā ér yù bēn zhī zhě, bǐ jiān bìng qǐ. rán ér zhōng jūn xiū yǐ wèi chén, zhōng fù xiū yǐ wèi zi, zhōng xiōng xiū yǐ wèi dì, zhōng rén xiū yǐ wèi yǒu, é zé shù hū yǒu sī ér lù hū dà shì, mò bù hū tiān tí kū, kǔ shāng qí jīn ér hòu huǐ qí shǐ. shì fēi róng mào zhī huàn yě, wén jiàn zhī bù zhòng, yì lùn zhī bēi ěr. rán zé, cóng zhě jiāng shú kě yě?
古者桀、紂長巨姣美,天下之傑也;筋力越勁,百人之敵也,然而身死國亡,為天下大僇,後世言惡則必稽焉。是非容貌之患也,聞見之不眾,議論之卑爾。今世俗之亂君,鄉曲之儇子,莫不美麗姚冶,奇衣婦飾,血氣態度擬於女子;婦人莫不願得以為夫,處女莫不願得以為士,棄其親家而欲奔之者,比肩並起。然而中君羞以為臣,中父羞以為子,中兄羞以為弟,中人羞以為友,俄則束乎有司而戮乎大市,莫不呼天啼哭,苦傷其今而後悔其始。是非容貌之患也,聞見之不眾,議論之卑爾。然則,從者將孰可也?
rén yǒu sān bù xiáng: yòu ér bù kěn shì zhǎng, jiàn ér bù kěn shì guì, bù xiào ér bù kěn shì xián, shì rén zhī sān bù xiáng yě. rén yǒu sān bì qióng: wèi shàng zé bù néng ài xià, wèi xià zé hǎo fēi qí shàng, shì rén zhī yī bì qióng yě xiāng zé bù ruò, bèi zé mán zhī, shì rén zhī èr bì qióng yě zhī xíng qiǎn báo, qū zhí yǒu yǐ xiāng xiàn yǐ, rán ér rén rén bù néng tuī, zhī shì bù néng míng, shì rén zhī sān bì qióng yě. rén yǒu cǐ sān shù xíng zhě, yǐ wèi shàng zé bì wēi, wèi xià zé bì miè. shī yuē: yǔ xuě biāo biāo, yàn rán yù xiāo. mò kěn xià suì, shì jū lǚ jiāo. cǐ zhī wèi yě.
人有三不祥:幼而不肯事長,賤而不肯事貴,不肖而不肯事賢,是人之三不祥也。人有三必窮:為上則不能愛下,為下則好非其上,是人之一必窮也;鄉則不若,偝則謾之,是人之二必窮也;知行淺薄,曲直有以相縣矣,然而仁人不能推,知士不能明,是人之三必窮也。人有此三數行者,以為上則必危,為下則必滅。《詩》曰:「雨雪瀌瀌,宴然聿消。莫肯下隧,式居屢驕。」此之謂也。
rén zhī suǒ yǐ wèi rén zhě, hé yǐ yě? yuē: yǐ qí yǒu biàn yě. jī ér yù shí, hán ér yù nuǎn, láo ér yù xī, hǎo lì ér è hài, shì rén zhī suǒ shēng ér yǒu yě, shì wú dài ér rán zhě yě, shì yǔ jié zhī suǒ tóng yě. rán zé rén zhī suǒ yǐ wèi rén zhě, fēi tè yǐ èr zú ér wú máo yě, yǐ qí yǒu biàn yě. jīn fū shēng shēng xíng xiào, yì èr zú ér wú máo yě, rán ér jūn zǐ chuài qí gēng, shí qí zì. gù rén zhī suǒ yǐ wèi rén zhě, fēi tè yǐ qí èr zú ér wú máo yě, yǐ qí yǒu biàn yě. fū qín shòu yǒu fù zǐ ér wú fù zǐ zhī qīn, yǒu pìn mǔ ér wú nán nǚ zhī bié. gù rén dào mò bù yǒu biàn.
