qǐ xuán yì yǎn mào qī yuè, jǐn è féng kùn dūn shí èr yuè, fán èr nián yǒu qí.
起玄黓掩茂七月,尽阏逢困敦十二月,凡二年有奇。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xīng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jǐng dìng sān nián méng gǔ zhōng tǒng sān nián
○理宗建道备德大功复兴烈文仁武圣明安孝皇帝景定三年(蒙古中统三年)
qiū, qī yuè, bǐng chén, zhào:" zhōu xiàn guān lǐn lù bù shí gěi zhě, yù shǐ tái jué chá huò yǐ tā wù zhé zhī, jì zāng lùn zuì."
秋,七月,丙辰,诏:“州县官廪禄不时给者,御史台觉察;或以它物折支,计赃论罪。”
méng gǔ mìng sòng zǐ zhēn cān yì jūn shì. zi zhēn zhì jǐ nán, guān xíng shì, shuō shǐ tiān zé yuē:" lǐ dǎn yōng zhòng dōng lái, zuò shǒu gū chéng, yí zēng zhù wài chéng, fáng qí bēn tū. bǐ liáng jìn yuán jué, bù gōng zì pò yǐ." yì yǔ tiān zé hé, suì zhù huán chéng wéi jǐ nán, dǎn zì shì bù dé chū chéng.
蒙古命宋子贞参议军事。子贞至济南,观形势,说史天泽曰:“李亶拥众东来,坐守孤城,宜增筑外城,防其奔突。彼粮尽援绝,不攻自破矣。”议与天泽合,遂筑环城围济南,亶自是不得出城。
xī nán yǒu dà jiàn gèn lì shān, shǐ shū yī jūn dú dāng qí xiǎn, jiā jiàn ér chéng, shù mù shān yú jiàn zhōng. yín yǔ bào zhǎng, mù shān jǐn huài. shū yuē:" zéi chéng wú xì, qí yè bì chū." mìng zuò wěi jù shù bǎi zhì chéng shàng. sān gǔ, zéi guǒ zhì, fēi jù zhì zhī, fēng nù huǒ liè, gōng nǔ qí fā, zéi dà kuì, róu lìn sǐ zhě bù kě shèng jì."
西南有大涧亘历山,史枢一军独当其险,夹涧而城,竖木栅于涧中。淫雨暴涨,木栅尽坏。枢曰:“贼乘吾隙,俟夜必出。”命作苇炬数百置城上。三鼓,贼果至,飞炬掷之,风怒火烈,弓弩齐发,贼大溃,蹂躏死者不可胜计。”
dǒng wén bǐng zhī qí shì cù, nǎi dǐ chéng xià, hū dǎn ài jiàng tián dōu shuài yuē:" fǎn zhě dǎn ěr, yú lái jí wú rén, wú zì qǔ sǐ yě." tián zhuì chéng jiàng, dǎn yóu rì yè jù shǒu, fēn jūn jiù shí mín jiā, fā qí gài cáng yǐ jì, bù zú, zé jiā fù zhī yán, lìng yǐ rén wéi shí.
董文炳知其势蹙,乃抵城下,呼亶爱将田都帅曰:“反者亶耳,馀来即吾人,毋自取死也。”田缒城降,亶犹日夜拒守,分军就食民家,发其盖藏以继,不足,则家赋之盐,令以人为食。
cān yì guān jiāng yù yán yú hā bì qí yuē:" wén wáng miàn shòu zhào, wù jí wú gū. jīn chéng dàn xī pò, yí zǎo yù zhū jiàng, fēn shǒu chéng mén, wù lìng zòng bīng bù rán, chéng zhōng wú jiào lèi yǐ." hā bì qí yuē:" rǔ yán chéng pò, jiě yīn yáng yé?" yù yuē:" yǐ rén shì zhī zhī." hā bì qí wéi xià lìng jìn zhǐ.
参议官姜彧言于哈必齐曰:“闻王面受诏,勿及无辜。今城旦夕破,宜早谕诸将,分守城门,勿令纵兵;不然,城中无噍类矣。”哈必齐曰:“汝言城破,解阴阳耶?”彧曰:“以人事知之。”哈必齐为下令禁止。
jiǎ xū, dǎn zhī chéng qiě pò, nǎi shǒu rèn qī qiè, chéng zhōu rù dà míng hú, zì tóu shuǐ zhōng, wèi méng gǔ suǒ huò, tiān zé shā zhī, jiě qí tǐ yǐ xùn. yǐn jūn dōng xíng, wèi zhì yì dōu, chéng zhōng rén yǐ kāi mén yíng jiàng, sān qí fù wèi méng gǔ suǒ yǒu.
甲戌,亶知城且破,乃手刃妻妾,乘舟入大明湖,自投水中,为蒙古所获,天泽杀之,解其体以徇。引军东行,未至益都,城中人已开门迎降,三齐复为蒙古所有。
shì wén, zèng dǎn tài shī, cì miào é yuē jīng zhōng.
事闻,赠亶太师,赐庙额曰精忠。
chū, dǎn bīng yǒu yí lián liǎng jūn èr wàn yú rén, yǒng ér shàn zhàn, hā bì qí yǐ pèi méng gǔ zhū jūn, yīn shǐ shā zhī. wén bǐng dāng shā èr qiān rén, chí gào hā bì qí yuē:" bǐ wèi dǎn suǒ xié ěr, shā zhī, kǒng guāi tiān zǐ rén shèng zhī yì." hā bì qí cóng zhī, rán tā shā zhě yǐ zhòng, jiē dà huǐ. shí shān dōng shàng wèi jìng, méng gǔ zhǔ yǐ wén bǐng wèi jīng lüè shǐ. wén bǐng zhì yì dōu, cóng shù qí biàn fú ér rù, zhì fǔ, bù shè jǐng wèi, zhào dǎn gù jiāng lì, fǔ yù yú tíng xià suǒ bù dà yuè, shān dōng yǐ ān.
初,亶兵有沂、涟两军二万馀人,勇而善战,哈必齐以配蒙古诸军,阴使杀之。文炳当杀二千人,驰告哈必齐曰:“彼为亶所胁耳,杀之,恐乖天子仁圣之意。”哈必齐从之,然它杀者已众,皆大悔。时山东尚未靖,蒙古主以文炳为经略使。文炳至益都,从数骑便服而入,至府,不设警卫,召亶故将吏,抚谕于庭下;所部大悦,山东以安。
chū, tiān zé zhēng dǎn, méng gǔ zhǔ lín xuān shòu zhào, wěi yǐ zhuān zhēng, tiān zé zhì jūn, wèi cháng yǐ zhào shì rén. jì hái, méng gǔ zhǔ wèi láo zhī. shí yán zhě wèi dǎn zhī biàn, yóu dà fān zǐ dì jǐn zhuān bīng mín zhī quán, tiān zé zòu bà zhī, qǐng zì chén jiā shǐ. yú shì shǐ shì jí zhāng róu yán zhōng jì zǐ dì jiē hái sī dì.
初,天泽征亶,蒙古主临轩授诏,委以专征,天泽至军,未尝以诏示人。既还,蒙古主慰劳之。时言者谓亶之变,由大籓子弟尽专兵民之权,天泽奏罢之,请自臣家始。于是史氏及张柔、严忠济子弟皆还私第。
méng gǔ lián xī xiàn zhì guān zhōng, zhèng shì xiū jǔ. sòng jiāng jiā shǔ zhī zài běi zhě, suì gěi qí liáng shì yú sòng zhě, zǐ dì dé yuè jiè shěng qí qīn, rén jiē gǎn zhī. zhào bì sù jì xī xiàn xūn míng, jí lǐ dǎn yǐ pàn zhū, yīn yán:" wáng wén tǒng zhī jìn, yóu xī xiàn jí zhāng yì suǒ jiàn yǐn, suì zhì dà yòng. qiě guān zhōng xíng shèng zhī dì, xī xiàn dé mín xīn, yǒu shāng tǐng zhào liáng bì wèi zhī fǔ, cǐ shì yí guān shèng lǜ." méng gǔ zhǔ yuē:" xī xiàn zì yòu shì zhèn, zhèn zhī qí xīn. tǐng liáng bì jiē zhèng shì, hé lǜ yān?"
蒙古廉希宪治关中,政事修举。宋将家属之在北者,岁给其粮;仕于宋者,子弟得越界省其亲,人皆感之。赵璧素忌希宪勋名,及李亶以叛诛,因言:“王文统之进,由希宪及张易所荐引,遂至大用。且关中形胜之地,希宪得民心,有商挺、赵良弼为之辅,此事宜关圣虑。”蒙古主曰:“希宪自幼事朕,朕知其心。挺、良弼皆正士,何虑焉?”
wù yín, shì yù shǐ fàn chún, yán qián sì chuān zhì zhì shǐ yú xìng bà rèn juān zhì fá qīng, yí gèng chǐ duó yǐ shū zhòng nù, zòu kě.
戊寅,侍御史范纯,言前四川制置使俞兴罢任镌秩罚轻,宜更褫夺以纾众怒,奏可。
méng gǔ yǐ kuí fǔ xíng shěng liú zhěng xíng zhōng shū shěng yú chéng dū tóng chuān.
蒙古以夔府行省刘整行中书省于成都、潼川。
méng gǔ láng péng děng lù dōu yuán shuài wāng liáng chén, yǐ diào yú shān xiǎn jué bù kě gōng, qǐng jiù jìn dì zhù chéng yuē wǔ shèng, yǐ è nán shī wǎng lái cóng zhī.
蒙古阆、蓬等路都元帅汪良臣,以钓鱼山险绝不可攻,请就近地筑城曰武胜,以扼南师往来;从之。
xīn sì, zhào chóng xiū shǐ bù qī sī fǎ, cóng jiǎ sì dào yì yě.
辛巳,诏重修《使部七司法》,从贾似道意也。
méng gǔ yǐ dū du fǔ cān yì jiāng yù zhī bīn zhōu. shí shān dōng xīn fù, xíng yíng jūn shì, duō zhàn mín tián wèi mù dì, zòng niú mǎ, huài mín tián, cán sāng zǎo. yù yán yú xíng shěng, qiǎn guān fēn huà jiāng pàn, bǔ qí qiáng huá zhě zhì zhī fǎ, nǎi kè mín zhǒng sāng. suì yú, xīn sāng biàn yě, rén míng wéi" tài shǒu sāng."
蒙古以都督府参议姜彧知滨州。时山东新复,行营军士,多占民田为牧地,纵牛马,坏民田,残桑枣。彧言于行省,遣官分画疆畔,捕其强猾者置之法,乃课民种桑。岁馀,新桑遍野,人名为“太守桑。”
méng gǔ zhāng wén qiān jiàn guō shǒu jìng xí shuǐ lì, qiǎo sī jué rén. méng gǔ zhǔ zhào jiàn, miàn chén shuǐ lì liù shì:" qí yī, zhōng dōu jiù cáo hé, dōng zhì tōng zhōu, yǐn yù quán shān shuǐ yǐ tōng zhōu, suì kě shěng gù chē qián liù wàn mín. tōng zhōu yǐ nán, yú lìn yú hé kǒu jìng zhí kāi yǐn, yóu méng cūn tiào liáng wù zhì yáng cūn yùn hé, yǐ bì fú jī shui diān pán qiǎn fēng làng yuǎn zhuǎn zhī huàn. qí èr, shùn dé dá quán yǐn rù chéng zhōng, fēn wéi sān qú, guàn chéng dōng dì." qí sān, shùn dé lǐ hé dōng zhì gǔ rèn chéng, shī qí gù dào, méi mín tián qiān sān bǎi yú qǐng. cǐ shuǐ kāi xiū chéng hé, qí tián jí kě gēng zhòng, zì xiǎo wáng cūn jìng hū tuó hé rù yù hé, tōng xíng zhōu fá. qí sì, cí zhōu dōng běi fǔ zhāng èr shuǐ hé liú chù, yǐn shuǐ yóu fǔ yáng hán dān luò zhōu yǒng nián xià jīng jī zé hé rù lǐ hé, kě guàn tián sān qiān yú qǐng. qí wǔ, huái mèng qìn hé suī kě jiāo guàn, yóu yǒu lòu yàn yú shuǐ, dōng yǔ dān hé yú shuǐ xiàng hé, yǐn dōng liú zhì wǔ shè xiàn běi, hé rù yù hé, kě guàn tián sān qiān yú qǐng. qí liù, huáng hé zì mèng zhōu xī kāi yǐn, shǎo fēn yī qú, jīng yóu xīn jiù mèng zhōu zhōng jiān, shùn hé běi àn, xià zhì wēn xiàn nán, fù rù dà hé, qí jiān yì kě guàn tián èr qiān yú qǐng." měi zòu yī shì, méng gǔ zhǔ tàn yuē:" rèn shì zhě rú cǐ rén, bù wéi sù cān yǐ!" shòu tí jǔ zhū lù hé qú.
蒙古张文谦荐郭守敬习水利,巧思绝人。蒙古主召见,面陈水利六事:“其一,中都旧漕河,东至通州,引玉泉山水以通舟,岁可省雇车钱六万缗。通州以南,于蔺榆河口径直开引,由蒙村、跳梁务至杨村运河,以避浮鸡氵甸盘浅风浪远转之患。其二,顺德达泉引入城中,分为三渠,灌城东地。”其三,顺德澧河东至古任城,失其故道,没民田千三百馀顷。此水开修成河,其田即可耕种,自小王村径滹沱合入御河,通行舟伐。其四,磁州东北滏、漳二水合流处,引水由滏阳、邯郸、洛州永年下经鸡泽合入澧河,可灌田三千馀顷。其五,怀孟沁河虽可浇灌,犹有漏堰馀水,东与丹河馀水相合,引东流至武涉县北,合入御河,可灌田三千馀顷。其六,黄河自孟州西开引,少分一渠,经由新、旧孟州中间,顺河北岸,下至温县南,复入大河,其间亦可灌田二千馀顷。”每奏一事,蒙古主叹曰:“任事者如此人,不为素餐矣!”授提举诸路河渠。
bā yuè, jǐ chǒu, shǒu jìng qǐng xiān yǐn yù quán shuǐ yǐ tōng cáo yùn, guǎng jì hé qú sī wáng yǔn zhōng, yì qǐng kāi xíng luò děng chù zhāng fǔ lǐ hé dá shuǐ yǐ gài mín tián, bìng cóng zhī.
八月,己丑,守敬请先引玉泉水以通漕运,广济河渠司王允中,亦请开邢、洛等处漳、滏、澧河、达水以溉民田,并从之。
jiǎ wǔ, hǎi zhōu shí jiǎo yàn chéng.
甲午,海州石湫堰成。
dīng yǒu, zhù qí zhōu chéng. wāng lì xìn shàng xīn chéng tú, zhào jiǎng yù.
丁酉,筑蕲州城。汪立信上新城图,诏奖谕。
wù shēn, méng gǔ chì wáng è jí tíng chén shāng què shǐ shì, è děng qǐng yǐ xiān cháo shì jī lù fù shǐ guǎn.
