qǐ zhāo yáng dān è zhēng yuè, jǐn shí èr yuè, fán yī nián.
起昭阳单阏正月,尽十二月,凡一年。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì jiā yòu bā nián liáo qīng níng jiǔ nián. guǐ mǎo, yī líng liù sān nián
○仁宗体天法道极功全德神文圣武睿哲明孝皇帝嘉祐八年(辽清宁九年。癸卯,一零六三年)
chūn, zhēng yuè, jǐ xī, hàn lín xué shì fàn zhèn zhī gòng jǔ.
春,正月,己西,翰林学士范镇知贡举。
xīn hài, liáo zhǔ rú yuān yāng luò. lì huáng zǐ jùn wèi liáng wáng. jùn wèi huáng hòu suǒ shēng, yòu ér néng yán, hào xué zhī shū. liáo zhǔ cháng yuē:" cǐ zi cōng huì, dài tiān shòu yǔ!" shí nián liù suì, fēng wèi wáng.
辛亥,辽主如鸳鸯泺。立皇子浚为梁王。浚为皇后所生,幼而能言,好学知书。辽主尝曰:“此子聪慧,殆天授与!”时年六岁,封为王。
guǐ chǒu, zhào xià guó zhǔ liàng zuò:" suǒ qiǎn jìn fèng rén shí fāng, chēng xuān huī nán yuàn shǐ, fēi péi chén guān hào zì jīn yí zūn yòng shì zhào, wú de jiàn nǐ!"
癸丑,诏夏国主谅祚:“所遣进奉人石方,称宣徽南院使,非陪臣官号;自今宜遵用誓诏,无得僭拟!”
bǐng yín, yǐ lóng tú gé zhí xué shì zhī shěn guān yuàn hán zhì jiān pàn dōu shuǐ jiān. chū, zhì dōu shuǐ jiān, yù zhòng qí shì, yǐ zhī zá yù shǐ pàn. zhì shì zhī zá zhào biàn cí yǐ bù zhī shuǐ shì, gù mìng zhì yān.
丙寅,以龙图阁直学士、知审官院韩贽兼判都水监。初,置都水监,欲重其事,以知杂御史判。至是知杂赵抃辞以不知水事,故命贽焉。
wù chén, zǎi xiàng hán qí yán:" qín zhōu yǒng níng zhài, jiù yǐ chāo shì mǎ, zì xiū gǔ wèi zhài, zài yǒng níng zhī xī, ér fān hàn duō hù shì qí jiān, yīn zhì mǎi mǎ chǎng, fán suì yòng mín qián shí yú wàn, shí hào guó yòng." zhào fù zhì chǎng yǒng níng, bà gǔ wèi zhài suǒ zhì chǎng, fān bù mǎ zhì, jìng yù yú qín zhōu.
戊辰,宰相韩琦言:“秦州永宁寨,旧以钞市马,自修古渭寨,在永宁之西,而蕃、汉多互市其间,因置买马场,凡岁用缗钱十馀万,实耗国用。”诏复置场永宁,罢古渭寨所置场,蕃部马至,径鬻于秦州。
jǐ sì, yǐ chōng yí yú shì wèi zhāo yí, jié yú yáng shì wèi xiū yí, zhōu shì wèi wǎn róng.
己巳,以充仪俞氏为昭仪,婕妤杨氏为修仪,周氏为婉容。
xīn wèi, liáo jìn mín yù tóng.
辛未,辽禁民鬻铜。
èr yuè, guǐ wèi, dì bù yù. jiǎ shēn, jiàng tiān xià qiú zuì yī děng, tú yǐ xià shì zhī.
二月,癸未,帝不豫。甲申,降天下囚罪一等,徒以下释之。
yǐ yǒu, tài zǐ shǎo fù zhì shì tián kuàng zú, zèng tài zǐ tài bǎo, shì xuān jiǎn. kuàng míng mǐn yǒu wén wǔ cái, qí lùn tiān xià shì shén duō, rú bìng shū mì yuàn yú zhōng shū yǐ yī zhèng běn, rì lún liǎng zhì guǎn gé yī yuán yú biàn diàn bèi fǎng wèn, yǐ xī qìng yuàn guǎng tài xué, xìng zhèn róng jūn yuán wèi děng zhōu yíng tián, tài zhū lù xuān yì guǎng jié děng rǒng jūn, cè yuán hào shì qū nà kuǎn, bì lìng jǐn hái yán zhōu qīn dì, wú guò xǔ suì bì, bìng rù zhōng qīng yán, qǐng lù shǎn xī xiàn méi zhǔ jiàng suí háng qīn bīng. qí lùn shén wěi, rán bù jìn xíng yě.
乙酉,太子少傅致仕田况卒,赠太子太保,谥宣简。况明敏有文武才,其论天下事甚多,如并枢密院于中书以一政本,日轮两制馆阁一员于便殿备访问,以锡庆院广太学,兴镇戎军、原、渭等州营田,汰诸路宣毅、广捷等冗军,策元昊势屈纳款,必令尽还延州侵地,无过许岁币,并入中青盐,请戮陕西陷没主将随行亲兵。其论甚伟,然不尽行也。
shǐ, liáo qīn chán zhōu, lüè de shù bǎi rén, yǐ shǔ kuàng fù yán zhāo, yán zhāo āi zhī, xī zòng qù, yīn zì tuō guī zhōng guó, shēng bā zǐ, duō zhī míng. kuàng, zhǎng zǐ yě. bǎo zhōu zhī yì, kuàng shā jiàng zú shù bǎi rén, cháo tíng zhuàng qí jué, hòu dà yòng zhī. rán zú wú zi, yǐ xiōng zi wèi hòu.
始,辽侵澶州,略得数百人,以属况父延昭,延昭哀之,悉纵去,因自脱归中国,生八子,多知名。况,长子也。保州之役,况杀降卒数百人,朝廷壮其决,后大用之。然卒无子,以兄子为后。
bǐng xū, zhōng shū shū mì yuàn zòu shì yú fú níng diàn zhī xī gé, jiàn dì suǒ yù wò yì yīn rù jiē zhì sù àn bì, jiǔ ér bù yì. dì gù hán qí děng yuē:" zhèn jū gōng zhōng, zì fèng zhèng rú cǐ ěr. cǐ yì shēng mín zhī gāo xuè yě, kě qīng fèi zhī zāi!"
丙戌,中书、枢密院奏事于福宁殿之西閤,见帝所御幄亦、裀褥皆质素暗弊,久而不易。帝顾韩琦等曰:“朕居宫中,自奉正如此耳。此亦生民之膏血也,可轻费之哉!”
sān yuè, jiǎ chén, zhào qián yùn zhōu guān chá tuī guān sūn zhào bīn zhōu sī hù cān jūn dān xiāng zhěn yù mài. dì chū bù yù, yī guān sòng ān dào děng jìn yào, jiǔ wèi xiào, ér zhào yǔ xiāng jiē yǐ yī shù zhī míng, tè zhào zhī. bǐng wǔ, zhào zhōng shū hé sòng ān dào děng zuì yǐ wén.
三月,甲辰,诏前郓州观察推官孙兆、邠州司户参军单骧诊御脉。帝初不豫,医官宋安道等进药,久未效,而兆与骧皆以医术知名,特召之。丙午,诏中书劾宋安道等罪以闻。
wù shēn, tài zǐ tài bǎo zhì shì páng jí zú. shí dì bù yù, fèi cháo lín diàn jiē bù guǒ, dì qiǎn shǐ diào fù qí jiā, zèng sī kōng jiān shì zhōng, shì zhuāng mǐn. jí cháng yú lì shì, chí fǎ shēn qiào. jūn zhōng yǒu fàn zhě, zhì huò duàn zhǎn kū zhé, huò lèi chī zhì sǐ, yǐ gù tǔ zú wèi fú ér zhì mín yǒu huì ài. jí wèi xiāng, yì zhě yǐ wéi shēng wàng jiǎn yú zhì jùn shí qù.
戊申,太子太保致仕庞籍卒。时帝不豫,废朝、临奠皆不果,第遣使吊赙其家,赠司空兼侍中,谥庄敏。籍长于吏事,持法深峭。军中有犯者,至或断斩刳磔,或累笞至死,以故土卒畏服;而治民有惠爱。及为相,议者以为声望减于治郡时去。
jiǎ yín, zhāo dé jūn jié dù shǐ tóng píng zhāng shì lǐ zhāo liàng zú, zèng zhōng shū lìng, shì liáng xī. zhāo liàng wéi rén hé yì, ān xí jìn shì, yú lì zhì pō tōng mǐn, shàn wěi rèn liáo zuǒ, gù shù gèng fān zhèn wú tā guò.
甲寅,昭德军节度使、同平章事李昭亮卒,赠中书令,谥良僖。昭亮为人和易,谙习近事,于吏治颇通敏,善委任僚佐,故数更籓镇无它过。
rén xū, sūn zhào wèi diàn zhōng chéng, dān xiāng wèi zhōng dōu lìng, réng lìng jiào zhèng yī shū. fēng shén yīng hóu biǎn què wèi shén yīng gōng. huáng chéng shǐ sòng ān dào děng jiē jiàng guān.
壬戌,孙兆为殿中丞,单骧为中都令,仍令校正医书。封神应侯扁鹊为神应公。皇城使宋安道等皆降官。
guǐ hài, yù nèi dōng mén wò diàn.
癸亥,御内东门幄殿。
jiǎ zǐ, yù yán hé diàn, cì jìn shì mǐn rén xǔ jiāng dì yī bǎi èr shí qī rén jí dì, liù shí qī rén tóng chū shēn, zhū kē yī bǎi sì shí qī rén jí dì tóng chū shēn, yòu cì tè zòu míng jìn shì zhū kē yī bǎi rén jí dì tóng chū shēn zhū zhōu wén xué zhǎng shǐ.
甲子,御延和殿,赐进士闽人许将第一百二十七人及第,六十七人同出身,诸科一百四十七人及第、同出身,又赐特奏名进士、诸科一百人及第、同出身、诸州文学、长史。
yǐ chǒu, yǐ shèng tǐ kāng fù, zǎi chén yì dōng shàng gé mén bài biǎo chēng hè.
乙丑,以圣体康复,宰臣诣东上閤门拜表称贺。
xīn wèi huì, dì bēng yú fú níng diàn. shì rì, dì yǐn shí qǐ jū shàng píng níng, jiǎ yè, hū qǐ, suǒ yào shén jí, qiě zhào huáng hòu. huáng hòu zhì, dì zhǐ xīn bù néng yán. zhào yī guān zhěn shì, tóu yào zhuó ài, yǐ wú jí. bǐng yè, suì bēng. zuǒ yòu yù kāi gōng mén zhào fǔ chén, huáng hòu yuē:" cǐ jì gōng mén qǐ kě yè kāi! qiě mì yù fǔ chén lí míng rù jìn zhōng." yòu qǔ zhōu yú yù chú. yī guān jì chū, fù zhào rù, shǐ rén jìn shǒu zhī.
辛未晦,帝崩于福宁殿。是日,帝饮食起居尚平宁,甲夜,忽起,索药甚急,且召皇后。皇后至,帝指心不能言。召医官诊视,投药、灼艾,已无及。丙夜,遂崩。左右欲开宫门召辅臣,皇后曰:“此际宫门岂可夜开!且密谕辅臣黎明入禁中。”又取粥于御厨。医官既出,复召入,使人禁守之。
xià, sì yuè, rén shēn shuò, fǔ chén rù zhì qǐn diàn. hòu dìng yì, zhào huáng zǐ rù, gào yǐ dì yàn jià, shǐ sì lì. huáng zǐ jīng yuē:" mǒu bù gǎn wéi, mǒu bù gǎn wéi!" yīn fǎn zǒu. fǔ chén gòng chí zhī, huò jiě qí fā, huò bèi yǐ yù fú, zhào diàn qián mǎ bù jūn fù dōu zhǐ huī shǐ dōu yú hòu jí zōng shì cì shǐ yǐ shàng zhì diàn qián yù zhǐ. yòu zhào hàn lín xué shì wáng guī cǎo yí zhì, guī huáng jù bù zhī suǒ wéi, hán qí wèi guī yuē:" dà xíng zài wèi fán jǐ nián?" guī wù, nǎi xià bǐ. zhì yuē dié, bǎi guān jiē jí, yóu jí fú, dàn jiě jīn dài jí suǒ pèi yú, zì chuí gǒng diàn mén wài kū ér rù, bān fú níng diàn qián, qì zhǐ, hán qí xuān yí zhì.
夏,四月,壬申朔,辅臣入至寝殿。后定议,召皇子入,告以帝晏驾,使嗣立。皇子惊曰:“某不敢为,某不敢为!”因反走。辅臣共持之,或解其发,或被以御服,召殿前、马步军副都指挥使、都虞候及宗室刺史以上至殿前谕旨。又召翰林学士王珪草遗制,珪惶惧不知所为,韩琦谓珪曰:“大行在位凡几年?”珪悟,乃下笔。至曰昳,百官皆集,犹吉服,但解金带及所佩鱼,自垂拱殿门外哭而入,班福宁殿前,器止,韩琦宣遗制。
huáng zǐ jí huáng dì wèi, jiàn bǎi guān yú dōng yíng. bǎi guān zài bài, fù wèi kū, nǎi chū. dì yù liàng yīn sān nián, mìng hán qí shè zhǒng zǎi, fǔ chén jiē yán bù kě, nǎi zhǐ.
皇子即皇帝位,见百官于东楹。百官再拜,复位哭,乃出。帝欲亮阴三年,命韩琦摄冢宰,辅臣皆言不可,乃止。
guǐ yǒu, dà shè. yōu shǎng zhū jūn, rú gān xìng gù shì. shí jìn wèi huò xiāng gào, gān xìng nèi gěi shí wù zhōng yǒu jīn. jì ér gōng zhōng guǒ cì shí, zhòng shì shí zhōng wú yǒu, fēn fēn yǐ wéi yán. diàn qián fù dōu zhǐ huī shǐ lǐ zhāng hū shén zhǎng wèi yuē:" ěr cáo píng jū yī shí xiàn guān, zhǔ shàng wèi lín zhèng, yǐ yōu shǎng, ěr hé gōng, fù yún yún? gǎn xuān zhě zhǎn!" zhòng nǎi dìng.
