qǐ è féng zhí xú shí yī yuè, jǐn zhān méng dà huāng luò shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起阏逢执徐十一月,尽旃蒙大荒落十二月,凡一年有奇。
zhēn zōng yīng fú jī gǔ shén gōng ràng dé wén míng wǔ dìng zhāng shèng yuán xiào huáng dì jǐng dé yuán nián liáo tǒng hé èr shí èr nián
○真宗膺符稽古神功让德文明武定章圣元孝皇帝景德元年(辽统和二十二年)
shí yī yuè, yǐ mǎo, qiǎn shǐ ān fǔ hé běi.
十一月,乙卯,遣使安抚河北。
yǐ zhī yíng zhōu lǐ yán wò wèi běn zhōu tuán liàn shǐ, jiǎng qí shǒu chéng zhī gōng yě.
以知瀛州李延渥为本州团练使,奖其守城之功也。
běi miàn bù shǔ zòu:" qì dān zì yíng zhōu tuì qù, qí zhòng yóu èr shí wàn. zhēn dé qí móu yù chéng xū dǐ bèi jì tiān xióng jūn." zhào dū zhū lù bīng jí chán zhōu shù zú huì tiān xióng jūn.
北面部署奏:“契丹自瀛州退去,其众犹二十万。侦得其谋欲乘虚抵贝、冀、天雄军。”诏督诸路兵及澶州戍卒会天雄军。
zì liáo shī nán xià, hé shuò jiē chéng shǒu. yòu zàn shàn dài fū wáng yǔ zhī jì zhōu, cháng yǒu pò dí zhī zhì, rì yuè shù bīng, yòu jí qiáng zhuàng liàn xí zhī, kāi mén qiáo cǎi rú píng rì. cháng shàng yán:" kòu ruò zhì, bì kě yāo jī, yuàn wù yǐ yī jùn wèi yōu." yú shì liáo yóu qí bī chéng, yǔ jī zǒu zhī, zhào jiā jiǎng.
自辽师南下,河朔皆城守。右赞善大夫王屿知冀州,常有破敌之志,日阅戍兵,又集强壮练习之,开门樵采如平日。尝上言:“寇若至,必可邀击,愿勿以一郡为忧。”于是辽游骑逼城,屿击走之,诏嘉奖。
guǐ hài, liáo mǎ jūn dōu zhǐ huī shǐ yē lǜ kē lǐ yù nán shī yú luò zhōu, shèng zhī. jiǎ zǐ, dōng jīng liú shǒu xiāo bā yǎ ěr huò wèi fǔ guān lì tián féng jí, xiàn yú xíng zhàng.
癸亥,辽马军都指挥使耶律珂礼遇南师于洛州,胜之。甲子,东京留守萧巴雅尔获魏府官吏田逢吉,献于行帐。
wù chén, yǐ shān nán dōng dào jié dù shǐ lǐ jì lóng wèi jià qián dōng miàn pái zhèn shǐ, mǎ jūn dōu zhǐ huī shǐ gé bà fù zhī, xī shàng gé mén shǐ sūn quán zhào wèi dōu qián xiá, nán zuō fang shǐ zhāng mín wèi qián xiá wǔ níng jié dù shǐ shí bǎo jí wèi jià qián xī miàn pái zhèn shǐ, bù jūn dōu yú hòu wáng yǐn fù zhī, rù nèi fù dōu zhī qín hàn wèi qián xiá.
戊辰,以山南东道节度使李继隆为驾前东面排阵使,马军都指挥使葛霸副之,西上閤门使孙全照为都钤辖,南作坊使张旻为钤辖;武宁节度使石保吉为驾前西面排阵使,步军都虞候王隐副之,入内副都知秦翰为钤辖。
chū, mín zài dìng zhōu, yán tiān dào fāng lì kè, xiān qǐ zhě shèng, yí dà jǔ fá liáo, bìng shàng xīng shī chū jìng zhī rì. dì yǐ wèn fǔ chén, jiē yán bù kě, nǎi zhǐ. yú shì jià jiāng qīn zhēng, mín fāng shù bìng dài, fù zòu biān shì shí yú, zhào hái, rù duì, dì yuē:" qì dān rù sāi, yǔ qīng suǒ qǐng běi fá zhī rì tóng, huǐ bù yòng qīng cè. jīn xū shǒu chán zhōu ér wèi dé rén, rú hé?" mín qǐng xíng, dì xǐ, gù mìng wèi xī miàn qián xiá, xiān lìng zhì chán zhōu hòu dí yuǎn jìn, mín jí chí qí wǎng.
初,旻在定州,言天道方利客,先起者胜,宜大举伐辽,并上兴师出境之日。帝以问辅臣,皆言不可,乃止。于是驾将亲征,旻方戍并代,复奏边事十馀,召还,入对,帝曰:“契丹入塞,与卿所请北伐之日同,悔不用卿策。今须守澶州而未得人,如何?”旻请行,帝喜,故命为西面钤辖,先令至澶州候敌远近,旻即驰骑往。
qín hàn jì shòu mìng, jí dū zhòng huán chéng jùn gōu xù, yǐ jù biān qí. gōng bì, liáo shī guǒ bào zhì, hàn bù jiě jiǎ zhòu qī shí yú rì yún.
秦翰既受命,亟督众环城浚沟洫,以拒边骑。功毕,辽师果暴至,翰不解甲胄七十馀日云。
gēng wǔ, chē jià běi xún. sī tiān yán:" rì bào ěr, huáng qì chōng sè, yí bù zhàn ér què, yǒu hé jiě zhī xiàng."
庚午,车驾北巡。司天言:“日抱珥,黄气充塞,宜不战而却,有和解之象。”
cáo lì yòng zhì tiān xióng, sūn quán zhào yí qì dān bù chéng, quàn wáng qīn ruò liú zhī. liáo shī shù gōng chéng bù kè, fù lìng wáng jì zhōng jù zòu yì hé, dì yīn cì jì zhōng shǒu zhào, yún yǐ qiǎn lì yòng, qiě shǐ gào liáo rén qiǎn shǐ dǐ tiān xióng shòu zhī. jì zhōng wén lì yòng zhì tiān xióng bù xíng, fù jù zòu, qǐ zì chán zhōu bié qiǎn shǐ zhě zhì běi cháo, miǎn zhì huǎn wù. xīn wèi, chē jià cì cháng yuán xiàn, dé qí zòu, suì yǐ qián yì dá yān.
曹利用至天雄,孙全照疑契丹不诚,劝王钦若留之。辽师数攻城不克,复令王继忠具奏议和,帝因赐继忠手诏,云已遣利用,且使告辽人遣使抵天雄受之。继忠闻利用至天雄不行,复具奏,乞自澶州别遣使者至北朝,免致缓误。辛未,车驾次长垣县,得其奏,遂以前意答焉。
rén shēn, cì wéi chéng xiàn. zhào zhī huá zhōu zhāng bǐng qí zhōu mǎ yīng chāng pú zhōu zhāng chéng wǎng lái hé shàng, bù dīng fū záo bīng, yǐ fáng dí qí zhī dù.
壬申,次韦城县。诏知滑州张秉、齐州马应昌、濮州张晟往来河上,部丁夫凿冰,以防敌骑之渡。
tiān xióng jūn wén liáo shī jiāng zhì, hé chéng huáng jù, wáng qīn ruò yǔ zhū jiàng yì tàn fú fēn shǒu zhū mén, sūn quán zhào yuē:" quán zhào jiāng jiā zǐ, qǐng bù tàn fú, zhū jiàng zì zé biàn lì chù suǒ, bù kěn dāng zhě, quán zhào qǐng dāng zhī." jì ér mò kěn shǒu běi mén zhě, nǎi yǐ mìng quán zhào. qīn ruò yì zì fēn shǒu nán mén, quán zhào yuē:" bù kě. cān zhèng zhǔ shuài, hào lìng suǒ chū, móu huà suǒ jué, nán běi xiāng jù èr shí lǐ. qǐng fù dài bào, bì shī jī huì, bù rú jū zhōng yāng fǔ shǔ, bǎo gù fù xīn, chǔ fèn sì miàn." qīn ruò cóng zhī.
天雄军闻辽师将至,阖城惶遽,王钦若与诸将议探符分守诸门,孙全照曰:“全照将家子,请不探符,诸将自择便利处所,不肯当者,全照请当之。”既而莫肯守北门者,乃以命全照。钦若亦自分守南门,全照曰:“不可。参政主帅,号令所出,谋画所决,南北相距二十里。请覆待报,必失机会,不如居中央府署,保固腹心,处分四面。”钦若从之。
quán zhào sù jiào chù nǔ shǒu, shè rén mǎ dòng chè zhòng jiǎ, suí suǒ zhǐ huī, yìng yòng wú cháng. yú shì dà kāi běi mén, xià diào qiáo yǐ dài zhī. liáo shī gōng dōng mén liáng jiǔ, shě dōng mén, qū gù chéng, yè, fù zì gù chéng qián shī guò chéng nán, shè fú yú dí xiāng miào, suì nán gōng dé qīng jūn. qīn ruò wén zhī, qiǎn jiàng lǜ jīng bīng zhuī jī fú bīng qǐ, duàn qí hòu, tiān xióng bīng bù néng jìn tuì. quán zhào qǐng yú qīn ruò yuē:" ruò wáng cǐ bīng, shì wáng tiān xióng yě. běi mén bù zú shǒu, quán zhào qǐng jiù zhī." nǎi yǐn huī xià chū nán mén lì zhàn, shā shāng liáo fú bīng shén zhòng, tiān xióng bīng nǎi fù dé hái, cún zhě shén sān sì.
全照素教畜弩手,射人马洞彻重甲,随所指麾,应用无常。于是大开北门,下吊桥以待之。辽师攻东门良久,舍东门,趋故城,夜,复自故城潜师过城南,设伏于狄相庙,遂南攻德清军。钦若闻之,遣将率精兵追击;伏兵起,断其后,天雄兵不能进退。全照请于钦若曰:“若亡此兵,是亡天雄也。北门不足守,全照请救之。”乃引麾下出南门力战,杀伤辽伏兵甚众,天雄兵乃复得还,存者什三四。
gēng wǔ, liáo xiāo bā yǎ ěr xiāo guān yīn nǔ lǜ bó hǎi bīng gōng dé qīng jūn, chéng pò, zhī jūn shàng shí shǐ zhāng dàn jí qí zi sān bān jiè zhí lì shè hǔ jì dōu yú hòu hú fú děng shí sì rén bìng sǐ zhī.
庚午,辽萧巴雅尔、萧观音努率渤海兵攻德清军,城破,知军、尚食使张旦及其子三班借职利涉、虎冀都虞候胡福等十四人并死之。
xiān shì zhào wáng chāo děng lǜ bīng fù xíng zài, yú yuè bù zhì. liáo shī yì nán qīn, dì zhù bì wéi chéng, qún chén fù yǒu yǐ jīn líng zhī móu gào dì yí qiě bì qí fēng zhě, dì yì shāo huò, nǎi zhào kòu zhǔn wèn zhī. jiāng rù, wén nèi rén wèi dì yuē:" qún chén bèi yù jiàng guān jiā hé zhī? hé bù sù hái jīng shī!" zhǔn rù duì, dì yuē:" nán xún hé rú?" zhǔn yuē:" qún chén qiè nuò wú zhī, bù yì yú xiāng lǎo fù rén zhī yán. jīn dí qí pò jìn, sì fāng wēi xīn, bì xià wéi kě jìn chǐ, bù kě tuì cùn. hé běi zhū jūn rì yè wàng luán yú zhì, shì qì dāng bǎi bèi. ruò huí niǎn shù bù, zé wàn zhòng wǎ jiě, dí chéng qí hòu, jīn líng yì bù kě dé ér zhì yǐ!" dì yì wèi jué. zhǔn chū, yù diàn qián dōu zhǐ huī shǐ gāo qióng, wèi yuē:" tài wèi shòu guó ēn, hé yǐ bào?" duì yuē:" qióng wǔ rén, yuàn xiào sǐ". zhǔn fù rù duì, qióng suí lì tíng xià, zhǔn yuē:" bì xià bù yǐ chén yán wéi rán, shì wèn qióng." suì shēn qián yì, cí qì kāng kǎi. qióng yǎng zòu yuē:" kòu zhǔn yán shì." qiě yuē:" suí jià jūn shì fù mǔ qī zǐ jǐn zài jīng shī, bì bù kěn qì ér nán xíng, zhōng dào jí wáng qù ěr. yuàn bì xià jí xìng chán zhōu, chén děng xiào sǐ, qì dān bù nán pò." zhǔn yòu yán:" jī bù kě shī, yí qù jià!" shí wáng yīng chāng dài yù qì xiè shì cè, dì gù zhī, yīng chāng yuē:" bì xià fèng jiāng tiān tǎo, suǒ xiàng bì kè, ruò dòu liú bù jìn, kǒng dí shì yì zhāng." dì yì suì jué.