戊申,蒙古敕王鹗集廷臣商榷史事,鹗等请以先朝事迹录付史馆。
méng gǔ hé jiān píng luán guǎng níng xī jīng xuān dé běi jīng yǔn shuāng hài jià.
蒙古河间、平滦、广宁、西京、宣德、北京陨霜害稼。
jiǔ yuè, wù wǔ, méng gǔ háo zhōu wàn hù zhāng hóng lüè pò sù qí èr zhōu.
九月,戊午,蒙古濠州万户张宏略破宿、蕲二州。
rén xū, méng gǔ gǎi xíng zhōu wèi shùn dé fǔ.
壬戌,蒙古改邢州为顺德府。
wēn zhōu bù yī lǐ yuán lǎo, dú shū shǒu pín, bù shì kē jǔ, nián bǎi yǒu sì suì. dīng chǒu, zhào shòu dí gōng láng zhì shì, běn jùn gěi fèng.
温州布衣李元老,读书守贫,不事科举,年百有四岁。丁丑,诏授迪功郎、致仕,本郡给俸。
guǐ yǒu, méng gǔ dū yuán shuài kù kù zú yú jūn, yǐ qí xiōng ā zhū dài zhī.
癸酉,蒙古都元帅库库卒于军,以其兄阿珠代之。
rùn yuè, jiǎ shēn shuò, méng gǔ zhèn shā sù èr zhōu jī.
闰月,甲申朔,蒙古赈沙、肃二州饥。
bǐng wǔ, zhào:" yīng zhī xiàn yǐ bà, suī jīng shè, wú zhù jǐn wàng. zhe wèi lìng."
丙午,诏:“应知县已罢,虽经赦,毋注紧望。著为令。”
gēng xū, méng gǔ fā sù sān shí wàn, zhèn jǐ nán jī mín.
庚戌,蒙古发粟三十万,赈济南饥民。
dōng, shí yuè, gēng shēn, méng gǔ jìn zhū wáng shǐ chén shī lǚ shì shì rǎo mín zhě, suǒ zài zhí yǐ wén.
冬,十月,庚申,蒙古禁诸王、使臣、师旅恃势扰民者,所在执以闻。
méng gǔ yǐ hǎo jīng liú rén jié shǐ sòng wèi hái, lǐn qí jiā.
蒙古以郝经、刘人杰使宋未还,廪其家。
jiǎ zǐ, yǐ yáng dòng qiān shū shū mì yuàn shì, yè mèng dǐng tóng qiān shū yuàn shì.
甲子,以杨栋签书枢密院事,叶梦鼎同签书院事。
gēng wǔ, méng gǔ gǒng chāng zǒng shǐ wāng wéi zhèng tún tián lì zhōu.
庚午,蒙古巩昌总使汪惟正屯田利州。
jiǎ xū, guī huà zhōu cén cóng yì nà tǔ shū fù, zhào gǎi wéi lái ān zhōu, cóng yì zhī zhōu shì, shì xí.
甲戌,归化州岑从毅纳土输赋,诏改为来安州,从毅知州事,世袭。
yǐ hài, méng gǔ lì zhōng shū zuǒ yòu bù, fēn zǒng shù wù, mìng huí hé rén ā hā mǎ tè lǐng zhī, réng jiān zhū lù dōu zhuǎn yùn shǐ, zhuān lǐ cái fù. ā hā mǎ tè yù měi shì dé zhuān zòu, bù guān bái zhōng shū, zhāng wén qiān yán:" fēn zhì cái yòng, gǔ yǒu shì lǐ zhōng shū bù yù, wú shì lǐ yě. ruò zhōng shū bù wèn, zé tiān xià shú lì zhī hū?" méng gǔ zhǔ rán zhī.
乙亥,蒙古立中书左右部,分总庶务,命回纥人阿哈玛特领之,仍兼诸路都转运使,专理财赋。阿哈玛特欲每事得专奏,不关白中书,张文谦言:“分制财用,古有是理;中书不预,无是理也。若中书不问,则天下孰莅之乎?”蒙古主然之。
shí yī yuè, dīng dà quán jì ān zhì guì zhōu, yǔ zhōu jiāng yóu wēng míng shī sè bēi jiǔ jiān. wēng míng sù dà quán yīn zhāo yóu shǒu, sī lì jiàng xiào, zào gōng shǐ zhōu jí, jiāng tōng mán wèi biàn, guǎng xī jīng lüè zhū sì sūn wén yú cháo, rén chén, zhào gǎi cuàn dà quán yú xīn zhōu tǔ láo jū guǎn, rì jù cún wáng. jiǎ sì dào fěng sì sūn shā zhī, sì sūn qiǎn jiàng guān bì qiān hù sòng, zhōu guò téng zhōu, jǐ dà quán yú shuǐ ér sǐ.
十一月,丁大全既安置贵州,与州将游翁明失色杯酒间。翁明诉大全阴招游手,私立将校,造弓矢、舟楫,将通蛮为变,广西经略硃禩孙闻于朝,壬辰,诏改窜大全于新州土牢拘管,日具存亡。贾似道讽禩孙杀之,禩孙遣将官毕迁护送,舟过藤州,挤大全于水而死。
guǐ sì, mǎ guāng zǔ tí jǔ dòng xiāo gōng.
癸巳,马光祖提举洞霄宫。
bǐng shēn, zī zhèng diàn dà xué shì zhì shì xú qīng sǒu zú, shì zhōng jiǎn.
丙申,资政殿大学士、致仕徐清叟卒,谥忠简。
wù xū, yǐ xià guì zhī lú zhōu huái xī ān fǔ fù shǐ.
戊戌,以夏贵知庐州、淮西安抚副使。
yǐ sì, méng gǔ zhǔ yù shǐ tiān zé yuē:" zhèn huò chéng nù yù yǒu suǒ zhū shā, qīng děng yí chí liú yī èr rì, fù zòu xíng zhī.
乙巳,蒙古主谕史天泽曰:“朕或乘怒欲有所诛杀,卿等宜迟留一二日,覆奏行之。
dīng wèi, huáng sūn zī guó gōng chāo zú.
丁未,皇孙资国公焯卒。
wù shēn, méng gǔ shēng fǔ zhōu wèi lóng xīng fǔ.
戊申,蒙古升抚州为隆兴府。
shí èr yuè, jiǎ yín, méng gǔ fēng huáng zǐ zhēn jiǎn wèi yàn wáng, shǒu zhōng shū lìng.
十二月,甲寅,蒙古封皇子珍戬为燕王,守中书令。
bǐng chén, méng gǔ lì hé nán shān dōng tǒng jūn sī. dōng jù bó zhōu, xī zhì jūn zhōu, zhū wàn hù lì hé nán xī zì sù zhōu, dōng zhì níng hǎi zhōu, zhū wàn hù lì shān dōng.
丙辰,蒙古立河南、山东统军司。东拒亳州,西至钧州,诸万户隶河南;西自宿州,东至宁海州,诸万户隶山东。
dīng sì, méng gǔ lì shí lù xuān wèi sī, yǐ zhào jìn děng wéi zhī.
丁巳,蒙古立十路宣慰司,以赵瑨等为之。
guǐ hài, méng gǔ xiǎng yú tài miào.
癸亥,蒙古享于太庙。
wù yín, méng gǔ zhào:" zhū lù guǎn mín guān lǐ mín shì, guǎn jūn guān zhǎng bīng róng, gè yǒu suǒ sī, bù xiāng tǒng shè."
戊寅,蒙古诏:“诸路管民官理民事,管军官掌兵戎,各有所司,不相统摄。”
méng gǔ yáng dà yuān rù jìn, bài dōng chuān dōu yuán shuài, mìng yǔ zhēng nán dōu yuán shuài qí chè tóng shǔ. dà yuān hái dōng chuān, yú qú jiāng bīn zhù hǔ xiào chéng yǐ bī dà liáng chéng, bù yú shí ér jiù.
蒙古杨大渊入觐,拜东川都元帅,命与征南都元帅奇彻同署。大渊还东川,于渠江滨筑虎啸城以逼大良城,不逾时而就。
méng gǔ gē běi jīng xìng zhōu lì kāi píng fǔ, jiàn háng gōng yú xīng lóng lù.
蒙古割北京兴州隶开平府,建行宫于兴隆路。
shì suì, méng gǔ chéng dū jīng lüè shǐ liú yí zú, shì zhōng huì, yǐ qí zi yuán zhèn dài wéi jīng lüè shǐ.
是岁,蒙古成都经略使刘嶷卒,谥忠惠,以其子元振代为经略使。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xīng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jǐng dìng sì nián méng gǔ zhōng tǒng sì nián
○理宗建道备德大功复兴烈文仁武圣明安孝皇帝景定四年(蒙古中统四年)
chūn, zhēng yuè, yǐ yǒu, jiǎ sì dào qiǎn yáng lín lài kōng míng gào shēn jí là shū jīn bì zhì dà huò shān, zhāo méng gǔ yáng dà yuān nán guī. dà yuān cóng zǐ wén ān, zhí lín yǐ wén, méng gǔ zhǔ mìng shā zhī.
春,正月,乙酉,贾似道遣杨琳赉空名告身及蜡书、金币至大获山,招蒙古杨大渊南归。大渊从子文安,执琳以闻,蒙古主命杀之。
bǐng xū, méng gǔ yǐ yáo shū wèi zhōng shū zuǒ chéng. shí huò yán zhōng shū zhèng shì dà huài, méng gǔ zhǔ nù, dà chén zuì qiě bù cè, shū shàng yán:" zì zhōng tǒng zhì jīn, wǔ liù nián jiān, wài wǔ nèi pàn, xiāng jì bù jué, rán néng shǐ guān lí zhài fù, mín ān fù yì, guó yòng cū zú, zhèng shì gēng xīn, jiē bì xià xìn yòng xiān wáng zhī fǎ suǒ zhì. jīn chuàng shǐ zhì dào, zhèng yí shàng dá tiān yì, xià jié mín xīn, mù qīn zú yǐ gù běn, dìng dà chén yǐ dāng guó, kāi jīng yán yǐ gé xīn, lì xué xiào yǐ yù cái, zé kě yǐ guāng xiān liè yí zǐ sūn. ěr zhě fú wén cōng tīng rì fán, cháo tíng zhèng lìng, rì gǎi yuè yì, yuǎn jìn chén mín, bù shèng zhàn jù, wéi kǒng dà běn yī fèi, yuǎn yè suī chéng, wèi bì xià zhī hòu yōu ěr." méng gǔ zhǔ nù shǐ shì.
丙戌,蒙古以姚枢为中书左丞。时或言中书政事大坏,蒙古主怒,大臣罪且不测,枢上言:“自中统至今,五六年间,外侮内叛,相继不绝,然能使官离债负,民安赋役,国用粗足,政事更新,皆陛下信用先王之法所致。今创始治道,正宜上答天意,下结民心,睦亲族以固本,定大臣以当国,开经筵以格心,立学校以育才,则可以光先烈、遗子孙。迩者伏闻聪听日烦,朝廷政令,日改月异,远近臣民,不胜战惧,惟恐大本一废,远业虽成,为陛下之后忧耳。”蒙古主怒始释。
méng gǔ xìng yuán pàn guān fèi yín yǒu zuì, jù zhū, wū lián xī xiàn shāng tǐng zài jīng zhào yīn lǐ dǎn pàn xiū chéng zhì bīng, qián chù yì zhì, yǐ zhào liáng bì wèi zhēng. guǐ mǎo, zhào tǐng liáng bì fù quē, jì zhì, méng gǔ zhǔ jié wèn, liáng bì qì duì yuē:" èr chén zhōng liáng, bǎo wú shì xīn, yuàn pōu chén xīn yǐ míng zhī." méng gǔ zhǔ yǐ rù zhào bì zhī zèn, qiè zé liáng bì, wú suǒ bù zhì, zhì yù duàn qí shé, liáng bì shì sǐ bù shǎo biàn, nǎi bà.
蒙古兴元判官费寅有罪,惧诛,诬廉希宪、商挺在京兆因李亶叛修城治兵,潜畜异志,以赵良弼为征。癸卯,召挺、良弼赴阙,既至,蒙古主诘问,良弼泣对曰:“二臣忠良,保无是心,愿剖臣心以明之。”蒙古主已入赵璧之谮,切责良弼,无所不至,至欲断其舌,良弼誓死不少变,乃罢。
méng gǔ zhǔ zhào shāng tǐng wèn yuē:" qīng zài guān zhōng huái mèng, liǎng zhe zhì xiào, ér huǐ yán rì zhì, qǐ tóng yín yǒu jǔ qīng zhě xié, yì wèi gāo ér zhì dài xié? bǐ nián lùn wáng wén tǒng zhě shén zhòng, qīng dú wú yī yán." tǐng duì yuē:" chén sù zhī wén tǒng zhī wéi rén, cháng yǔ zhào bì yán zhī, xiǎng bì xià yóu néng jì yě. chén zài qín sān nián duō guò, qí huò cóng héng yǐ yìng biàn zhě yǒu zhī, ruò gōng huò yǐ guī jǐ, shì bài fēn jiù yú rén, chén bì bù gǎn. qǐng jiù lù." tǐng jì chū, méng gǔ zhǔ gù jìn chén shù tǐng qián hòu dà jì fán shí yǒu qī, yīn yuē:" tǐng yǒu gōng rú shì, yóu zì yán yǒu zuì, ruò cǐ, shuí fù wèi lián lù lì xié? qīng děng shí zhī!"
蒙古主召商挺问曰:“卿在关中、怀孟,两著治效,而毁言日至,岂同寅有沮卿者邪,抑位高而志怠邪?比年论王文统者甚众,卿独无一言。”挺对曰:“臣素知文统之为人,尝与赵璧言之,想陛下犹能记也。臣在秦三年多过,其或从横以应变者有之,若功或以归己,事败分咎于人,臣必不敢。请就戮。”挺既出,蒙古主顾近臣数挺前后大计凡十有七,因曰:“挺有功如是,犹自言有罪,若此,谁复为联戮力邪?卿等识之!”
méng gǔ mìng yòu chéng nà hā dài lián xī xiàn wèi qín shǔ xíng zhě, fù shì fèi yín suǒ gào, wú shí zhuàng, zhào xī xiàn hái jīng shī, shàng jiàn, yán yuē:" fāng guān shǎn pàn luàn, chuān shǔ wèi níng, shì jí xīng huǒ, chén suí yí xíng shì, bù móu zuǒ èr. rú yín suǒ yán, zuì zhǐ zài chén, chén qǐng dǎi xì yǒu sī." méng gǔ zhǔ fǔ yù chuáng yuē:" dāng shí zhī yán, tiān zhī zhī, zhèn zhī zhī, qīng guǒ hé zuì!" wèi yù liáng jiǔ, jìn bài zhōng shū píng zhāng zhèng shì. yī rì, zhào rù jìn zhōng, cóng róng dào fān dǐ shí shì, yīn jí zhào bì suǒ yán, xī xiàn yuē:" xī gōng è shí, jiǎ sì dào zuò mù shān huán chéng, yī xī ér chéng. bì xià gù hù cóng zhū chén yuē:' wú ān dé rú shì dào zhě yòng zhī?' sēng zi cōng zhāng yì yuē:' shān dōng wáng wén tǒng, cái zhì shì yě, jīn wèi lǐ dǎn mù liáo.' zhào wèn chén, chén duì yì wén zhī, shí wèi shí qí rén yě." méng gǔ zhǔ yuē:" zhèn yì jì cǐ." yóu shì bì zhī zèn bù xíng, yín zú yǐ fǎn zhū.