人之所以為人者,何已也?曰:以其有辨也。飢而欲食,寒而欲暖,勞而欲息,好利而惡害,是人之所生而有也,是無待而然者也,是禹、桀之所同也。然則人之所以為人者,非特以二足而無毛也,以其有辨也。今夫狌狌形笑,亦二足而無毛也,然而君子啜其羹,食其胾。故人之所以為人者,非特以其二足而無毛也,以其有辨也。夫禽獸有父子而無父子之親,有牝牡而無男女之別。故人道莫不有辨。
biàn mò dà yú fēn, fēn mò dà yú lǐ, lǐ mò dà yú shèng wáng. shèng wáng yǒu bǎi, wú shú fǎ yān? gù yuē: wén jiǔ ér xī, jié zú jiǔ ér jué, shǒu fǎ shù zhī yǒu sī jí lǐ ér chǐ. gù yuē: yù guān shèng wáng zhī jī, zé yú qí càn rán zhě yǐ, hòu wáng shì yě. bǐ hòu wáng zhě, tiān xià zhī jūn yě. shě hòu wáng ér dào shàng gǔ, pì zhī shì yóu shě jǐ zhī jūn ér shì rén zhī jūn yě. gù yuē: yù guān qiān suì zé shù jīn rì, yù zhī yì wàn zé shěn yī èr, yù zhī shàng shì zé shěn zhōu dào, yù shěn zhōu dào zé shěn qí rén suǒ guì jūn zǐ. gù yuē: yǐ jìn zhī yuǎn, yǐ yī zhī wàn, yǐ wēi zhī míng. cǐ zhī wèi yě.
辨莫大於分,分莫大於禮,禮莫大於聖王。聖王有百,吾孰法焉?故曰:文久而息,節族久而絕,守法數之有司極禮而褫。故曰:欲觀聖王之跡,則於其粲然者矣,後王是也。彼後王者,天下之君也。舍後王而道上古,譬之是猶舍己之君而事人之君也。故曰:欲觀千歲則數今日,欲知億萬則審一二,欲知上世則審周道,欲審周道則審其人所貴君子。故曰:以近知遠,以一知萬,以微知明。此之謂也。
fū wàng rén yuē: gǔ jīn yì qíng, qí suǒ yǐ zhì luàn zhě yì dào. ér zhòng rén huò yān. bǐ zhòng rén zhě, yú ér wú shuō, lòu ér wú dù zhě yě. qí suǒ jiàn yān, yóu kě qī yě, ér kuàng yú qiān shì zhī chuán yě! wàng rén zhě, mén tíng zhī jiān, yóu kě wū qī yě, ér kuàng yú qiān shì zhī shàng hū! shèng rén hé yǐ bù kě qī? yuē: shèng rén zhě, yǐ jǐ dù zhě yě. gù yǐ rén dù rén, yǐ qíng dù qíng, yǐ lèi dù lèi, yǐ shuō dù gōng, yǐ dào guān jǐn, gǔ jīn yī yě. lèi bù bèi, suī jiǔ tóng lǐ, gù xiāng hū xié qū ér bù mí, guān hū zá wù ér bù huò, yǐ cǐ dù zhī. wǔ dì zhī wài wú chuán rén, fēi wú xián rén yě, jiǔ gù yě. wǔ dì zhī zhōng wú chuán zhèng, fēi wú shàn zhèng yě, jiǔ gù yě. yǔ tāng yǒu chuán zhèng ér bù ruò zhōu zhī chá yě, fēi wú shàn zhèng yě, jiǔ gù yě. chuán zhě jiǔ zé lùn lüè, jìn zé lùn xiáng, lüè zé jǔ dà, xiáng zé jǔ xiǎo. yú zhě wén qí lüè ér bù zhī qí xiáng, wén qí xiáng ér bù zhī qí dà yě. shì yǐ wén jiǔ ér miè, jié zú jiǔ ér jué.