先是诏王超等率兵赴行在,逾月不至。辽师益南侵,帝驻跸韦城,群臣复有以金陵之谋告帝宜且避其锋者,帝意稍惑,乃召寇准问之。将入,闻内人谓帝曰:“群臣辈欲将官家何之?何不速还京师!”准入对,帝曰:“南巡何如?”准曰:“群臣怯懦无知,不异于乡老妇人之言。今敌骑迫近,四方危心,陛下惟可进尺,不可退寸。河北诸军日夜望銮舆至,士气当百倍。若回辇数步,则万众瓦解,敌乘其后,金陵亦不可得而至矣!”帝意未决。准出,遇殿前都指挥使高琼,谓曰:“太尉受国恩,何以报?”对曰:“琼武人,愿效死”。准复入对,琼随立庭下,准曰:“陛下不以臣言为然,试问琼。”遂申前议,词气慷慨。琼仰奏曰:“寇准言是。”且曰:“随驾军士父母妻子尽在京师,必不肯弃而南行,中道即亡去耳。愿陛下亟幸澶州,臣等效死,契丹不难破。”准又言:“机不可失,宜趣驾!”时王应昌带御器械侍侧,帝顾之,应昌曰:“陛下奉将天讨,所向必克,若逗遛不进,恐敌势益张。”帝意遂决。
jiǎ xū, chén fā, zuǒ yòu yǐ sāi shén, jìn diāo qiú xù mào. dì què zhī, yuē:" chén xià bào lù hán kǔ, zhèn dú ān yòng cǐ xié!" xī, cì wèi nán xiàn, qiǎn hàn lín shì dú xué shì pān shèn xiū xiān fù chán zhōu. zhào chán zhōu běi zhài jiàng shuài jí zhī zhōu bù néng shàn lí tún suǒ yíng jià.
甲戌,晨发,左右以塞甚,进貂裘絮帽。帝却之,曰:“臣下暴露寒苦,朕独安用此邪!”夕,次卫南县,遣翰林侍读学士潘慎修先赴澶州。诏澶州北寨将帅及知州不能擅离屯所迎驾。
dì qián cì wáng jì zhōng zhào xǔ qiǎn shǐ, jì zhōng fù jù zòu fù shí pǔ yǐ dá. pǔ zì bèi zhōu qiǎn zhǐ huī shǐ zhāng hào fù xíng quē, dào chū liáo zhài, wèi suǒ de, liáo zhǔ jí tài hòu yǐn hào zhì chē zhàng qián, wèn láo jiǔ zhī, kùn lìng dǐ tiān xióng, yǐ zhào cù cáo lì yòng. wáng qīn ruò děng yí bù gǎn qiǎn, hào dú hái liáo yíng. liáo tài hòu cì hào páo dài, guǎn shè jiā děng, shǐ jì zhōng jù zòu, qiě qǐng zì chán zhōu bié qiǎn shǐ, sù yì hé hǎo shì. yú shì hào yǐ qí zòu rù, dì fù cì qīn ruò zhào, yòu lìng cān zhī zhèng shì wáng dàn yǔ qīn ruò shǒu shū, bǐ hào chí fù tiān xióng, dū lì yòng tóng běi qù, bìng yǐ zhào yù jì zhōng. yīn wèi fǔ chén yuē:" guó jiā yǐ ān mín xī zhàn wèi niàn, gù xǔ zhī yǐ. rán bǐ shàng lǜ zhòng shēn rù, yòu hé bīng qiě hé, róng mǎ kě dù, yì yí guò wèi zhī fáng. zhèn yǐ jué chéng suàn, ruò méng yuē zhī jì, bié yǒu yāo qiú, dāng jué yī zhàn. kě zài dū zhū jiàng shuài zhěng chì róng róng, yǐ pián yí cóng shì."
帝前赐王继忠诏许遣使,继忠复具奏附石普以达。普自贝州遣指挥使张皓赴行阙,道出辽寨,为所得,辽主及太后引皓至车帐前,问劳久之,困令抵天雄,以诏促曹利用。王钦若等疑不敢遣,皓独还辽营。辽太后赐皓袍带,馆设加等,使继忠具奏,且请自澶州别遣使,速议和好事。于是皓以其奏入,帝复赐钦若诏,又令参知政事王旦与钦若手书,俾皓持赴天雄,督利用同北去,并以诏谕继忠。因谓辅臣曰:“国家以安民息战为念,固许之矣。然彼尚率众深入,又河冰且合,戎马可度,亦宜过为之防。朕已决成算,若盟约之际,别有邀求,当决一战。可再督诸将帅整饬戎容,以便宜从事。”
liáo shī jì xiàn dé qīng, rén shēn, suì jìn dǐ chán zhōu, wéi hé sān miàn. lǐ jì lóng děng fēn fú jìn nǔ, kòng è yào hài. liáo tǒng jūn shǐ xiāo dá lán shì qí yǒng, yǐ qīng qí àn shì dì xíng. shí wēi hǔ jūn tóu shòu guāng zhāng xiāng zhǎng chuáng zi nǔ, nǔ qián fā, dá lán zhōng é pū, liáo zhòng jìng qián yú yè zhì zhài, shì xī, sǐ. tài hòu lín qí wèi chē, kū zhī tòng, chuò cháo wǔ rì. yǐ xiāo bā yǎ ěr dài zhǎng nán miàn shì, xuán xià tōng lì jūn. dá lán tōng tiān wén, lǚ zhe zhàn gōng, shǒu chàng nán qīn zhī móu, zhì shì sǐ, jūn zhōng duó qì, zī yù yì hé yǐ.
辽师既陷德清,壬申,遂进抵澶州,围合三面。李继隆等分伏劲弩,控扼要害。辽统军使萧达兰恃其勇,以轻骑按视地形。时威虎军头寿光张瓖掌床子弩,弩潜发,达兰中额仆,辽众竞前舆曳至寨,是夕,死。太后临其轊车,哭之恸,辍朝五日。以萧巴雅尔代掌南面事,旋下通利军。达兰通天文,屡著战功,首倡南侵之谋,至是死,军中夺气,滋欲议和矣。
bǐng zǐ, chē jià fā wèi nán. lǐ jì lóng děng shǐ rén gào jié, yòu yán:" chán zhōu běi chéng, mén xiàng jiǎo ài, qiě yú nán chéng zhù bì." shì rì, zhù nán chéng, yǐ yì shě wèi xíng gōng, jiāng zhǐ yān. kòu zhǔn gù qǐng xìng běi chéng, yuē:" bì xià bù guò hé, zé rén xīn yì wēi, dí qì wèi shè, fēi suǒ yǐ qǔ wēi jué shèng yě. qiě wáng chāo lǐng jìn bīng tún zhōng shān yǐ è qí kēng, lǐ jì lóng shí bǎo jí fēn dà zhèn yǐ è qí zuǒ yòu zhǒu, sì fāng zhēng zhèn fù yuán zhě rì zhì, yòu hé yí ér bù wǎng?" gāo qióng yì gù qǐng, qiān shǔ shū mì yuàn shì féng zhěng zài bàng ā zhī, qióng nù yuē:" jūn yǐ wén zhāng zhì wèi liǎng fǔ, jīn dí qí chōng chì rú cǐ, yóu zé qióng wú lǐ, jūn hé bù fù yī shī tuì dí xié?" jí huī wèi shì jìn niǎn kòu bì. dì suì xìng běi chéng. zhì fú qiáo, yóu zhù chē wèi jìn, qióng nǎi zhí huò zhù niǎn fū bèi yuē:" hé bù jí xíng! jīn yǐ zhì cǐ, shàng hé yí yān!" dì nǎi mìng jìn niǎn. jì zhì, dēng běi chéng mén lóu, zhāng huáng lóng qí, zhū jūn jiē hū wàn suì, shēng wén shù shí lǐ, qì shì bǎi bèi. dì lǎn guān yíng bì, zhào jiàn lǐ jì lóng yǐ xià zhū jiàng, fǔ wèi zhě jiǔ zhī, cì zhū jūn jiǔ shí mín qián.
丙子,车驾发卫南。李继隆等使人告捷,又言:“澶州北城,门巷湫隘,且于南城驻跸。”是日,驻南城,以驿舍为行宫,将止焉。寇准固请幸北城,曰:“陛下不过河,则人心益危,敌气未慑,非所以取威决胜也。且王超领劲兵屯中山以扼其吭,李继隆、石保吉分大阵以扼其左右肘,四方征镇赴援者日至,又何疑而不往?”高琼亦固请,佥署枢密院事冯拯在傍呵之,琼怒曰:“君以文章致位两府,今敌骑充斥如此,犹责琼无礼,君何不赋一诗退敌邪?”即麾卫士进辇扣陛。帝遂幸北城。至浮桥,犹驻车未进,琼乃执楇筑辇夫背曰:“何不亟行!今已至此,尚何疑焉!”帝乃命进辇。既至,登北城门楼,张黄龙旂,诸军皆呼万岁,声闻数十里,气势百倍。帝览观营壁,召见李继隆已下诸将,抚慰者久之,赐诸军酒食缗钱。
wù yín, yí yù běi chéng zhī xíng yíng.
戊寅,移御北城之行营。
cáo lì yòng zì tiān xióng fù liáo jūn zhōng, jiàn qí tài hòu yǔ zǎi xiàng hán dé chāng tóng chǔ yī chē, qún chén yǔ qí zhǔ chóng xíng bié zuò, lǐ róng shén jiǎn. yǐ bǎn héng chē è, shàng shè shí qì, zuò lì yòng chē xià, kuì zhī shí. gòng yì hé hǎo, shì wèi jué, liáo zhǔ nǎi qiǎn zuǒ fēi lóng shǐ hán qǐ chí guó shū yǔ lì yòng jù hái. zhào zhī chán zhōu hé chéng jǔ jiāo láo, hàn lín xué shì zhào ān rén jiē bàn zhī, fán jìn jiàn yí shì, jiē ān rén suǒ cái dìng yún.