癸酉,大赦。优赏诸军,如乾兴故事。时禁卫或相告,乾兴内给食物中有金。既而宫中果赐食,众视食中无有,纷纷以为言。殿前副都指挥使李璋呼什长谓曰:“尔曹平居衣食县官,主上未临政,已优赏,尔何功,复云云?敢諠者斩!”众乃定。
pàn lì bù nán cáo wáng duān yán:" gōng qīng zǐ dì qiǎng bǎo dé guān, wèi cháng lì shì, ér xī fú yǔ nián láo zhě děng, hé yǐ shì quàn! qǐng cóng lì rì shǐ." suì zhe wèi lìng. duān, zhì zhī dì yě.
判吏部南曹王端言:“公卿子弟襁褓得官,未尝莅事,而锡服与年劳者等,何以示劝!请从莅日始。”遂著为令。端,质之弟也。
qiǎn shǐ gào āi yú liáo jí xià guó.
遣使告哀于辽及夏国。
sān sī zòu qǐ nèi cáng kù qián bǎi wǔ shí wàn guàn, juàn èr bǎi wǔ shí wàn pǐ, yín wǔ wàn liǎng, zhù shān líng jí shǎng lài, cóng zhī.
三司奏乞内藏库钱百五十万贯,绢二百五十万匹,银五万两,助山陵及赏赉,从之。
dì chū jí wèi, yǔ fǔ chén yán, jiē bù míng. jí jiāng zé jiàng yī guān, yǒu yù wèi sūn zhào dān xiāng dì zhě, yán yú dì yuē:" xiān dì chū jìn zhào děng yào, jiē yǒu yàn, bù xìng zhì cǐ, nǎi tiān mìng yě, fēi yī guān suǒ néng jí." dì liǎn róng yuē:" wén zhào děng jiē liǎng fǔ suǒ jiàn, xìn hū?" duì yuē:" rán." dì yuē:" rán zé zhèn bù gǎn yǔ zhī, wéi gōng děng cái zhī!" jiē huáng kǒng. jiǎ xū, zhào biān guǎn chí zhōu, xiāng xiá zhōu, tóng shí zé jiàng zhě shí èr rén, dú zhào xiāng dé yuǎn dì yún.
帝初即位,与辅臣言,皆不名。及将责降医官,有欲为孙兆、单骧地者,言于帝曰:“先帝初进兆等药,皆有验,不幸至此,乃天命也,非医官所能及。”帝敛容曰:“闻兆等皆两府所荐,信乎?”对曰:“然。”帝曰:“然则朕不敢与知,唯公等裁之!”皆惶恐。甲戌,兆编管池州,骧峡州,同时责降者十二人,独兆、骧得远地云。
yǐ hài, qún chén biǎo qǐng tīng zhèng, bù cóng.
乙亥,群臣表请听政,不从。
zhào:" tiān xià guān míng, dì míng rén xìng míng yǔ yù míng tóng zhě gǎi zhī gǎi bù shǔ yuē zǒng guǎn."
诏:“天下官名,地名、人姓名与御名同者改之;改部署曰总管。”
mìng hán qí wèi shān líng shǐ.
命韩琦为山陵使。
xiān shì fǔ chén zòu shì, dì bì xiáng wèn běn mò, rán hòu cái jué, mò bù dàng lǐ, zhōng wài xī rán jiē chēng míng zhǔ. shì rì wǎn, hū dé jí, bù zhī rén, yǔ yán shī cì, fù zhào yǐ zé jiàng yī guān sòng ān dào zhēn lì lǐ zòu zōng yī wáng shì lún děng rén shì jí.
先是辅臣奏事,帝必详问本末,然后裁决,莫不当理,中外翕然皆称明主。是日晚,忽得疾,不知人,语言失次,复召已责降医官宋安道、甄立里、奏宗一、王士伦等人侍疾。
bǐng zǐ, zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu.
丙子,尊皇后曰皇太后。
dīng chǒu, qún chén sān shàng biǎo qǐng tīng zhèng. wù yín, zhào xǔ zhī, jì ér yǐ jí bù guǒ. yǒu sī qǐng gǎi rì dà liǎn, sī tiān jiàn yán bo jìn rì zé bù lì dì jí tài hòu, dì lìng bì tài hòu ér yǐ. jǐ mǎo dà liǎn, dì jí zēng jù, hào hū kuáng zǒu, bù néng chéng lǐ. hán qí jí tóu zhàng qiān lián, bào chí dì, hū nèi rén, shǔ lìng jiā yì yōng hù. yòu yǔ tóng liè rù bái tài hòu xià zhào, hòu tīng zhèng rì, qǐng tài hòu quán tóng chǔ fēn. lǐ yuàn zòu qǐng:" qí rì huáng dì tóng tài hòu yù nèi dōng mén xiǎo diàn, chuí lián, zhōng shū shū mì yuàn hé bān qǐ jū, yǐ cì zòu shì. huò fēi shí zhào xué shì, yì xǔ zhì xiǎo diàn. huáng tài hòu chǔ fèn chēng' wú', qún chén jìn míng qǐ jū yú nèi dōng mén." cóng zhī.
丁丑,群臣三上表请听政。戊寅,诏许之,既而以疾不果。有司请改日大敛,司天监言卜近日则不利帝及太后,帝令避太后而已。己卯、大敛,帝疾增剧,号呼狂走,不能成礼。韩琦亟投杖褰帘,抱持帝,呼内人,属令加意拥护。又与同列入白太后下诏,候听政日,请太后权同处分。礼院奏请:“其日皇帝同太后御内东门小殿,垂帘,中书、枢密院合班起居,以次奏事。或非时召学士,亦许至小殿。皇太后处分称‘吾’,群臣进名起居于内东门。”从之。
xīn sì, mìng liáo hè qián yuán jié shǐ bǎo jìng jūn jié dù shǐ yē lǜ gǔ děng jìn shū diàn zǐ gōng, jiàn dì yú dōng jiē, lìng gé mén yǐ shū bì rù. shǐ, liáo shǐ zhì dé qīng, tíng chén yǒu yù què zhī zhě, yǒu yù qí qí zhì guó mén yù shǐ zhī hái zhě, yì wèi jué. tài cháng chéng jí xián xiào lǐ shào kàng, qǐng xǔ qí shǐ zhě fèng guó shū zhì jiù qián, bǐ dé jiàn dì, yǐ ān yuǎn rén, zhào cóng qí yán. shí lóng tú gé zhí xué shì zhōu hàng guǎn bàn liáo shǐ zhě, chū wèi xǔ jiàn, xiān zhào qǔ shū zhì jiù qián. shǐ zhě gù qǐng jiàn, yuē:" qǔ shū, fēi gù shì yě." dì yǐ fāng shuāi dié, cí yān. shǐ zhě zhí shū bù kěn shòu gé mén, hàng yuē:" xī běi cháo yǒu sàng, wú shǐ zhì liǔ hé ér hái. jīn zhāo tíng zhòng lín hǎo, tīng běi shǐ zhì jīng shī, dá mìng yú jǐ yán, ēn lǐ hòu yǐ, nài hé gèng yǐ qǔ shū wèi xián hū!" shǐ zhě lì shòu shū, rán dì yì zú jiàn gǔ děng. cháo tíng wèi zhī liáo zhǔ zhī nián, hàng chéng jiàn zá tā yǔ yǐ wèn, shǐ zhě chū bù yì, jù duì yǐ shí. jì ér huǐ zhī, xiāng gù yuē:" jīn fù yīng xiōng shì nán cháo yǐ."
辛巳,命辽贺乾元节使、保静军节度使耶律谷等进书奠梓宫,见帝于东阶,令閤门以书币入。始,辽使至德清,廷臣有欲却之者,有欲俟其至国门谕使之还者,议未决。太常丞、集贤校理邵亢,请许其使者奉国书置柩前,俾得见帝,以安远人,诏从其言。时龙图阁直学士周沆馆伴辽使者,初未许见,先诏取书置柩前。使者固请见,曰:“取书,非故事也。”帝以方衰绖,辞焉。使者执书不肯授閤门,沆曰:“昔北朝有丧,吾使至柳河而还。今朝廷重邻好,听北使至京师,达命于几筵,恩礼厚矣,奈何更以取书为嫌乎!”使者立授书,然帝亦卒见谷等。朝廷未知辽主之年,沆乘间杂它语以问,使者出不意,遽对以实。既而悔之,相顾曰:“今复应兄事南朝矣。”
rén wǔ, fǔ chén rù duì yú róu yí diàn xī gé, huáng tài hòu yù nèi dōng mén xiǎo diàn, chuí lián tīng zhèng. chū yì dì yǔ tài hòu tóng yù dōng diàn chuí lián, fǔ chén hé bān yǐ cì zòu shì. jí shì dì fāng fú yào, quán jū róu yí diàn dōng gé zhī xī shì, tài hòu jū qí dōng shì. fǔ chén jì rù xī shì, hòu wèn shèng tǐ, yīn zòu jūn guó shì, tài hòu jí dú yù dōng diàn, fǔ chén yǐ zhèng shì fù zòu yú lián qián yún.
壬午,辅臣入对于柔仪殿西閤,皇太后御内东门小殿,垂帘听政。初议帝与太后同御东殿垂帘,辅臣合班以次奏事。及是帝方服药,权居柔仪殿东閤之西室,太后居其东室。辅臣既入西室,候问圣体,因奏军国事,太后及独御东殿,辅臣以政事复奏于帘前云。
guǐ wèi, nèi chū yí liú wù cì liǎng fǔ zōng shì jìn chén zhǔ bīng guān yǒu chà. fù bì wén yàn bó shí jū sāng, jiē qiǎn shǐ jiù cì zhī. zhī jiàn yuàn sī mǎ guāng yán:" guó jiā yòng dù sù jiǒng, fù zāo dà sàng, lěi shì suǒ cáng, jī hū sǎo dì. chuán wén wài zhōu jūn guān kù wú qián zhī chù, huò jiè dài mín qián yǐ gōng shǎng gěi, yī zhāo qǔ bàn, bī yǐ chuí chǔ. dāng cǐ zhī jì, qún chén hé xīn yǐ dāng hòu cì!" yīn gù cí, zú bù xǔ. guāng nǎi yǐ suǒ de zhū wèi jiàn yuàn gōng shǐ qián, yǐ jīn yí qí jiù shì yān.
癸未,内出遗留物赐两府、宗室、近臣、主兵官有差。富弼、文彦博时居丧,皆遣使就赐之。知谏院司马光言:“国家用度素窘,复遭大丧,累世所藏,几乎扫地。传闻外州、军官库无钱之处,或借贷民钱以供赏给,一朝取办,逼以棰楚。当此之际,群臣何心以当厚赐!”因固辞,卒不许。光乃以所得珠为谏院公使钱,以金遗其舅氏焉。
jiǎ shēn, zǎi xiàng hán qí jiā mén xià shì láng jiān bīng bù shàng shū, jìn fēng wèi guó gōng, céng gōng liàng jiā zhōng shū shì láng jiān lǐ bù shàng shū, shū mì shǐ zhāng biàn cān zhī zhèng shì ōu yáng xiū zhào gài bìng jiā hù bù shì láng, shū mì fù shǐ hú sù wú kuí bìng jiā jǐ shì zhōng.
甲申,宰相韩琦加门下侍郎兼兵部尚书,进封卫国公,曾公亮加中书侍郎兼礼部尚书,枢密使张昪、参知政事欧阳修、赵概并加户部侍郎,枢密副使胡宿、吴奎并加给事中。
zhī jiàn yuàn sī mǎ guāng shàng huáng tài hòu shū yuē:" diàn xià chū shè dà zhèng, sì fāng zhī rén, mò bù guān tīng yǐ zhàn shèng dé. chén yǐ wéi fán míng wù lǐ shù suǒ yǐ zì zòu zhě, jiē dāng shēn zì yì sǔn, bù kě jǐn yī zhāng xiàn míng sù huáng hòu gù shì, yǐ chéng qiān shùn zhī měi. dà chén zhōng hòu rú wáng céng, qīng chún rú zhāng zhī bái, gāng zhèng rú lǔ zōng dào, zhì zhí rú xuē kuí zhě, dāng xìn zhī yòng zhī, yǔ gòng móu tiān xià zhī shì. bǐ wěi rú mǎ jì liáng, chán chǎn rú luó chóng xūn zhě, dāng shū zhī yuǎn zhī, bù kě chǒng yǐ lù wèi, tīng cǎi qí yán yě. chén wén fù rén nèi fū jiā ér wài fù mǔ jiā, kuàng hòu fēi yǔ guó tóng tǐ, xiū qī rú yī, ruò zhào shì ān zé bǎi xìng jiē ān, kuàng yú cáo shì, bì shì shì zhǎng xiǎng fù guì míng yǐ. wéi zhèng zhī dào, mò ruò zhì gōng. yuàn diàn xià shú chá qún chén zhōng yǒu xián cái zé jǔ zhī, yǒu gōng zé shǎng zhī, zhí shì bù xiū zé fèi zhī, yǒu zuì zé xíng zhī. qí huáng dì shèng tǐ píng níng, shòu yǐ zhì ān zhī yè, zì jū cháng lè zhī gōng, zuò xiǎng tiān xià zhī yǎng, zé shèng shàn zhī dé guàn jué qián gǔ, suī zhōu zhī wén mǔ, hàn zhī míng dé, bù zú bǐ yě."
知谏院司马光上皇太后疏曰:“殿下初摄大政,四方之人,莫不观听以占盛德。臣以为凡名物礼数所以自奏者,皆当深自抑损,不可尽依章宪明肃皇后故事,以成谦顺之美。大臣忠厚如王曾,清纯如张知白,刚正如鲁宗道,质直如薛奎者,当信之用之,与共谋天下之事。鄙猥如马季良,谗谄如罗崇勋者,当疏之远之,不可宠以禄位,听采其言也。臣闻妇人内夫家而外父母家,况后妃与国同体,休戚如一,若赵氏安则百姓皆安,况于曹氏,必世世长享富贵明矣。为政之道,莫若至公。愿殿下熟察群臣中有贤才则举之,有功则赏之,职事不修则废之,有罪则刑之。俟皇帝圣体平宁,授以治安之业,自居长乐之宫,坐享天下之养,则圣善之德冠绝前古,虽周之文母,汉之明德,不足比也。”
yǐ yǒu, zuò shòu mìng bǎo, mìng ōu yáng xiū zhuàn qí wén yuē:" huáng dì gōng yīng tiān mìng zhī bǎo".