夫妄人曰:「古今異情,其所以治亂者異道。」而眾人惑焉。彼眾人者,愚而無說,陋而無度者也。其所見焉,猶可欺也,而況於千世之傳也!妄人者,門庭之間,猶可誣欺也,而況於千世之上乎!聖人何以不可欺?曰:聖人者,以己度者也。故以人度人,以情度情,以類度類,以說度功,以道觀盡,古今一也。類不悖,雖久同理,故鄉乎邪曲而不迷,觀乎雜物而不惑,以此度之。五帝之外無傳人,非無賢人也,久故也。五帝之中無傳政,非無善政也,久故也。禹、湯有傳政而不若周之察也,非無善政也,久故也。傳者久則論略,近則論詳,略則舉大,詳則舉小。愚者聞其略而不知其詳,聞其詳而不知其大也。是以文久而滅,節族久而絕。
fán yán bù hé xiān wáng, bù shùn lǐ yì, wèi zhī jiān yán, suī biàn, jūn zǐ bù tīng. fǎ xiān wáng, shùn lǐ yì, dǎng xué zhě, rán ér bù hǎo yán, bù lè yán, zé bì fēi chéng shì yě. gù jūn zǐ zhī yú yán yě, zhì hǎo zhī, xíng ān zhī, lè yán zhī, gù jūn zǐ bì biàn. fán rén mò bù hǎo yán qí suǒ shàn, ér jūn zǐ wèi shén. gù zèng rén yǐ yán, zhòng yú jīn shí zhū yù guān rén yǐ yán, měi yú fǔ fú wén zhāng tīng rén yǐ yán, lè yú zhōng gǔ qín sè. gù jūn zǐ zhī yú yán wú yàn. bǐ fū fǎn shì: hǎo qí shí, bù xù qí wén, shì yǐ zhōng shēn bù miǎn pí wū yōng sú. gù yì yuē: kuò náng, wú jiù wú yù. fǔ rú zhī wèi yě.
凡言不合先王,不順禮義,謂之奸言,雖辯,君子不聽。法先王,順禮義,黨學者,然而不好言,不樂言,則必非誠士也。故君子之於言也,志好之,行安之,樂言之,故君子必辯。凡人莫不好言其所善,而君子為甚。故贈人以言,重於金石珠玉;觀人以言,美於黼黻、文章;聽人以言,樂於鐘鼓琴瑟。故君子之於言無厭。鄙夫反是:好其實,不恤其文,是以終身不免埤污傭俗。故《易》曰:「括囊,無咎無譽。」腐儒之謂也。
fán shuō zhī nán, yǐ zhì gāo yù zhì bēi, yǐ zhì zhì jiē zhì luàn. wèi kě zhí zhì yě, yuǎn jǔ zé bìng móu, jìn shì zé bìng yōng. shàn zhě yú shì jiān yě, yì bì yuǎn jǔ ér bù móu, jìn shì ér bù yōng, yǔ shí qiān xǐ, yǔ shì yǎn yǎng, huǎn jí yíng chù, fǔ rán ruò qú yǎn guā zhī yú jǐ yě. qū dé suǒ wèi yān, rán ér bù zhé shāng. gù jūn zǐ zhī dù jǐ zé yǐ shéng, jiē rén zé yòng yè. dù jǐ yǐ shéng, gù zú yǐ wèi tiān xià fǎ zé yǐ jiē rén yòng yè, gù néng kuān róng, yīn zhòng yǐ chéng tiān xià zhī dà shì yǐ. gù jūn zǐ xián ér néng róng bà, zhī ér néng róng yú, bó ér néng róng qiǎn, cuì ér néng róng zá, fū shì zhī wèi jiān shù. shī yuē: xú fāng jì tóng, tiān zǐ zhī gōng. cǐ zhī wèi yě.