曹利用自天雄赴辽军中,见其太后与宰相韩德昌同处一车,群臣与其主重行别坐,礼容甚简。以版横车轭,上设食器,坐利用车下,馈之食。共议和好,事未决,辽主乃遣左飞龙使韩杞持国书与利用俱还。诏知澶州何承矩郊劳,翰林学士赵安仁接伴之,凡觐见仪式,皆安仁所裁定云。
shí èr yuè, gēng chén shuò, hán qǐ rù duì yú xíng gōng zhī qián diàn, guì shòu shū hán yú gé mén shǐ, shǐ pěng yǐ shēng diàn, nèi shì shěng fù dōu zhī yán chéng hàn shòu ér qǐ fēng, zǎi xiàng dú qì, mìng qǐ shēng diàn qǐ jū. qí shū fù yǐ guān nán gù dì wèi qǐng, dì wèi fǔ chén yuē:" wú gù lǜ cǐ, jīn guǒ rán, jiāng nài hé?" fǔ chén qǐng dá shū, yán:" guān nán jiǔ shǔ cháo tíng, bù kě nǐ yì, huò suì gěi jīn bó, zhù qí jūn zī, yǐ gù huān méng. wéi bì xià cái duó." dì yuē:" zhèn shǒu zǔ zōng jī yè, bù gǎn shī zhuì. suǒ yán guī dì, shì jí wú míng, bì ruò yāo qiú, zhèn dāng jué zhàn ěr! shí niàn hé běi jū rén zhòng yǒu láo rǎo, tǎng suì yǐ jīn bó jì qí bù zú, cháo tíng zhī tǐ, gù yì wú shāng. dá shū bù bì jù yán, dàn lìng cáo lì yòng yǔ hán qǐ kǒu shù zī shì kě yě." zhào ān rén dú néng jì tài zǔ shí guó shū tǐ shì, yīn mìng wèi dá shū. cì qǐ xí yī jīn dài ān mǎ qì bì. qǐ jí rì rù cí, suì yǔ lì yòng gòng wǎng. qǐ jì shòu xí yī zhī cì, jí cí, fù zuǒ rèn, qiě yǐ cì yī shāo zhǎng wèi jiě, zhào ān rén yuē:" jūn jiāng shēng diàn shòu huán shū, tiān yán zhǐ chǐ, rú bù yī suǒ cì zhī yī, kě hū?" qǐ jí gǎi fú ér rù. dì yòu miàn jiè lì yòng yǐ dì bì bù kě dé, ruò yāo qiú huò cái, zé yí xǔ zhī.
十二月,庚辰朔,韩杞入对于行宫之前殿,跪授书函于閤门使,使捧以升殿,内侍省副都知阎承翰受而启封,宰相读讫,命杞升殿起居。其书复以关南故地为请,帝谓辅臣曰:“吾固虑此,今果然,将奈何?”辅臣请答书,言:“关南久属朝廷,不可拟议,或岁给金帛,助其军资,以固欢盟。惟陛下裁度。”帝曰:“朕守祖宗基业,不敢失坠。所言归地,事极无名,必若邀求,朕当决战耳!实念河北居人重有劳扰,倘岁以金帛济其不足,朝廷之体,固亦无伤。答书不必具言,但令曹利用与韩杞口述兹事可也。”赵安仁独能记太祖时国书体式,因命为答书。赐杞袭衣、金带、鞍马、器币。杞即日入辞,遂与利用共往。杞既受袭衣之赐,及辞,复左衽,且以赐衣稍长为解,赵安仁曰:“君将升殿受还书,天颜咫尺,如不衣所赐之衣,可乎?”杞即改服而入。帝又面戒利用以地必不可得,若邀求货财,则宜许之。
shì rì, rì yǒu shí zhī. dì jù shén, sī tiān yán zhǔ liǎng guó hé jiě, dì yì shāo shì.
是日,日有食之。帝惧甚,司天言主两国和解,帝意稍释。
guǐ wèi, xìng běi zhài, yòu xìng lǐ jì lóng yíng, mìng jiàng xiào cóng guān yǐn, kào cì zhū jūn yǒu chà.
癸未,幸北寨,又幸李继隆营,命将校从官饮,犒赐诸军有差。
cáo lì yòng yǔ hán qǐ zhì liáo jūn zhàng, liáo fù yǐ guān nán gù dì wèi yán, lì yòng zhé jǔ zhī, qiě wèi yuē:" běi cháo jì xīng shī xún méng, ruò suì xī nán cháo jīn bó zhī zī yǐ zhù jūn lǚ, zé yóu kě yì yě." qí jiē bàn zhèng shì shè rén gāo zhèng jù yuē:" jīn zī yǐn zhòng ér lái, běn móu guān nán dì, ruò bù suí suǒ tú, zé běn guó fù kuì duō yǐ." lì yòng dá yǐ" bǐng mìng zhuān duì, yǒu sǐ ér yǐ. ruò běi cháo bù xù hòu huǐ, zì qí yāo qiú, dì gù bù kě dé, bīng yì wèi yì xī yě!" liáo zhǔ jí xiāo tài hòu wén zhī, yì shāo dài, dàn yù suì qǔ jīn bì lì yòng xǔ yí juàn èr shí wàn pǐ yín shí wàn liǎng, yì shǐ dìng.
曹利用与韩杞至辽军帐,辽复以关南故地为言,利用辄沮之,且谓曰:“北朝既兴师寻盟,若岁希南朝金帛之资以助军旅,则犹可议也。”其接伴政事舍人高正遽曰:“今兹引众而来,本谋关南地,若不遂所图,则本国负愧多矣。”利用答以“禀命专对,有死而已。若北朝不恤后悔,恣其邀求,地固不可得,兵亦未易息也!”辽主及萧太后闻之,意稍怠,但欲岁取金币;利用许遗绢二十万匹、银十万两,议始定。
liáo zhǔ fù qiǎn wáng jì zhōng jiàn lì yòng, jù yán:" nán běi tōng hé, shí wèi měi shì, zhǔ shàng nián shào, yuàn xiōng shì nán cháo. yòu lǜ nán cháo huò yú yuán biān kāi yí hé dào, guǎng jùn háo qiàn, bié yǒu jǔ dòng zhī yì." yīn fù lì yòng mì zòu, qǐng lì shì, bìng qǐ qiǎn jìn shàng shǐ chén chí shì shū zhì bǐ.
辽主复遣王继忠见利用,具言:“南北通和,实为美事,主上年少,愿兄事南朝。又虑南朝或于缘边开移河道,广浚壕堑,别有举动之意。”因附利用密奏,请立誓,并乞遣近上使臣持誓书至彼。
jiǎ shēn, lì yòng jí yǔ qí yòu jiān mén wèi dà jiàng jūn yáo jiǎn zhī chí guó shū jù hái, bìng xiàn yù yī shí wù, qí jiāo láo guǎn gǔ, bìng rú hán qǐ zhī lǐ, mìng zhào ān rén jiē bàn.
甲申,利用即与其右监门卫大将军姚柬之持国书俱还,并献御衣、食物,其郊劳馆谷,并如韩杞之礼,命赵安仁接伴。
yǐ yǒu, jiǎn zhī rù duì yú xíng gōng zhōng, shǐ shòu qí shū, shū cí yóu yán:" cáo lì yòng suǒ chēng, wèi hé wáng jì zhōng qián yì rán lì yòng gù yǒu chéng yuē, xī jù jì zhōng mì zòu zhōng yǐ." shì rì, dì yù xíng gōng zhī nán lóu, guān dà hé, yàn cóng chén, zhào jiǎn zhī yǔ yān.
乙酉,柬之入对于行宫中,使受其书,书辞犹言:“曹利用所称,未合王继忠前议;然利用固有成约,悉具继忠密奏中矣。”是日,帝御行宫之南楼,观大河,宴从臣,召柬之与焉。
bǐng xū, jiǎn zhī rù cí, mìng xī jīng zuǒ cáng kù shǐ lǐ jì chāng jiǎ zuǒ wèi dà jiàng jūn, chí shì shū yǔ jiǎn zhī jù wǎng bào pìn, chēng liáo tài hòu wèi shū mǔ, jīn bó zhī shù rú lì yòng suǒ xǔ, qí tā yì yī jì zhōng suǒ zòu yún. jiǎn zhī yòu yán:" shōu zhòng běi guī, kǒng wèi yuán biān yāo jī." nǎi zhào zhū lù bù shǔ jí zhū zhōu jūn, wù zhé chū bīng mǎ yǐ xí liáo guī shī.
丙戌,柬之入辞,命西京左藏库使李继昌假左卫大将军,持誓书与柬之俱往报聘,称辽太后为叔母,金帛之数如利用所许,其他亦依继忠所奏云。柬之又言:“收众北归,恐为缘边邀击。”乃诏诸路部署及诸州军,勿辄出兵马以袭辽归师。
dīng hài, yǐ cáo lì yòng wèi dōng shàng gé mén shǐ zhōng zhōu cì shǐ, cì dì jīng shī. lì yòng zhī zài shǐ yě, miàn qǐng suì lù jīn bó zhī shù, dì yuē:" bì bù dé yǐ, suī bǎi wàn yì kě." kòu zhǔn zhào zhì wò cì, yǔ zhī yuē:" suī yǒu zhǐ xǔ bǎi wàn, ruò guò sān shí wàn, jiāng zhǎn rǔ!" lì yòng guǒ yǐ sān shí wàn chéng yuē ér hái. rù jiàn xíng gōng, dì fāng jìn shí, wèi jí jiàn, shǐ nèi shì wèn suǒ lù. lì yòng yuē:" cǐ jī shì, dāng miàn zòu." fù shǐ wèn yuē:" gū yán qí lüè." lì yòng zhōng bù kěn yán, ér yǐ sān zhǐ jiā jiá. nèi shì rù yuē:" sān zhǐ jiā jiá, qǐ fēi sān bǎi wàn hū?" dì shī shēng yuē:" tài duō!" jì ér yuē:" gū liǎo shì, yì kě ěr." wéi gōng qiǎn pò, lì yòng jù wén qí yǔ. jí duì, dì jí wèn zhī, lì yòng zài sān chēng zuì, yuē:" chén xǔ zhī yín juàn guò duō." dì yuē:" jǐ hé?" yuē:" sān shí wàn". dì bù jué xǐ shén, gù lì yòng bèi shǎng tè hòu.
丁亥,以曹利用为东上閤门使、忠州刺史,赐第京师。利用之再使也,面请岁赂金帛之数,帝曰:“必不得已,虽百万亦可。”寇准召至幄次,语之曰:“虽有旨许百万,若过三十万,将斩汝!”利用果以三十万成约而还。入见行宫,帝方进食,未即见,使内侍问所赂。利用曰:“此机事,当面奏。”复使问曰:“姑言其略。”利用终不肯言,而以三指加颊。内侍入曰:“三指加颊,岂非三百万乎?”帝失声曰:“太多!”既而曰:“姑了事,亦可耳。”帷宫浅迫,利用具闻其语。及对,帝亟问之,利用再三称罪,曰:“臣许之银绢过多。”帝曰:“几何?”曰:“三十万”。帝不觉喜甚,故利用被赏特厚。
wù zǐ, dì zuò huí luán shī, mìng jìn chén hé. xìng běi zhài láo jūn, qiǎn léi yǒu zhōng lǐng suǒ bù bīng hái bīng zhōu tún suǒ. shí wáng chāo děng dòu náo wú gōng, wéi yǒu zhōng fù yuán, wēi shēng shén zhèn, hé běi liè chéng lài yǐ zhāng qí jūn.
戊子,帝作《回銮诗》,命近臣和。幸北寨劳军,遣雷有终领所部兵还并州屯所。时王超等逗挠无功,唯有终赴援,威声甚振,河北列城赖以张其军。
jǐ chǒu, liáo zhào zhū jūn jiě yán.
己丑,辽诏诸军解严。
rén chén, shè hé běi zhū zhōu sǐ zuì yǐ xià. mín jīng liáo shī róu jiàn zhě, gěi fù èr nián. sǐ zhě guān lì, zhuī lù zǐ sūn.
壬辰,赦河北诸州死罪以下。民经辽师蹂践者,给复二年。死者官吏,追录子孙。
guǐ sì, dà yàn yú xíng gōng.
癸巳,大宴于行宫。
zǎi chén bì shì ān xiān yǐ jí liú jīng shī, yí shū kòu zhǔn, yán:" dà jì yǐ dìng, wéi jūn miǎn zhī!" shì rì, lái zhāo. yì zhě duō yán suì lù sān shí wàn wèi guò hòu, shì ān yuē:" bù rú cǐ, zé dí suǒ gù bù zhòng, hé shì kǒng bù néng jiǔ yě."
宰臣毕士安先以疾留京师,遗书寇准,言:“大计已定,惟君勉之!”是日,来朝。议者多言岁赂三十万为过厚,士安曰:“不如此,则敌所顾不重,和事恐不能久也。”
yōng wáng yuán fèn bào dé jí, zhào cān zhī zhèng shì wáng dàn quán dōng jīng liú shǒu shì, jí rì chéng chuán xiān hái. dàn chí zhì jīng, zhí rù jìn zhōng, xià lìng shén yán, rén wú zhī zhě. jí jià hái, dàn jiā zǐ dì jiē yíng yú jiāo, hū wén hòu yǒu zōu ā shēng, huí shì, nǎi dàn yě, jiē dà jīng. shí liǎng hé zhī mín pō yǒu xiàn dí zhě, dàn shàng yán, yuàn chū jīn bó shù shí wàn shú qí rén huò yǒu jǔ yì zhě, suì zhǐ.