乙酉,作受命宝,命欧阳修篆其文曰:“皇帝恭膺天命之宝”。
fā zhū lù zú sì wàn liù qiān yú rén xiū fèng shān líng.
发诸路卒四万六千馀人修奉山陵。
bǐng xū, yǐ guó zǐ jiàn suǒ yìn jiǔ jīng jí zhèng yì mèng zǐ yī shū cì xià guó cóng suǒ qǐ yě.
丙戌,以国子监所印《九经》及《正义》、《孟子》、医书赐夏国从所乞也。
dīng hài, yǐ huáng zǐ yòu qiān niú wèi jiāng jūn zhòng zhēn wèi ān zhōu guān chá shǐ guāng guó gōng, yòu nèi lǜ fǔ fù lǜ zhòng jiū wèi hé zhōu fáng yù shǐ lè ān jùn gōng, zhòng kè wèi bó zhōu fáng yù shǐ dà níng jùn gōng.
丁亥,以皇子右千牛卫将军仲针为安州观察使、光国公,右内率府副率仲纠为和州防御使、乐安郡公,仲恪为博州防御使、大宁郡公。
hàn lín xué shì wáng guī shàng yán:" shèng tǐ yǐ ān, huáng tài hòu qǐ bà quán tóng tīng zhèng." jí mìng guī cǎo hái zhèng shū. jì ér bù xíng.
翰林学士王珪上言:“圣体已安,皇太后乞罢权同听政。”即命珪草还政书。既而不行。
yíng huò zì qù nián bā yuè gēng chén xī fú, jī èr bǎi sì shí jiǔ rì. mìng fǔ chén qí ráng yú jí yīng diàn jǐ chǒu chén, jiàn dōng fāng.
荧惑自去年八月庚辰夕伏,积二百四十九日。命辅臣祈禳于集英殿;己丑晨,见东方。
guǐ sì, quán sān sī shǐ cài xiāng zòu dà xíng shān líng yī yòng yǒng dìng zhì dù, yú shì yòu sī jiàn wáng táo shàng yán:" mín lì fāng kùn, shān líng bù dàng yǐ yǒng dìng wéi zhǔn." qí hòu jīng xī zhuǎn yùn shǐ wú chōng chǔ jiàn zhōng zhī jì zhōu tián fěi xiāng jì shàng yán:" qǐng zūn xiān dì yí zhào, shān líng wù cóng jiǎn yuē, huáng táng shàng gōng chú míng qì zhī wài, jīn yù zhēn bǎo yī qiè píng qù." jiàn zhōng, xū chéng rén yě. lǐ yuàn biān zuǎn sū xún yì yí hán qí shū qiè jiàn, zhì yǐn huá yuán bù chén yǐ zé zhī, qí wèi biàn sè. nǎi zhào lǐ yuàn yǔ shào fǔ jiān yì, wéi shěng gān xìng zhōng suǒ zēng míng qì ér yǐ, qí tā yóu yī yòng dìng líng zhì dù.
癸巳,权三司使蔡襄奏大行山陵一用永定制度,于是右司谏王陶上言:“民力方困,山陵不当以永定为准。”其后京西转运使吴充、楚建中、知济州田棐相继上言:“请遵先帝遗诏,山陵务从俭约,皇堂、上宫除明器之外,金玉珍宝一切屏去。”建中,须城人也。礼院编纂苏洵亦贻韩琦书切谏,至引华元不臣以责之,琦为变色。乃诏礼院与少府监议,唯省乾兴中所增明器而已,其它犹一用定陵制度。
yòu sī jiàn zhí jí xián yuàn tóng xiū qǐ jū zhù zhèng xiè shàng yán:" jīn guó yòng kōng fá, cái fù bù gěi, jìn zhě shǎng jūn, yǐ jiàn héng liǎn, fù shì jiē yuàn, liú wén jīng shī. qiè wéi xiān dì jié jiǎn ài mín, chū yú tiān xìng, wú zhū yù qí lì zhī hǎo, wú quǎn mǎ yóu guān zhī lè, fú yù zhì yú huàn zhuó, qì wán jí yú pǔ lòu, cǐ tiān xià suǒ gòng zhī yě. jīn shān líng zhì dù, nǎi qǔ gān xìng zuì shèng zhī shí wéi zhǔn, dú bù shāng xiān dì jié jiǎn zhī dé hū? chén yǐ wéi yí chì yǒu sī tiáo jù míng shù, zài yì jiǎn jié."
右司谏、直集贤院、同修起居注郑獬上言:“今国用空乏,财赋不给,近者赏军,已见横敛,富室嗟怨,流闻京师。窃惟先帝节俭爱民,出于天性,无珠玉奇丽之好,无犬马游观之乐,服御至于浣濯,器玩极于朴陋,此天下所共知也。今山陵制度,乃取乾兴最盛之时为准,独不伤先帝节俭之德乎?臣以为宜敕有司条具名数,再议减节。”
dì zì bù yù yǐ lái, sàng jiē lǐ guān zhí shì, qún chén fèng wèi, zé chuí lián bù zuò. yǐ wèi, dà xiáng, shǐ qīn xíng lǐ, yòu juàn lián zuò shòu wèi, rén xīn shǎo ān.
帝自不豫以来,丧皆礼官执事,群臣奉慰,则垂帘不坐。乙未,大祥,始亲行礼,又卷帘坐受慰,人心少安。
dīng yǒu, qǐ fù wén yán bó, gù cí biǎo sān shàng, nǎi tīng zhōng sàng. xún yǒu zhào gěi fèng cì bǐ zǎi chén zhī bàn, yán bó yòu cí, xǔ zhī.
丁酉,起复文颜博,固辞;表三上,乃听终丧。寻有诏给俸赐比宰臣之半,颜博又辞,许之。
wù xū, sī mǎ guāng shàng shū yuē:" qiè wéi dà xíng huáng dì chūn qiū wèi shén gāo, yǐ zōng miào shè jì zhī zhòng, chāo rán yuǎn lǎn, què rán dú duàn, zhī bì xià rén xiào kě shǒu dà yè, zhuó yú zōng shì zhī zhōng, jiàn wèi sì zǐ, shòu yǐ tiān xià, qí ēn dé lóng hòu, gù fēi wēi chén suǒ néng chēng shù. jīn bù xìng yǎn qì wàn guó, bì xià āi mù guò lǐ, yǐ zhì chéng jí, zhōng wài wén zhě, mò bù gǎn qì, zhī dà xíng huáng dì néng wéi tiān xià de rén, zhì píng zhī qī, qǐ zhǒng kě dài.
戊戌,司马光上疏曰:“窃惟大行皇帝春秋未甚高,以宗庙社稷之重,超然远览,确然独断,知陛下仁孝可守大业,擢于宗室之中,建为嗣子,授以天下,其恩德隆厚,固非微臣所能称述。今不幸奄弃万国,陛下哀慕过礼,以至成疾,中外闻者,莫不感泣,知大行皇帝能为天下得人,治平之期,企踵可待。
" jīn zhě shèng tǐ quán píng, chū lín dà zhèng, jǔ cuò yún wéi, bù kě bù shěn. wéi zhèng zhī yào, zài yú yòng rén, shǎng shàn fá è ér yǐ. yuàn bì xià nán zhī zhòng zhī, jīng xīn shěn lǜ, rú shè zhī yǒu de, bì wàn quán qǔ zhōng, rán hòu kě fā yě.
“今者圣体痊平,初临大政,举措云为,不可不审。为政之要,在于用人,赏善罚恶而已。愿陛下难之重之,精心审虑,如射之有的,必万全取中,然后可发也。
" bì xià sī niàn xiān cháo, yù bào zhī dé, fèng shì huáng tài hòu xiào jǐn, fǔ zhū gōng zhǔ cí ài, cǐ chéng rén xiào zhī zhì, guò rén yuǎn shén. chén yuàn bì xià suī tiān xìng dé zhī, fù jiā shèng xīn, sù yè fěi xiè, jǐn zhōng rú shǐ, yǐ jié yì zhào zhī xīn, xíng sì fāng zhī huà, zé fú zuò liú yú zǐ sūn, lìng wén chuí yú wú qióng yǐ.
“陛下思念先朝,欲报之德,奉事皇太后孝谨,抚诸公主慈爱,此诚仁孝之至,过人远甚。臣愿陛下虽天性得之,复加圣心,夙夜匪懈,谨终如始,以结亿兆之心,形四方之化,则福祚流于子孙,令闻垂于无穷矣。
" gǔ zhě rén jūn sì wèi, bì yú nián rán hòu gǎi yuán. yuàn bì xià yī xún diǎn lǐ, wù yǒu biàn gēng yú zhōng nián yě.
“古者人君嗣位,必逾年然后改元。愿陛下一循典礼,勿有变更于中年也。
" sān nián zhī sàng, zì tiān zǐ dá yú shù rén yī yě. zì hàn shì yǐ lái, shǐ cóng quán zhì, yǐ rì yì yuè. chén yuàn bì xià suī yǎng zūn yí zhào, fǔ xùn qún qíng, èr shí qī rì ér shì fú, zhì yú gōng jìn zhī zhōng, yīn yuè yóu yàn jí qìng zhī shì, jiē qí sān nián rán hòu fù cháng, yǐ jǐn sòng zhōng zhuī yuǎn zhī yì yān.
“三年之丧,自天子达于庶人一也。自汉氏以来,始从权制,以日易月。臣愿陛下虽仰遵遗诏,俯徇群情,二十七日而释服,至于宫禁之中,音乐、游燕、吉庆之事,皆俟三年然后复常,以尽送终追远之义焉。
" lǐ, wéi rén hòu zhě wèi zhī zǐ, gù wèi suǒ hòu fú zhǎn shuāi sān nián, ér wèi qí fù mǔ qí shuāi qī, wèi suǒ hòu zhě zhī qīn jiē rú zi, ér wèi jǐ zhī qīn jiē jiàng yī děng, gài yǐ chí zhòng yú dà zōng, zé yí jiàng qí xiǎo zōng, suǒ yǐ zhuān zhì yú suǒ fèng ér bù gǎn gù sī qīn yě. hàn xuān dì zì yǐ wéi zhāo dì hòu, zhōng bù gǎn jiā zūn hào yú wèi tài zǐ shǐ huáng sūn. guāng wǔ qǐ yú bù yī, qīn mào shǐ shí yǐ dé tiān xià, zì yǐ wéi yuán dì hòu, yì bù gǎn jiā zūn hào yú jù lù dū wèi nán dùn jūn. cǐ jiē xún dà yì, míng zhì gōng, dāng shí guī měi, hòu shì sòng shèng. zhì yú āi ān huán líng, xián zì páng qīn rù jì dà tǒng, jiē zhuī zūn qí zǔ fù, cǐ bù zú wèi xiào, ér shì zú fàn yì qīn lǐ, qǔ jī dāng shí, jiàn fēi hòu shì. yuàn bì xià shēn yǐ wéi jiàn, dù jué cǐ yì, wù fù tīng yě."
“礼,为人后者为之子,故为所后服斩衰三年,而为其父母齐衰期,为所后者之亲皆如子,而为己之亲皆降一等,盖以持重于大宗,则宜降其小宗,所以专志于所奉而不敢顾私亲也。汉宣帝自以为昭帝后,终不敢加尊号于卫太子、史皇孙。光武起于布衣,亲冒矢石以得天下,自以为元帝后,亦不敢加尊号于巨鹿都尉、南顿君。此皆循大义,明至公,当时归美,后世颂圣。至于哀、安、桓、灵,咸自旁亲入继大统,皆追尊其祖父,此不足为孝,而适足犯义侵礼,取讥当时,见非后世。愿陛下深以为鉴,杜绝此议,勿复听也。”
jǐ hài, qún chén shàng biǎo qǐng lín cháo tīng zhèng. biǎo sān shàng, nǎi xǔ zhī.
己亥,群臣上表请临朝听政。表三上,乃许之。
gēng zǐ, lì jīng zhào jùn jūn gāo shì wèi huáng hòu, běi zuō fang shǐ zūn fǔ zhī nǚ. zūn fǔ, jì xūn zi yě. mǔ cáo shì, huáng tài hòu qīn zǐ. hòu sì suì, yǔ dì tóng yù yú jìn zhōng, rén zōng cháng wèi tài hòu, tā rì bì yǐ xiāng pèi, tài hòu xǔ nuò. jì zhǎng, chū gōng qìng lì qī nián, guī yú pú dǐ, fēng jīng zhào jùn jūn, yú shì zhèng wèi.
庚子,立京兆郡君高氏为皇后,北作坊使遵甫之女。遵甫,继勋子也。母曹氏,皇太后亲姊。后四岁,与帝同育于禁中,仁宗常谓太后,它日必以相配,太后许诺。既长,出宫;庆历七年,归于濮邸,封京兆郡君,于是正位。
wǔ yuè, guǐ mǎo, yǐ tài cháng shǎo qīng lǐ shòu wèi zuǒ sī láng zhōng, tún tián yuán wài láng wáng liè wèi xíng bù yuán wài láng, bìng chōng tiān zhāng gé dài zhì, shòu jiān shì dú, liè jiān shì jiǎng. zhāo xuān shǐ duān zhōu cì shǐ yòu bān fù dōu zhī shí quán yù lǐng yuán zhōu tuán liàn shǐ, chōng rù nèi fù dōu zhī. gù shì, dōu zhī sì rén, zhì shì bìng quán yù ér wǔ, zhào hòu yǒu quē wù wài.
五月,癸卯,以太常少卿李受为左司郎中,屯田员外郎王猎为刑部员外郎,并充天章阁待制,受兼侍读,猎兼侍讲。昭宣使、端州刺史、右班副都知石全育领原州团练使,充入内副都知。故事,都知四人,至是并全育而五,诏后有阙勿外。
liáo ní lū gǔ xiāo hū dūn móu nì rì shén. hū dūn yù sù fā, ní lū gǔ shuō qí fù zhòng yuán kě zhà chēng jí, yù qí liáo zhǔ lín wèn, jí tú shì nì jì ér jì yē lǜ rén xiān zài cháo, móu bù guǒ fā. ní lū gǔ hū dūn hé yán yú liáo zhǔ yuē:" rén xiān kě rèn xī běi lù zhāo tǎo shǐ." liáo zhǔ jiàng cóng zhī, běi yuàn shū mì shǐ yē lǜ yī xùn jiàn yuē:" rén xiān, xiān dì jiù chén, dé guān yī shí, bù kě jù lí cháo tíng." liáo zhǔ wù, bǐng wǔ, yǐ rén xiān wèi nán yuàn shū mì shǐ, tú fēng xǔ wáng.