蒙古命右丞纳哈代廉希宪为秦蜀行者,覆视费寅所告,无实状,诏希宪还京师,上见,言曰:“方关陕叛乱,川蜀未宁,事急星火,臣随宜行事,不谋佐贰。如寅所言,罪止在臣,臣请逮系有司。”蒙古主抚御床曰:“当时之言,天知之,朕知之,卿果何罪!”慰谕良久,进拜中书平章政事。一日,召入禁中,从容道籓邸时事,因及赵璧所言,希宪曰:“昔攻鄂时,贾似道作木栅环城,一夕而成。陛下顾扈从诸臣曰:‘吾安得如似道者用之?’僧子聪、张易曰:‘山东王文统,才智士也,今为李亶幕僚。’诏问臣,臣对亦闻之,实未识其人也。”蒙古主曰:“朕亦记此。”由是璧之谮不行,寅卒以反诛。
èr yuè, guǐ chǒu, zhào:" wú qián dīng dà quán dǎng rén, qiān zhé yǐ jiǔ, yuǎn zhě liàng yí, jìn zhě huán běn guàn, bìng bù fù yòng."
二月,癸丑,诏:“吴潜、丁大全党人,迁谪已久,远者量移,近者还本贯,并不复用。”
jiǎ sì dào yǐ guó jì kùn yú zào chǔ, fù mín kùn yú hé dí, sī yǒu yǐ biàn fǎ ér wèi dé qí shuō. zhī lín ān fǔ liú liáng guì zhè xī zhuǎn yùn shǐ wú shì qīng xiàn mǎi gōng tián zhī cè, shì dào nǎi mìng diàn zhōng shì yù shǐ chén yáo dào yòu zhèng yán cáo xiào qìng jiān chá yù shǐ yú bì zhāng xī yán shàng shū yán:" sān biān tún liè, fēi shí bù bǎo zhū lù hé dí, fēi chǔ bù xíng. jì wèi miǎn yú lǐn bīng, zé hé dí suǒ yí guǎng tú jì bù miǎn yú hé dí, zé chǔ bì wèi róng suō zào. wèi jīn rì jì, yù biàn guó biàn mín ér bàn jūn shí zhòng chǔ jià zhě, mò ruò xíng zǔ zōng xiàn tián zhī zhì. yǐ guān pǐn jì qǐng, yǐ pǐn jí jì shù, xià liǎng zhè jiāng dōng xī hé dí qù chù, xiān xíng guī bìng guǐ xī, hòu jiàng guān hù tián chǎn yú xiàn zhī shù chōu sān fēn zhī yī, huí mǎi yǐ chōng gōng tián. dàn dé yī qiān wàn mǔ zhī tián, zé měi suì kě shōu liù qī bǎi wàn dàn zhī mǐ, qí yú jūn xiǎng pèi rán yǒu yú, kě miǎn hé dí, kě yǐ xiǎng jūn, kě yǐ dù zào chǔ bì, kě píng wù jià, kě píng fù shì, yī shì xíng ér wǔ lì xìng yǐ." dì cóng zhī. dīng sì, zhào:" zhì guān tián suǒ, yǐ liú liáng guì tí lǐng, tōng pàn chén yín wèi jiǎn yuè, fù zhī."
贾似道以国计困于造楮,富民困于和籴,思有以变法而未得其说。知临安府刘良贵、浙西转运使吴势卿献买公田之策,似道乃命殿中侍御史陈尧道、右正言曹孝庆、监察御史虞毖、张希颜上疏言:“三边屯列,非食不饱;诸路和籴,非楮不行。既未免于廪兵,则和籴所宜广图;既不免于和籴,则楮币未容缩造。为今日计,欲便国便民而办军食、重楮价者,莫若行祖宗限田之制。以官品计顷,以品级计数,下两浙、江东、西和籴去处,先行归并诡析,后将官户田产逾限之数抽三分之一,回买以充公田。但得一千万亩之田,则每岁可收六七百万石之米,其于军饷沛然有馀,可免和籴,可以饷军,可以杜造楮币,可平物价,可平富室,一事行而五利兴矣。”帝从之。丁巳,诏:“置官田所,以刘良贵提领,通判陈訔为检阅,副之。”
liáng guì qǐng xià dū shěng, yán lì shǎng fá, jiū guī bìng zhī bì. jǐ shì zhōng xú jīng sūn tiáo jù qí hài, shì dào fěng yù shǐ shū yǒu kāi hé bà zhī. jīng sūn cháng jǔ chén mào lián, zhì shì wèi yǐ gōng tián guān, fēn sī jiā xīng, wén jīng sūn qù guó, yuē:" wǒ bù kě yǐ fù xú gōng." yì xiè shì, zhōng shēn bù qǐ.
良贵请下都省,严立赏罚,究归并之弊。给事中徐经孙条具其害,似道讽御史舒有开劾罢之。经孙尝举陈茂濂,至是为以公田官,分司嘉兴,闻经孙去国,曰:“我不可以负徐公。”亦谢事,终身不起。
zhè xī ān fǔ wèi kè yú yán:" qǔ sì lù mín tián, lì xiàn huí mǎi, suǒ yǐ miǎn hé dí ér yì bāng chǔ. yì zhě fēi bù zì yǐ wéi gōng zhōng, rán wèi jiàn qí lì ér shì jiàn qí hài. xú jīng sūn suǒ zòu jiāng xī mǎi tián zhī bì shén xiáng, ruò zhè xī zhī bì, zé jiàn yǒu shèn yú bǐ zhě.." yīn lì shù wéi hài zhě bā shì, shū zòu, bù xǐng.
浙西安抚魏克愚言:“取四路民田,立限回买,所以免和籴而益邦储。议者非不自以为公忠,然未见其利而适见其害。徐经孙所奏江西买田之弊甚详,若浙西之弊,则见有甚于彼者。。”因历述为害者八事,疏奏,不省。
wèi jǐ, dì shǒu zhào yuē:" yǒng miǎn hé dí, wú rú mǎi yú xiàn zhī tián wèi liáng fǎ. rán dōng zuò fāng xìng, quán qí qiū chéng, xù yì shī xíng." shì dào fèn rán, shàng shū qiú qù, fù fěng hé mèng rán chén yáo dào cáo xiào qìng kàng zhāng liú zhī, qiě quàn dì xià zhào wèi miǎn. dì nǎi qù shì dào chū shì shì, qiě yuē:" dāng shǐ yú zhè xī, zhū lù shì zhī wèi zé." shì dào jù chén qí zhì, dì xī cóng zhī, sān xǐng fèng xíng wéi jǐn. shì dào shǒu yǐ jǐ tián zài zhè xī zhě wàn mǔ wèi gōng tián chàng, róng wáng yǔ ruì jì zhī, zhào lì kuí zì chén tóu mài yóu shì cháo yě wú gǎn yán zhě.
未几,帝手诏曰:“永免和籴,无如买逾限之田为良法。然东作方兴,权俟秋成,续议施行。”似道愤然,上疏求去,复讽何梦然、陈尧道、曹孝庆抗章留之,且劝帝下诏慰勉。帝乃趣似道出视事,且曰:“当始于浙西,诸路视之为则。”似道具陈其制,帝悉从之,三省奉行惟谨。似道首以己田在浙西者万亩为公田倡,荣王与芮继之,赵立奎自陈投卖;由是朝野无敢言者。
jiǎ zǐ, méng gǔ zhǔ rú kāi píng.
甲子,蒙古主如开平。
méng gǔ yǐ wáng dé sù chōng guó xìn shǐ, liú gōng liàng fù zhī, zhì shū yú dì, jí jī liú hǎo jīng zhī gù. jīng jiǔ jī zhēn zhōu, shàng biǎo yuē:" yuàn fù lǔ lián zhī yì, pái nàn jiě fēn qǐ rú táng jiǎn zhī tú, kuǎn bīng wù guó!"
蒙古以王德素充国信使,刘公谅副之,致书于帝,诘稽留郝经之故。经久羁真州,上表曰:“愿附鲁连之义,排难解分;岂如唐俭之徒,款兵误国!”
yòu shù shàng shū yú dì, qí lüè yuē:" guì cháo zì tài zǔ shòu mìng, chuàng lì guī mó, yī běn zhū lǐ, xiào qí wǔ gōng, yǒu bù dǎi hàn táng zhī chū ér gé bì zhèng, mǐ bīng xiōng, ruò fān zhèn, qiáng jīng guó, yì lǜ shēn yuǎn, yí jué sūn móu, yǒu shèng yú hàn táng zhī hòu zhě. fū yǒu tiān xià zhě, shú bù yù jiǔ zhōu sì hǎi, yǎn yǒu hùn yī, duān wěi chuí yī ér yǒu tiān xià, yàn rán mù qīng yě zāi? lǐ yǒu suǒ bù néng, shì yǒu suǒ nán bì, yì ān fū suǒ yù zhī lǐ ér yǐ. guì cháo zǔ zōng shēn jiàn fū cǐ, chí lēi kòng yuē, bù kěn shǎo yì, shì yǐ tài zǔ kāi jiàn dà yè, tài zōng pī chéng jī tǒng, rén zōng zhì xiào jiā qià, shén zōng dà yǒu zuò wéi, gāo zōng zuò mǐ qiáng dí, jiē yǒu qí shì ér fú chéng, ān yú lǐ ér bù wàng zhě yě. jīn nǎi huò zhě yù yú qiān xǐ zhàn fá zhī jí, sān bǎi yú nián zhī hòu, bù wéi fú chí ān quán zhī jì, yù duàn shēng mín zhī yú mìng, qì zǔ zōng zhī liáng fǎ, bù yǐ lǐ, yǐ shì bù yǐ shǒu, yǐ zhàn? yù shōu qí gōng, qǔ xìng shèng, wèi guǐ yù zhī jǔ, bù yì wù hū?
又数上书于帝,其略曰:“贵朝自太祖受命,创立规模,一本诸理,校其武功,有不逮汉、唐之初;而革弊政,弭兵凶,弱籓镇,强京国,意虑深远,贻厥孙谋,有盛于汉、唐之后者。夫有天下者,孰不欲九州四海,奄有混一,端委垂衣而有天下,晏然穆清也哉?理有所不能,势有所难必,亦安夫所遇之理而已。贵朝祖宗深见夫此,持勒控约,不肯少易,是以太祖开建大业,太宗丕承基统,仁宗治效浃洽,神宗大有作为,高宗坐弭强敌,皆有其势而弗乘,安于理而不妄者也。今乃或者欲于迁徙战伐之极,三百馀年之后,不为扶持安全之计,欲断生民之馀命,弃祖宗之良法,不以理,以势;不以守,以战?欲收奇功,取幸胜,为诡遇之举,不亦误乎?
" fú wéi bì xià zhī yǔ běn cháo, chū yù fù qián dài gù shì, qiǎn shǐ nà jiāo, yuè guó wàn lǐ, tiān dì rén shén, jiē zhī bì xià jì ān shēng mín zhī yì. ér qì shù wèi hé, xiǎo rén jiāo luàn, suī xíng lǐ wǎng lái, qì wú chéng mìng. fēi liǎng cháo zhī bù xìng, shēng mín zhī bù xìng yě! yǒu jì hǎo zhī shǐ ér wú zhǐ gē zhī jūn, yǒu jiǎng xìn zhī míng ér wú xiū mù zhī shí, yǒu bào pìn zhī mìng ér wú shū píng zhī yuē, shì yǐ jí jí fēn fēn, bù zú yǐ míng xìn ér shì zú yǐ zhǎng luàn, zhì yú hé jiāo guǎng zhī yì, ér huò luàn jí yǐ. zhǔ shàng jí wèi zhī chū, guò yǐ xiāng yǔ, wéi kǒng bù jí, bù zhī guì cháo hé gù jiē nà qí shǐ, jū yú biān jùn, bì mì měng fù, bù shǐ jìn tuì, yī shì zhī nèi, diān lián wǎn zhuǎn, bù dǔ tiān rì, mián yán shù nián? zhǔ shàng hé zuì, jīng děng yì hé zuì, ér jiǒng bī zhì shì xié? huò zhě bì yǐ wéi běn cháo bīng luàn, yǒu xì kě chéng. běn cháo gǔ ròu kuí xì, zhū hòu bèi pàn, zé huò yǒu zhī yǐ zhǔ shàng zhī rén shèng, bì néng xiǎng guó yǐ zhì tài píng, shǐ nán běi zhī mín, miǎn shā lù zhī huò ér gòng jī rén shòu, bù rán, zé zhàn zhēng fāng shǐ ér guì cháo kě yōu yǐ. shì zhì jīn rì, guì cháo yí jí jí huáng huáng yǐ yīng zhǔ shàng měi yì, jiǎng xìn xiū mù, jì ān yuán yuán ér nǎi zhì ér bù wèn, qǐ tiān wèi yàn luàn, jiāng yóu shì yǐ dì qǐ bīng duān yé? yì yóu shì yǐ bié yǒu yùn xù yé? yì qí jiān yǒu zhǔ zhāng shì zhě bì bù shǐ zhī chéng yé? jiē bù kě dé ér zhī yě.