雍王元份暴得疾,诏参知政事王旦权东京留守事,即日乘传先还。旦驰至京,直入禁中,下令甚严,人无知者。及驾还,旦家子弟皆迎于郊,忽闻后有驺呵声,回视,乃旦也,皆大惊。时两河之民颇有陷敌者,旦上言,愿出金帛数十万赎其人;或有沮议者,遂止。
jiǎ wǔ, chē jià fā chán zhōu. dà hán, cì dào bàng pín mín rú kù.
甲午,车驾发澶州。大寒,赐道傍贫民襦袴。
lǐ jì chāng zhì liáo zhàng, guǎn shè zhī lǐ yì hòu, jí qiǎn qí xī shàng gé mén shǐ dīng zhèn fèng shì shū lái shàng.
李继昌至辽帐,馆设之礼益厚,即遣其西上閤门使丁振奉誓书来上。
wù xū, chē jià zhì zì chán zhōu.
戊戌,车驾至自澶州。
dì chū yǐ yì dé huáng tài hòu jì, yù chè lǔ bù gǔ chuī, bù jǔ lè. shí lóng tú gé dài zhì dù gǎo xiān hái, bèi yí zhàng. qiǎn qí chí wèn zhī, gǎo yuē:" wǔ wáng zài mù zhǔ fá zhòu, qián gē hòu wǔ. chūn qiū bù yǐ jiā shì cí wáng shì, kǎi xuán yòng lè, yú lǐ wú xián." dì fù zhào fǔ chén gòng yì, jiē gù yǐ qǐng, nǎi cóng zhī.
帝初以懿德皇太后忌,欲撤卤簿鼓吹,不举乐。时龙图阁待制杜镐先还,备仪仗。遣骑驰问之,镐曰:“武王载木主伐纣,前歌后舞。《春秋》不以家事辞王事,凯旋用乐,于礼无嫌。”帝复诏辅臣共议,皆固以请,乃从之。
kòu zhǔn zài chán zhōu, měi xī yǔ zhī zhì gào yáng yì tòng yǐn, ōu gē xié xuè, xuān huá dá dàn, dì shǐ rén chān zhī zhī, xǐ yuē:" zhǔn rú cǐ, wú fù hé yōu!" shí rén bǐ zhī xiè ān.
寇准在澶州,每夕与知制诰杨亿痛饮,讴歌谐谑,喧哗达旦,帝使人觇知之,喜曰:“准如此,吾复何忧!”时人比之谢安。
jì ér cáo lì yòng yǔ hán qǐ zhì xíng zài yì hé, zhǔn huà cè yǐ jìn, qiě yuē:" rú cǐ, zé kě bǎo bǎi nián wú shì. bù rán, shù shí nián hòu, dí qiě shēng xīn yǐ." dì yuē:" shù shí nián hòu, dāng yǒu hàn yù zhī zhě. wú bù rěn shēng líng zhòng kùn, gū tīng qí hé kě yě." zhǔn shàng wèi xǔ, yǒu zèn qí xìng bīng yǐ zì qǔ zhòng zhě, zhǔn bù dé yǐ xǔ zhī.
既而曹利用与韩杞至行在议和,准画策以进,且曰:“如此,则可保百年无事。不然,数十年后,敌且生心矣。”帝曰:“数十年后,当有捍御之者。吾不忍生灵重困,姑听其和可也。”准尚未许,有谮其幸兵以自取重者,准不得已许之。
chū, zhǔn chǔ fèn jūn shì, huò wéi dì zhǐ, jí shì, xiè yuē:" shǐ chén jǐn yòng zhào lìng, zī shì qǐ dé sù chéng!" dì xiào ér láo yān.
初,准处分军事,或违帝旨,及是,谢曰:“使臣尽用诏令,兹事岂得速成!”帝笑而劳焉。
xīn chǒu, lù qì dān shì shū bān hé běi hé dōng zhū zhōu jūn.
辛丑,录契丹誓书颁河北、河东诸州军。
jiǎ chén, gǎi wēi lǔ jūn yuē guǎng xìn, jìng róng yuē ān sù, pò lǔ yuē xìn ān, píng róng yuē bǎo dìng, níng biān yuē yǒng níng, dìng yuǎn yuē yǒng jìng, dìng qiāng yuē bǎo dé, píng lǔ chéng yuē xiāo níng.
甲辰,改威虏军曰广信,静戎曰安肃,破虏曰信安,平戎曰保定,宁边曰永宁,定远曰永静,定羌曰保德,平虏城曰萧宁。
bīn zhōu bù shǔ yán lǐ jì qiān zi dé míng kǒng mù guān hé xiàn lái guī, zhào lìng chéng chuán fù quē.
邠州部署言李继迁子德明孔目官何宪来归,诏令乘传赴阙。
yǐ sì, yǐ tiān xióng jūn qián xiá sūn quán zhào zhī jūn fǔ shì, zhào wáng qīn ruò guī quē.
乙巳,以天雄军钤辖孙全照知军府事,召王钦若归阙。
wù shēn, dì lǎn hé běi zòu bào, zhū zhōu duō bèi róu jiàn, tōng lì jūn shāng cán yóu shén, cǎn rán xíng yú yán sè, nǎi xià zhào zuì jǐ. wáng dàn kòu zhǔn děng jiē shàng shū dài zuì, wèi láo zhī.
戊申,帝览河北奏报,诸州多被蹂践,通利军伤残尤甚,惨然形于颜色,乃下诏罪己。王旦、寇准等皆上疏待罪,慰劳之。
shì yuè, liáo bān shī, tài hòu cì tài chéng xiàng hán dé chāng xìng yē lǜ, xǐ wáng jìn.
是月,辽班师,太后赐太丞相韩德昌姓耶律,徙王晋。
shì suì, liáo fàng jìn shì zhāng kě fēng dì sān rén.
是岁,辽放进士张可封第三人。
zhēn zōng yīng fú jī gǔ shén gōng ràng dé wén míng wǔ dìng zhāng shèng yuán xiào huáng dì jǐng dé èr nián liáo tǒng hé èr shí sān nián
○真宗膺符稽古神功让德文明武定章圣元孝皇帝景德二年(辽统和二十三年)
chūn, zhēng yuè, gēng xū shuò, yǐ liáo rén jiǎng hé, dà shè tiān xià.
春,正月,庚戌朔,以辽人讲和,大赦天下。
rén zǐ, fàng hé běi zhū zhōu qiáng zhuàng guī nóng, lìng yǒu sī shì gēng niú gěi zhī.
壬子,放河北诸州强壮归农,令有司市耕牛给之。
guǐ chǒu, bà zhū lù xíng yíng, hé zhèn dìng liǎng lù dōu bù shǔ wèi yī.
癸丑,罢诸路行营,合镇、定两路都部署为一。
jiǎ yín, wáng qīn ruò zì tiān xióng jūn lái zhāo.
甲寅,王钦若自天雄军来朝。
dì yǐ hé běi shǒu chén yí dé yǒu wǔ gàn shàn zhèn jìng zhě, yǐ mǎo, yǐ mǎ zhī jié zhī dìng zhōu, sūn quán zhào hé zhèn zhōu, zhào chāng yán zhī dà míng fǔ, féng qǐ zhī chán zhōu, shàng guān zhèng zhī bèi zhōu, yáng yán lǎng zhī bǎo zhōu, zhāng yǔ guī zhī shí zhōu, zhāng lì shè zhī cāng zhōu, zhào jì shēng zhī xíng zhōu, lǐ yǔn zé zhī xióng zhōu, zhào bīn zhī bà zhōu. dì qīn lù qí xìng míng fù zhōng shū, qiě yuē:" zhèn cái chǔ dāng fǒu, qīng děng gòng xiáng zhī." bì shì ān yuē:" bì xià suǒ zé, jiē cái shì yú yòng, wàng fù wài shī xíng." cóng zhī.
帝以河北守臣宜得有武干善镇静者,乙卯,以马知节知定州,孙全照和镇州,赵昌言知大名府,冯起知澶州,上官正知贝州,扬延朗知保州,张禹珪知石州,张利涉知沧州,赵继升知邢州,李允则知雄州,赵彬知霸州。帝亲录其姓名付中书,且曰:“朕裁处当否,卿等共详之。”毕士安曰:“陛下所择,皆才适于用,望付外施行。”从之。
zhī jié xiān zài zhèn zhōu, fāng liáo shī rù sāi, mín xiāng xié rù chéng, zhī jié yǔ zhī yuē, yǒu dào yī qián zhě zhǎn. é yǒu qiè tóng ér qián èr bǎi zhě, jí lù zhī, zì shì wú gǎn fàn zhě. měi zhōng shǐ jī zhào yù biān jùn, zhī jié lǜ wèi dí suǒ lüè, yīn liú zhī, mù jié zú zhě jiān dào dá zhào zhǐ. huì fā chán wèi xíng míng děng liù zhōu jūn chǔ fù dìng zhōu, shuǐ lù bìng jìn, shí bīng jiāo jìng shàng, zhī jié yuē:" shì zī dí yě." yīn gào yù jùn xiàn, fán gōng jiā shū niǎn zhī wù, suǒ zài nà zhī dí yù piāo jié, jiē wú suǒ de. chē jià xìng chán zhōu, dà jiàng wáng chāo yōng bīng shù shí wàn tún dìng zhōu, dòu liú bù jìn, zhī jié lǚ fěng zhī, chāo bù wéi dòng. fù yí shū qiào ràng, chāo shǐ chū bīng, yóu cí yǐ zhōng dù wú qiáo, tú shè wéi huàn zhī jié xiān yǐ mìng gōng dù cái, yī xī ér jù. shàng wén, shǒu zhào bāo měi.
知节先在镇州,方辽师入塞,民相携入城,知节与之约,有盗一钱者斩。俄有窃童儿钱二百者,即戮之,自是无敢犯者。每中使赍诏谕边郡,知节虑为敌所掠,因留之,募捷足者间道达诏旨。会发澶、魏、邢、洺等六州军储赴定州,水陆并进,时兵交境上,知节曰:“是资敌也。”因告谕郡县,凡公家输辇之物,所在纳之;敌欲剽劫,皆无所得。车驾幸澶州,大将王超拥兵数十万屯定州,逗遛不进,知节屡讽之,超不为动。复移书诮让,超始出兵,犹辞以中渡无桥,徒涉为患;知节先已命工度材,一夕而具。上闻,手诏褒美。
bà běi miàn bù shǔ qián xiá dōu jiān shǐ chén èr bǎi jiǔ shí yú yuán.
罢北面部署、钤辖、都监、使臣二百九十馀员。
zhào fǔ chén guān yíng zhōu suǒ huò liáo rén gōng chéng zhàn jù, jiē zhì dù jīng hǎo, fēng è xiān lì, tī chōng gān pái, xī bèi yǐ tiě. chéng shàng xuán bǎn cái shù cùn, jí shǐ èr bǎi yú, qí hòu lǐ jì xuān jùn gāo yáng háo, dé yí shǐ fán sì shí wàn, liáo rén gōng chéng bù qiǎn yú lì rú cǐ.
召辅臣观瀛州所获辽人攻城战具,皆制度精好,锋锷铦利,梯冲、竿牌,悉被以铁。城上悬版才数寸,集矢二百馀,其后李继宣浚高阳壕,得遗矢凡四十万,辽人攻城不遣馀力如此。
wù wǔ, liáo zhǔ hái, cì nán jīng. gēng shēn, yǐ xiāo bā yǎ ěr wèi běi fǔ zǎi xiàng, xiāo guān yīn nǔ tóng zhī nán yuàn shì. dà xiǎng shì zú, jué shǎng yǒu chà.