辽尼噜古、萧呼敦谋逆日甚。呼敦欲速发,尼噜古说其父重元可诈称疾,欲俟辽主临问,即图弑逆;既而忌耶律仁先在朝,谋不果发。尼噜古、呼敦合言于辽主曰:“仁先可任西北路招讨使。”辽主将从之,北院枢密使耶律伊逊谏曰:“仁先,先帝旧臣,德冠一时,不可遽离朝廷。”辽主悟,丙午,以仁先为南院枢密使,徒封许王。
gēng xū, fēng cháng nǚ wèi dé níng gōng zhǔ, dì èr nǚ wèi bǎo ān gōng zhǔ, dì sān nǚ wèi shòu kāng gōng zhǔ.
庚戌,封长女为德宁公主,第二女为宝安公主,第三女为寿康公主。
zhào:" shān líng suǒ yòng qián wù, bìng cóng guān gěi, wú yǐ rǎo mín." zhào suī xià, rán diào yì wèi cháng sǔn yě. sān sī jì shān líng dāng yòng qián liáng wǔ shí wàn guàn shí ér bù néng bèi, huò qǐng yí shǎn xī yuán biān rù zhōng yán yú yǒng ān xiàn. zhuǎn yùn fù shǐ xuē xiàng chén wǔ bù kě, qiě qǐ rú qí shù yǐ xiàn, xǔ zhī.
诏:“山陵所用钱物,并从官给,毋以扰民。”诏虽下,然调役未尝损也。三司计山陵当用钱粮五十万贯石而不能备,或请移陕西缘边入中盐于永安县。转运副使薛向陈五不可,且乞如其数以献,许之。
yǐ yòu sī jiàn wáng táo wèi hù bù yuán wài láng zhí shǐ guǎn, chōng huáng zǐ wèi bàn dú, tún tián yuán wài láng zhōu mèng yáng mì shū chéng sūn sī gōng chōng huáng zǐ wèi shuō shū. mèng yáng zì yǐ wáng guān jiào shòu, yǔ dì yǒu qián lóng zhī jiù, ér lǐ shòu wáng liè jiē fēi dì gù shí, gù xiān dé dài zhì, yóu shì jué wàng, gù cí shuō shū bù bài.
以右司谏王陶为户部员外郎、直史馆,充皇子位伴读,屯田员外郎周孟阳、秘书丞孙思恭充皇子位说书。孟阳自以王官教授,与帝有潜龙之旧,而李受、王猎皆非帝故识,顾先得待制,由是觖望,固辞说书不拜。
dīng sì, cì zhèng zhōu gōng shǐ qián wǔ bǎi guàn, yǐ líng jià suǒ guò gù yě. fù bì jì chú sàng, wù wǔ, shòu shū mì shǐ lǐ bù shàng shū tóng píng zhāng shì.
丁巳,赐郑州公使钱五百贯,以灵驾所过故也。富弼既除丧,戊午,授枢密使、礼部尚书、同平章事。
gēng shēn, hàn lín xué shì wáng guī zòu:" jǐn àn zēng zǐ wèn yuē:' jiàn bù lěi guì, yòu bù lěi zhǎng, lǐ yě. wéi tiān zǐ chēng tiān yǐ lěi zhī.' chūn qiū gōng yáng shuō:' dú lěi, zhì shì yú nán jiāo, ruò yún shòu zhī yú tiān.' rán gān xìng yuán nián xià jì dìng zhēn zōng huáng dì shì, qí qiū shǐ gào tiān yú yuán qiū. shǐ chén yǐ wéi tiān zǐ zhī shì, dāng jí zhōng shū mén xià yù shǐ tái wǔ pǐn yǐ shàng shàng shū shěng sì pǐn yǐ xià zhū sī sān pǐn yǐ shàng yú nán jiāo gào tiān, yì dìng, rán hòu lián zòu yǐ wén. jìn zhì wéi cí chén zhuó yì, jí jiàng zhào mìng, shù liáo bù dé cān wén, pō wéi chēng tiān zhī yì. chén fèng mìng zhuàn shàng xiān dì zūn shì, yù wàng míng zhào yǒu sī jī xiáng jiù diǎn, xiān zhī nán jiāo ér hòu xià chén zhī yì, shù xiān dì zhī mào dé xiū liè, yǒu yǐ xìn wàn shì zhī chuán." zhào liǎng zhì xiáng yì. hàn lín xué shì jiǎ àn děng yì rú guī zòu, cóng zhī.
庚申,翰林学士王珪奏:“谨按《曾子问》曰:‘贱不诔贵,幼不诔长,礼也。惟天子称天以诔之。’《春秋公羊》说:‘读诔,制谥于南郊,若云受之于天。’然乾兴元年夏既定真宗皇帝谥,其秋始告天于圆丘。史臣以为天子之谥,当集中书、门下、御史台五品以上、尚书省四品以下、诸司三品以上于南郊告天,议定,然后连奏以闻。近制唯词臣擢议,即降诏命,庶僚不得参闻,颇违称天之义。臣奉命撰上先帝尊谥,欲望明诏有司稽详旧典,先之南郊而后下臣之议,庶先帝之茂德休烈,有以信万世之传。”诏两制详议。翰林学士贾黯等议如珪奏,从之。
wù chén, huáng zǐ zhòng zhēn zhòng jiū shǐ jiù dōng gōng tīng dú. shì rì, chū yù yán hé diàn. dì jí yóu wèi píng, mìng fǔ chén qí fú yú tiān dì zōng miào shè jì jí jǐng líng gōng sì guàn, yòu qiǎn shǐ dǎo yuè dú míng shān.
戊辰,皇子仲针、仲纠始就东宫听读。是日,初御延和殿。帝疾犹未平,命辅臣祈福于天地、宗庙、社稷及景灵宫、寺观,又遣使祷岳、渎、名山。
liù yuè, guǐ yǒu, dì fù yǐ jí bù chū. shì shí wéi liǎng fǔ dé rù duì róu yí, tuì, yì nèi dōng mén xiǎo diàn lián wéi zhī wài, fù zòu zhèng shì yú huáng tài hòu rú chū.
六月,癸酉,帝复以疾不出。是时唯两府得入对柔仪,退,诣内东门小殿帘帷之外,复奏政事于皇太后如初。
xiān shì lǐ yuàn yán dà xíng fù miào, ér tài miào qī shì jiē mǎn, qǐng zēng zhì yī shì, zhào liǎng zhì jí dài zhì yǐ shàng yǔ lǐ guān kǎo yì. guān wén diàn xué shì sūn biàn děng yì yuē:" jǐn àn lǐ yuē:' sān zhāo sān mù, yǔ tài zǔ zhī miào ér qī.' shū yuē:"' qī shì zhī miào, kě yǐ guān dé.' yuē shì wèi zhāo mù yún zhě, jù fù zǐ zhī zhèng ér yán yě. ruò xiōng dì zé zhāo mù tóng, bù dé yǐ shì shǔ shù zhī yǐ. shāng zǔ dīng zhī zǐ yuē yáng jiǎ, yuē pán gēng, yuē xiǎo xīn, yuē xiǎo yǐ, sì rén jiē yǒu tiān xià, ér shāng zhī miào yǒu shǐ zǔ, yǒu tài zǔ, yǒu tài zōng, yǒu zhōng zōng. ruò yǐ yī jūn wèi yī shì, zé xiǎo yǐ zhī jì bù jí qí fù zǔ dīng, shì gǔ zhī xiōng dì xiāng jí, zhāo mù tóng ér bù yǐ shì shǔ shù zhī míng yǐ. gù jìn zhī miào shí yī shì ér liù shì, táng zhī miào shí yī shì ér jiǔ shì. zhōng zōng ruì zōng zhī yú gāo zōng, gōng zōng wén zōng zhī yú mù zōng, tóng jū mù wèi. guó cháo tài zǔ wèi shòu mìng zhī zǔ, tài zōng wèi gōng dé zhī zōng, cǐ wàn shì bù qiān zhě yě. gù tài zǔ zhī shì, tài zōng chēng xiào dì, zhēn zōng chēng xiào zǐ, tài xíng huáng dì chēng xiào sūn. ér dì xiá tú, tài zǔ tài zōng tóng jū zhāo wèi, nán xiàng, zhēn zōng jū mù wèi, běi xiàng. gài xiān cháo jī yòng gǔ lǐ ér zhe zhī yú sì diǎn yǐ. dà xíng huáng dì shén zhǔ fù miào, qǐng zēng yī shì wèi bā shì, yǐ bèi tiān zǐ shì qī shì zhī lǐ." zhào cóng zhī.
先是礼院言大行祔庙,而太庙七室皆满,请增置一室,诏两制及待制以上与礼官考议。观文殿学士孙抃等议曰:“谨按《礼》曰:‘三昭三穆,与太祖之庙而七。’《书》曰:“‘七世之庙,可以观德。’曰世为昭穆云者,据父子之正而言也。若兄弟则昭穆同,不得以世数数之矣。商祖丁之子曰阳甲,曰盘庚,曰小辛,曰小乙,四人皆有天下,而商之庙有始祖,有太祖,有太宗,有中宗。若以一君为一世,则小乙之祭不及其父祖丁,是古之兄弟相及,昭穆同而不以世数数之明矣。故晋之庙十一室而六世,唐之庙十一室而九世。中宗、睿宗之于高宗,恭宗、文宗之于穆宗,同居穆位。国朝太祖为受命之祖,太宗为功德之宗,此万世不迁者也。故太祖之室,太宗称孝弟,真宗称孝子,太行皇帝称孝孙。而《禘祫图》,太祖、太宗同居昭位,南向,真宗居穆位,北向。盖先朝稽用古礼而著之于祀典矣。大行皇帝神主祔庙,请增一室为八室,以备天子事七世之礼。”诏从之。
yú shì lóng tú gé zhí xué shì jiān shì jiǎng lú shì zōng tiān zhāng gé dài zhì jiān shì dú sī mǎ guāng yì yuē:" chén děng jǐn àn lǐ, tiān zǐ qī miào, sān zhāo sān mù, yǔ tài zǔ zhī miào ér qī. tài zǔ zhī miào, bǎi shì bù huǐ. qí yú zhāo mù, qīn jǐn zé huǐ, shì yǒu zhōng yě. zì hàn yǐ lái, tiān zǐ huò qǐ yú bù yī, yǐ shòu mìng zhī chū. tài zǔ shàng zài sān zhāo sān mù zhī shù, gù huò sì sì shì, huò sì liù shì, qí tài zǔ yǐ shàng zhī zhǔ, suī shǔ zūn yú tài zǔ, qīn jǐn zé qiān. gù hàn yuán dì zhī shì, tài shàng miào wáng yì yú qǐn yuán. wèi míng dì zhī shì, chǔ shì miào zhǔ qiān yú yuán yì. jìn wǔ dì fù miào, qiān zhēng xī fǔ jūn huì dì fù miào, qiān yù zhōu fǔ jūn. zì shì yǐ xià, dà dǐ guò liù shì zé qiān qí shén zhǔ. gài yǐ tài zǔ wèi zhèng dōng xiàng zhī wèi, gù zhǐ sì yī zhāo yī mù ruò tài zǔ yǐ zhèng dōng xiàng zhī wèi, zé bìng sān zhāo sān mù wèi qī shì yǐ. táng gāo zǔ chū sì sì shì, tài zōng zēng sì liù shì jí tài zōng fù miào, zé qiān hóng nóng fǔ jūn gāo zōng fù miào, yòu qiān xuān dì jiē sì liù shì, cǐ qián shì zhī chéng fǎ yě. wéi míng huáng lì jiǔ shì, sì bā shì, shì bù jīng jiàn, nán kě yī jù. jīn ruò yǐ tài zǔ tài zōng wèi yī shì, zé dà xíng huáng dì fù miào zhī rì, xī zǔ qīn jǐn, dāng qiān yú xī jiā shì. sì sān zhāo sān mù, yú xiān wáng diǎn lǐ jí jìn shì zhī zhì, wú bù fú hé, tài miào gèng bù xū tiān zhǎn yī shì." zhào biàn děng zài yì.
于是龙图阁直学士兼侍讲卢士宗、天章阁待制兼侍读司马光议曰:“臣等谨按《礼》,天子七庙,三昭三穆,与太祖之庙而七。太祖之庙,百世不毁。其馀昭穆,亲尽则毁,示有终也。自汉以来,天子或起于布衣,以受命之初。太祖尚在三昭三穆之数,故或祀四世,或祀六世,其太祖以上之主,虽属尊于太祖,亲尽则迁。故汉元帝之世,太上庙王瘗于寝园。魏明帝之世,处士庙主迁于园邑。晋武帝祔庙,迁征西府君;惠帝祔庙,迁豫州府君。自是以下,大抵过六世则迁其神主。盖以太祖未正东向之位,故止祀一昭一穆;若太祖已正东向之位,则并三昭三穆为七世矣。唐高祖初祀四世,太宗增祀六世;及太宗祔庙,则迁洪农府君;高宗祔庙,又迁宣帝;皆祀六世,此前世之成法也。惟明皇立九室,祀八世,事不经见,难可依据。今若以太祖、太宗为一世,则大行皇帝祔庙之日,僖祖亲尽,当迁于西夹室。祀三昭三穆,于先王典礼及近世之制,无不符合,太庙更不须添展一室。”诏抃等再议。
yú shì fù shàng yì yuē:" zì táng zhì zhōu, miào zhì bù tóng, ér jiē qī shì. zì zhōu yǐ shàng, suǒ wèi tài zǔ, fēi shǐ shòu mìng zhī zhǔ, tè shǐ fēng zhī jūn ér yǐ. jīn xī zǔ suī fēi shǐ fēng zhī jūn, yào wèi lì miào zhī shǐ zǔ. fāng miào shù wèi guò qī shì zhī shí, suì huǐ qí miào, qiān qí zhǔ, kǎo sān dài zhī lǐ, wèi cháng yǒu cǐ. hàn wèi jí táng yī shí zhī yì, kǒng wèi hé xiān wáng zhì lǐ zhī yì. chén děng qiè yǐ wéi cún xī zǔ zhī shì, yǐ bèi qī shì zhī shù, hé yú jīng zhuàn shì qī shì zhī míng wén, ér yì bù shī xiān wáng zhī lǐ yì." zhào gōng yī.