“伏惟陛下之与本朝,初欲复前代故事,遣使纳交,越国万里,天地人神,皆知陛下计安生民之意。而气数未合,小人交乱,虽行李往来,迄无成命。非两朝之不幸,生民之不幸也!有继好之使而无止戈之君,有讲信之名而无修睦之实,有报聘之命而无输平之约,是以藉藉纷纷,不足以明信而适足以长乱,至渝、合、交、广之役,而祸乱极矣。主上即位之初,过以相与,惟恐不及,不知贵朝何故接纳其使,拘于边郡,蔽冪蒙覆,不使进退,一室之内,颠连宛转,不睹天日,绵延数年?主上何罪,经等亦何罪,而窘逼至是邪?或者必以为本朝兵乱,有隙可乘。本朝骨肉暌阋,诸候背叛,则或有之;以主上之仁圣,必能享国以致太平,使南北之民,免杀戮之祸而共跻仁寿,不然,则战争方始而贵朝可忧矣。事至今日,贵朝宜汲汲皇皇以应主上美意,讲信修睦,计安元元;而乃置而不问,岂天未厌乱,将由是以缔起兵端耶?抑由是以别有蕴蓄耶?抑其间有主张是者必不使之成耶?皆不可得而知也。
" qiào cháng sī zhī, běn cháo yòng bīng sì shí nián, yì xiū xī zhī shí yě tiān bì rén shèng ér yǒu zhǔ shàng, yì zhì píng zhī shì yě. guì cháo shòu bīng sān shí yú nián, yì yàn kǔ zhī shí yě bǎo yǒu tiān mìng ér yǒu bì xià, yì fēi shēng shì zhī jūn yě. fū bāng jiāo zhī shì, zhèn gǔ yǐ rán, zhì guì cháo ér hòu shèng. zhēn zōng xìng chán yuān, nán běi zhī jiāo shǐ dìng, hǎo pìn wǎng lái, jiǎ bīng bù shì. zhì yú xuān zhèng, méng yuē suì huài, jìng kāng zhī mò, yīn qì dū yì. gāo zōng nán xìng, huī chóu chóng hǎo, yǔ jīn yuán zài dìng méng shì. hǎi líng xiōng nüè, guàn yíng zì bì, gāo zōng suì yǔ jīn shì zōng dìng méng, hǎo pìn wǎng lái. yòu shù shí nián, shēng shì zhī rén wàng qǐ biān xìn, níng zōng fù yǔ zhāng zōng dìng méng hǎo. yóu shì guān zhī, yǐ hé yì bāng jiāo wèi guó zhě, guì cháo zhī shì yě. qì dān yǔ guì cháo dìng méng, shù shì shù shí nián zhī hòu yě jīn yuán yǔ guì cháo dìng méng, yì shù shì shù shí nián zhī hòu yě. jīn zhǔ shàng zhī shì shù nián shù, yì jīn yuán shì zhī shì shù nián shù dì dà dìng míng chāng zhī shèng, jiāng fù jiàn yú jīn. jí wèi zhī chū, xiān qiǎn xìn shǐ, jì hǎo mǐ bīng, ér guì cháo bìn ér bù wèn. jīng fǎn fù sī wéi, bì yǒu héng yì zhī rén, jiāng yǐ bì guì cháo wù bì xià zhě. bì wèi cǐ shì, yú jīng hé yǒu, yú běn cháo hé yǒu! fáng jīng hé shì, hài běn cháo hé shì! suǒ xī zhě, guì cháo zhī guó tǐ, bì xià zhī shèng dé yě. cǐ shì bì xíng, jīng bù guò shī yī shēn, běn cháo bù guò shī yī chén, tài cāng hào yī lì, cāng hǎi yáng yī bō, dèng lín piāo yī yè, tài shān luò yī shí, yú guó hé sǔn! shǐ guì cháo suǒ jǔ jiē zhōng, suǒ tú jiē huò, fǎn jiù jīng, yǎn shān dōng, qǔ hé shuò, píng guān zhōng, chǎn bái gōu zhī jiè, shàng lú lóng zhī sāi, jí běn cháo yì bù shī gù wù. ruò wéi zhī ér bù chéng, tú zhī ér bù huò, fù yù xǐ bīng jiāng shuǐ, guà jiǎ huái ruán, ér suì ān rán wú shì, dài kǒng bù néng. yī yǒu suǒ shī, zé bù jì dà yǐ hū?
“窍尝思之,本朝用兵四十年,亦休息之时也;天畀仁圣而有主上,亦治平之世也。贵朝受兵三十馀年,亦厌苦之时也;保有天命而有陛下,亦非生事之君也。夫邦交之事,振古以然,至贵朝而后盛。真宗幸澶渊,南北之交始定,好聘往来,甲兵不试。至于宣、政,盟约遂坏,靖康之末,因弃都邑。高宗南幸,隳仇崇好,与金源再定盟誓。海陵凶虐,贯盈自毙,高宗遂与金世宗定盟,好聘往来。又数十年,生事之人妄启边衅,宁宗复与章宗定盟好。由是观之,以和议邦交为国者,贵朝之事也。契丹与贵朝定盟,数世、数十年之后也;金源与贵朝定盟,亦数世、数十年之后也。今主上之世数、年数,亦金源氏之世数、年数地;大定、明昌之盛,将复见于今。即位之初,先遣信使,继好弭兵,而贵朝摈而不问。经反复思惟,必有横议之人,将以弊贵朝、误陛下者。必为此事,于经何有,于本朝何有!妨经何事,害本朝何事!所惜者,贵朝之国体,陛下之盛德也。此事必行,经不过失一身,本朝不过失一臣,太仓耗一粒,沧海扬一波,邓林飘一叶,泰山落一石,于国何损!使贵朝所举皆中,所图皆获,返旧京,奄山东,取河朔,平关中,铲白沟之界,上卢龙之塞,即本朝亦不失故物。若为之而不成,图之而不获,复欲洗兵江水,挂甲淮壖,而遂安然无事,殆恐不能。一有所失,则不既大矣乎?
" jīng wén yǒu guó zhě bù wèi fū yǒu luàn, wèi fū zì zhì qí luàn zì zhì qí luàn zé rén yě, hèng nì zhī lái zé tiān yě. tiān yù luàn rén zhī guó, qí rú bǐ hé zāi? jǐn qí zài wǒ zhě ér yǐ yǐ. huò zhě nǎi xùn fū yī jǐ zhī shì, niǔ yú yī shí zhī lì, bù jì tiān zhī suǒ jǐng, yù yú dà biàn zhī hòu, dǐ xī tóu xià, jū zhì shǐ rén ér bié zuò wéi, jǔ zǔ zōng sān bǎi nián zhī chéng liè, xiàn wèi bó zhě zhī yī zhì, suì yǐ gān gē yì yù bó, shā lù yì mín mìng, zhàn zhēng yì lǐ yì. bǐ jiān tàn zào záo zhī rén, dà dǐ jiē wèi ruò bǐ qiáng cǐ zhī shuō yǐ qǔ róng yuè, yòu è zhī fū guó jiā lì hài shēng mín xiū qī zāi!"
“经闻有国者不畏夫有乱,畏夫自致其乱;自致其乱则人也,横逆之来则天也。天欲乱人之国,其如彼何哉?尽其在我者而已矣。或者乃徇夫一己之势,狃于一时之利,不忌天之所警,欲于大变之后,抵巇投罅,拘滞使人而别作为,举祖宗三百年之成烈,现为博者之一掷,遂以干戈易玉帛,杀戮易民命,战争易礼义。彼间探造凿之人,大抵皆为弱彼强此之说以取容悦,又恶知夫国家利害、生民休戚哉!”
" jīng běn bù yī, jiào shòu bǎo sāi, zhǔ shàng pìn qǐ, wèn yǐ zhì dào, jí yǐ yì hé zhǐ shā wèi qǐng, shì yǐ jí wèi zhī chū, jí mìng jīng xíng. rù jìng yǐ lái, mián gèn sì nián, fán yǒu yùn xù, wú bù qīng jìn. zài jīng děng jīn rì zhī shì, zhǐ shì gào dēng bǎo wèi, bù mǐ bīng xī mín zhī yì, wú tā bì nì. guì cháo bì yǐ wéi bù kě, bì bù néng cóng, hé yòng zhì jīng yú cǐ? huò yù yǔ jiào liàng chóu xī, bì jué shèng fù, yī zhǔ yú zhàn, zé tōng hǎo shǐ rén, yóu wéi wú yòng. ér nǎi réng zì jū liú, chén shuō bù dá, gào guī bù xǔ, lǎo tiān cháng rì, jìn yǐ xiāo shuò, bì zì bì guǎn xià, yì fēi guì cháo měi shì yě." qián hòu jiē bù bào.
“经本布衣,教授保塞,主上聘起,问以治道,即以议和止杀为请,是以即位之初,即命经行。入境以来,绵亘四年,凡有蕴蓄,无不倾尽。在经等今日之事,止是告登宝位,布弭兵息民之意,无它蔽匿。贵朝必以为不可,必不能从,何用置经于此?或欲与较量畴昔,必决胜负,一主于战,则通好使人,尤为无用。而乃仍自拘留,陈说不答,告归不许,老天长日,浸以销铄,必自毙馆下,亦非贵朝美事也。”前后皆不报。
yì lì jí yuán yào hù, zhòu yè shǒu luó, yù yǐ dòng jīng, jīng bù qū, yǔ qí xià yuē:" xiàng shòu mìng bù jìn, wǒ zhī zuì yě. yī rù sòng jìng, sǐ shēng jìn tuì, tīng qí zài bǐ, qū shēn rǔ mìng, wǒ zé bù néng. rǔ děng bù xìng tóng zài huàn nàn, yí rěn yǐ dài zhī. kuí zhī tiān shí rén shì, sòng zuò dài bù yuǎn yǐ."
驿吏棘垣钥户,昼夜守逻,欲以动经,经不屈,语其下曰:“向受命不进,我之罪也。一入宋境,死生进退,听其在彼,屈身辱命,我则不能。汝等不幸同在患难,宜忍以待之。揆之天时人事,宋祚殆不远矣。”
méng gǔ zhào:" zhū lù zhì jú zào jūn qì, sī zào zhě zuì sǐ mín jiān suǒ yǒu bù shū guān zhě, yǔ sī zào tóng."
蒙古诏:“诸路置局造军器,私造者罪死;民间所有不输官者,与私造同。”
sān yuè, dīng sì, yǐ lǚ wén dé wèi níng wǔ bǎo kāng jūn jié dù shǐ.
三月,丁巳,以吕文德为宁武、保康军节度使。
gēng zǐ, yǐ hé mèng rán jiān quán zhī shū mì yuàn shì.
庚子,以何梦然兼权知枢密院事。
méng gǔ yī kè dí ěr dǐng qǐng xiū qióng huá dǎo, méng gǔ zhǔ bù cóng.
蒙古伊克迪尔鼎请修琼华岛,蒙古主不从。
guǐ mǎo, méng gǔ shǐ jiàn tài miào. měng gǔ guó sú, jì xiǎng zhī lǐ, gē shēng, diàn mǎ dòng, yǐ wū zhù zhì cí. méng gǔ zhǔ chū lì, shǐ shè wèi yú zhōng shū shěng, yòng dēng gē lè, xún mìng zhì jì qì fǎ fú, zhì shì jiàn tài miào yú yān jīng.
癸卯,蒙古始建太庙。蒙古国俗,祭享之礼,割牲,奠马湩,以巫祝致辞。蒙古主初立,始设位于中书省,用登歌乐,寻命制祭器、法服,至是建太庙于燕京。
shì chūn, méng gǔ dū yuán shuài wāng liáng chén gōng chóng qìng, zhū sì sūn chū shī jù zhī. liáng chén sāi qí guī lù, yǐn bīng héng jī, duàn nán shī wèi èr nán shī bài zǒu, qí qū chéng bù jí zhě, xī wèi méng gǔ suǒ shā.
是春,蒙古都元帅汪良臣攻重庆,硃禩孙出师拒之。良臣塞其归路,引兵横击,断南师为二;南师败走,其趋城不及者,悉为蒙古所杀。
xià, sì yuè, bǐng yín, guān tián suǒ yán, zhī jiā xīng xiàn duàn jùn zhī yí xīng xiàn yè zhé zuǒ, mǎi gōng tián bù zūn yuán zhì, zhào bà zhī.
夏,四月,丙寅,官田所言,知嘉兴县段浚、知宜兴县叶哲佐,买公田不遵原制,诏罢之。
méng gǔ xī jīng, wǔ zhōu yǔn shuāng shā jià.
蒙古西京,武州陨霜杀稼。
wǔ yuè, yǐ yǒu, méng gǔ chū lì shū mì yuàn, yǐ huáng zǐ yàn wáng zhēn jiǎn shǒu zhōng shū lìng jiān pàn shū mì yuàn shì.
五月,乙酉,蒙古初立枢密院,以皇子燕王珍戬守中书令兼判枢密院事。
wù le, méng gǔ shēng kāi píng fǔ wèi shàng dōu.
戊了,蒙古升开平府为上都。
xīn mǎo, méng gǔ lì yān jīng píng zhǔn kù, yǐ jūn píng wù jià, tōng lì chāo fǎ.
辛卯,蒙古立燕京平准库,以均平物价,通利钞法。
dīng yǒu, zhào yǐ wù zhōu bù yī hé jī jiàn níng fǔ xué bù yī xú jǐ bìng shòu běn zhōu fǔ jiào shòu.
丁酉,诏以婺州布衣何基、建宁府学布衣徐几并授本州府教授。
liù yuè, rén zǐ, méng gǔ hé jiān yì dōu yān jīng zhēn dìng dōng píng zhū lù huáng.
六月,壬子,蒙古河间、益都、燕京、真定、东平诸路蝗。
yǐ mǎo, lín ān huǒ.
乙卯,临安火。
wù wǔ, méng gǔ jiàn dì yáo miào yú píng yáng.
戊午,蒙古建帝尧庙于平阳。
gēng shēn, zhào:" píng jiāng jiāng yīn ān jí jiā xīng cháng zhōu zhèn jiāng liù jùn yǐ mǎi gōng tián sān bǎi wǔ shí yú wàn mǔ, jīn qiū chéng zài ěr, qí jīng hú jiāng xī zhū dào réng jiù hé dí."
庚申,诏:“平江、江阴、安吉、嘉兴、常州、镇江六郡已买公田三百五十馀万亩,今秋成在迩,其荆湖、江西诸道仍旧和籴。”
bǐng yín, zhào:" gōng tián jùn shì, jìn liú liáng guì děng guān."
丙寅,诏:“公田竣事,进刘良贵等官。”
chū, mǎi guān tián, yóu qǔ qí zuì duō zhě jì ér fū pài, chú èr bǎi mǔ yǐ xià zhě miǎn, yú gè mǎi sān fēn zhī yī qí hòu suī bǎi mǔ zhī jiā yì bù miǎn. lì jià yǐ zū yī shí cháng shí bā jiè huì zǐ sì shí, ér zhè xī zhī tián, shí zū zhì yǒu zhí shí mín zhě, yì jiù cǐ jià. jià qián shāo duō, zé gěi yín juàn gè bàn. yòu duō, zé gěi yǐ dù dié gào shēn zhǔn zhí, dēng shì láng zhǔn sān qiān chǔ, jiāng shì láng zhǔn qiān chǔ, xǔ fù cáo shì xiào wèi zhǔn wàn chǔ, chéng xìn láng zhǔn wàn wǔ qiān chǔ, chéng jié láng zhǔn èr wàn chǔ, ān rén zhǔn sì qiān chǔ, rú rén zhǔn èr qiān chǔ. mín shī shí chǎn ér dé xū gào, lì yòu zì wèi cāo qiè, zhè zhōng dà rǎo, mín pò chǎn shī yè zhě shén zhòng. guān lì yǒu fèng xíng bù zhì zhě, liú liáng guì zhé hé zhī, zhuī huǐ chū shēn, yǒng bù shōu xù, yóu shì yǒu sī zhēng yǐ duō mǎi wèi gōng. shì dào yòu yǐ chén yín wǎng xiù hú, liào bāng jié wǎng cháng rùn cuī dū. qí liù jùn mǎi tián yǒu zhuān guān, píng jiāng zé bāo huī chéng gōng cè, jiā xīng zé pān chí lǐ bǔ jiāo huàn yán, ān jí zé xiè yì yuè yǔ yín wáng táng guī mǎ yuán yǎn, cháng zhōu zé hóng qiú liú zi gēng, zhèn jiāng zé zhāng jiōng guō mèng xióng, jiāng yīn zé yáng bān huáng shēn. huī zài píng jiāng, zhì yòng ròu xíng bāng jié zài cháng zhōu, hài mín tè shén, zhì yǒu běn wú tián ér yǐ guī bìng yì mǎi zì jīng zhě. cháo tíng wéi yǐ mǎi gōng tián wèi gōng, jìn liáng guì guān liǎng zhuǎn, yú rén jìn zhì yǒu chà.