戊午,辽主还,次南京。庚申,以萧巴雅尔为北府宰相,萧观音努同知南院事。大享士卒,爵赏有差。
guǐ hài, mìng hàn lín xué shì zhào ān rén děng wǔ rén quán tóng zhī gòng jǔ.
癸亥,命翰林学士赵安仁等五人权同知贡举。
wáng chāo shàng zhāng dài zuì, dì mǐn qí láo jiù, fú zé. wù chén, yǐ chāo wèi chóng xìn jié dù shǐ, bà jūn zhí.
王超上章待罪,帝悯其劳旧,弗责。戊辰,以超为崇信节度使,罢军职。
shěng hé dōng bù shǔ qián xiá sī shǐ chén bǎi yú rén, yòu shěng hé běi zhū zhōu shù bīng shí zhī wǔ, yuán biān sān zhī yī.
省河东部署、钤辖司使臣百馀人,又省河北诸州戍兵十之五,缘边三之一。
jǐ sì, cān zhī zhèng shì wáng qīn ruò jiā jiē yì shí fēng, yòu cì xí yī jǐn dài ān mǎ. gù shì, fǔ chén jiā ēn wú suǒ cì dì yǐ qīn ruò shǒu fān yǒu láo, tè chǒng yì zhī, zì shì suì wèi gù shì.
己巳,参知政事王钦若加阶邑、实封,又赐袭衣、锦带、鞍马。故事,辅臣加恩无所赐;帝以钦若守籓有劳,特宠异之,自是遂为故事。
yǐ liáo rén tōng hé, zhì guó xìn sī, lǐng yǐ huàn zhě.
以辽人通和,置国信司,领以宦者。
èr yuè, guǐ wèi, shān nán dōng dào jié dù shǐ tóng píng zhāng shì lǐ jì lóng zú, zèng zhōng shū lìng, shì zhōng wǔ. jì lóng chū yú guì zhòu, gǎn kǎi zì lì, zài tài zōng cháo, tè bèi qīn xìn, měi zhēng xíng, bì zǒng róng zhèng. dì yǐ yuán jiù zhī gù, bù yù fán zhī jūn lǚ, yōu yóu jìn fān, ēn lǐ shén dǔ, jì lóng yì duō zhì, yòng néng qiān jǐn bǎo shēn. míng dé qǐn jí, yù miàn jiàn zhī, dì cù qí wǎng, jì lóng dàn yì wàn ān gōng mén bài jiān, zhōng bù rù gōng. yòu cháng mìng zhū wáng yì dì hòu yè, jì lóng bù shè tāng míng, dì jiǎ wáng fǔ cóng xíng chá lú pēng yǐn yān.
二月,癸未,山南东道节度使、同平章事李继隆卒,赠中书令,谥忠武。继隆出于贵胄,感慨自立,在太宗朝,特被亲信,每征行,必总戎政。帝以元舅之故,不欲烦之军旅,优游近籓,恩礼甚笃,继隆亦多智,用能谦谨保身。明德寝疾,欲面见之,帝促其往,继隆但诣万安宫门拜笺,终不入宫。又尝命诸王诣第候谒,继隆不设汤茗,第假王府从行茶炉烹饮焉。
xián píng mò, hé běi zhuǎn yùn shǐ liú zōng shàng yán:" xī hàn cháo cuò yán shǐ mín rù sù shòu yǐ jué, sāi xià zhī sù bì duō, wén dì cóng zhī. jīn hé běi zhū zhōu jù bīng, liáng kuì láo fèi, wàng xíng hàn zhì yǐ jì jūn chǔ." jì ér shuǐ bù láng zhōng xǔ yuán bào fù yán:" yuán hé zhōu xiàn hé shì biān gǔ shù shǎo, wàng xǔ jìn xiàn liáng sù, shòu yǐ guān zhì." shì xià sān sī yì zòu, yú shì dìng rù sù shí biān shòu guān děng jí yǐ wén. dì lǜ jué shǎng zhī làn, zhòng xī qí shì, zǎi xiàng yán:" gù shì jù cún, xíng zhī wú sǔn, qǐng shǎn xī zhū zhōu yì rú cǐ zhì." cóng zhī.
咸平末,河北转运使刘综上言:“西汉晁错言使民入粟授以爵,塞下之粟必多,文帝从之。今河北诸州聚兵,粮馈劳费,望行汉制以济军储。”既而水部郎中许元豹复言:“缘河州县和市边谷数少,望许进献粮粟,授以官秩。”事下三司议奏,于是定入粟实边授官等级以闻。帝虑爵赏之滥,重惜其事,宰相言:“故事具存,行之无损,请陕西诸州亦如此制。”从之。
bǐng xū, liáo fù zhì què chǎng yú zhèn wǔ jūn. shí liáo fèng yáng duō quē, mén xià píng zhāng shì yē lǜ shí lū qǐng yǐ yíng lǎo zhī yáng jí pí máo yì nán zhōng juàn, bǐ cǐ lì zhī.
丙戌,辽复置榷场于振武军。时辽俸羊多阙,门下平章事耶律实噜请以赢老之羊及皮毛易南中绢,彼此利之。
guǐ chǒu, mìng kāi fēng fǔ tuī guān sūn jǐn wèi liáo tài hòu shēng chén shǐ, gé mén zhī hòu kāng zōng yuán fù zhī. jǐn děng rù liáo jìng, qí cì shǐ jiē yíng yè, yòu lìng mù zhí xiàn lìng fù lǎo pěng zhī xiàn jiǔ yú mǎ qián, mín yǐ dòu fén xiāng qián yíng, jiē bàn zhě chá shǐ rén zhōng tú suǒ xū, jí gōng yìng zhī. liáo zhǔ měi suì bì shǔ yú hán liáng diàn, wén shǐ zhì, jí lái yōu zhōu, lǚ zhào jǐn děng yàn huì, lǐ yù shén yōu. jǐn děng cí hái, jìn yǐ qì fú jí mǎ wǔ bǎi yú pǐ. zì jiāo láo zhì yú jiàn yǐn, jí qí gōng kè. rán lǐ huò guò dāng, jǐn bì yì ér bà zhī. zì hòu fèng shǐ zhě lǜ xún qí zhì, shí chēng dé tǐ.
癸丑,命开封府推官孙仅为辽太后生辰使,閤门祗候康宗元副之。仅等入辽境,其刺史皆迎谒,又令幕职、县令、父老捧卮献酒于马前,民以斗焚香前迎,接伴者察使人中途所须,即供应之。辽主每岁避暑于含凉淀,闻使至,即来幽州,屡召仅等宴会,礼遇甚优。仅等辞还,赆以器服及马五百馀匹。自郊劳至于饯饮,极其恭恪。然礼或过当,仅必抑而罢之。自后奉使者率循其制,时称得体。
tài zǐ tài shī lǚ méng zhèng qǐng guī xī jīng yǎng jí, zhào xǔ zhī. dīng wèi, zhào jiàn, tīng jiān yú zhì diàn mén wài, mìng èr zi guāng lù sì chéng cóng jiǎn jiào shū láng zhī jiǎn yē yǐ shēng diàn, láo wèn lèi kè. yīn yán:" běi róng qǐng hé, cóng gǔ yǐ wéi shàng cè. jīn xiān qǐ chéng yì, jì hǎo xī mín, tiān xià wú shì, wéi yuàn yǐ bǎi xìng wèi niàn!" dì jiā shǎng zhī, qí èr zi jiē qiān guān. méng zhèng zhì luò, yǒu yuán tíng huā mù, rì yǔ qīn jiù yàn huì, zǐ sūn huán liè, dié fèng shòu shāng, yí rán zì dé.
太子太师吕蒙正请归西京养疾,诏许之。丁未,召见,听肩舆至殿门外,命二子光禄寺丞从简、校书郎知简掖以升殿,劳问累刻。因言:“北戎请和,从古以为上策。今先启诚意,继好息民,天下无事,惟愿以百姓为念!”帝嘉赏之,其二子皆迁官。蒙正至雒,有园亭花木,日与亲旧宴会,子孙环列,迭奉寿觞,怡然自得。
zhào:" yuán biān zhū zhōu jūn rú qín huò běi jiè jiān rén, kě jí qí shì zhuàng, bù sòng què xià." dì yǐ liáo suī tōng hǎo, ér bǐ zhōng dòng jìng yì bù kě bù zhī, jiān móu zhēn hòu, yí xún jiù zhì. yòu lǜ wèi bǐ suǒ huò, guī qū yú wǒ, zì jīn huò bǐ jiàn dié, dāng shè wù zhū, dàn jī liú nèi dì, dài yǒu cí, zé yǐ cǐ bào zhī, gù yǒu shì zhào.
诏:“缘边诸州军如擒获北界奸人,可诘其事状,部送阙下。”帝以辽虽通好,而彼中动静亦不可不知,间谋侦候,宜循旧制。又虑为彼所获,归曲于我,自今获彼间谍,当赦勿诛,但羁留内地,待有词,则以此报之,故有是诏。
sān yuè, jiǎ yín, dì yù chóng zhèng diàn, qīn shì lǐ bù zòu míng jǔ rén, dé jìn shì pú rén lǐ dí yǐ xià èr bǎi sì shí liù rén, yòu dé tè zòu míng wǔ jǔ yǐ shàng yī bǎi yī shí rén. yì rì, shì zhū kē, dé jiǔ jīng yǐ xià wǔ bǎi qī shí rén, yòu dé tè zòu míng zhū kē sān lǐ yǐ xià qī shí wǔ rén. dì wèi zǎi xiàng yuē:" hú míng xiào fù, wù yú jīng dàng ér kǎo guān bù yù zhèn yì, guò yì děng dì, yù zì míng jué sī, shén wú wèi yě. dí suǒ shì zuì yōu lǐ zī yì yǒu kě guān, wén qí yòu nián mǔ wèi fù suǒ qì, guī jiù zú, zī rì xī hào qì, qiú hái qí mǔ, nǎi zhì jué hūn rú yǐ dǎo qí, yòu néng kè kǔ wéi xué, zì qǔ míng jí, yì kě jiā yě." yǐ dí wèi jiāng zuò jiān chéng, zī jí xià hóu lín wèi dà lǐ píng shì, tōng pàn zhū zhōu. zī, xīn yù rén yě.
三月,甲寅,帝御崇政殿,亲试礼部奏名举人,得进士濮人李迪以下二百四十六人,又得特奏名五举以上一百一十人。翼日,试诸科,得《九经》以下五百七十人,又得特奏名诸科《三礼》以下七十五人。帝谓宰相曰:“糊名校覆,务于精当;而考官不谕朕意,过抑等第,欲自明绝私,甚无谓也。迪所试最优;李谘亦有可观,闻其幼年母为父所弃,归旧族,谘日夕号泣,求还其母,乃至绝荤茹以祷祈,又能刻苦为学,自取名级,亦可嘉也。”以迪为将作监丞,谘及夏侯麟为大理评事,通判诸州。谘,新喻人也。
xiān shì dí yǔ jiǎ biān jiē yǒu shēng chǎng wū, jí lǐ bù zòu míng, liǎng rén jiē bù yǔ. kǎo guān qǔ qí wén guān zhī, dí fù luò yùn, biān lùn" dāng rén bù ràng yú shī", yǐ shī wèi zhòng, yǔ zhù shū yì, tè zòu, lìng jiù yù shì. cān zhī zhèng shì wáng dàn yì:" luò yùn zhě, shī yú bù xiáng shěn ěr. shě zhù shū ér lì yì lùn, zhé bù kě xǔ, kǒng shì zǐ cóng jīn fàng dàng, wú suǒ zhǔn dì." suì qǔ dí ér chù biān.