于是复上议曰:“自唐至周,庙制不同,而皆七世。自周以上,所谓太祖,非始受命之主,特始封之君而已。今僖祖虽非始封之君,要为立庙之始祖。方庙数未过七世之时,遂毁其庙,迁其主,考三代之礼,未尝有此。汉、魏及唐一时之议,恐未合先王制礼之意。臣等窃以为存僖祖之室,以备七世之数,合于经传事七世之明文,而亦不失先王之礼意。”诏恭依。
wù yín, yǐ hàn lín xué shì quán sān sī shǐ cài xiāng wèi xiū fèng tài miào shǐ. xiāng nǎi yǐ bā shì tú zòu yù, yòu qǐng guǎng miào shì bìng jiā shì wèi shí bā jiān cóng zhī.
戊寅,以翰林学士、权三司使蔡襄为修奉太庙使。襄乃以八室图奏御,又请广庙室并夹室为十八间;从之。
dì zì gǎn jí, jí yàn fú ěr, hán qí cháng qīn zhí yào bēi yǐ jìn, dì bù jìn yǐn ér què zhī, yào wū qí yī. tài hòu jí chū fú cì qí, qí bù gǎn dāng. tài hòu yuē:" xiàng gōng shū bù yì." huáng zǐ zhòng zhēn shì cè, tài hòu yuē:" rǔ hé zì quàn zhī!" dì yì fú gù.
帝自感疾,即厌服饵,韩琦尝亲执药杯以进,帝不尽饮而却之,药污琦衣。太后亟出服赐琦,琦不敢当。太后曰:“相公殊不易。”皇子仲针侍侧,太后曰:“汝盍自劝之!”帝亦弗顾。
dīng hài, zhào:" jīn suì zhì kē jǔ rén zhù zuò zuǒ láng zhào shāng děng shí qī rén quán bà, jiāng lái dào chǎng, biàn fù mì gé jiù shì." shāng, ān rén rén.
丁亥,诏:“今岁制科举人著作佐郎赵商等十七人权罢,将来到场,便赴秘阁就试。”商,安仁人。
yǐ bīng bù láng zhōng quán pàn dà lǐ sì chén tài sù zhī míng zhōu. tài sù rèn xíng fǎ èr shí yú nián, cháo tíng yǒu dà yù, yí zé bì zhào yǔ yì. měi lín àn dú, zhì wàng qǐn shí, dà hán shǔ bù biàn. zǐ dì huò zhǐ zhī, dá yuē:" líng yǔ zhī kǔ, qí bù kān shèn yú wǒ yě!" yǐ ěr jí, shù qiú bà zhí zhèng yǐ wéi rèn zhí, fú xǔ jiǔ zhī, nǎi chū shǒu.
以兵部郎中、权判大理寺陈太素知明州。太素任刑法二十馀年,朝廷有大狱,疑则必召与议。每临案牍,至忘寝食,大寒暑不变。子弟或止之,答曰:“囹圄之苦,其不堪甚于我也!”以耳疾,数求罢;执政以为任职,弗许;久之,乃出守。
guǐ sì, sī mǎ guāng shàng tài hòu jí dì shū yuē:" huáng dì shèng tǐ píng níng zhī shí, fèng shì huáng tài hòu, chéng shùn yán sè, yí wú bù rú lǐ. ruò yào shí wèi xiào, ér dìng shěng wēn qīng, yǒu bù néng zhōu bèi zhě, yì huáng tài hòu suǒ yí róng yě. kǒng zǐ yuē:' xiào zāi mǐn zi qiān! rén bù jiān yú qí fù mǔ kūn dì zhī yán.' gài yán chéng xìn chún zhì, biǎo lǐ zhe míng, ér tā rén bù néng jiān yě. mèng zǐ yuē:' fù zǐ zé shàn, zéi ēn zhī dà zhě.' gài yán gǔ ròu zhì qīn, zhèng dāng yǐ ēn yì xiāng hòu, bù dàng jiào zī zhū zhī shì fēi yě. fú wàng huáng dì sī kǒng zǐ zhī yán, huáng tài hòu wú wàng mèng zǐ zhī jiè. wàn yī jiān rén yù yǒu kāi shuō, shè yú lí jiàn zhě, dāng lì xíng zhū lù, yǐ míng shì tiān xià, shǐ xián zhī chán nìng zhī tú bù néng qī huò shèng míng yě!"
癸巳,司马光上太后及帝疏曰:“皇帝圣体平宁之时,奉事皇太后,承顺颜色,宜无不如礼。若药石未效,而定省温清,有不能周备者,亦皇太后所宜容也。孔子曰:‘孝哉闵子骞!人不间于其父母昆弟之言。’盖言诚信纯至,表里著明,而它人不能间也。孟子曰:‘父子责善,贼恩之大者。’盖言骨肉至亲,正当以恩意相厚,不当较辎铢之是非也。伏望皇帝思孔子之言,皇太后无忘孟子之戒。万一奸人欲有开说,涉于离间者,当立行诛戮,以明示天下,使咸知谗佞之徒不能欺惑圣明也!”
dì chū yǐ yōu yí dé jí, jǔ cuò huò gǎi cháng dù, yù huàn guān yóu shǎo ēn, zuǒ yòu duō bù yuè zhě, nǎi gòng wèi chán jiān, liǎng gōng suì chéng xì. tài hòu duì fǔ chén cháng jí zhī, hán qí yīn chū wēi yán gǎn dòng tài hòu yuē:" chén děng zhī zài wài jiàn de gōng jiā, nèi zhōng bǎo hù, quán zài tài hòu. ruò guān jiā shī zhào guǎn, tài hòu yì wèi ān wěn." tài hòu jīng yuē:" xiàng gōng shì hé yán! zì jiā gèng qiē yòng xīn." qí yuē:" tài hòu zhào guǎn, zé zhòng rén zì rán zhào guǎn yǐ." tóng liè wéi suō jǐng liú hàn. huò wèi qí yuē:" bù tài guò fǒu?" qí yuē:" bù rú cǐ bù dé." jiān yǒu chuán dì zài jìn zhōng guò shī shì, zhòng pō huò zhī, qí yuē:" qǐ yǒu diàn shàng bù céng cuò yī yǔ ér rù gōng mén jí dé xǔ duō cuò! qí gù bù xìn yě." chuán zhě yì shào xī.
帝初以忧疑得疾,举措或改常度,遇宦官尤少恩,左右多不悦者,乃共为谗间,两宫遂成隙。太后对辅臣尝及之,韩琦因出危言感动太后曰:“臣等只在外见得宫家,内中保护,全在太后。若官家失照管,太后亦未安稳。”太后惊曰:“相公是何言!自家更切用心。”琦曰:“太后照管,则众人自然照管矣。”同列为缩颈流汗。或谓琦曰:“不太过否?”琦曰:“不如此不得。”间有传帝在禁中过失事,众颇惑之,琦曰:“岂有殿上不曾错一语而入宫门即得许多错!琦固不信也。”传者亦稍息。
wù xū, shān líng shǐ hán qí zòu:" shān líng zhū dùn suǒ diào wù guò duō, qǐ xuǎn cháo chén yī yuán fù zhī jì dù." nǎi mìng yán tiě pàn guān chǔ jiàn zhōng wǎng cái qí shù. shí sān sī shǐ cài xiāng zǒng yīng fèng shān líng shì, fán diào dù gōng yì jiē shù bèi, láo fèi jì guǎng, yǐ ér duō bù yòng, yì zhě fēi zhī.
戊戌,山陵使韩琦奏:“山陵诸顿所调物过多,乞选朝臣一员付之计度。”乃命盐铁判官楚建中往裁其数。时三司使蔡襄总应奉山陵事,凡调度供亿皆数倍,劳费既广,已而多不用,议者非之。
dì jí jì píng, yóu wèi yù zhèng diàn. yù shǐ zhōng chéng wáng chóu shàng shū yuē:" jīn sì fāng zhī rén, qiáo zú yǐn shǒu, qīng ěr zhù mù, yuàn guān xīn zhèng zhě, lěi yuè yú zī, ér wèi yù zhèng diàn yǐ jiàn qún chén. yì zhě jiē wèi shèng gōng jì yǐ píng fù, dàn yǐ wèi jīng xiān dì zú kū, bù rěn shì cháo, cǐ shí tiān zǐ zhī xiào yú yú gāo zōng yǐ. jīn yì yuè zhī qī yǐ zài zú kū zhī wài, wéi yǐn lǐ gē qíng, gù sī dà yì, zǎo yù qián diàn, nán miàn tīng zhèng, hè rán rì shēng, wàn wù xián dǔ, chén mín zhī wàng yě."
帝疾既平,犹未御正殿。御史中丞王畴上疏曰:“今四方之人,翘足引首,倾耳注目,愿观新政者,累月于兹,而未御正殿以见群臣。议者皆谓圣躬既已平复,但以未经先帝卒哭,不忍视朝,此实天子之孝逾于高宗矣。今易月之期已在卒哭之外,惟引礼割情,顾思大谊,早御前殿,南面听政,赫然日升,万物咸睹,臣民之望也。”
qiū, qī yuè, yǐ sì, yǐ shì yù shǐ lǚ huì wèi qǐ jū shè rén tóng zhī jiàn yuàn.
秋,七月,乙巳,以侍御史吕诲为起居舍人、同知谏院。
xīn hài, zhī jiàn yuàn sī mǎ guāng yán:" qiè jiàn zhū lù zhuǎn yùn shǐ tí diǎn xíng yù zhī zhōu jūn shì gè qiǎn qīn shǔ jìn hè biǎo zhì jīng, cháo tíng bù wèn guān zhí gāo xià, qīn shǔ yuǎn jìn, yī lì tuī ēn, cǐ gài guó chū chéng wǔ dài gū xī fān zhèn zhī bì, hòu lái yīn xún bù néng gé zhèng. guó jiā jué lù, běn dài tiān xià xián cái jí yǒu gōng xiào zhī rén, jīn shǐ cǐ děng wú gù shòu guān, chéng wèi tài làn. jīn zòng bù néng jǐn bà cǐ děng ēn zé, qí jìn biǎo rén ruò wǔ fú nèi qīn, huò qǐ děng dì shòu yī guān, qí wú fú fēi qīn shǔ zhě, bìng liàng cì jīn bó bà qù, shù jī shǎo jiù làn guān zhī shī." tóng xiū qǐ jū zhù zhèng xiè yì yǐ wéi yán, qiě yuē:" xī zhēn zōng chū jí wèi, yǒu shì yú nán jiāo, jiù lì qún chén jiē dé qiān zhì, ér zhēn zōng yǐ wéi jiǎo xìng tài shèn, suì mìng zhǐ jiā xūn jiē. zhēn zōng yǐ cháng gé làn shǎng yú nán jiāo zhī chū, zé bì xià yì yí jué móu ēn yú dēng jí zhī hòu yě." zhí zhèng wèi yǐ xíng zhī zhào nán yú fù gǎi, suì qǐn qí yì.
辛亥,知谏院司马光言:“窃见诸路转运使、提点刑狱、知州、军事各遣亲属进贺表至京,朝廷不问官职高下,亲属远近,一例推恩,此盖国初承五代姑息籓镇之弊,后来因循不能革正。国家爵禄,本待天下贤才及有功效之人,今使此等无故受官,诚为太滥。今纵不能尽罢此等恩泽,其进表人若五服内亲,或乞等第受一官,其无服非亲属者,并量赐金帛罢去,庶几少救滥官之失。”同修起居注郑獬亦以为言,且曰:“昔真宗初即位,有事于南郊,旧例群臣皆得迁秩,而真宗以为侥幸太甚,遂命止加勋阶。真宗已尝革滥赏于南郊之初,则陛下亦宜绝缪恩于登极之后也。”执政谓已行之诏难于复改,遂寝其议。
rén zǐ, chū yù zǐ chén diàn, zhōng shū shū mì zòu shì. dì zì liù yuè guǐ yǒu bù xún diàn, zhì shì shǐ jiàn bǎi guān, gǎn tòng zhě jiǔ zhī. qí hòu zhǐ rì yù qián diàn, shuāng rì yù hòu diàn, wéi shuò wàng zé qián hòu jiē bù yù, zhì fù miào, shǐ rú gù.
壬子,初御紫宸殿,中书、枢密奏事。帝自六月癸酉不循殿,至是始见百官,感恸者久之。其后只日御前殿,双日御后殿,惟朔望则前后皆不御,至祔庙,始如故。
bǐng chén, xià zhǔ qiǎn shǐ lái jì diào. qí shǐ zhě gù qiú rù duì, fú xǔ. liàng yī zhà suǒ shàng biǎo zhé gǎi xìng lǐ, cì zhào jí zhī, lìng shǒu jiù yuē. sī mǎ guāng yán:" wén xià guó suǒ qiǎn shǐ rén, qián rì bù kěn mén jiàn, gù qiú rù duì, cháo tíng bù xǔ, lēi guī guǎn shè. qiè yǐ bì xià jì tǒng zhī chū, fān róng jiē yù zhān wàng tiān biǎo yòu wén xiàng céng bù ān, yì wèi wèi néng shì cháo, suǒ yǐ gǎn ěr jié xiá. jīn bì xià yǐ yù zhèng diàn, chén wèi hé xī zǐ tíng shù bù zhī dì, shǐ zhī qǐ shǒu bài fú, zhān yǎng qīng guāng! shù shí bì xià shén wǔ zhī zī, bì néng zhèn fú sì hǎi."