初,买官田,犹取其最多者;继而敷派,除二百亩以下者免,馀各买三分之一;其后虽百亩之家亦不免。立价以租一石偿十八界会子四十,而浙西之田,石租至有直十缗者,亦就此价。价钱稍多,则给银绢各半。又多,则给以度牒、告身准直,登仕郎准三千楮,将仕郎准千楮,许赴漕试;校尉准万楮,承信郎准万五千楮,承节郎准二万楮,安人准四千楮,孺人准二千楮。民失实产而得虚告,吏又恣为操切,浙中大扰,民破产失业者甚众。官吏有奉行不至者,刘良贵辄劾之,追毁出身,永不收叙,由是有司争以多买为功。似道又以陈訔往秀、湖,廖邦杰往常、润催督。其六郡买田有专官,平江则包恢、成公策,嘉兴则潘墀、李补、焦焕炎,安吉则谢奕、越与訔、王唐珪、马元演,常州则洪球、刘子庚,镇江则章坰、郭梦熊,江阴则杨班、黄伸。恢在平江,至用肉刑;邦杰在常州,害民特甚,至有本无田而以归并抑买自经者。朝廷唯以买公田为功,进良贵官两转,馀人进秩有差。
gēng wǔ, zǎi zhí jìn yù dié rì lì huì yào jīng wǔ yào lüè jí huī zōng cháng biān níng zōng rì lù.
庚午,宰执进《玉牒》、《日历》、《会要》、《经武要略》及《徽宗长编》、《宁宗日录》。
méng gǔ yǐ wū zhēn wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, tǎ qí ěr wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng.
蒙古以乌珍为中书右丞相,塔齐尔为中书左丞相。
liú zhěng yán yú méng gǔ zhǔ yuē:" nán rén wéi shì lǚ wén dé ěr, rán kě yǐ lì yòu yě. qǐng qiǎn shǐ yǐ yù dài kuì zhī, qiú zhì què chǎng yú xiāng yáng chéng wài." cóng zhī. shǐ zhě zhì è, qǐng yú wén dé, wén dé xǔ zhī. shǐ zhě yuē:" nán rén wú xìn, ān fēng děng chù què chǎng, měi wèi dào suǒ lüè, yuàn zhù tǔ qiáng yǐ hù huò wù." wén dé bù xǔ. huò wèi wén dé yuē:" què chǎng chéng wǒ zhī lì, qiě kě yīn yǐ tōng hǎo." wén dé qǐng yú cháo. qiū, qī yuè, zhì què chǎng yú fán chéng wài, zhù tǔ qiáng yú lù mén shān, wài tōng hù shì, nèi zhù bǎo bì, méng gǔ yòu zhù bǎo yú bái hè. yóu shì dí yǒu suǒ shǒu, yǐ è nán běi zhī yuán, shí chū bīng shào lüè xiāng fán chéng wài, bīng wēi yì chì. wén dé dì wén huàn, zhī wèi méng gǔ suǒ mài, yǐ shū jiàn zhǐ, wén dé shǐ wù, rán shì wú jí, tú zì jiù ér yǐ.
刘整言于蒙古主曰:“南人惟恃吕文德耳,然可以利诱也。请遣使以玉带馈之,求置榷场于襄阳城外。”从之。使者至鄂,请于文德,文德许之。使者曰:“南人无信,安丰等处榷场,每为盗所掠,愿筑土墙以护货物。”文德不许。或谓文德曰:“榷场诚我之利,且可因以通好。”文德请于朝。秋,七月,置榷场于樊城外,筑土墙于鹿门山,外通互市,内筑堡壁,蒙古又筑堡于白鹤。由是敌有所守,以遏南北之援,时出兵哨掠襄、樊城外,兵威益炽。文德弟文焕,知为蒙古所卖,以书谏止,文德始悟,然事无及,徒自咎而已。
wù xū, zhào yǐ dǒng sòng chén wèi rù nèi nèi shì shěng yā bān, jǔ cháo zhēng zhī bù néng dé. mì shū shǎo jiān tāng hàn shàng shū yuē:" bǐ nián dǒng sòng chén shēng yàn xūn zhuó, qí lì néng qù tái jiàn, pái dà chén, jié lián xiōng qú, è dé cān huì, yǐ zhì bīng gē xiāng xún zhī huò. bì xià zhuó jiàn qí gù, chì ér yuǎn zhī, chén yì qí yǐng miè ér xíng jué yǐ, qǐ liào fū yīn xiāo ér zài níng, bīng jiě ér zhòu hé, jì dé zì biàn, jí tú fù yòng! yǐ qí zuì lì zhī yú, yī dàn fù shǐ zhī chū rù kǔn ào zhī zhōng, jǐ shì zōng miào zhī nèi, cǐ qí zhòng gàn shén rén zhī nù, zài jī huò luàn zhī yuán, shàng xià huáng huò, dà xiǎo qiè chǐ. bì xià fāng wèi zhī biàn míng, dà chén fāng yǔ zhī hé jiě, chén qiè zhòng shāng cǐ jì guò yě! zì gǔ xiǎo rén fù chū, qí hài bì cǎn, jiāng chěng qí fèn nù, xiào qí chóu wǔ, diān dǎo yǔ zhòu, bì xià zhī wēi shén, yǒu shí ér bù dé zì xíng, shén kě wèi yě!" bù tīng.
戊戌,诏以董宋臣为入内内侍省押班,举朝争之不能得。秘书少监汤汉上疏曰:“比年董宋臣声焰薰灼,其力能去台谏,排大臣,结连凶渠,恶德参会,以致兵戈相寻之祸。陛下灼见其故,斥而远之,臣意其影灭而形绝矣,岂料夫阴销而再凝,冰解而骤合,既得自便,即图复用!以其罪戾之馀,一旦复使之出入壸奥之中,给事宗庙之内,此其重干神人之怒,再基祸乱之源,上下皇惑,大小切齿。陛下方为之辨明,大臣方与之和解,臣窃重伤此计过也!自古小人复出,其害必惨,将逞其愤怒,啸其俦伍,颠倒宇宙,陛下之威神,有时而不得自行,甚可畏也!”不听。
lǐ bù shì láng jiān tóng xiū guó shǐ shí lù yuàn tóng xiū zhuàn móu zi cái, shū yán dǒng sòng chén bù kě fù yòng. dì chū qí shū shì fǔ chén yuē:" zi cái yǒu yōu jūn ài guó zhī zhēn, wú qǔ yù gū míng zhī qiǎo." zhuó quán lǐ bù shàng shū.
礼部侍郎兼同修国史实录院同修撰牟子才,疏言董宋臣不可复用。帝出其疏示辅臣曰:“子才有忧君爱国之真,无取誉沽名之巧。”擢权礼部尚书。
méng gǔ zhào chí hé nán yán biān jūn qì zhī jìn.
蒙古诏弛河南沿边军器之禁。
méng gǔ yān jīng hé jiān kāi píng lóng xīng sì lù shǔ xiàn, yǔ báo hài jià.
蒙古燕京、河间、开平、隆兴四路属县,雨雹害稼。
bā yuè, xīn hài, méng gǔ shēng xuān dé zhōu wèi fǔ, lì shàng dōu.
八月,辛亥,蒙古升宣德州为府,隶上都。
rén zǐ, méng gǔ yǐ hàn miǎn zhāng dé lù jīn suì tián zū zhī bàn, luò cí èr zhōu shí zhī qī.
壬子,蒙古以旱免彰德路今岁田租之半,洛、磁二州十之七。
bǐng chén, méng gǔ yǐ chéng dū lù mián zhōu lì tóng chuān, mìng ā tuō shāng tǐng xíng shū mì yuàn yú chéng dū, fán chéng dū shùn qìng tóng chuān dōu wú shuài fǔ, bìng tīng jié zhì.
丙辰,蒙古以成都路绵州隶潼川,命阿托、商挺行枢密院于成都,凡成都、顺庆、潼川都无帅府,并听节制。
jiǎ zǐ, méng gǔ chì zhū chén:" chuán zhǐ yǒu yí zhě, xū fù zòu."
甲子,蒙古敕诸臣:“传旨有疑者,须覆奏。”
rén shēn, méng gǔ zhǔ zhì zì shàng dōu.
壬申,蒙古主至自上都。
méng gǔ bīn dì èr zhōu huáng, zhēn dìng lù hàn.
蒙古滨、棣二州蝗,真定路旱。
jiǔ yuè, yǐ yǒu, méng gǔ lì cáo yùn hé qú sī.
九月,乙酉,蒙古立漕运河渠司。
xīn mǎo, sì míng táng, dà shè.
辛卯,祀明堂,大赦。
jiǎ wǔ, yǐ hé mèng rán zhī shū mì yuàn shì, yáng dòng tóng zhī shū mì yuàn shì, yè mèng dǐng qiān shū shū mì yuàn shì.
甲午,以何梦然知枢密院事,杨栋同知枢密院事,叶梦鼎签书枢密院事。
dōng, shí yuè, jǐ wèi, fā mín qián bǎi sì shí wàn, mìng zhè xī liù jùn zhì gōng tián zhuāng.
冬,十月,己未,发缗钱百四十万,命浙西六郡置公田庄。
jiǎ zǐ, mìng zhāng jué jiān zhī hé zhōu.
甲子,命张珏兼知合州。
shí yī yuè, jiǎ shēn, méng gǔ yǐ dōng píng dà míng děng hàn, liàng jiǎn jīn nián tián zū.
十一月,甲申,蒙古以东平、大名等旱,量减今年田租。
bǐng xū, méng gǔ xiǎng yú tài miào, yǐ hā tǎn tǎ qí ěr zhāng wén qiān xíng shì.
丙戌,蒙古享于太庙,以哈坦、塔齐尔、张文谦行事。
shí èr yuè, dīng wèi shuò, zhào:" huáng tài zǐ gōng jiǎng guān zhān shì yǐ xià, rì lún yī yuán, chén rù yǒu chū, zhuān jiǎng dú, bèi zī wèn, yǐ chēng fǔ dǎo zhī shí."
十二月,丁未朔,诏:“皇太子宫讲官、詹事以下,日轮一员,辰入酉出,专讲读,备咨问,以称辅导之实。”
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xīng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jǐng dìng wǔ nián méng gǔ zhì yuán yuán nián
○理宗建道备德大功复兴烈文仁武圣明安孝皇帝景定五年(蒙古至元元年)
chūn, zhēng yuè, guǐ sì, chū fèng chén kù zhū xiāng xiàng xī, xià wù chǎng huò yì, zhù shōu chǔ bì.
春,正月,癸巳,出奉宸库珠、香、象、犀,下务场货易,助收楮币。
jǐ hài, méng gǔ lì zhū lù píng zhǔn kù.
己亥,蒙古立诸路平准库。
guǐ mǎo, méng gǔ bà nán biān hù shì, shēn yán chí jūn qì fàn mǎ yuè jìng sī shāng zhī jìn.
癸卯,蒙古罢南边互市,申严持军器、贩马、越境私商之禁。
èr yuè, guǐ hài, méng gǔ chì xuǎn rú shì biān xiū guó shǐ, yì jūn jīng shū, qǐ guǎn shè, gěi fèng yǐ shàn zhī.
二月,癸亥,蒙古敕选儒士编修国史,译军经书,起馆舍,给俸以赡之。
rén zǐ, méng gǔ xiū qióng huā dǎo, shū shuāng tǎ cáo qú.
壬子,蒙古修琼花岛,疏双塔漕渠。
xīn wèi, yǔ tǔ.
辛未,雨土。
guǐ yǒu, méng gǔ zhǔ rú shàng dōu, zhào zhū lù zǒng guǎn shǐ quán děng èr shí sān rén fù shàng dōu dà qī huì.
癸酉,蒙古主如上都,诏诸路总管史权等二十三人赴上都大期会。
méng gǔ chí biān chéng jūn qì zhī jìn.
蒙古弛边城军器之禁。
sān yuè, xīn sì, wáng jiān zú, cì shì zhōng zhuàng.
三月,辛巳,王坚卒,赐谥忠壮。
mǎ guāng zǔ fù wèi yán jiāng zhì zhì shǐ, zhī jiàn kāng fǔ.
马光祖复为沿江制置使,知建康府。
jǐ hài, méng gǔ mìng shàng shū sòng zǐ zhēn chén shí shì, zi zhēn shàng pián yí shí shì, dà lüè wèi:" guān jué, rén zhǔ zhī bǐng, xuǎn fǎ yí jǐn guī lì bù. lǜ lìng, guó zhī jì gāng, yí zǎo kān dìng. jiān sī zǒng tǒng yí lù, yòng fēi qí cái, bù yàn rén wàng, yí xuǎn gōng lián yǒu cái dé zhě wèi zhī. jīn zhōu xiàn guān xiāng chuán yǐ shì, fēi fǎ fù liǎn, mín jiū wú gào, yí qiān zhuǎn yǐ gé qí bì. yòu qǐng jiàn guó xué, jiào zhòu zǐ, chì zhōu xiàn tí xué kè shì zhū shēng, sān nián yī gòng jǔ." méng gǔ zhǔ mìng zhòng shū cì dì xíng zhī.
己亥,蒙古命尚书宋子贞陈时事,子贞上便宜十事,大略谓:“官爵,人主之柄,选法宜尽归吏部。律令,国之纪纲,宜早刊定。监司总统一路,用非其才,不厌人望,宜选公廉有才德者为之。今州县官相传以世,非法赋敛,民究无告,宜迁转以革其弊。又请建国学,教胄子,敕州县提学课试诸生,三年一贡举。”蒙古主命中书次第行之。
xīn chǒu, méng gǔ lì cáo yùn sī.
辛丑,蒙古立漕运司。
jiǎ sì dào zòu:" gōng tián yǐ chéng, ruò fù yǐ zhōu zǒng zhī, kǒng hài bù chú ér lì bù kě jiǔ. qǐng yǐ jiāng yīn píng jiāng gōng tián lì zhè xī xiàn sī, ān jí jiā xīng gōng tián lì liǎng zhè yùn sī, cháng zhōu zhèn jiāng gōng tián lì zǒng suǒ, měi suì zū shū zhī guān cāng, tè yǔ ráo jiǎn èr fēn, huò shuǐ hàn zé bié yì fàng shù, réng lì sì fēn sī yǐ zhǔ guǎn gōng tián xì xián. píng jiāng jiā xīng ān jí gè yī yuán, zhèn cháng jiāng yīn gòng yī yuán. měi xiāng zhì guān zhuāng yī suǒ, mín wèi guān gēng zhě yuē guān diàn, wèi guān dū zhě yuē zhuāng guān. zhuāng guān yǐ fù ráo zhě chōng, yīng liǎng suì yī gēng. měi zū yī shí, míng jiǎn èr dòu, bù xǔ duō shōu." shí pí líng chéng jiāng, wù wèi yíng hé, yù mǎi shù zhī duō, fán liù qī dòu jiē zuò yī shí jí shōu zū zhī shí, yuán é yǒu kuī, zé qǔ zú yú tián zhǔ, suì wèi wú qióng zhī hài. huò nèi yǒu qiāo jí jí zū diàn wán è zhī chù, yòu cóng tián zhǔ zé huàn, qí huò yóu cǎn.