先是迪与贾边皆有声场屋,及礼部奏名,两人皆不与。考官取其文观之,迪赋落韵,边论“当仁不让于师”,以师为众,与注疏异,特奏,令就御试。参知政事王旦议:“落韵者,失于不详审耳。舍注疏而立异论,辄不可许,恐士子从今放荡,无所准的。”遂取迪而黜边。
chū, ān yáng chén guàn, xǐ yán bīng, xián píng zhōng, dà jiàng yáng qióng wáng róng sàng shī, guàn shàng shū yán:" qián rì bù zhǎn fù qián zhāng zhāo yuǎn, shǐ qióng bèi wèi sǐ bù wèi fǎ lìng. bù yán qí zhì, hòu dāng yì chí. qǐng lì fǎ, fán hé zhàn ér bēn zhě, zhǔ xiào jiē zhǎn. dà jiàng zhàn sǐ, bì xiào wú shāng ér hái, yǔ bēn jūn tóng. jūn nǜ chéng wéi, bié bù lì zú jiù ér bù zhì zhě, yǐ dòu liú lùn. rú cǐ, zé zhū fá míng ér shì zú lì yǐ." dì jiā nà zhī. jiāng zhào shì xué shì yuàn, zhí zhèng wèi qióng děng yǐ jí zuì, yì suì gé.
初,安阳陈贯,喜言兵,咸平中,大将杨琼、王荣丧师,贯上书言:“前日不斩傅潜、张昭远,使琼辈畏死不畏法令。不严其制,后当益弛。请立法,凡合战而奔者,主校皆斩。大将战死,裨校无伤而还,与奔军同。军衄城围,别部力足救而不至者,以逗遛论。如此,则诛罚明而士卒厉矣。”帝嘉纳之。将召试学士院,执政谓琼等已即罪,议遂格。
yòu cháng shàng xíng shì xuǎn jiāng liàn bīng lùn sān piān, dà lüè yán:" dì yǒu yào hài. jīn běi biān jì shī gǔ běi zhī xiǎn, rán zì wēi lǔ chéng dōng jù hǎi sān bǎi lǐ, qí dì jǔ zé qiāo què, suǒ wèi tiān xì tiān xiàn, fēi dí suǒ néng qīng rù. yóu wēi lǔ xī jí láng shān bù bǎi lǐ, dì guǎng píng, lì chí tū, cǐ bì zhēng zhī dì, xiān jū zé yì, hòu qū zé láo, yí yǒu yǐ dài zhī. xī lǐ hàn chāo shǒu yíng zhōu, dí bù gǎn shì guān nán chǐ cùn dì. jīn jiàng shuài dà gài yòng ēn zé jìn, suī jǐn zhòng kě xìn, rán zú yǔ dí yù, bù zhī suǒ yǐ wéi fāng lüè, gù dí shì yì zhāng, bīng zhé yú wài zhě èr shí nián, cǐ xuǎn jiāng dé shī zhī xiào yě. guó jiā shōu tiān xià cái yǒng yǐ bèi jìn lǚ, lài cì yǔ lǐn gěi ér yǐ, tián yú xiū xī, jiǔ bù shí zhàn, dāng yǐ wèi jīng shī, bù dàng yǐ shù biān. shù biān mò ruò mù tǔ rén lì běn jūn, yòu jí dīng mín wèi fǔ bīng, shǐ běi miàn hàn liáo, xī miàn hàn róng bù dú shěn liàn dí qíng, shú xí dì xíng, qiě jiē lè zhàn dòu, wú jiāo xīn."
又尝上《形势》、《选将》、《练兵论》三篇,大略言:“地有要害。今北边既失古北之险,然自威虏城东距海三百里,其地沮泽墝埆,所谓天隙天陷,非敌所能轻入。由威虏西极狼山不百里,地广平,利驰突,此必争之地,先居则佚,后趋则劳,宜有以待之。昔李汉超守瀛州,敌不敢视关南尺寸地。今将帅大概用恩泽进,虽谨重可信,然卒与敌遇,不知所以为方略,故敌势益张,兵折于外者二十年,此选将得失之效也。国家收天下材勇以备禁旅,赖赐予廪给而已,恬于休息,久不识战,当以卫京师,不当以戍边。戍边莫若募土人隶本军,又籍丁民为府兵,使北面捍辽,西面捍戎;不独审练敌情,熟习地形,且皆乐战斗,无骄心。”
liáo rén jì hé, fù shàng yán:" dí shù rén sāi, qū lüè liáng mín shù shí wàn, jīn chéng qí chū tōng, yí chū nèi fǔ jīn bó yǐ shú zhī, dí shì lì, bì guī wú mín, zì hé zhī běi, dài dé zé wú qióng yǐ." yú shì guàn jǔ jìn shì, shì diàn tíng, dé tóng chū shēn, dì shí qí xìng míng, yuē:" shì shù yán biān shì zhě." zhuó zhì dì èr děng, cì jí dì.
辽人既和,复上言:“敌数人塞,驱掠良民数十万,今乘其初通,宜出内府金帛以赎之,敌嗜利,必归吾民,自河之北,戴德泽无穷矣。”于是贯举进士,试殿庭,得同出身,帝识其姓名,曰:“是数言边事者。”擢置第二等,赐及第。
yǐ chǒu, liáo zhèn dǎng xiàng bù jī.
乙丑,辽赈党项部饥。
bǐng yín, yǐ zhī xióng zhōu jī yí sī zhào yán zuò wèi xióng zhōu běi guān chéng xún jiǎn, cì bái jīn sān bǎi liǎng. yán zuò, zhōu zhī dà xìng, zì tài zōng cháo, cháng chū jiā cái jiāo gěi dí zhōng háo jié, dé qí dòng jìng, jí jù bái zhōu jiāng, yīn shòu guān rèn. zhì shì nián qī shí yú, zhào fù quē, xún yǐ biān shì, jù yán:" jīn zhī xiū hé, liáo rén xiān qǐ chéng yì, guó jiā dòng shǒu ēn xìn, lǐ bì cháng jiǔ." yòu yán:" guó mǔ zhī mèi yuē qí fēi, yǔ qí zǐ bù xié, guó suǒ yí jīn bó, jiē guī yú guó jiā zhǔ jí mǔ, qí xià xī wú suǒ jí, wàng zì jīn què chǎng mào yì, shāo yōu jiǎ zhī, zé qí xià huò lì, bì bèi xīn wèi." yòu lì chén liáo fēng sú shān chuān qū zhé dì lǐ yuǎn jìn, jí jìn hàn shí shì, lì lì yǒu jù. dì jí qí suǒ yù, yún yǒu jiā shǔ yù jū qīng zhōu, yuàn biàn dào dé wǎng shěng zhī dì xǔ yān. qiě yǐ yǔ liáo tōng hǎo, bù kě fù zhì jī yí sī, gù mìng wèi xún jiǎn.
丙寅,以知雄州机宜司赵延祚为雄州北关城巡检,赐白金三百两。延祚,州之大姓,自太宗朝,尝出家财交给敌中豪杰,得其动静,即具白州将,因授官任。至是年七十馀,召赴阙,询以边事,具言:“今之修和,辽人先启诚意,国家动守恩信,理必长久。”又言:“国母之妹曰齐妃,与其姊不协,国所遗金帛,皆归于国家主及母,其下悉无所及,望自今榷场贸易,稍优假之,则其下获利,必倍欣慰。”又历陈辽风俗、山川曲折、地理远近,及晋、汉时事,历历有据。帝诘其所欲,云有家属寓居青州,愿便道得往省之;帝许焉。且以与辽通好,不可复置机宜司,故命为巡检。
dì lǜ hé běi zhū zhōu, yuán bīng bà suì chí wǔ bèi, zhào dí lóu zhàn zhà yǒu duò huài zhě jí qì zhī.
帝虑河北诸州,缘兵罢遂弛武备,诏敌楼战栅有堕坏者即葺之。
yǐ jiāng zuò jiān chéng wáng céng wèi zhù zuò láng zhí shǐ guǎn, cì fēi. jiù zhì, shì wén dāng shǔ xué shì shè rén yuàn, zǎi xiàng kòu zhǔn yǎ zhī céng, tè zhào shì zhèng shì táng.
以将作监丞王曾为著作郎、直史馆,赐绯。旧制,试文当属学士、舍人院,宰相寇准雅知曾,特召试政事堂。
dīng chǒu, liáo gǎi yì zhōu fēi hú lù zhāo ān shǐ wèi ān fǔ shǐ, yǐ yǔ nán cháo hé hǎo yě.
丁丑,辽改易州飞狐路招安使为安抚使,以与南朝和好也。
xià, sì yuè, bǐng xū, nǚ zhēn huí hú jù qiǎn shǐ gòng yú liáo.
夏,四月,丙戌,女真、回鹘俱遣使贡于辽。
dīng yǒu, shū mì zhí xué shì liú shī dào zé shòu zhōng wǔ xíng jūn sī mǎ, zhī zhì gào chén yáo zī dān zhōu tuán liàn fù shǐ.
丁酉,枢密直学士刘师道责授忠武行军司马,知制诰陈尧咨单州团练副使。
xiān shì shī dào dì jǐ dào jǔ jìn shì, lǐ bù zòu míng, jiāng yán shì, jìn zhì xī hú míng xiào děng, yáo zī wèi kǎo guān, jiào jǐ dào yú juǎn zhōng mì wèi shí hào. jǐ dào jì zhuó dì, huò gào qí shì, zhào luò jí, yǒng bù dé yù jǔ. dì chū yù hán róng, bù fù qióng jiū qí shì, ér shī dào gù qiú biàn lǐ. zhào dōng shàng gé mén shǐ cáo lì yòng bīng bù láng zhōng biān sù nèi shì fù dōu zhī yán chéng hàn yì yù shǐ fǔ zá zhì zhī zuò lùn zòu wū wàng, yǔ yáo zī bìng zé.
先是师道弟几道举进士,礼部奏名,将延试,近制悉糊名校等,尧咨为考官,教几道于卷中密为识号。几道既擢第,或告其事,诏落籍,永不得预举。帝初欲含容,不复穷究其事,而师道固求辨理。诏东上閤门使曹利用、兵部郎中边肃、内侍副都知阎承翰诣御史府杂治之;坐论奏诬妄,与尧咨并责。
wù xū, xìng lóng tú gé, yuè tài zōng yù shū, guān zhū gé tú huà, jìn chén bì cóng.
戊戌,幸龙图阁,阅太宗御书,观诸阁图画,近臣毕从。
jǐ hài, dǎng xiàng qīn liáo.
己亥,党项侵辽。
zhào hé běi zhū zhōu qì chéng chí.
诏河北诸州葺城池。
gōng bù shì láng cān zhī zhèng shì wáng qīn ruò, sù yǔ kòu zhǔn bù xié, hái zì tiān xióng, zài biǎo qiú bà. guǐ mǎo, zhì zī zhèng diàn xué shì, yǐ qīn ruò wéi zhī, réng qiān xíng bù shì láng, bān zài hàn lín xué shì zhī xià, shì dú xué shì zhī shàng.
工部侍郎、参知政事王钦若,素与寇准不协,还自天雄,再表求罢。癸卯,置资政殿学士,以钦若为之,仍迁刑部侍郎,班在翰林学士之下,侍读学士之上。
yǐ qiān shǔ shū mì yuàn shì féng zhěng cān zhī zhèng shì.
以佥署枢密院事冯拯参知政事。
wǔ yuè, wù shēn shuò, xìng guó zǐ jiàn yuè shū kù, wèn jì jiǔ xíng bǐng:" shū bǎn jǐ hé?" bǐng yuē:" guó chū bù jí sì qiān, jīn shí yú wàn, jīng shǐ zhèng yì jiē jù. chén shǎo shí yè rú, měi jiàn xué tú bù néng jù jīng shū, gài chuán xiě bù gěi. jīn bǎn běn dà bèi, shì shù jiā jiē yǒu zhī, sī nǎi rú zhě féng shí zhī xìng yě."
五月,戊申朔,幸国子监阅书库,问祭酒邢昺:“书版几何?”昺曰:“国初不及四千,今十馀万,经史正义皆具。臣少时业儒,每见学徒不能具经疏,盖传写不给。今版本大备,士庶家皆有之,斯乃儒者逢时之幸也。”
xiān shì yìn shū cái jié yú zhǐ, jiē yù zhī yǐ gōng jiān zhōng zá yòng, bǐng qǐng guī cǐ qián yú sān sī, bì guó jì. zì shì xué zhě gōng fèi bù gěi, jiǎng guān yì yàn qí liáo luò yún.