丙辰,夏主遣使来祭吊。其使者固求入对,弗许。谅衤乍所上表辄改姓李,赐诏诘之,令守旧约。司马光言:“闻夏国所遣使人,前日不肯门见,固求入对,朝廷不许,勒归馆舍。窃以陛下继统之初,蕃戎皆欲瞻望天表;又闻向曾不安,意谓未能视朝,所以敢尔桀黠。今陛下已御正殿,臣谓何惜紫庭数步之地,使之稽首拜伏,瞻仰清光!庶识陛下神武之姿,必能镇服四海。”
dīng sì, liáo shǐ jì dà xíng huáng dì yú huáng yí diàn, suì jiàn dì yú dōng xiāng. dì tòng kū jiǔ zhī. shǐ zhě yán jí dà xíng, zhé chū tì. hòu shù rì, liáo shǐ cí yú zǐ chén diàn, mìng zuò cì chá. gù shì, dāng cì jiǔ wǔ xíng, zì shì zhōng liàng gé, jiē cì chá ér yǐ.
丁巳,辽使祭大行皇帝于皇仪殿,遂见帝于东厢。帝恸哭久之。使者言及大行,辄出涕。后数日,辽使辞于紫宸殿,命坐赐茶。故事,当赐酒五行,自是终谅閤,皆赐茶而已。
liáo huáng tài shū zhòng yuán yǔ qí zi ní lū gǔ, jiǔ méng nì zhì, huì liáo zhǔ liè yú luán hé zhī tài zǐ shān, hù cóng zhū guān duō chóng yuán zhī dǎng, ní lū gǔ suì yù yīn cǐ qiè fā. wù wǔ, yōng mù gōng shǐ yē lǜ liáng wén qí móu, yǐ liáo zhǔ dǔ yú qīn ài, bù gǎn jù zòu, mì yán yú tài hòu. tài hòu tuō jí, zhào liáo zhǔ gào zhī, qiě yuē:" cǐ shè jì dà shì, yí zǎo wèi jì." liáo zhǔ jí liáng yuē:" rǔ yù jiān wǒ gǔ ròu xié?" liáng yuē:" chén ruò wàng yán, gān fú fǔ zhì. bì xià bù zǎo bèi, kǒng duò zéi jì. rú zhào ní lū gǔ bù lái, kě bo qí shì." liáo zhǔ cóng qí yán, xuán zhào nán yuàn shū mì shǐ yē lǜ rén xiān gào zhī, rén xiān yuē:" cǐ cáo xiōng hěn, chén gù yí zhī jiǔ yǐ." liáo zhǔ mìng rén xiān chá bǔ zhī. rén xiān chū, hái gù yuē:" bì xià yí jǐn wèi zhī bèi." ní lū gǔ jiàn shǐ zhě lái zhào, zhī shì xiè, jī shǐ zhě yú zhàng zhōng, yù hài zhī shǐ zhě yǐ pèi dāo duàn yì ér chū, chí zhì xíng gōng, yǐ zhuàng wén, liáo zhǔ shǐ xìn.
辽皇太叔重元与其子尼噜古,久萌逆志,会辽主猎于滦河之太子山,扈从诸官多重元之党,尼噜古遂欲因此窃发。戊午,雍睦宫使耶律良闻其谋,以辽主笃于亲爱,不敢遽奏,密言于太后。太后托疾,召辽主告之,且曰:“此社稷大事,宜早为计。”辽主诘良曰:“汝欲间我骨肉邪?”良曰:“臣若妄言,甘伏斧锧。陛下不早备,恐堕贼计。如召尼噜古不来,可卜其事。”辽主从其言,旋召南院枢密使耶律仁先告之,仁先曰:“此曹凶很,臣固疑之久矣。”辽主命仁先察捕之。仁先出,还顾曰:“陛下宜谨为之备。”尼噜古见使者来召,知事泄,羁使者于帐中,欲害之;使者以佩刀断帟而出,驰至行宫,以状闻,辽主始信。
ní lū gǔ yǔ xiāo hū dūn jù zhāo jí qí tú dǎng, dé sì bǎi rén, fèng zhòng yuán jiāng fā, zhàng qián yǔ chì rú xuè, suì qián qū wéi gōng. liáo zhǔ cāng cù yù wǎng běi nán yuàn, rén xiān yuē:" bì xià ruò shě hù cóng ér xíng, zéi bì niè qí hòu. qiě nán běi dài wáng xīn wèi kě zhī, qǐ kě wǎng hū!" rén xiān zi tuō bo jiā yuē:" shèng yì bù kě wéi." rén xiān nù, jī qí shǒu. huì xuān huī shǐ xiāo hǎn jiā nǔ wén biàn chí zhì, zhí pèi gù jiàn, rú rén xiān yán, liáo zhǔ wù, xī wěi rén xiān yǐ tǎo zéi shì. rén xiān jí lìng huán chē wèi yíng, shé xíng mǎ zuò bīng zhàng, lǜ guān shǔ jìn shì sān shí yú qí zhèn dǐ hù wài. zéi shì shén ruì, tài hòu yì qīn dū wèi shì yù zhī. jí zhàn, nán fǔ zǎi xiàng xiāo dé shēn xiān bó zéi, cuī qí fēng, zéi zhòng pī mǐ. ní lū gǔ yuè mǎ tū chū, jìn shì xiáng gǔn a sū shè shā zhī, zhòng yuán zhòng shāo tuì. rén xiān yǐ wǔ yuàn bù xiāo tǎ lǎ suǒ jū zuì jìn. jí zhào zhī, fēn qiǎn rén jí zhū jūn.
尼噜古与萧呼敦遽招集其徒党,得四百人,奉重元将发,帐前雨赤如血,遂前趋帷宫。辽主仓卒欲往北、南院,仁先曰:“陛下若舍扈从而行,贼必蹑其后。且南、北大王心未可知,岂可往乎!”仁先子托卜嘉曰:“圣意不可违。”仁先怒,击其首。会宣徽使萧罕嘉努闻变驰至,执辔固谏,如仁先言,辽主悟,悉委仁先以讨贼事。仁先亟令环车为营,折行马作兵仗,率官属近侍三十馀骑阵柢互外。贼势甚锐,太后亦亲督卫士御之。及战,南府宰相萧德身先搏贼,摧其锋,贼众披靡。尼噜古跃马突出,近侍详衮阿苏射杀之,重元众稍退。仁先以五院部萧塔喇所居最近。亟召之,分遣人集诸军。
xiān shì ní lū gǔ guǎng jié tú dǎng. ér yī shí bù néng jù jí. diàn qián dōu diǎn jiǎn yē lǜ sà lǎ tú shì zài wéi chǎng, wén luàn, jié xī rén liè fū lái yuán, jì zhì, wén ní lū gǔ yǐ sǐ, dà tòng, wèi zhòng yuán yuē:" wǒ bèi wéi yǒu sǐ zhàn, hú wéi ruò ér xì, zì qǔ miè wáng! jīn xíng gōng wú bèi, chéng yè jié zhī, dà shì kě jì. ruò qí míng dàn. bǐ jiāng yǒu bèi, ān zhī wǒ zhòng bù xié èr xié! yī shī jī huì, huǐ jiāng xī jí!" xiāo hū dūn yuē:" cāng cù zhōng hēi bái bù biàn, ruò nèi wài jūn xiāng yìng, zé wú shì qù yǐ. lí míng ér fā, hé chí zhī yǒu!" zhòng yuán tīng hū dūn jì, lìng sì miàn xún jǐng. shì yè, hū dūn lǜ tóng dǎng yōng lì zhòng yuán, jiàn wèi hào, hū dūn zì wèi shū mì shǐ. jí dàn, zhòng yuán yǔ hū dūn sà lǎ tú jì qí dǎng tǒng jūn shǐ xiāo tè lǐ dé xīng shèng gōng tài bǎo gǔ dí chén wáng tè bù děng lǜ xī rén èr qiān zhí fàn xíng gōng. huì xiāo tǎ lǎ yǐ yuán bīng zhì, běi miàn lín yá yē lǜ dí lǐ yì zhào yuán, yē lǜ rén xiān yuē:" zéi shì bù néng jiǔ, dāng qí qí qì jǔ gōng zhī." nǎi lìng yē lǜ yī xùn xiāo dé xiāo hǎn jiā nǔ xiāo wéi xìn yē lǜ liáng děng fēn lǐng sù wèi jí yuán shī, bèi yíng ér zhèn, chéng jiàn fèn jī, zéi shāo què. hǎn jiā nǔ yù zhū liè fū yuē:" rǔ cáo qù shùn xiào nì, tú qǔ zú miè. hé ruò huǐ guò, zhuǎn huò wéi fú!" liè fū jiē tóu zhàng shǒu fú. zéi dǎng dà kuì, zhòng yuán lǜ shù qí zǒu. rén xiān děng zhuī shā èr shí yú lǐ, zhèn zhǎn sà lǎ tú, qín tè lǐ dé gǔ dí, shā zhī hū dūn dān qí dùn zhì shí qī zé, tóu shuǐ sǐ. liáo zhǔ wò rén xiān shǒu yuē:" píng luàn, jiē qīng zhī gōng yě!"
先是尼噜古广结徒党。而一时不能遽集。殿前都点检耶律萨喇图适在围场,闻乱,劫奚人猎夫来援,既至,闻尼噜古已死,大恸,谓重元曰:“我辈惟有死战,胡为若儿戏,自取灭亡!今行宫无备,乘夜劫之,大事可济。若俟明旦。彼将有备,安知我众不携贰邪!一失机会,悔将奚及!”萧呼敦曰:“仓卒中黑白不辨,若内外军相应,则吾事去矣。黎明而发,何迟之有!”重元听呼敦计,令四面巡警。是夜,呼敦率同党拥立重元,僭位号,呼敦自为枢密使。及旦,重元与呼敦、萨喇图暨其党统军使萧特里德、兴圣宫太保古迪、陈王特布等率奚人二千直犯行宫。会萧塔喇以援兵至,北面林牙耶律迪里亦赵援,耶律仁先曰:“贼势不能久,当俟其气沮攻之。”乃令耶律伊逊、萧德、萧罕嘉努、萧惟信、耶律良等分领宿卫及援师,背营而阵,乘间奋击,贼稍却。罕嘉努谕诸猎夫曰:“汝曹去顺效逆,徒取族灭。何若悔过,转祸为福!”猎夫皆投仗首服。贼党大溃,重元率数骑走。仁先等追杀二十馀里,阵斩萨喇图,禽特里德、古迪,杀之;呼敦单骑遁至十七泽,投水死。辽主握仁先手曰:“平乱,皆卿之功也!”
jǐ wèi, liáo zhǔ mìng bǔ zhū nì dǎng, yǐ xiāo hū dūn shǒu zhù luàn, zhū qí wǔ zǐ cí lián qí fù chén wáng xiào yǒu, bìng zhū zhī. qián shū mì shǐ xiāo gé yǐ zi wéi zhòng yuán xù, yù nì móu, líng chí sǐ. gé de xìng liǎng cháo, zì wèi jiān è, zhì shì shǐ zhèng diǎn xíng, wén zhě kuài zhī.
己未,辽主命捕诛逆党,以萧呼敦首助乱,诛其五子;词连其父陈王孝友,并诛之。前枢密使萧革以子为重元婿,预逆谋,凌迟死。革得幸两朝,恣为奸恶,至是始正典刑,闻者快之。
ní lū gǔ suǒ jiāo jié duō bù chěng zhī tú, xiāo tè lǐ dé shǎo bù jī, hǎo shè liè, yǐ xiáng gǔn cóng fá xià, shī lì hái, xuán huò zuì jué dà zhàng, xuē jué wèi mín. jí fù yòng, suì fù ní lū gǔ. gǔ dí hǎo xì xiá, bù xiū shéng jiǎn, lǚ lì guò rén, shàn jī jū. sà lǎ tú yóu xiōng bào. ní lū gǔ suǒ yǔ móu zhě jiē cǐ lèi, gù sù bài.
尼噜古所交结多不逞之徒,萧特里德少不羁,好射猎,以详衮从伐夏,失利还,旋获罪决大杖,削爵为民。及复用,遂附尼噜古。古迪好戏狎,不修绳检,膂力过人,善击鞠。萨喇图尤凶暴。尼噜古所与谋者皆此类,故速败。
gēng shēn, zhòng yuán běi zǒu dà mò, dù bù néng miǎn, tàn yuē:" ní lū gǔ shǐ wǒ zhì cǐ!" suì zì shā.
庚申,重元北走大漠,度不能免,叹曰:“尼噜古使我至此!”遂自杀。
xīn yǒu, liáo zhǔ lùn dìng luàn gōng, xǔ wáng yē lǜ rén xiān jìn fēng sòng wáng, jiā shàng fù, wèi běi yuàn shū mì shǐ liáo zhǔ qīn zhì wén yǐ bāo zhī, fù mìng huà luán hé zhàn tú yǐ jīng qí gōng. zhào wáng yē lǜ yī xùn jìn fēng wèi wáng, wèi nán yuàn shū mì shǐ, yǐ xiāo hǎn jiā nǔ wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn, fēng jīng wáng. xiāo wéi xìn jiā tài zǐ tài fù, bìng cì gōng chén hào. xiāo dé fēng hàn wáng. yē lǜ dí lǐ yáo shòu lín hǎi jūn jié dù shǐ. sù wèi guān yē lǜ tuō bo jiā děng bìng jiā shàng jiàng jūn. zhū hù wèi jí shì zú, páo fū nǔ shǒu děng sì bǎi yú rén, gè shòu guān yǒu chà. yǐ yē lǜ liáng shǒu gào biàn, mìng jí héng zhàng, zhuó hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ.
辛酉,辽主论定乱功,许王耶律仁先进封宋王,加尚父,为北院枢密使;辽主亲制文以褒之,复命画滦河战图以旌其功。赵王耶律伊逊进封魏王,为南院枢密使,以萧罕嘉努为殿前都点检,封荆王。萧惟信加太子太傅,并赐功臣号。萧德封汉王。耶律迪里遥授临海军节度使。宿卫官耶律托卜嘉等并加上将军。诸护卫及士卒,庖夫、弩手等四百馀人,各授官有差。以耶律良首告变,命籍横帐,擢汉人行宫都部署。
liáo běi fǔ zǎi xiàng yáo jǐng xíng fāng yǐ jí gào guī, zhōng dào, wén zhòng yuán luàn, shōu jí xíng xuán, dé sān bǎi yú qí, xié nán fǔ zǎi xiàng yáng jī qín wáng, bǐ zhì, zéi yǐ píng. liáo zhǔ jiā qí zhōng, cì yǐ nì rén cái chǎn.