贾似道奏:“公田已成,若复以州总之,恐害不除而利不可久。请以江阴、平江公田隶浙西宪司,安吉、嘉兴公田隶两浙运司,常州、镇江公田隶总所,每岁租输之官仓,特与饶减二分,或水旱则别议放数,仍立四分司以主管公田系衔。平江、嘉兴、安吉各一员,镇、常、江阴共一员。每乡置官庄一所,民为官耕者曰官佃,为官督者曰庄官。庄官以富饶者充,应两岁一更。每租一石,明减二斗,不许多收。”时毘陵、澄江,务为迎合,欲买数之多,凡六七斗皆作一石;及收租之时,元额有亏,则取足于田主,遂为无穷之害。或内有硗瘠及租佃顽恶之处,又从田主责换,其祸尤惨。
shì chūn, méng gǔ tài cháng sì yán:" zì gǔ dì wáng, gōng chéng zuò yuè, lè gè yǒu míng, shèng dé xíng róng, yú shì hū zài. huáng shàng jiàn zuò yǐ lái, liú xīn zhì zhì, shēng míng wén wù, sī fù chéng píng zhī jiù, shǒu chì yǒu sī, xiū wán dēng gē gōng xiàn bā yì yuè wǔ, yǐ bèi jiāo miào zhī yòng. ruò jī gǔ diǎn, yí yǒu huī chēng." shàng shū shěng suì dìng míng yuē dà chéng zhī lè.
是春,蒙古太常寺言:“自古帝王,功成作乐,乐各有名,盛德形容,于是乎在。皇上践阼以来,留心至治,声名文物,思复承平之旧,首敕有司,修完登歌、宫县、八佾、乐舞,以备郊庙之用。若稽古典,宜有徽称。”尚书省遂定名曰《大成之乐》。
xià, sì yuè, bǐng wǔ, zhào:" guǎn jǐng mó qī nú xiàn méi, xiào zhōng yù jiān, píng shí suǒ de fèng rù, lǜ yǐ fǔ xún jiàng shì, suì zhì kōng fá, tè cì mín qián sān shí wàn."
夏,四月,丙午,诏:“管景模妻孥陷没,效忠愈坚,平时所得俸入,率以抚循将士,遂至空乏,特赐缗钱三十万。”
dīng wèi, yǐ xià guì wèi sì chuān ān fǔ zhì zhì shǐ, jiān zhī chóng qìng fǔ.
丁未,以夏贵为四川安抚制置使,兼知重庆府。
wù shēn, méng gǔ yǐ zhāng dé luò cí lù yǐn zhāng fǔ huán shuǐ guàn tián, zhì yù hé qiǎn sè, yán yùn bù tōng, nǎi sāi fēn qú yǐ fù shuǐ shì.
戊申,蒙古以彰德、洛磁路引漳、滏、洹水灌田,致御河浅涩,盐运不通,乃塞分渠以复水势。
xīn hài, zhào jùn yì xíng xiāng yǐn jiǔ lǐ.
辛亥,诏郡邑行乡饮酒礼。
rén zǐ, méng gǔ dōng píng tài yuán píng yáng hàn, fēn qiǎn xī sēng qí yǔ.
壬子,蒙古东平、太原、平阳旱,分遣西僧祈雨。
yǐ chǒu, hé mèng rán mǎ tiān jì yǐ tái chén hé bà.
乙丑,何梦然、马天骥以台臣劾罢。
dīng mǎo, méng gǔ zhuī zhì lǐ dǎn dǎng wàn hù zhāng bāng zhí xiōng dì jí jiāng yù lǐ zài děng èr shí qī rén zuì.
丁卯,蒙古追治李亶党万户张邦直兄弟及姜郁、李在等二十七人罪。
dū tǒng zhāng xǐ gōng pán lóng chéng, wèi méng gǔ ān fǔ shǐ yáng wén ān suǒ bài. xǐ qián shī xiāo dùn, chū dé hàn chéng, wén ān qiǎn bīng yòu xí bài zhī.
都统张喜攻蟠龙城,为蒙古安抚使杨文安所败。喜潜师宵遁,出得汉城,文安遣兵又袭败之。
wǔ yuè, yǐ hài, méng gǔ qiǎn suǒ tuō yán guō shǒu jìng xíng shì xī xià hé qú, bǐ jù tú lái shàng.
五月,乙亥,蒙古遣索托延、郭守敬行视西夏河渠,俾具图来上。
gēng chén, yǐ hé mèng rán zhī jiàn níng fǔ. xīn mǎo, yǐ yáng dòng cān zhī zhèng shì, yè mèng dǐng tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì, yáo xī dé duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì, mǎ tiān jì tí jǔ dòng xiāo gōng.
庚辰,以何梦然知建宁府。辛卯,以杨栋参知政事,叶梦鼎同知枢密院事兼权参知政事,姚希得端明殿学士、签书枢密院事,马天骥提举洞霄宫。
yǐ wèi, ān nán biǎo jìn fāng wù, zhào què zhī, réng hòu lài yǐ jiǎng gōng shùn.
乙未,安南表进方物,诏却之,仍厚赉以奖恭顺。
jǐ hài, méng gǔ yǐ zhōng shū yòu chéng niǔ hù lù nà hā wèi píng zhāng zhèng shì.
己亥,蒙古以中书右丞钮祜禄纳哈为平章政事。
liù yuè, jiǎ chén shuò, zhī qú zhōu xiè jì, yīn tǔ kòu zhān miǎn fén lüè cháng shān xiàn, qì chéng dùn. tái chén yán zhān miǎn zhī biàn, nǎi xiè jì rèn dōu lì xú xìn kē qǔ jī zhī zhào zhǎn xìn, jí qí jiā, jì xuē zhì, bù xù.
六月,甲辰朔,知衢州谢塈,因土寇詹沔焚掠常山县,弃城遁。台臣言詹沔之变,乃谢塈任都吏徐信苛取激之;诏斩信,籍其家,塈削秩,不叙。
yǐ sì, méng gǔ zhǔ zhào wáng è yáo shū fù shàng dōu. dòu mò sēng zi cōng, cháng xié shū děng rù shì, mò yán:" jūn yǒu guò jǔ, chén dāng zhí yán, dōu yú xū fú, gǔ zhī suǒ shàng, jīn zé bù rán, jūn yuē kě, chén yì yǐ wéi kě, jūn yuē fǒu, chén yì yǐ wéi kě, fēi shàn zhèng yě." cì rì, fù shì wò diàn, liè zhě shī yī gǔ, méng gǔ zhǔ nù, shì chén huò cóng páng dà shēng wèi yí jiā zuì, méng gǔ zhǔ è qí yíng hé, zhàng zhī, shì liè zhě bù wèn. jì tuì, zi cōng děng hè." mò yuē:" fēi gōng chéng jié zhǔ zhī, ān néng gǎn wù rú cǐ!"
乙巳,蒙古主召王鹗、姚枢赴上都。窦默、僧子聪,尝偕枢等入侍,默言:“君有过举,臣当直言,都俞吁咈,古之所尚,今则不然,君曰可,臣亦以为可,君曰否,臣亦以为可,非善政也。”次日,复侍幄殿,猎者失一鹘,蒙古主怒,侍臣或从旁大声谓宜加罪,蒙古主恶其迎合,杖之,释猎者不问。既退,子聪等贺。”默曰:“非公诚结主知,安能感悟如此!”
yǐ chǒu, mìng dǒng sòng chén jiān zhǔ guǎn yù qián mǎ yuàn yù qián jiǔ kù. dì juàn sòng chén bù shuāi, wèi jǐ, sòng chén sǐ.
乙丑,命董宋臣兼主管御前马院、御前酒库。帝眷宋臣不衰,未几,宋臣死。
xià guì gōng hǔ xiào shān. méng gǔ xuān fǔ shǐ zhāng tíng ruì xīn zhù chéng, dāng pào jiē liè, lì zhà shǒu zhī zhà huài, nǎi yī dà shù, zhāng niú mǎ pí yǐ yù pào. guì yǐ chéng zhōng yǐn yú jiàn wài, jué qí shuǐ dào. tíng ruì zhǔ sōu xiè tǔ zhōng yǐ xiè chòu, rén rì yǐn shù hé, chún jiē chuāng liè, jiān shǒu yú yuè bù xiè. shuài fǔ cān yì jiāo dé yù yuán zhī, yè báo guì yíng, lìng zú gè chí sān jù guì jīng zǒu, dé yù zhuī zhī, bài guì yú é xī.
夏贵攻虎啸山。蒙古宣抚使张庭瑞新筑城,当砲皆裂,立栅守之;栅坏,乃依大树,张牛马皮以御砲。贵以城中饮于涧外,绝其水道。庭瑞煮溲泻土中以泄臭,人日饮数合,脣皆疮裂,坚守逾月不懈。帅府参议焦德裕援之,夜薄贵营,令卒各持三炬;贵惊走,德裕追之,败贵于鹅谿。
qiū, qī yuè, jiǎ xū, huì xīng chū liǔ, guāng zhú tiān, zhǎng shù shí zhàng, zì sì gēng jiàn dōng fāng, rì gāo shǐ miè. dīng chǒu, bì diàn, jiǎn shàn, zhào zhōng wài zhí yán.
秋,七月,甲戌,彗星出柳,光烛天,长数十丈,自四更见东方,日高始灭。丁丑,避殿,减膳,诏中外直言。
kǎo gōng láng gōng jiān chóng zhèng diàn shuō shū zhào jǐng wěi shàng fēng shì yuē:" jīn rì qiú suǒ yǐ jiě tiān yì zhě, bù guò yuè rén xīn ér yǐ. bǎi xìng zhī xīn, jí tiān xīn yě. gù sī cáng ér zhuān tiān xià zhī tóng yù, zé rén bù yuè bǎo sī rén ér wéi tiān xià zhī gōng yì, zé rén bù yuè lǘ yán zhī zāo kāng bù yàn ér yàn sī zhī gòng fèng zì rú, zé rén bù yuè bǎi xìng zhī gāo xuè rì zuī ér fú yí zhī xīng huǒ yù jí, zé rén bù yuè bù gōng yú jǐ ér yù jué tiān xià zhī sī, zé rén bù yuè bù chéng qí yuán ér yù zhǐ tiān xià zhī tān zé rén bù yuè. fū bì yǒu shì shù zhě, sī zú yǐ zhào yuàn ér zhì zāi. yuàn bì xià sǔn nèi tǎng yǐ jué yōng lì zhī bàng, chū pín qiáng yǐ jié yòng dù zhī shē, nòng quán zhī diāo sì sù wèi tiān xià zhī suǒ gòng è zhě, píng zhī jué zhī, dú mín zhī ēn zé hóu cháng wèi bǎi xìng zhī suǒ fèn zhě, chù zhī qì zhī. zé zhōng gěng gǎn yán zhī shì, zhì zhī tái jiàn yǐ tōng guān gé zhī yōng xuǎn cí huì zhōng xìn zhī rén, shǐ wèi shǒu zǎi yǐ bǎo yuán qì zhī cán yòu bì jī gān chún yǐ lái, fán lì yuán kē míng zhī zài bǎi sī shù fǔ zhě, xī hái qí jiù, yǐ jì jīng yòng zhī jí gōng tián pài mǎi bù jūn zhī bì, tīng mín zì chén, suí yí tōng biàn, yǐ ān tián lǐ zhī shēng zé rén xīn yuè ér tiān yì jiě yǐ. rén zhī cháng qíng, jù xīn měi fā yú zāi yì chū jiàn zhī shí, bù néng bù qián yí yú chǎn yú jiāo zhì zhī hòu. wàn yī guò tīng zuǒ yòu kuān pì zhī yán, qū wèi tā shuō yǐ zì jiě, máo jǔ xì gù yǐ sè zé, ér chí kǒng jù zhī chū xīn, zé xià fú rén xīn, shàng wéi tiān yì, guó zhī ān wēi, huò wèi kě zhī yě."
考功郎宫兼崇政殿说书赵景纬上封事曰:“今日求所以解天意者,不过悦人心而已。百姓之心,即天心也。锢私藏而专天下之同欲,则人不悦;保私人而违天下之公议,则人不悦;闾阎之糟糠不厌而燕私之供奉自如,则人不悦;百姓之膏血日朘而符移之星火愈急,则人不悦;不公于己而欲绝天下之私,则人不悦;不澄其源而欲止天下之贪;则人不悦。夫必有是数者,斯足以召怨而致灾。愿陛下损内帑以绝壅利之谤,出嫔嫱以节用度之奢,弄权之貂寺素为天下之所共恶者,屏之绝之,毒民之恩泽侯尝为百姓之所愤者,黜之弃之。择忠鲠敢言之士,置之台谏以通关隔之壅;选慈惠忠信之人,使为守宰以保元气之残;又必稽乾、淳以来,凡利源窠名之在百司庶府者,悉还其旧,以济经用之急;公田派买不均之弊,听民自陈,随宜通变,以安田里之生;则人心悦而天意解矣。人之常情,惧心每发于灾异初见之时,不能不潜移于谄谀交至之后。万一过听左右宽譬之言,曲为它说以自解,毛举细故以塞责,而弛恐惧之初心,则下拂人心,上违天意,国之安危,或未可知也。”
móu zi cái shū qǐng bà gōng tián, gèng qī fǎ. shí tái jiàn shì shù shàng shū zhě, jiē yǐ wéi gōng tián bù biàn, mín jiān chóu yuàn suǒ zhì. yú shì jiǎ sì dào shàng shū lì biàn, qǐ bì wèi. dì yuē:" yán shì yì, rèn shì nán, zì gǔ rán yě. shǐ gōng tián zhī shuō bù kě, zé qīng jiàn yì zhī shǐ, zhèn yǐ jǔ zhī yǐ. wéi qí gōng sī jiān jì, suǒ yǐ jué yì xíng zhī. jīn yè yǐ chéng yǐ, yī suì zhī jūn xiǎng, yǎng jǐ yú cǐ, ruò jù yīn rén yán bà zhī, suī kě kuài yī shí zhī yì yì, rú guó jì hé? qīng jì rèn shì, yì dāng rèn yuàn, lǐ yì bù qiān, hé xù rén yán! qīng yí ān xīn, wú gū zhèn yǐ bì zhī yì." zhī lín ān fǔ liú liáng guì yǐ rén yán jí jí, zì chén kuò tián zhī láo, qǐ cóng bà miǎn, bù yǔn. yóu shì gōng lùn dùn jǔ.