先是印书裁截馀纸,皆鬻之以供监中杂用,昺请归此钱于三司,裨国计。自是学者公费不给,讲官亦厌其寥落云。
xuān huī běi yuàn shǐ léi yǒu zhōng zú. yǒu zhōng tì tǎng zì rèn, néng fǔ shì zú, duō qīng sī tǎng gěi gōng jiā yàn kào. zài shǔ shí, cháng jiè yòng kù qián shù bǎi wàn, zòu nà dì yǐ cháng, yōu zhào juān miǎn shēn hòu sù fù yóu bù chì bǎi wàn, guān wèi cháng zhī.
宣徽北院使雷有终卒。有终倜傥自任,能抚士卒,多倾私帑给公家宴犒。在蜀时,尝借用库钱数百万,奏纳第以偿,优诏蠲免;身后宿负犹不啻百万,官为偿之。
gāo yáng guān fù dōu bù shǔ zhāng níng zú. níng zhōng yǒng, hǎo gōng míng, shàn xùn shì zú, shǎng cì duō yǐ kào shī, jiā wú yú zī. dì cháng wèi jìn chén yuē:" xuǎn yòng wǔ chén shí nán, tǎng wèi cháng gèng lì, zé bù néng zhōu zhī qí cái. tài zōng suǒ zhuó shén zhòng, ér yōu dài zhě wéi níng yǔ wáng bīn wáng xiàn děng shù rén, nǎi zhī xiān dì zhī rén zhī míng yě." zhì shì zú, dì shén xī zhī.
高阳关副都部署张凝卒。凝忠勇,好功名,善训士卒,赏赐多以犒师,家无馀资。帝尝谓近臣曰:“选用武臣实难,倘未尝更历,则不能周知其才。太宗所擢甚众,而优待者唯凝与王斌、王宪等数人,乃知先帝知人之明也。”至是卒,帝甚惜之。
zhī zhèn xū jūn cáo wěi yán:" jūn jìng chuān yuán yí kuàng, biàn yú qí zhàn, fēi zhōng guó zhī lì. qǐng zì lǒng shān yǐ dōng, xún gǔ cháng chéng, qiàn yǐ wéi xiàn." cóng zhī. yòu yán:" biān mín yìng mù wèi gōng jiàn shǒu zhě, jiē xí zhàng sāi qī suì, jiě qiāng hú yǔ, nài hán kǔ, yǒu jǐng kě cān zhèng bīng wèi qián fēng ér guān wèi cháng yǔ qì xiè zī liáng, nán zé qí sǐ lì. qǐng gěi yǐ jìng nèi xián tián, yǒng juān qí zū, chūn qiū gēng liǎn, zhōu wèi chū bīng ér hù zuò zhī." zhào:" rén gěi tián èr qǐng, chū jiǎ shì yī rén, jí sān qǐng zhě chū zhàn mǎ yī pǐ. shè bǎo shù, liè bù wǔ, bǔ zhǐ huī shǐ yǐ xià xiào zhǎng, yǒu gōng láo zhě yì bǔ jūn dōu zhǐ huī shǐ, zhì xún jiǎn yǐ tǒng zhī." qí hòu fū yán huán qìng jīng yuán bìng hé dōng zhōu jūn, yì gè mù zhì.
知镇戌军曹玮言:“军境川原夷旷,便于骑战,非中国之利。请自陇山以东,循古长城,堑以为限。”从之。又言:“边民应募为弓箭手者,皆习障塞蹊隧,解羌、胡语,耐寒苦,有警可参正兵为前锋;而官未尝与器械资粮,难责其死力。请给以境内闲田,永蠲其租,春秋耕敛,州为出兵而护作之。”诏:“人给田二顷,出甲士一人,及三顷者出战马一匹。设堡戍,列部伍,补指挥使以下校长,有功劳者亦补军都指挥使,置巡检以统之。”其后鄜延、环庆、泾原并河东州军,亦各募置。
yǐ qǐ fù yòu jiàn yì dài fū zhī zhì gào cháo jiǒng qǐ jū shè rén zhī zhì gào lǐ zōng è bìng wèi hàn lín xué shì.
以起复右谏议大夫、知制诰晁迥、起居舍人、知制诰李宗谔并为翰林学士。
zōng è zài shè rén yuàn, cháng dié yù shǐ tái, bù píng kōng, zhōng chéng lǚ wén zhòng yí wén jí zhī, zōng è dá yǐ liǎng shěng yǔ tái sī fēi tǒng shè. wén zhòng bù píng, wén yú dì, yǒu zhào biàn xī. zōng è yǐn bā shì zhèng qí bù xiāng tǒng shè, qiě yán:" yù shǐ tái měi dié běn shěng bìng bù píng kōng, suǒ yǐ běn shěng yí bào yì rú qí yì. ér wén zhòng zhǐ píng lì rén zhī yán, jù yǒu wén zòu, wú diǎn zhāng zhī kě jù. kuàng tái xiàn zhī zhí, suǒ yí jiū cān jiān xié, biàn míng yuān wǎng, tíng chén yǒu bù fǎ zhī shì, dé yǐ zòu dàn, xià mín yǒu wú gào zhī rén, dé yǐ shēn lǐ. ér yú wén dié zhī nèi, zhēng píng kōng yǔ bù píng kōng, qí shì suǒ xì, wū zú zhù qí fēng cái zāi!" zú rú zōng è suǒ yán. shǒu zhí zhě wěi zhī.
宗谔在舍人院,尝牒御史台,不平空,中丞吕文仲移文诘之,宗谔答以两省与台司非统摄。文仲不平,闻于帝,有诏辨析。宗谔引八事证其不相统摄,且言:“御史台每牒本省并不平空,所以本省移报亦如其议。而文仲止凭吏人之言,遽有闻奏,无典章之可据。况台宪之职,所宜纠参奸邪,辨明冤枉,廷臣有不法之事,得以奏弹,下民有无告之人,得以申理。而于文牒之内,争平空与不平空,其事琐细,乌足助其风裁哉!”卒如宗谔所言。守职者韪之。
yǐ qǐ jū shè rén zhí zhāo wén guǎn zhǒng fàng wèi yòu jiàn yì dài fū. fàng xiè bìng, qǐ yóu sōng shān zhào xǔ zhī, réng mìng hé nán shǒu chén cháng jiā cún fǔ. zhào duì, cì yàn, fù shī jiàn xíng, ēn lǐ shén hòu.
以起居舍人、直昭文馆种放为右谏议大夫。放谢病,乞游嵩山;诏许之,仍命河南守臣常加存抚。召对,赐宴,赋诗饯行,恩礼甚厚。
yǐ mǎo, liáo yǐ jīn bó cì zhèn wáng jiàng shì jiā. shí gāo lí zhǔn bù yǐ liáo hé yì chéng, xiān hòu qiǎn shǐ hè liáo.
乙卯,辽以金帛赐阵亡将士家。时高丽、准布以辽和议成,先后遣使贺辽。
xiān shì zhào lǐ bù gòng yuàn bié shì hé běi gòng jǔ rén, yǐ yòng bīng bù jí shì qī gù yě. gēng shēn, dì yù chóng zhèng diàn qīn shì, cì jìn shì zhū kē jí dì chū shēn yǒu chà.
先是诏礼部贡院别试河北贡举人,以用兵不及试期故也。庚申,帝御崇政殿亲试,赐进士诸科及第、出身有差。
fǔ zhōu jìn shì yàn shū, nián shí sì, dà míng fǔ jìn shì jiāng gài, nián shí èr, jiē yǐ jùn xiù wén, tè zhào shì, shū shì shī fù gè yī shǒu, gài shì shī liù piān. shū shǔ cí mǐn shàn, dì shēn tàn shǎng. zǎi xiàng kòu zhǔn yǐ shū jiāng zuǒ rén, yù yì zhī ér jìn gài, dì yuē:" cháo tíng qǔ shì, wéi cái shì qiú, sì hǎi yī jiā, qǐ xiàn xiá ěr! rú qián dài zhāng jiǔ líng bèi, hé cháng yǐ pì lòu ér qì zhì xié!" nǎi cì shū jìn shì chū shēn. gài tóng xué jiū chū shēn, hòu èr rì, fù zhào shū shì shī fù lùn, shū jù yán fù tí cháng suǒ sī xí, dì yì ài qí chún zhí. gǎi shì tā tí, jì chéng, shù chēng shàn, zhuó mì shū shěng zhèng zì, mì gé dú shū, réng mìng zhí shǐ guǎn chén péng nián shì qí suǒ xué jí jiǎn chá qí suǒ yǔ yóu zhě.
抚州进士晏殊,年十四,大名府进士姜盖,年十二,皆以俊秀闻,特召试,殊试诗赋各一首,盖试诗六篇。殊属词敏赡,帝深叹赏。宰相寇准以殊江左人,欲抑之而进盖,帝曰:“朝廷取士,惟才是求,四海一家,岂限遐迩!如前代张九龄辈,何尝以僻陋而弃置邪!”乃赐殊进士出身。盖同学究出身,后二日,复召殊试诗、赋、论,殊具言赋题尝所私习,帝益爱其淳直。改试它题,既成,数称善,擢秘书省正字,秘阁读书,仍命直史馆陈彭年视其所学及检察其所与游者。
jǐ yǐ, zhào:" zì jīn guān lì xuě huó rén mìng zhě, bìng lǐ wèi láo jī."
己已,诏:“自今官吏雪活人命者,并理为劳绩。”
guǐ yǒu, zhào:" tiān xià què lì zhě, fú xǔ zēng xiàn wèi é."
癸酉,诏:“天下榷利者,弗许增羡为额。”
yǐ hài, zhī xióng zhōu hé chéng jǔ, yán jiāng lái liáo shǐ rén jiè, yù lìng zàn zhù xīn chéng, qí jiē bàn shǐ zhì, yíng yú jiè shǒu cóng zhī. chéng jǔ yòu yán shǐ mìng shǐ tōng, dài yù zhī lǐ, yí dé zhé zhōng, shù kě jiǔ xíng, nǎi xī tiáo shàng. shǒu zhào jiā nà, réng tīng shì yǒu wèi jǐn zhě, pián yí cái chǔ.
乙亥,知雄州何承矩,言将来辽使人界,欲令暂驻新城,俟接伴使至,迎于界首;从之。承矩又言使命始通,待遇之礼,宜得折中,庶可久行,乃悉条上。手诏嘉纳,仍听事有未尽者,便宜裁处。
liù yuè, jǐ chǒu, cáo zhōu mín zhào jiàn yǔ qí dì è, yǐ jiān tè bù fǎ, bìng zhǎn xī shì. dì chū yù qióng zhì qí yù, nèi chū yǔ jiàn jiāo yóu zhě xìng míng qī shí yú rén fù jū. zhōng chéng lǚ wén zhòng qǐng duì, yán dài bǔ zhě zhòng, huò zài wài jùn, gǒu xī suǒ zhī, lǜ dòng rén tīng. dì yuē:" qīng zhí xiàn, dāng jí è rú chóu, qǐ gōng xíng dǎng bì xié!" wén zhòng dùn shǒu yuē:" zhōng chéng zhī zhí, fēi tú shéng qiān jiū wéi, yì dāng gù guó jiā dà tǐ. jīn zòng qī shí yú rén xī dé jiān zhuàng, yǐ bì xià zhī cí rén, bì bù jìn lù, bù guò fèi qì ér yǐ. dàn jí qí míng, yù shì zhì zhī, wèi wèi wǎn yě." dì cóng qí yán.