辽北府宰相姚景行方以疾告归,中道,闻重元乱,收集行旋,得三百馀骑,偕南府宰相杨绩勤王,比至,贼已平。辽主嘉其忠,赐以逆人财产。
guǐ hài, liáo tè bù sù wéi zhòng yuán suǒ xié, mìng xuē jué, liú zhèn zhōu.
癸亥,辽特布诉为重元所胁,命削爵,流镇州。
bā yuè, gēng chén, wáng guī yì shàng dà xíng huáng dì shì yuē shén wén shèng wǔ míng xiào, miào hào rén zōng.
八月,庚辰,王珪议上大行皇帝谥曰神文圣武明孝,庙号仁宗。
xīn sì, zhào jūn tóu sī yǐn jiàn gōng shì rú gù.
辛巳,诏军头司引见公事如故。
sī mǎ guāng yán:" rén jūn zhī zhí, yǒu sān ér yǐ: liàng cái ér shòu guān, yī yě dù gōng ér jiā shǎng, èr yě shěn zuì ér xíng fá, sān yě. cái yǒu duǎn cháng, gù guān yǒu néng fǒu gōng yǒu gāo xià, gù shǎng yǒu hòu bó zuì yǒu dà xiǎo, gù fá yǒu qīng zhòng. cǐ sān zhě, rén jūn suǒ dāng yòng xīn yě.
司马光言:“人君之职,有三而已:量材而授官,一也;度功而加赏,二也;审罪而刑罚,三也。材有短长,故官有能否;功有高下,故赏有厚薄;罪有大小,故罚有轻重。此三者,人君所当用心也。
" fú jiàn guó jiā jiù zhì, bǎi sī xì shì, rú sān sī biān yī xū lì, kāi fēng fǔ bǔ yī xiāng zhèn zhī lèi, wǎng wǎng jiē xū zòu wén chóng zhèng diàn suǒ yǐn gōng shì, yǒu jūn rén wǔ yì guó mǎ chú mò zhī lèi, jiē gōng qīn yuè shì. cǐ gài guó chū quán shí zhī zhì, shī yú jīn rì, pō shāng fán suì. bì xià lóng xīng fǔ yùn, shèng zhèng wéi xīn, chén yú yǐ wéi yí lìng zhōng shū shū mì yuàn jiǎn xiáng zhōng wài bǎi sī zì lái gōng shì xū shēn zòu qǔ zhǐ jí hòu diàn suǒ yǐn gōng shì, qí jiān bù xì dà tǐ, fēi rén jūn suǒ yí gōng qīn zhě, xī cóng jiǎn shěng, wěi zhī yǒu sī. bì xià yǎng xìng ān shēn, zhuān niàn rén jūn zhī sān zhí, zú yǐ fǎ tiān dì zhī yì jiǎn, zhì yú shùn zhī wú wéi, tiān xià xìng shèn!"
“伏见国家旧制,百司细事,如三司鞭一胥吏,开封府补一厢镇之类,往往皆须奏闻;崇政殿所引公事,有军人武艺国马刍秣之类,皆躬亲阅视。此盖国初权时之制,施于今日,颇伤烦碎。陛下龙兴抚运,圣政惟新,臣愚以为宜令中书、枢密院检详中外百司自来公事须申奏取旨及后殿所引公事,其间不系大体,非人君所宜躬亲者,悉从简省,委之有司。陛下养性安身,专念人君之三职,足以法天地之易简,致虞舜之无为,天下幸甚!”
guǐ sì, yǐ shēng rì wèi shòu shèng jié.
癸巳,以生日为寿圣节。
jiǔ yuè, gēng xū, zhào yǐ huáng zǐ wèi wèi xīng qìng gōng. jì ér zhī jiàn yuàn lǚ huì yán táng yǒu cǐ gōng míng, gǎi yuē qìng níng.
九月,庚戌,诏以皇子位为兴庆宫。既而知谏院吕诲言唐有此宫名,改曰庆宁。
xīn hài, yǐ huáng zǐ zhòng zhēn wèi zhōng wǔ jié dù shǐ tóng píng zhāng shì huái yáng jùn wáng, gǎi cì míng xū zhòng jiū wèi míng zhōu guān chá shǐ, qí guó gōng, cì míng hào zhòng kè wèi yào zhōu guān chá shǐ, yú fù guó gōng, cì míng yūn.
辛亥,以皇子仲针为忠武节度使、同平章事、淮阳郡王,改赐名顼;仲纠为明州观察使,祁国公,赐名颢;仲恪为耀州观察使,雩阝国公,赐名頵。
wù wǔ, shàng rén zōng shì cè yú fú níng diàn.
戊午,上仁宗谥册于福宁殿。
liáo xiāo gé jì huò zuì, lùn zhě zhuī sī yē lǜ yì xiān zhī yán. jǐ wèi, zhuī fēng yì xiān wèi xǔ wáng.
辽萧革既获罪,论者追思耶律义先之言。己未,追封义先为许王。
rén xū, yǐ huáng zǐ wèi bàn dú wáng táo wèi huái yáng jùn wáng fǔ yì shàn, huáng zǐ wèi shuō shū sūn sī gōng wèi shì jiǎng, tài zǐ zhōng yǔn jí xián xiào lǐ jiān shǐ guǎn jiǎn tǎo hán wéi wèi tài cháng chéng chōng jì shì cān jūn. táo děng qǐng wáng shòu bài, bù xǔ. lǚ huì yán:" wáng jīn wèi chū gé, dāng qiě shè shī yǒu, bù yí suì zhì liáo shǔ. chén yù cháo tíng xiān zhèng táo děng míng wèi, míng wèi jì zhèng, zé lǐ fēn zì ān. kuàng wáng nián yǐ zhǎng, dāng zǎo lìng chū gé, kāi fǔ jiàn guān. yì shàn shì jiǎng zì wèi liáo shǔ, yú shì tǐ jí wú bù shùn."
壬戌,以皇子位伴读王陶为淮阳郡王府翊善,皇子位说书孙思恭为侍讲,太子中允、集贤校理兼史馆检讨韩维为太常丞、充记室参军。陶等请王受拜,不许。吕诲言:“王今未出阁,当且设师友,不宜遂置僚属。臣欲朝廷先正陶等名位,名位既正,则礼分自安。况王年已长,当早令出阁,开府建官。翊善、侍讲自为僚属,于事体即无不顺。”
dì jì shì cháo qián hòu diàn, ér yú tīng shì yóu chí qiān yì. yù shǐ zhōng chéng wáng chóu shàng shū yuē:" miào shè yōng yòu, bì xià qǐ jū píng ān, lín cháo yǐ shí, jǐn yú bàn zǎi, ér wèi wén kāi fā tīng duàn, dé yīn è sāi, rén qíng quē rán. chén lǚ cháng lùn zòu, yuàn bì xià bō qù yí èr, rì yǔ èr fǔ jiǎng píng guó lùn, míng shì kě fǒu ér qì jīn yán dòng jì liáo, zhōng wài wèi yǒu suǒ chuán. cǐ gài yì lùn zhī chén cí qíng qiǎn xiá, bù néng yǎng wù jūn tīng. fú wàng sī tài zǔ tài zōng jiān nán qǔ tiān xià zhī láo, zhēn zōng rén zōng yōu qín shǒu tài píng zhī lì, miǎn yú tīng jué dà zhèng, yǐ wèi mǔ hòu zhī cí, wù wèi yí èr qiān yì, zì shǐ shèng dé àn rán bù guāng yě."
帝既视朝前后殿,而于听事犹持谦抑。御史中丞王畴上疏曰:“庙社拥佑,陛下起居平安,临朝以时,仅逾半载,而未闻开发听断,德音遏塞,人情缺然。臣屡尝论奏,愿陛下拨去疑贰,日与二府讲评国论,明示可否;而迄今言动寂寥,中外未有所传。此盖议论之臣辞情浅狭,不能仰悟君听。伏望思太祖、太宗艰难取天下之劳,真宗、仁宗忧勤守太平之力,勉于听决大政,以尉母后之慈,勿为疑贰谦抑,自使圣德暗然不光也。”
dōng, shí yuè, wù chén shuò, liáo zhǔ rú xìng wáng sì. gēng wǔ, yǐ liù bù tài bǎo yē lǜ hā mù zhī nán yuàn dài wáng shì.
冬,十月,戊辰朔,辽主如兴王寺。庚午,以六部太保耶律哈穆知南院大王事。
liáo zhǔ rú jí sī diàn.
辽主如藉丝淀。
jiǎ wǔ, zàng rén zōng yú yǒng zhāo líng.
甲午,葬仁宗于永昭陵。
yǐ wèi, yǐ zuǒ sī láng zhōng zhī zhì gào zhāng guī wèi zuǒ jiàn yì dài fū. yǐ guī zài xiān cháo cháng jiàn yán mì dìng chǔ fù, tè lù qí gōng yě.
乙未,以左司郎中、知制诰张瑰为左谏议大夫。以瑰在先朝尝建言密定储副,特录其功也。
shí yī yuè, jǐ hài, yú zhǔ zhì zì shān líng, huáng tài hòu yíng diàn yú qióng lín yuàn. tài hòu chéng dà ān yú niǎn, rú jiān yú ér chà dà, wú shàn gěn, bù míng biān, shì wèi jiē jiǎn zhāng xiàn zhī bàn, suǒ guò qǐ jū zhě huò hū wàn suì. gēng zǐ, yú yú jí yīng diàn.
十一月,己亥,虞主至自山陵,皇太后迎奠于琼林苑。太后乘大安舆辇,如肩舆而差大,无扇{艮},不鸣鞭,侍卫皆减章献之半,所过起居者或呼万岁。庚子,虞于集英殿。
xiān shì wǔ yú jiē zài tú, jí shì liù yú yóu yòng zài tú zhī lǐ, dì bù qīn jì. zhī zhì gào zǔ wú zé zhī jiàn yuàn sī mǎ guāng zòu qǐng qīn yú, yù shǐ zhōng chéng wáng chóu yì yǐ wéi yán. xià lǐ yuàn xiáng yì, wèi yí rú wú zé děng zòu, nǎi zhào yì rì qīn yú. jì ér dì bù yù, zú lìng zōng zhèng qīng shè shì, guāng jí zòu:" bì xià xìng tīng chén yán, mìng yǒu sī shè qīn jì zhī lǐ, ér lìng fù bù chū, zài liè zhī chén, wú bù è rán zì shī. fú wàng bì xià lái rì suī shèng tǐ xiǎo yǒu bù kāng, yì dāng miǎn qiǎng qīn jì, yǐ jiě zhōng wài zhī huò." rán dì jìng yǐ jí gù, qì jiǔ yú bù néng chū yě.
先是五虞皆在途,及是六虞犹用在途之礼,帝不亲祭。知制诰祖无择、知谏院司马光奏请亲虞,御史中丞王畴亦以为言。下礼院详议,谓宜如无择等奏,乃诏翼日亲虞。既而帝不豫,卒令宗正卿摄事,光即奏:“陛下幸听臣言,命有司设亲祭之礼,而令复不出,在列之臣,无不愕然自失。伏望陛下来日虽圣体小有不康,亦当勉强亲祭,以解中外之惑。”然帝竟以疾故,讫九虞不能出也。
jiǎ chén, dì qīn jì yú zhǔ ér bù kū, míng yuē zú kū. jiù wú zú kū zhī lǐ, yú shì yòng lǚ xià qīng yì, shǐ xíng zhī.
甲辰,帝亲祭虞主而不哭,名曰卒哭。旧无卒哭之礼,于是用吕夏卿议,始行之。
bǐng wǔ, fù rén zōng shén zhǔ yú tài miào, miào lè yuē dà rén zhī wǔ, yǐ wáng céng lǚ yí jiǎn cáo wěi pèi xiǎng miào tíng.
丙午,祔仁宗神主于太庙,庙乐曰《大仁之舞》,以王曾、吕夷简、曹玮配享庙庭。
jǐ yǒu, jiǎn dōng xī èr jīng zuì qiú yī děng, miǎn shān líng yì hù jí líng jià suǒ guò mín zū.
己酉,减东、西二京罪囚一等,免山陵役户及灵驾所过民租。
gēng xū, zhào:" zhōu jūn zhǎng lì jǔ jīng yú yī shù zhě lìng fù quē."
庚戌,诏:“州、军长吏举精于医术者令赴阙。”
xīn hài, liáo qiǎn xiāo sù děng lái hè jí wèi.
辛亥,辽遣萧素等来贺即位。
jiǎ yín, cì tài cháng shǎo qīng kǒng shū zhān jīn zǐ. shū zhān jiān cái zào wù, yǐ láo dāng qiān, dì bù yù yǐ qīng jiān shǎng guǎn kù zhī láo, gù yǒu shì cì. zì shì yǐ wéi lì.
甲寅,赐太常少卿孔叔詹金紫。叔詹监裁造务,以劳当迁,帝不欲以卿监赏管库之劳,故有是赐。自是以为例。
shì yuè, sī mǎ guāng shàng huáng tài hòu shū yuē:" rén zōng huáng dì yōu jì sì zhī bù lì, niàn zōng miào zhī zhì zhòng, yǐ huáng dì rén xiào cōng míng, xuǎn zhuó zōng shì zhī zhōng, shǐ chéng dà tǒng. bù xìng jiàn zuò shù rì, jù yīng jí zhěn, suī diàn xià fǔ shì zhī cí, wú suǒ bù zhì, rán yī gōng bù jīng, yào shí wèi xiào. qiè wén xiǎng rì jí shì shāo zēng, jǔ cuò yǔ yán, bù néng zì zé, zuǒ yòu zhī rén yī yī shàng wén, zhì diàn xià yǐ cǐ zhī gù, bù néng kān rěn, liǎng gōng zhī jiān, wēi xiāng zé wàng. qún xīn yōu hài, bù hán ér lì. chén shì yòng rì yè jiāo xīn yǔn tì, cè zú lèi xī, níng qián sǐ ér jìn yán, bù gǎn xìng shēng ér sāi mò yě. fú yǐ huáng dì nèi zé rén zōng tóng táng xiōng zhī zǐ. wài zé diàn xià zhī wài shēng xù, zì tóng yòu zhī suì, diàn xià jū yù yú gōng zhōng, tiān xià zhì qīn, hé yǐ guò cǐ? yòu, rén zōng lì yǐ wéi huáng zǐ, diàn xià qǐ kě bù yǐ rén zōng zhī gù, tè jiā ài niàn, bāo róng qí guò shī xié? kuàng huáng dì zài fān dǐ zhī shí, yǐ zhì jiàn zuò zhī chū, xiào jǐn wēn rén, dòng yóu lǐ fǎ, cǐ diàn xià suǒ qīn jiàn ér míng zhī yě, gǒu fēi jí zhěn luàn qí běn xìng. ān dé yǒu cǐ guò shī zāi? jīn diàn xià suī rì xī yōu láo, tú zì kùn kǔ. yǐ chén yú jiàn, mò ruò jīng zé yī gōng yī èr rén, yǐ zhì huáng dì zhī jí, xún yuè zhī jiān, chá qí jìn tuì, yǒu xiào zé jiā zhī yǐ zhòng shǎng, wú xiào zé wēi zhī yǐ yán xíng. wèi yù zhī jiān, dàn yí shēn jiè zuǒ yòu, jǐn yú shì wèi, qí jǔ cuò yǔ yán yǒu bù hé cháng dù zhě, jiē bù dé yǐ wén, shù jī bù zēng diàn xià zhī yōu fèn. diàn xià wéi kuān shì shèng lǜ, hé shén yǎng qì, yǐ ān jìng guó jiā, jì gāng hǎi nèi, qí tiān dì chuí yòu, shèng gōng quán fù, rán hòu jǔ zhì píng zhī yè yǐ shòu zhī, bù yì měi hū!"