牟子才疏请罢公田,更七法。时台谏、士庶上书者,皆以为公田不便,民间愁怨所致。于是贾似道上书力辩,乞避位。帝曰:“言事易,任事难,自古然也。使公田之说不可,则卿建议之始,朕已沮之矣。惟其公私兼济,所以决意行之。今业已成矣,一岁之军饷,仰给于此,若遽因人言罢之,虽可快一时之异议,如国计何?卿既任事,亦当任怨,礼义不愆,何恤人言!卿宜安心,毋孤朕倚畀之意。”知临安府刘良贵以人言籍籍,自陈括田之劳,乞从罢免,不允。由是公论顿沮。
lín ān fǔ xué shēng yè lǐ xiāo guī yìng zhào shàng shū, dǐ jiǎ sì dào zhuān quán, wù guó hài mín, yǐ zhì shàng gàn tiān qiǎn. shì dào dà nù, lìng liú liáng guì jùn zhí qí zuì, zuò yǐ jiàn yòng jīn shì zhāi biǎn xià yù. móu zi cái qǐng yòu zhī, yòu yí shū shì dào, shì dào fù shū, cí shén fèn. jìng duàn qiǎn, qíng pèi lǐ yú zhāng zhōu, guī yú tīng zhōu.
临安府学生叶李、萧规应诏上书,诋贾似道专权,误国害民,以致上干天谴。似道大怒,令刘良贵捃摭其罪,坐以僭用金饰斋扁下狱。牟子才请宥之,又遗书似道,似道复书,词甚忿。径断遣,黥配李于漳州,规于汀州。
bǐng xū, lín ān dà huǒ.
丙戌,临安大火。
yǐ wèi, mǎ tiān jì yǐ tái chén hé qí tān zāng, duó zhí, bà cí.
乙未,马天骥以台臣劾其贪赃,夺职,罢祠。
dīng yǒu, méng gǔ lóng mén yǔ miào chéng.
丁酉,蒙古龙门禹庙成。
jǐ hài, méng gǔ dìng yòng yù bǎo zhì: fán xuān mìng, yī pǐn èr pǐn yòng yù, sān pǐn zhì wǔ pǐn yòng jīn, qí wén yuē:" huáng dì xíng bǎo" zhě, jí wèi shí suǒ zhù, wéi yòng zhī zhào gào bié zhù xuān mìng jīn bǎo xíng zhī.
己亥,蒙古定用御宝制:凡宣命,一品、二品用玉,三品至五品用金,其文曰:“皇帝行宝”者,即位时所铸,惟用之诏诰;别铸宣命金宝行之。
méng gǔ é lǜ bù gé, zì shí mò tú zhī bài, bù fù néng jūn, zhì shì yǔ zhū wáng yù lóng dá shí ā mí dá jí qí móu chén bù lā hā hū chá tú men děng zì guī yú shàng dōu. zhào zhū wáng jiē tài zǔ zhī yì, bìng shì bù wèn qí móu chén bù lā hā děng fú zhū.
蒙古额寽布格,自实默图之败,不复能军,至是与诸王玉龙达实、阿弥达及其谋臣布拉哈、呼察图们等自归于上都。诏诸王皆太祖之裔,并释不问;其谋臣布拉哈等伏诛。
shí é lǜ bù gé dǎng qiān yú rén, méng gǔ zhǔ jiàng jǐn zhì yú fǎ, yǐ yǔ sù wèi ān tú, ān tú yuē:" rén gè wèi qí zhǔ. bì xià fǔ dìng dà nàn, jù yǐ sī hàn shā rén, jiāng hé yǐ huái fú wèi fù?" méng gǔ zhǔ jīng yuē:" qīng nián shào, hé cóng dé lǎo chéng yǔ? cǐ yán zhèng yǔ zhèn yì hé." yóu shì suǒ quán zhě zhòng.
时额寽布格党千馀人,蒙古主将尽置于法,以语宿卫安图,安图曰:“人各为其主。陛下甫定大难,遽以私憾杀人,将何以怀服未附?”蒙古主惊曰:“卿年少,何从得老成语?此言正与朕意合。”由是所全者众。
ān tú, mù hū lī sì shì sūn, bā tú lǔ zi yě, zhōng tǒng chū, zhuī lù yuán xūn, lìng rù sù wèi, nián fāng shí sān, wèi zài bǎi liáo shàng. mǔ hóng jí lī shì, zhāo ruì huáng hòu zhī zǐ, tōng jí jìn zhōng, méng gǔ zhǔ yī rì jiàn zhī, wèn jí ān tú, duì yuē:" ān tú suī yòu, gōng fǔ qì yě." méng gǔ zhǔ yuē:" hé yǐ zhī zhī?" duì yuē:" měi tuì cháo, bì yǔ lǎo chéng rén yǔ, wèi cháng xiá yī nián shào." méng gǔ zhǔ zhì shì yì shēn zhòng zhī. cháng mìng ān tú jǔ hàn rén shí zhì tǐ zhě yī rén, ān tú jǔ mǎ yì cuī bīn. bīn rù jiàn, fū chén shí zhèng dé shī. shí méng gǔ zhǔ ruì yì tú zhì, bīn wēi yán dǎng lùn, miàn chì shì fēi, wú yǒu suǒ huì.
安图,穆呼哩四世孙,巴图鲁子也,中统初,追录元勋,令入宿卫,年方十三,位在百僚上。母鸿吉哩氏,昭睿皇后之姊,通籍禁中,蒙古主一日见之,问及安图,对曰:“安图虽幼,公辅器也。”蒙古主曰:“何以知之?”对曰:“每退朝,必与老成人语,未尝狎一年少。”蒙古主至是益深重之。尝命安图举汉人识治体者一人,安图举马邑崔斌。斌入见,敷陈时政得失。时蒙古主锐意图治,斌危言谠论,面斥是非,无有所讳。
tái chén yán cān zhī zhèng shì yáng dòng, yǐ huì xīng wèi chī yóu qí, qī tiān wǎng jūn, qǐng zhì qí miàn. bǐng shēn, zhào dòng bà zhí, yǔ jùn xún mìng zhī jiàn kāng fǔ.
台臣言参知政事杨栋,以彗星为蚩尤旗,欺天罔君,请治其面。丙申,诏栋罢职,予郡;寻命知建康府。
bā yuè, yǐ sì, méng gǔ lì zhū lù xíng zhōng shū shěng, yǐ zhōng shū shěng chéng xiàng yē lǜ zhù cān zhī zhèng shì zhāng huì děng xíng shěng shì.
八月,乙巳,蒙古立诸路行中书省,以中书省丞相耶律铸、参知政事张惠等行省事。
méng gǔ xíng xīn lì tiáo gé, bīng zhōu xiàn, dìng guān lì yuán shù, fēn pǐn cóng guān zhí, gěi fèng lù, sòng gōng tián, jì rì yuè yǐ kǎo diàn zuì, jūn fù shuì, zhāo liú yí. jìn shàn yòng guān wù, wù yǐ guān wù jìn xiàn, wù jiè yì guān qián, wù shàn kē chāi yì. fán jūn mǎ bù dé tíng bó cūn fāng, cí sòng bù dé gé yuè chén sù. xù guān guǎ, quàn nóng sāng, yàn yǔ zé, píng wù jià. qí dào zéi qiú tú qǐ, shù yuè shēn shěng bù. yòu sòng shǎn xī sì chuān xī xià zhōng xīng běi jīng xíng zhōng shū shěng tiáo gé.
蒙古行新立条格,并州县,定官吏员数,分品从官职,给俸禄,颂公田,计日月以考殿最,均赋税,招流移。禁擅用官物,勿以官物进献,勿借易官钱,勿擅科差役。凡军马不得停泊村坊,词讼不得隔越陈诉。恤鳏寡,劝农桑,验雨泽,平物价。其盗贼囚徒起,数月申省部。又颂陕西、四川、西夏、中兴、北京行中书省条格。
guǐ chǒu, méng gǔ hàn lín chéng zhǐ wáng è yán:" sēng zi cōng cān mì móu, dìng dà jì, jī yǒu zhōng qín, rán yóu réng qí yě fú sàn hào yí zhèng qí yì guān, chóng yǐ xiǎn zhì." méng gǔ zhǔ mìng zi cōng fù xìng liú, cì míng bǐng zhōng, bài tài bǎo, cān yù zhōng shū shěng shì, yǐ dòu mò nǚ qī zhī, cì dì fèng xiān fāng. bǐng zhōng jì shòu mìng, yǐ tiān xià wèi jǐ rèn, zhī wú bù yán. fán yàn xián gù wèn, zhé tuī jiàn rén wù kě bèi qì shǐ zhě qí suǒ zhēn bá, hòu jiē wéi míng chén.
癸丑,蒙古翰林承旨王鹗言:“僧子聪参密谋,定大计,积有忠勤,然犹仍其野服散号;宜正其衣冠,崇以显秩。”蒙古主命子聪复姓刘,赐名秉忠,拜太保,参预中书省事,以窦默女妻之,赐第奉先坊。秉忠既受命,以天下为己任,知无不言。凡燕闲顾问,辄推荐人物可备器使者;其所甄拔,后皆为名臣。
méng gǔ liú bǐng zhōng qǐng dìng dū yú yàn, méng gǔ zhǔ cóng zhī, zhào yíng chéng chí jí gōng shì. yǐ mǎo, gǎi yān jīng wèi zhōng dōu, dà xīng fǔ réng jiù.
蒙古刘秉忠请定都于燕,蒙古主从之,诏营城池及宫室。乙卯,改燕京为中都,大兴府仍旧。
dīng sì, méng gǔ zhào gǎi zhōng tǒng wǔ nián wèi zhì yuán yuán nián, dà shè.
丁巳,蒙古诏改中统五年为至元元年,大赦。
méng gǔ zhǔ zhào hàn lín dài zhì mèng pān lín rù jiàn, pān lín tiáo chén zhèng wù, rú jiāo sì tiān dì, cí tài miào, zhì lǐ yuè, jiàn xué xiào, xíng kē jǔ, zé shǒu lìng yǐ zì mín, chǔ mǐ yǐ shàn jūn, shěng wú míng zhī fù, bà bù jí zhī wù, bǎi xìng shù guān tǒng yú liù bù, jì gāng zhì shù xī yóu zhōng shū, shì wèi cháng jiǔ zhī jì. méng gǔ zhǔ zī wèn zhě liáng jiǔ. fù yǔ lùn wáng è xǔ héng yōu liè, pān lín yuē:" bǎi yī wén huá zhī shì, kě zhì hàn yuàn zhòng píng míng jīng zhuàn dào, kě wèi hòu xué jīn shì." méng gǔ zhǔ shēn rán zhī. bǎi yī, è zhī zì zhòng píng, héng zhī zì. méng gǔ zhǔ shù hū zhū chén zhī zì, gù pān lín yì yǐ zì duì.
蒙古主召翰林待制孟攀鳞入见,攀鳞条陈政务,如郊祀天地,祠太庙,制礼乐,建学校,行科举,择守令以字民,储米以赡军,省无名之赋,罢不急之务,百姓庶官统于六部,纪纲制庶悉由中书,是为长久之计。蒙古主咨问者良久。复与论王鹗、许衡优劣,攀鳞曰:“百一文华之士,可置翰苑;仲平明经传道,可为后学矜式。”蒙古主深然之。百一,鹗之字;仲平,衡之字。蒙古主数呼诸臣之字,故攀鳞亦以字对。
wù wǔ, huì miè jiǎ zǐ, fù jiàn yú cān. zhào jǐng wěi fù shàng yán yuē:" sǔn yù shí, bù ruò sǔn nèi tǎng què gòng fèng zhī wèi shí bì zhèng cháo, bù ruò sāi xìng mén guǎng zhōng jiàn zhī wèi shí sì dà shěng, gù suǒ yǐ guǎng rén ēn, bù ruò zé xún liáng chù tān bào zhī wèi shí. gài tiān yì fāng huí ér wèi yù, rén xīn zhà yuè ér xuán yí, cǐ zhèng yīn yáng shèng fù zhī huì, juàn mìng lóng tì zhī jī yě." chú jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān shí lù yuàn jiǎn tǎo guān, cí, bù xǔ.
戊午,彗灭;甲子,复见于参。赵景纬复上言曰:“损玉食,不若损内帑、却贡奉之为实;避正朝,不若塞幸门、广忠谏之为实;肆大眚,固所以广仁恩,不若择循良、黜贪暴之为实。盖天意方回而未豫,人心乍悦而旋疑,此正阴阳胜复之会,眷命隆替之机也。”除兼国史院编修官、实录院检讨官,辞,不许。
mì shū láng wáng yīng lín shū lùn xíng gōng tián zhī hài, yòu yán:" yìng tiān biàn mò xiān huí rén xīn, huí rén xīn mò xiān shòu zhí yán. qián tiān xià zhī kǒu, jǔ zhí chén zhī xīn, rú yìng tiān hé!" shí zhí yán zhě duō wǔ jiǎ sì dào yì, gù yīng lín jí zhī.
秘书郎王应麟疏论行公田之害,又言:“应天变莫先回人心,回人心莫先受直言。钳天下之口,沮直臣之心,如应天何!”时直言者多忤贾似道意,故应麟及之。
gāo sī dé zì bà guī, dù mén bù chū, zhì shì yìng zhào shàng fēng shì yuē:" bì xià zhuān rèn yī xiāng, xū xīn wěi zhī, guǒ dé qí rén, yí tiān xīn kè xiǎng, zāi hài bù shēng. ér jǐ wèi gēng shēn zhī suì, dà shuǐ wèi zāi, zhè xī zhī mín, sǐ zhě shù qiān wàn lián nián hàn, tián yě xiāo tiáo, wù jià xiáng yǒng, mín mìng rú xiàn. jīn yāo xīng tū chū, qí biàn bù xiǎo, ruò fēi dài fū rén xīn, hé yǐ zhì tiān nù rú cǐ zhī bào!" jiǎ sì dào nì qí shū bù yǐ wén.
高斯得自罢归,杜门不出,至是应诏上封事曰:“陛下专任一相,虚心委之,果得其人,宜天心克享,灾害不生。而己未、庚申之岁,大水为灾,浙西之民,死者数千万;连年旱,田野萧条,物价翔踊,民命如线。今妖星突出,其变不小,若非大夫人心,何以致天怒如此之暴!”贾似道匿其疏不以闻。
xīn wèi, huì huà wéi xiá qì ér sàn, zì jiàn zhì miè, fán sì shí yú rì.
辛未,彗化为霞气而散,自见至灭,凡四十馀日。
jiǔ yuè, rén shēn shuò, méng gǔ lì hàn lín guó shǐ yuàn.
九月,壬申朔,蒙古立翰林国史院。
xīn sì, méng gǔ zhǔ zhì zì shàng dōu.
辛巳,蒙古主至自上都。
jiàn níng fǔ xué jiào shòu xiè fāng dé kǎo shì xuān chéng jí jiàn kāng, zhāi jiǎ sì dào zhèng shì wèi wèn, jí yán quán jiān shàn guó, tiān xīn nù, dì qì biàn, mín xīn lí, rén cái huài, guó yǒu wáng zhèng. cáo shǐ lù jǐng sī shàng qí gǎo yú shì dào, yú shì zuǒ sī jiàn shū yǒu kāi hé fāng dé xiào wén fā cè, yuàn wàng téng bàng, dà bù jìng, yǐ wèi, zhé jū xīng guó jūn.