六月,己丑,曹州民赵谏与其弟谔,以奸慝不法,并斩西市。帝初欲穷治其狱,内出与谏交游者姓名七十馀人付鞫。中丞吕文仲请对,言逮捕者众,或在外郡,苟悉索之,虑动人听。帝曰:“卿执宪,当嫉恶如仇,岂公行党庇邪!”文仲顿首曰:“中丞之职,非徒绳愆纠违,亦当顾国家大体。今纵七十馀人悉得奸状,以陛下之慈仁,必不尽戮,不过废弃而已。但籍其名,遇事治之,未为晚也。”帝从其言。
dì wèi fǔ chén yuē:" diàn qián shì wèi sī jìn bīng lǎo jí zhě zhòng, yí jīng jiā xuǎn zé." shū mì shǐ wáng jì yīng yuē:" jìn lǚ bǐ xī shí shù, jīn yú bèi, ruò chéng cǐ xī bīng, jiǎn tuì pí rǒng, shí shén biàn." dì yuē:" rán. dì yǐ běi dí qǐng méng, xī róng nà kuǎn, ruò jí xíng cǐ, zé jūn lǚ zhī qíng, bì wèi guó jiā biàn móu qù bīng xī fèi. bù ruò xiān cóng xià jūn xuǎn zé yǒng lì zhě, cì bǔ shàng jūn, yì kě zhèn yā fú yán, shǐ zhòng bù huò yě. qí lǎo jí zhě, qí qiū dōng lín jiǎn jiāng chén, lìng xī sōu qù zhī."
帝谓辅臣曰:“殿前、侍卫司禁兵老疾者众,宜精加选择。”枢密使王继英曰:“禁旅比昔时数,今逾倍,若乘此息兵,简退疲冗,实甚便。”帝曰:“然。第以北敌请盟,西戎纳款,若即行此,则军旅之情,必谓国家便谋去兵惜费。不若先从下军选择勇力者,次补上军,亦可镇压浮言,使众不惑也。其老疾者,俟秋冬遴简将臣,令悉蒐去之。”
jǐ hài, dá dàn guó jiǔ bù qiǎn shǐ pìn liáo.
己亥,达旦国九部遣使聘辽。
qiū, qī yuè, wù wǔ, dǎng xiàng gòng yú liáo.
秋,七月,戊午,党项贡于辽。
jiǎ zǐ, zhào:" fù zhì xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn bó tōng bēn diǎn dá yú jiào huà cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng wǔ zú ān biān dòng míng tāo lüè yùn chóu jué shèng jūn móu hóng yuǎn cái rèn biān jì kān wèi jiàng shuài děng kē, lìng shàng shū lì bù chuán gào zhū lù, xǔ wén wǔ qún chén cǎo zé yǐn yì zhī shì lái yīng. wěi zhōng shū mén xià xiān jiā kǎo shì, rú qì yè kě guān, jù míng wén zòu."
甲子,诏:“复置贤良方正能直言极谏、博通贲典达于教化、才识兼茂明于体用、武足安边洞明韬略、运筹决胜军谋弘远、才任边寄堪为将帅等科,令尚书吏部传告诸路,许文武群臣、草泽隐逸之士来应。委中书门下先加考试,如器业可观,具名闻奏。”
dīng mǎo, nǚ zhēn qiǎn shǐ gòng liáo. huí hú shǐ rén qǐng xiān liú shǐ zhě, jiē qiǎn zhī.
丁卯,女真遣使贡辽。回鹘使人请先留使者,皆遣之。
bǐng wù, xī chuān zhuǎn yùn shǐ huáng guān, yán yì zhōu jiāng lì mín shù jǔ liú zhī zhōu zhāng yán yǒng, zhào bāo zhī. xún yīn qiǎn shǐ xún fǔ xī chuān, lìng yù zhǐ yuē:" dé qīng zài bǐ, zhèn wú xī gù yōu yě."
丙戊,西川转运使黄观,言益州将吏民庶举留知州张讠永,诏褒之。寻因遣使巡抚西川,令谕旨曰:“得卿在彼,朕无西顾忧也。”
bā yuè, shù yín, yōng wáng yuán fèn hōng.
八月,戍寅,雍王元份薨。
guǐ yǐ, yǒu xīng bèi yú zǐ wēi.
癸已,有星孛于紫微。
jiǔ yuè, guǐ chǒu, zhào dé míng shǐ qiǎn qí dōu zhī bīng mǎ shǐ bái wén shòu lái gòng.
九月,癸丑,赵德明始遣其都知兵马使白文寿来贡。
guǐ hài, qún chén sān biǎo shàng zūn hào, bù yǔn.
癸亥,群臣三表上尊号,不允。
dīng mǎo, lìng zī zhèng diàn xué shì wáng qīn ruò zhī zhì gào yáng yì xiū lì dài jūn chén shì jī. qīn ruò qǐng yǐ zhí mì gé qián wéi yǎn děng shí rén tóng biān xiū, cóng zhī.
丁卯,令资政殿学士王钦若、知制诰杨亿修历代君臣事迹。钦若请以直秘阁钱惟演等十人同编修,从之。
dōng, shí yuè, gēng chén, dīng wèi děng shàng jǐng dé nóng sì chì wǔ juǎn, lìng diāo yìn bān xíng, mín jiān xián yǐ wéi biàn.
冬,十月,庚辰,丁谓等上《景德农四敕》五卷,令雕印颁行,民间咸以为便。
yǐ yǒu, lì bù shì láng píng zhāng shì bì shì ān zǎo cháo, zhì chóng zhèng diàn lú, jí bào zuò. dì wén zhī, jí qiǎn shǐ fǔ wèn, hái zòu jí shén, dì jí bù chū lín shì, yǐ bù néng yán, zhào nèi shì dòu shén bǎo yǐ jiān yú sòng guī dì ér zú. chē jià lín kū, wèi kòu zhǔn děng yuē:" shì ān, shàn rén yě, shì zhèn yú nán fǔ dōng gōng, yǐ zhì fǔ xiāng, chì gōng wèi jǐn, yǒu gǔ rén zhī fēng. jù cǐ lún mò, shēn kě dào xī!" zhào zèng tài fù zhōng shū lìng, shì wén jiǎn lù qí zǐ sūn, zhōng shǐ hù sāng shì, gěi lǔ bù zàng. shì ān duān fāng chén yǎ, yǒu qīng shí, suǒ zhì yǐ yán zhèng chēng nián qí mù mào, dú shū shàn xiě bù chuò, yóu jīng yì cí hàn. suī guì, fèng yǎng wú yì píng sù, wèi cháng zhí chǎn wèi zǐ sūn jì, gù tiān xià chēng qí qīng.
乙酉,吏部侍郎、平章事毕士安早朝,至崇政殿庐,疾暴作。帝闻之,亟遣使抚问,还奏疾甚,帝即步出临视,已不能言,诏内侍窦神宝以肩舆送归第而卒。车驾临哭,谓寇准等曰:“士安,善人也,事朕于南府、东宫,以至辅相,饬躬畏谨,有古人之风。遽此沦没,深可悼惜!”诏赠太傅、中书令,谥文简;录其子孙,中使护丧事,给卤簿葬。士安端方沉雅,有清识,所至以严正称;年耆目眊,读书缮写不辍,尤精意词翰。虽贵,奉养无异平素,未尝植产为子孙计,故天下称其清。
bǐng xū, qiǎn dù zhī pàn guān zhōu jiàn wèi liáo zhǔ shēng chén shǐ, zhí fāng láng zhōng hán guó huá wéi liáo tài hòu zhēng dàn shǐ, yán tiě pàn guān zhāng ruò gǔ wèi liáo zhǔ zhēng dàn shǐ.
丙戌,遣度支判官周渐为辽主生辰使,职方郎中韩国华为辽太后正旦使,盐铁判官张若谷为辽主正旦使。
guǐ mǎo, suì bì jī zhì liáo jiè. zì shì suì yǐ wéi cháng.
癸卯,岁币赍至辽界。自是岁以为常。
shí yī yuè, bǐng chén, xiǎng tài miào. dīng yǐ, hé jì tiān dì yú yuán qiū, dà shè.
十一月,丙辰,享太庙。丁已,合祭天地于圜丘,大赦。
liáo mìng dà chéng xiàng yē lǜ dé chāng chū gōng jí, shǔ yú héng zhàng.
辽命大丞相耶律德昌出宫籍,属于横帐。
guǐ yǒu, liáo zhǔ jí tài hòu qiǎn shǐ zuǒ jīn wú wèi shàng jiàng jūn yē lǜ liú níng zuǒ wǔ wèi shàng jiàng jūn yē lǜ wěi yǎn děng lái hè chéng tiān jié, duì yú chóng dé diàn. liú níng děng jiāng jiàn, guǎn bàn shǐ lǐ zōng è, yǐn lìng shì bù xǔ pèi dāo, zhì shàng gé mén, liú níng děng xīn rán jiě zhī. dì wén zhī, yuē:" róng rén pèi dāo, shì qí cháng lǐ, bù xū jìn yǐ lìng shì." jí chuán zhào tīng zì biàn. liú níng děng gǎn yuè, wèi zōng è yuē:" shèng shàng tuī xīn zhì rén fù zhōng, zú yǐ shì xìn xiá ěr yě."
癸酉,辽主及太后遣使左金吾卫上将军耶律留宁、左武卫上将军耶律委演等来贺承天节,对于崇德殿。留宁等将见,馆伴使李宗谔,引令式不许佩刀,至上閤门,留宁等欣然解之。帝闻之,曰:“戎人佩刀,是其常礼,不须禁以令式。”即传诏听自便。留宁等感悦,谓宗谔曰:“圣上推心置人腹中,足以示信遐迩也。”
shí èr yuè, jǐ mǎo, zhào fǔ chén yú lóng tú gé guān qì dān lǐ wù jí zǔ zōng cháo suǒ xiàn zhě. zì hòu shǐ zhì, bì yǐ qǐ bó fēn cì zhōng shū shū mì yuàn, guǒ shí pú là cì jìn chén sān guǎn.
十二月,己卯,召辅臣于龙图阁观契丹礼物及祖宗朝所献者。自后使至,必以绮帛分赐中书、枢密院,果实、脯腊赐近臣、三馆。
xīn yǐ, yǐ wáng qīn ruò wéi bīng bù shì láng zī zhèng diàn dà xué shì, bān zài wén míng diàn xué shì zhī xià, hàn lín xué shì chéng zhǐ zhī shàng. dì chū jiàn qīn ruò bān zài hàn lín xué shì lǐ zōng è xià, guài zhī, yǐ wèn zuǒ yòu, zuǒ yòu yǐ gù shì duì. qīn ruò yīn sù yú dì yuē:" chén qián zì hàn lín xué shì wèi cān zhī zhèng shì, wú zuì ér bà, qí bān nǎi xià gù guān yī děng, shì biǎn yě." dì wù, jí rì gǎi yān. zī zhèng diàn zhì dà xué shì zì cǐ shǐ. qīn ruò shàn yíng rén zhǔ yì, dì wàng jiàn zhé xǐ, měi bài yī guān, zhōng xiè rì, zhé wèn yuē:" chú cǐ guān, qiě kě yì fǒu?" qí chǒng yù rú cǐ.
辛已,以王钦若为兵部侍郎、资政殿大学士,班在文明殿学士之下,翰林学士承旨之上。帝初见钦若班在翰林学士李宗谔下,怪之,以问左右,左右以故事对。钦若因诉于帝曰:“臣前自翰林学士为参知政事,无罪而罢,其班乃下故官一等,是贬也。”帝悟,即日改焉。资政殿置大学士自此始。钦若善迎人主意,帝望见辄喜,每拜一官,中谢日,辄问曰:“除此官,且可意否?”其宠遇如此。
jiǎ wǔ, yòu jiàn yì dài fū zhǒng fàng zì sōng shān lái zhāo, duì yú lóng tú gé.
甲午,右谏议大夫种放自嵩山来朝,对于龙图阁。
chū zhào zhì shì guān gěi bàn fèng. táng zhì, zhì shì zhě fēi tè chì zé bù gěi fèng, guó chū xún zhī, zhì shì yǒu cǐ zhào.
初诏致仕官给半俸。唐制,致仕者非特敕则不给俸,国初循之,至是有此诏。