是月,司马光上皇太后疏曰:“仁宗皇帝忧继嗣之不立,念宗庙之至重,以皇帝仁孝聪明,选擢宗室之中,使承大统。不幸践阼数日,遽婴疾疹,虽殿下抚视之慈,无所不至,然医工不精,药食未效。窃闻曏日疾势稍增,举措语言,不能自择,左右之人一一上闻,致殿下以此之故,不能堪忍,两宫之间,微相责望。群心忧骇,不寒而栗。臣是用日夜焦心陨涕,侧足累息,宁前死而尽言,不敢幸生而塞默也。伏以皇帝内则仁宗同堂兄之子。外则殿下之外甥婿,自童幼之岁,殿下鞠育于宫中,天下至亲,何以过此?又,仁宗立以为皇子,殿下岂可不以仁宗之故,特加爱念,包容其过失邪?况皇帝在籓邸之时,以至践阼之初,孝谨温仁,动由礼法,此殿下所亲见而明知也,苟非疾疹乱其本性。安得有此过失哉?今殿下虽日夕忧劳,徒自困苦。以臣愚见,莫若精择医工一二人,以治皇帝之疾,旬月之间,察其进退,有效则加之以重赏,无效则威之以严刑。未愈之间,但宜深戒左右,谨于侍卫,其举措语言有不合常度者,皆不得以闻,庶几不增殿下之忧愤。殿下惟宽释圣虑,和神养气,以安靖国家,纪纲海内,俟天地垂佑,圣躬痊复,然后举治平之业以授之,不亦美乎!”
guāng yòu yǐ shū jiàn dì yuē:" bì xià tiáo chèn wèi tài hòu suǒ jū yù, kuàng jīn rì wèi rén zōng huáng dì zhī sì, chéng hǎi nèi zhī dà yè, wèi yí hūn dìng chén xǐng, qīn fèng gān zhǐ, wú yì yú shì pú wáng yǔ fū rén zhī shí yě. jìn zhě dào lù zhī yán, pō yì yú shì. qiè wéi bì xià xiào gōng zhī xìng, zhe yú píng xī, qǐ yī dàn jù kěn biàn gēng! gài xiǎng zhě shèng tǐ wèi ān zhī shí, jǔ dòng yán yǔ huò yǒu chà shī, bù néng zì xǐng, ér wài rén é chuán, wàng wéi zēng shì, bì wú shì shí. rán cǐ děng yì lùn, qǐ kě shǐ tiān xià wén zhī yě! fú wàng jí yù zhī hòu, qīn yì huáng tài hòu gé, kè jǐ zì xiū, yǐ xiè qián shī, wēn gōng zhāo xī, shì yǎng zuǒ yòu, shǐ dà xiào zhī měi, guò yú wèi dēng dà wèi zhī shí. rú cǐ, zé shàng xià gǎn yuè, zōng shè yǒng ān, jīn rì dào lù wàng chuán zhī yán, hé néng wéi sǔn yě!"
光又以疏谏帝曰:“陛下龆龀为太后所鞠育,况今日为仁宗皇帝之嗣,承海内之大业,谓宜昏定晨省,亲奉甘旨,无异于事濮王与夫人之时也。近者道路之言,颇异于是。窃惟陛下孝恭之性,著于平昔,岂一旦遽肯变更!盖曏者圣体未安之时,举动言语或有差失,不能自省,而外人讹传,妄为增饰,必无事实。然此等议论,岂可使天下闻之也!伏望疾愈之后,亲诣皇太后閤,克己自修,以谢前失,温恭朝夕,侍养左右,使大孝之美,过于未登大位之时。如此,则上下感悦,宗社永安,今日道路妄传之言,何能为损也!”
lǚ huì shàng huáng tài hòu shū yán:" hàn mǎ huáng hòu jū yǎng zhāng dì, láo cuì guò yú suǒ shēng, mǔ zǐ cí ài, shǐ zhōng wú xiān jiè zhī xì. fú yuàn bì xià xún xiū yǐ wéi fǎ dù, niàn xiān dì zhī gù tuō, tǐ shèng gōng zhī yōu wēi, gōng zhōng jiān yán, bù kě bù chá." bìng yǐ shū quàn dì jìn xiào dào, qīn yào wù. kāi chén qiē zhì, duō rén suǒ nán yán. yòu qǐ zǎo jiàn dōng gōng yǐ gù běn gēn, dù jué kuī yú, wèi ān rén xīn.
吕诲上皇太后书言:“汉马皇后鞠养章帝,劳瘁过于所生,母子慈爱,始终无纤芥之隙。伏愿陛下循修以为法度,念先帝之顾托,体圣躬之忧危,宫中间言,不可不察。”并以书劝帝尽孝道,亲药物。开陈切至,多人所难言。又乞早建东宫以固本根,杜绝窥觎,慰安人心。
fāng dì jí shén shí, yún wéi duō guāi cuò, wǎng wǎng chù wǔ tài hòu, tài hòu bù néng kān. zhāo líng jì fù tǔ, hán qí guī zì líng xià, tài hòu qiǎn zhōng shǐ chí yī fēng wén shū fù qí, qí qǐ zhī, zé dì suǒ xiě gē cí bìng gōng zhōng guò shī shì, qí jí duì shǐ zhě fén huǐ, lìng fù zòu yuē:" tài hòu měi shuō guān jiā xīn shén wèi níng, yǔ yán jǔ dòng bù zhōng jié, hé zú guài yě!" jí jìn duì lián qián, tài hòu wū yè liú tì, jù dào suǒ yǐ, qiě yuē:" lǎo shēn dài wú suǒ róng!" qí yuē:" cǐ bìng gù ěr, jí yǐ, bì bù rán. zi jí, mǔ kě bù róng zhī hū?" tài hòu bù yì. ōu yáng xiū jì yán yuē:" tài hòu shì xiān dì shù shí nián, rén dé zhe yú tiān xià. xī wēn chéng zhī chǒng, tài hòu chù zhī yù rú jīn mǔ zǐ zhī jiān, fǎn bù néng róng xié?" tài hòu yì shāo hé. xiū yòu yán yuē:" xiān dì zài wèi suì jiǔ, dé zé zài rén, gù yī rì yàn jià, tiān xià fèng dài sì jūn, wú yī rén gǎn yì tóng zhě. jīn tài hòu shēn jū fáng tà, chén děng wǔ liù shū shēng ěr, ruò fēi xiān dì yí yì, tiān xià shuí kěn tīng cóng?" tài hòu mò rán.
方帝疾甚时,云为多乖错,往往触忤太后,太后不能堪。昭陵既复土,韩琦归自陵下,太后遣中使持一封文书付琦,琦启之,则帝所写歌词并宫中过失事,琦即对使者焚毁,令复奏曰:“太后每说官家心神未宁,语言举动不中节,何足怪也!”及进对帘前,太后呜咽流涕,具道所以,且曰:“老身殆无所容!”琦曰:“此病故耳,疾已,必不然。子疾,母可不容之乎?”太后不怿。欧阳修继言曰:“太后事先帝数十年,仁德著于天下。昔温成之宠,太后处之裕如;今母子之间,反不能容邪?”太后意稍和。修又言曰:“先帝在位岁久,德泽在人,故一日晏驾,天下奉戴嗣君,无一人敢异同者。今太后深居房闼,臣等五六书生尔,若非先帝遗意,天下谁肯听从?”太后默然。
tā rì, qí děng jiàn dì. dì yuē:" tài hòu dài wǒ wú ēn." qí duì yuē:" zì gǔ shèng dì míng wáng, bù wéi shǎo yǐ, rán dú chēng shùn wèi dà xiào. qǐ qí yú jǐn bù xiào xié? fù mǔ cí ài ér zi xiào, cǐ cháng shì, bù zú dào wéi fù mǔ bù cí ér zi bù shī xiào, nǎi wèi kě chēng. zhèng kǒng bì xià shì tài hòu wèi zhì ěr, fù mǔ qǐ yǒu bù cí zhě zāi!" dì dà gǎn wù, zì shì yì bù fù yán tài hòu duǎn yǐ.
它日,琦等见帝。帝曰:“太后待我无恩。”琦对曰:“自古圣帝明王,不为少矣,然独称舜为大孝。岂其馀尽不孝邪?父母慈爱而子孝,此常事,不足道;惟父母不慈而子不失孝,乃为可称。正恐陛下事太后未至耳,父母岂有不慈者哉!”帝大感悟,自是亦不复言太后短矣。
xiān shì shí yuè, fǔ chén qǐng rú gān xìng gù shì, zhǐ rì zhào shì chén jiǎng dú, dì yuē:" dāng qí fù miào bì, zé rì kāi jīng yán." xún yǒu zhào, zhí xū lái chūn. sī mǎ guāng yǐ wéi xué zhě dì wáng shǒu wù, bù yí yīn hán shǔ fèi, dì nà qí yán.
先是十月,辅臣请如乾兴故事,只日召侍臣讲读,帝曰:“当俟祔庙毕,择日开经筵。”寻有诏,直须来春。司马光以为学者帝王首务,不宜因寒暑废,帝纳其言。
shí èr yuè, jǐ sì, shǐ yù ěr yīng gé, zhào shì dú shì jiǎng jiǎng lún yǔ, dú shǐ jì. lǚ gōng zhe jiǎng lún yǔ bù zhī bù yùn yuē:" gǔ zhī rén", jūn lìng yǒu wèi fú, rén xīn yǒu wèi fú, zé fǎn shēn xiū dé, ér bù yǐ yùn nù jiā zhī. rú shùn zhī dàn fū wén dé, wén wáng zhī huáng zì jìng dé yě." liú chǎng dú shǐ jì zhì" yáo shòu shùn yǐ tiān xià", yīn chén shuō yuē:" shùn zhì cè wēi, yáo yuè sì yuè chán zhī yǐ wèi, tiān dì xiǎng zhī, bǎi xìng dài zhī, fēi yǒu tā dào, wéi qí xiào yǒu zhī dé guāng yú shàng xià ěr." èr rén cí qì míng chàng, dì sǒng tǐ gǎi róng, zhī qí yǐ yì lǐ fěng yě. jì tuì, wáng guī wèi chǎng yuē:" gōng zhí yán zhì cǐ hū!" tài hòu wén zhī, yì dà xǐ.
十二月,己巳,始御迩英阁,召侍读、侍讲讲《论语》,读《史记》。吕公著讲《论语》不知不愠曰:“古之人”,君令有未孚,人心有未服,则反身修德,而不以愠怒加之。如舜之诞敷文德,文王之皇自敬德也。”刘敞读《史记》至“尧授舜以天下”,因陈说曰:“舜至侧微,尧越四岳禅之以位,天地享之,百姓戴之,非有它道,惟其孝友之德光于上下耳。”二人辞气明畅,帝竦体改容,知其以义理讽也。既退,王珪谓敞曰:“公直言至此乎!”太后闻之,亦大喜。
yǐ hài, huái yáng wáng xū chū gé. wáng cí liǎng gōng, bēi qì bù zì shèng, tài hòu yì qì, wèi yù qiǎn zhī, zì shì rì zài rù cháo.
乙亥,淮阳王顼出阁。王辞两宫,悲泣不自胜,太后亦泣,慰谕遣之,自是日再入朝。
yǐ rén zōng yù shū cáng bǎo wén gé, mìng hàn lín xué shì wáng guī zhuàn jì lì shí.
以仁宗御书藏宝文阁,命翰林学士王珪撰记立石。
gēng chén, mìng hàn lín xué shì wáng guī jiǎ àn fàn zhèn zhuàn rén zōng shí lù, jí xián xiào lǐ sòng mǐn qiú zhí mì gé lǚ xià qīng mì gé xiào lǐ hán wéi jiān chōng jiǎn tǎo guān. mǐn qiú shí zhī bó zhōu, tè zhào yòng zhī.
庚辰,命翰林学士王珪、贾黯、范镇撰《仁宗实录》,集贤校理宋敏求、直秘阁吕夏卿、秘阁校理韩维兼充检讨官。敏求时知亳州,特召用之。
shì suì, liáo fù yǐ xiāo zhū zé wèi xī běi lù zhāo tǎo shǐ. zhū zé qián wèi hū dūn suǒ xiàn, hū dūn jì sǐ, shí yì chēng qí xiān wèi zhāo tǎo, wēi xíng zhū bù, gù fù rèn zhū zé jì lì guān, xùn shì zú, zēng qì xiè, shěng zhuī hū, yán hào lìng, rén bù gǎn fàn, biān jìng yàn rán.
是岁,辽复以萧珠泽为西北路招讨使。珠泽前为呼敦所陷,呼敦既死,时议称其先为招讨,威行诸部,故复任、珠泽既莅官,训士卒,增器械,省追呼,严号令,人不敢犯,边境晏然。
xià gǎi yuán gǒng huà.
夏改元拱化。