建宁府学教授谢枋得考试宣城及建康,摘贾似道政事为问,极言权奸擅国,天心怒,地气变,民心离,人才坏,国有亡证。漕使陆景思上其稿于似道,于是左司谏舒有开劾枋得校文发策,怨望腾谤,大不敬,乙未,谪居兴国军。
jiǎ sì dào qǐng xíng jīng jiè tuī pái fǎ yú zhū lù, yóu shì jiāng nán zhī dì, jǐn cùn jiē yǒu shuì, ér mín lì yì jié. shì dào yòu yǐ wù guì yóu yú chǔ jiàn, chǔ jiàn yóu yú chǔ duō, nǎi gèng zào yín guān, měi yī zhǔn shí bā jiè huì zhī sān, chū fèng chén kù zhēn huò, shōu bì huì yú guān, fèi shí qī jiè huì bù yòng. qí zhì, shàng yī hēi yìn rú" xī" zì, zhōng sān hóng yìn xiāng lián rú" mù" zì, xià liǎng páng gè yī xiǎo zhǎng hēi yìn, wǎn rán yī" jiǎ" zì yě. zì yín guān xíng, wù yì guì ér chǔ yì jiàn.
贾似道请行经界推排法于诸路,由是江南之地,尽寸皆有税,而民力益竭。似道又以物贵由于楮贱,楮贱由于楮多,乃更造银关,每一准十八界会之三,出奉宸库珍货,收敝会于官,废十七界会不用。其制,上一黑印如“西”字,中三红印相连如“目”字,下两旁各一小长黑印,宛然一“贾”字也。自银关行,物益贵而楮益贱。
dōng, shí yuè, rén yín shuò, gāo lí guó wáng wáng zhí rù cháo yú méng gǔ.
冬,十月,壬寅朔,高丽国王王禃入朝于蒙古。
yǐ chǒu, dì yǒu jí. dīng mǎo, dì bēng.
乙丑,帝有疾。丁卯,帝崩。
dì duō shì yù, dài yú zhèng shì, jīng yán xìng mìng zhī jiǎng, tú zī xū tán. quán yí jiān chén, shǐ mí yuǎn dīng dà quán jiǎ sì dào, qiè nòng wēi fú, yǔ xiāng zhōng shǐ. bīng lián huò jié, jiāng shì rì cù, jū liú pìn shǐ, zì sù miè wáng. bēng nián liù shí yī.
帝多嗜欲,怠于政事,经筵性命之讲,徒资虚谈。权移奸臣,史弥远、丁大全、贾似道,窃弄威福,与相终始。兵连祸结,疆士日蹙,拘留聘使,自速灭亡。崩年六十一。
huáng tài zǐ qí jí wèi, zūn huáng hòu xiè shì yuē huáng tài hòu. shí yǒu yì tài hòu chuí lián tīng zhèng zhě, quán cān zhī zhèng shì yè mèng dǐng yuē:" mǔ hòu chuí lián, qǐ shì měi shì!" nǎi zhǐ.
皇太子禥即位,尊皇后谢氏曰皇太后。时有议太后垂帘听政者,权参知政事叶梦鼎曰:“母后垂帘,岂是美事!”乃止。
yǐ tài hòu shēng rì wèi shòu chóng jié.
以太后生日为寿崇节。
zǒng tǒng qí chāng yóu jiān dào yùn liáng rù dé hàn chéng, bìng yù qiān qí jùn shǒu xiàng liáng jí guān lì qīn shǔ yú nèi dì, méng gǔ dū yuán shuài yáng dà yuān qiǎn cóng zǐ wén ān yāo jī zhī. chāng lì zhà jiāo yuán yǐ shǒu, dà yuān hé bīng gōng zhī, lián zhàn sān rì, huò qí chāng, bìng dé qí suǒ huò guān lì qīn shǔ.
总统祁昌由间道运粮入得汉城,并欲迁其郡守向良及官吏亲属于内地,蒙古都元帅杨大渊遣从子文安邀击之。昌立栅椒原以守,大渊合兵攻之,连战三日,获祁昌,并得其所获官吏亲属。
shí yī yuè, bǐng xū, dì chū tīng zhèng, yù hòu diàn. jìn yè mèng dǐng cān zhī zhèng shì, mìng mǎ tíng luán liú mèng yán jiān shì dú, lǐ bó yù chén zōng lǐ fàn dōng sǒu jiān shì jiǎng, hé jī xú jǐ jiān chóng zhèng diàn shuō shū. zhào qiú zhí yán. yòu zhào xiān cháo jiù chén zhào kuí xiè fāng shū chéng yuán fèng mǎ guāng zǔ lǐ lǔ bó gè shàng yán yǐ kuāng bù dǎi, zhào jiāng wàn lǐ wáng yuè hóng tiān xī tāng hàn děng fù quē. mèng dǐng lì cí xīn mìng, jiǎ sì dào zòu:" cān zhèng qù zé jiāng wàn lǐ wáng yuè bì bù zhì." dì yì wèi liú zhī.
十一月,丙戌,帝初听政,御后殿。进叶梦鼎参知政事,命马廷鸾、留梦炎兼侍读,李伯玉、陈宗礼、范东叟兼侍讲,何基、徐几兼崇政殿说书。诏求直言。又诏先朝旧臣赵葵、谢方叔、程元凤、马光祖、李鲁伯各上言以匡不逮,召江万里、王龠、洪天锡、汤汉等赴阙。梦鼎力辞新命,贾似道奏:“参政去则江万里、王龠必不至。”帝亦慰留之。
zhào gōng xíng sān nián sàng. fù jì wáng hóng yuán zèng shǎo shī jié dù shǐ, yǒu sī tǎo lùn fén zhì, zēng xiū zhī.
诏躬行三年丧。复济王竑元赠少师、节度使,有司讨论坟制,增修之。
zhào kuí shū chén biān shì yuē:" lǎo chén chū rù bīng jiān, bèi ān cǐ shì, yuàn cháo tíng jǐn zhī zhòng zhī." jiǎ sì dào jiàn ér zuò sè yuē:" cǐ sān jīng bài shì zhě zhī yán yě."
赵葵疏陈边事曰:“老臣出入兵间,备谙此事,愿朝廷谨之重之。”贾似道见而作色曰:“此三京败事者之言也。”
yù shǐ hé huàn guān lǐ zhōng fǔ hé shùn qīng děng zāng zuì, bìng cuàn yuǎn fāng.
御史劾宦官李忠辅、何舜卿等赃罪,并窜远方。
rén chén, méng gǔ bà lǐng zhōng shū zuǒ yòu bù, bìng rù zhōng shū shěng. chū, zhōng shū zuǒ yòu bù, ā hā mǎ tè ā lī lǐng zhī. ā hā mǎ tè yǐ hé nán jūn xú zhū zhōu jù yǒu tiě zhì, qǐng xìng gǔ zhù zhī lì, nǎi kuò hù sān qiān xìng shān zhī, suì shū tiě yī bǎi sān wàn qī qiān jīn. yòu yǐ tài yuán mín zhǔ xiǎo yán, yuè jìng fàn mài, mín tān qí jià lián, jìng mǎi shí zhī, jiě yán yǐ gù bù shòu, suì rù kè yín zhǐ qī qiān wǔ bǎi liǎng, qǐng suì zēng wǔ qiān liǎng, wú wèn zhū sè bīng mín, jūn chū qí fù. zhì shì bà zuǒ yòu bù, yǐ ā hā mǎ tè wèi píng zhāng zhèng shì, ā lī wèi zhōng shū yòu chéng.
壬辰,蒙古罢领中书左右部,并入中书省。初,中书左右部,阿哈玛特、阿哩领之。阿哈玛特以河南钧、徐诸州俱有铁治,请兴鼓铸之利,乃括户三千兴煽之,岁输铁一百三万七千斤。又以太原民煮小盐,越境贩卖,民贪其价廉,竞买食之,解盐以故不售,岁入课银止七千五百两,请岁增五千两,无问诸色兵民,均出其赋。至是罢左右部,以阿哈玛特为平章政事,阿哩为中书右丞。
méng gǔ lián xī xiàn jiàn yán:" zì kāi guó yǐ lái, nà tǔ jí shǐ mìng zhī chén, xián lìng shì shǒu, zhì jīn jiāng liù shí nián, zǐ sūn jiē nú shì bù xià, dū yì zhǎng lì jiē qí zào lì tóng shǐ, qián gǔ suǒ wú. yí gēng zhāng zhī, shǐ kǎo kè chù zhì." méng gǔ zhǔ cóng zhī, gēng wǔ, zhào bà zhū hóu shì shǒu, lì qiān zhuǎn fǎ.
蒙古廉希宪建言:“自开国以来,纳土及始命之臣,咸令世守,至今将六十年,子孙皆奴视部下,都邑长吏皆其皁隶僮使,前古所无。宜更张之,使考课黜陟。”蒙古主从之,庚午,诏罢诸侯世守,立迁转法。
méng gǔ yǐ zhāng huì xíng shěng shān dōng. huì zhì guān, yǐ yín shú fú qiú èr bǎi yú jiā wèi mín, qí bù néng guī zhě shǐ wèi sēng, jiàn sì jū zhī. shān dōng mín yīn lǐ dǎn zhī luàn, bèi jūn shì lǔ lüè zhě shén zhòng, huì dà kuò jūn zhōng, xī zòng zhī yòu zòu xuǎn liáng lì, qù rǒng guān, mín mò yǐ sū.
蒙古以张惠行省山东。惠至官,以银赎俘囚二百馀家为民,其不能归者使为僧,建寺居之。山东民因李亶之乱,被军士掳掠者甚众,惠大括军中,悉纵之;又奏选良吏,去冗官,民瘼以苏。
shí èr yuè, xīn chǒu shuò, zhào gǎi míng nián wèi xián chún yuán nián.
十二月,辛丑朔,诏改明年为咸淳元年。
rén yín, jiè zāng lì, jué gòng xiàn yú.
壬寅,戒赃吏,绝贡羡馀。
jiǎ chén, zhào yǐ shēng rì wèi gān huì jié.
甲辰,诏以生日为乾会节。
shì suì, méng gǔ zhēn dìng shùn tiān hé jiān shùn dé dà míng jǐ nán dōng píng tài ān gāo táng luò cí cáo pú jì bó dé bīn dì děng fǔ zhōu dà shuǐ.
是岁,蒙古真定、顺天、河间、顺德、大名、济南、东平、泰安、高唐、洛、磁、曹、濮、济、博、德、滨、棣等府、州大水。
méng gǔ zhāng wén qiān yǐ zhōng shū zuǒ chéng xíng shěng xī xià zhōng xīng děng lù, dǒng wén yòng wèi xíng shěng láng zhōng, yǐ hé qú fù shǐ guō shǒu jìng cóng.
蒙古张文谦以中书左丞行省西夏、中兴等路,董文用为行省郎中,以河渠副使郭守敬从。
zhōng xīng zì huī dā hā zhī luàn, mín jiān xiāng kǒng dòng, cuàn nì shān gǔ. wén yòng wèi shū zhì tōng qú yù zhī, mín nǎi ān. qiāng sú sù bǐ yě, shì wú tǒng jì, wén qiān dé shǔ shì xiàn yú fú lǔ zhě wǔ liù rén, lǐ ér chū zhī, shǐ xí lì shì, xún yuè jiān, bù shū yǒu pǐn shì, zǐ dì yì zhī dú shū, sú wèi yī biàn. xiān shì gǔ qú zài zhōng xīng zhě, yī míng táng lái, qí zhǎng sì bǎi lǐ, yī míng hàn yán, zhǎng èr bǎi wǔ shí lǐ, tā zhōu zhèng qú shí, jiē zhǎng èr bǎi lǐ, zhī qú dà xiǎo liù shí bā, guàn tián jiǔ wàn yú qǐng bīng luàn yǐ lái, fèi huài yū qiǎn. shǒu jìng gèng lì zhá yàn, jiē fù qí jiù, suì kěn zhōng xīng xī liáng gān sù guā shā děng zhōu zhī tǔ wèi shuǐ tián, mín zhī guī zhě sì wǔ wàn, xī shòu tián.
中兴自珲搭哈之乱,民间相恐动,窜匿山谷。文用为书置通衢谕之,民乃安。羌俗素鄙野,事无统纪,文谦得蜀士陷于俘虏者五六人,理而出之,使习吏事,旬月间,簿书有品式,子弟亦知读书,俗为一变。先是古渠在中兴者,一名唐来,其长四百里,一名汉延,长二百五十里,它州正渠十,皆长二百里,支渠大小六十八,灌田九万馀顷;兵乱以来,废坏淤浅。守敬更立闸堰,皆复其旧,遂垦中兴、西凉、甘、肃、瓜、沙等州之土为水田,民之归者四五万,悉授田。
wén yòng zào zhōu huáng hé zhōng, shòu zhū bù luò jí kuì pàn zhī lái jiàng zhě. shí zhū wáng xùn kè tè mù ěr zhèn xī fāng, qí xià zòng héng xū suǒ wú yàn, xíng shěng bù néng zhī. wén yòng zuò mù fǔ, zhé miàn zhé yǐ fǎ. qí tú jī fèn, zèn wén yòng yú wáng, wáng nù, zhào wén yòng, shǐ zuǒ yòu zá wèn zhī, yì pǒ cè. wén yòng yuē:" wǒ tiān zǐ mìng lì, fēi rǔ děng suǒ dāng wèn. yuàn dé yǔ tiān zǐ suǒ qiǎn wèi wáng fù zhě biàn zhī." wáng jí qiǎn qí fù xùn wén yòng. fù gù zhōng cháo jiù chén, bù kěn shùn wáng yì, wén yòng yuē:" wǒ hàn rén, shēng sǐ bù zú jì. suǒ hèn rén cí kuān hòu rú wáng, yǐ zhòng wēi zhèn yuǎn fāng, qí xià dú nüè bǎi xìng, líng bào guān fǔ, shāng wáng wēi míng, yú shì tǐ bù biàn." yīn lì zhǐ qí bù fǎ zhě shù shí shì. qí fù lüè qǐ bái wáng, wáng jí zhào wén yòng xiè zhī, yuē:" fēi láng zhōng, wǒ dài bù zhī. láng zhōng chí cǐ xīn shì cháo tíng, yí wù dài." yóu shì zèn bù xíng, ér shěng fǔ shì shǐ lì.
文用造舟黄河中,受诸部落及溃叛之来降者。时诸王逊克特穆尔镇西方,其下纵横需索无厌,行省不能支。文用坐幕府,辄面折以法。其徒积忿,谮文用于王,王怒,召文用,使左右杂问之,意叵测。文用曰:“我天子命吏,非汝等所当问。愿得与天子所遣为王傅者辨之。”王即遣其傅讯文用。傅故中朝旧臣,不肯顺王意,文用曰:“我汉人,生死不足计。所恨仁慈宽厚如王,以重威镇远方,其下毒虐百姓,凌暴官府,伤王威名,于事体不便。”因历指其不法者数十事。其傅掠起白王,王即召文用谢之,曰:“非郎中,我殆不知。郎中持此心事朝廷,宜勿怠。”由是谮不行,而省府事始立。