凡說之難,以至高遇至卑,以至治接至亂。未可直至也,遠舉則病繆,近世則病傭。善者於是間也,亦必遠舉而不繆,近世而不傭,與時遷徙,與世偃仰,緩急嬴絀,府然若渠匽栝之於己也。曲得所謂焉,然而不折傷。故君子之度己則以繩,接人則用抴。度己以繩,故足以為天下法則矣;接人用抴,故能寬容,因眾以成天下之大事矣。故君子賢而能容罷,知而能容愚,博而能容淺,粹而能容雜,夫是之謂兼術。《詩》曰:「徐方既同,天子之功。」此之謂也。
tán shuō zhī shù: jīn zhuāng yǐ lì zhī, duān chéng yǐ chù zhī, jiān qiáng yǐ chí zhī, fēn bié yǐ míng zhī, pì chēng yǐ yù zhī, xīn huān fēn xiāng yǐ sòng zhī, bǎo zhī zhēn zhī, guì zhī shén zhī, rú shì zé shuō cháng wú bù shòu. suī bù shuō rén, rén mò bù guì. fū shì zhī wèi wèi néng guì qí suǒ guì. chuán yuē: wéi jūn zǐ wèi néng guì qí suǒ guì. cǐ zhī wèi yě. jūn zǐ bì biàn. fán rén mò bù hǎo yán qí suǒ shàn, ér jūn zǐ wèi shén yān. shì yǐ xiǎo rén biàn yán xiǎn ér jūn zǐ biàn yán rén yě. yán ér fēi rén zhī zhōng yě, zé qí yán bù ruò qí mò yě, qí biàn bù ruò qí nà yě yán ér rén zhī zhōng yě, zé hǎo yán zhě shàng yǐ, bù hǎo yán zhě xià yě. gù rén yán dà yǐ. qǐ yú shàng suǒ yǐ dào yú xià, zhèng lìng shì yě qǐ yú xià suǒ yǐ zhōng yú shàng, móu jiù shì yě. gù jūn zǐ zhī xíng rén yě wú yàn. zhì hǎo zhī, xíng ān zhī, lè yán zhī, gù yán jūn zǐ bì biàn. xiǎo biàn bù rú jiàn duān, jiàn duān bù rú jiàn běn fèn. xiǎo biàn ér chá, jiàn duān ér míng, běn fèn ér lǐ, shèng rén shì jūn zǐ zhī fēn jù yǐ.
談說之術:矜莊以蒞之,端誠以處之,堅強以持之,分別以明之,譬稱以喻之,欣驩芬薌以送之,寶之珍之,貴之神之,如是則說常無不受。雖不說人,人莫不貴。夫是之謂為能貴其所貴。傳曰:「唯君子為能貴其所貴。」此之謂也。君子必辯。凡人莫不好言其所善,而君子為甚焉。是以小人辯言險而君子辯言仁也。言而非仁之中也,則其言不若其默也,其辯不若其吶也;言而仁之中也,則好言者上矣,不好言者下也。故仁言大矣。起於上所以道於下,正令是也;起於下所以忠於上,謀救是也。故君子之行仁也無厭。志好之,行安之,樂言之,故言君子必辯。小辯不如見端,見端不如見本分。小辯而察,見端而明,本分而理,聖人士君子之分具矣。
yǒu xiǎo rén zhī biàn zhě, yǒu shì jūn zǐ zhī biàn zhě, yǒu shèng rén zhī biàn zhě: bù xiān lǜ, bù zǎo móu, fā zhī ér dāng, chéng wén ér lèi, jū cuò qiān xǐ, yīng biàn bù qióng, shì shèng rén zhī biàn zhě yě. xiān lǜ zhī, zǎo móu zhī, sī xū zhī yán ér zú tīng, wén ér zhì shí, bó ér dǎng zhèng, shì shì jūn zǐ zhī biàn zhě yě. tīng qí yán zé cí biàn ér wú tǒng, yòng qí shēn zé duō zhà ér wú gōng, shàng bù zú yǐ shùn míng wáng, xià bù zú yǐ hé qí bǎi xìng, rán ér kǒu shé zhī jūn, zhān wéi zé jié, zú yǐ wèi qí wěi yǎn què zhī shǔ, fū shì zhī wèi jiān rén zhī xióng. shèng wáng qǐ, suǒ yǐ xiān zhū yě, rán hòu dào zéi cì zhī. dào zéi dé biàn, cǐ bù dé biàn yě.
有小人之辯者,有士君子之辯者,有聖人之辯者:不先慮,不早謀,發之而當,成文而類,居錯遷徙,應變不窮,是聖人之辯者也。先慮之,早謀之,斯須之言而足聽,文而致實,博而黨正,是士君子之辯者也。聽其言則辭辯而無統,用其身則多詐而無功,上不足以順明王,下不足以和齊百姓,然而口舌之均,噡唯則節,足以為奇偉偃卻之屬,夫是之謂奸人之雄。聖王起,所以先誅也,然後盜賊次之。盜賊得變,此不得變也。